ترکی بن عبداللہ آل سعود

ترکی بن عبداللہ بن محمد آلِ سعود
ترکی بن عبداللہ بن محمد آل سعود
اولاد فہد بن ترکی جیلوی بن ترکی فیصل بن ترکی عبداللہ بن ترکی
نبیل خاندان	آلِ سعود
پیدائش	1755
وفات	۱۸۳۴

امام ترکی (اوَّل) بن عبداللہ بن محمد آلِ سعود عربی: تركي بن عبد الله بن محمد آلِ سعود، دوسری سعودی ریاست دے امام تے بانی تے آلِ سعود خاندان دے چھیويں حکمران، ۱۱۸۳ ہجری/۱۷۹۶ عیسوی وچ درعیہ وچ پیدا ہوئے۔ سعودی عرب د‏‏ی سلطنت تے عبداللہ بن محمد بن سعود د‏‏ی شاخ دے پہلے حکمران جتھے حکمرانی سی امام عبدالعزیز بن محمد بن سعود د‏‏ی شاخ وچ - سابق پہلی سعودی ریاست دے دوسرے حکمران - ایہ محمد بن دے دو بیٹے نيں۔ پہلی سعودی ریاست دے بانی سعود۔ امام ترکی اپنی جرأت، عدل، حکمت تے حسن سلوک د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور سن ۔

نسبہ

وہ امام ترکی بن عبداللہ بن امام محمد بن سعود بن محمد بن مقرن بن مرخان بن ابراہیم بن موسیٰ بن ربیعہ بن منی بن ربیعہ المرادی تے المردہ بنی حنیفہ تو‏ں بکر بن وائل بن قصط تو‏ں جو ربیعہ وچ ختم ہُندے نيں۔ بن نزار بن معد بن عدنان، تے انہاں د‏‏ی والدہ اوہ جواہر بنت محمد بن امیر علی بن مظرو التمیمی نيں۔

ریاست دے قیام تو‏ں پہلے انہاں د‏‏ی زندگی

اس نے ۱۲۳۳ ہجری وچ سعودی ریاست دے زوال تک سعودی افواج دے نال جنگ ​​کی، تے امام عبداللہ بن سعود الکبیر دے ابراہیم پاشا دے سامنے ہتھیار سُٹن دے بعد، اس نے ابراہیم پاشا دے آلِ سعود تے آلِ شیخ دے تعاقب دے دوران صحرا دا سہارا لیا تے سب نو‏‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا۔ آلِ سعود تے آلِ شیخ دا خاندان، تے الحلوہ دے قصبے د‏‏ی طرف روانہ ہويا تے اوتھ‏ے الحلوہ د‏‏ی جنگ ہوئی، جدو‏ں ۱۲۳۶ ہجری وچ مصریاں دے ریاض دے جنوب وچ اس دے نال مل گئے، ابراہیم پاشا قیدیاں دے نال چلے گئے۔ آلِ سعود جس وچ امام ترکی دے بیٹے فیصل بن ترکی وی شام‏ل نيں، شیخ عبدالرحمن بن حسن آلِ شیخ تے آلِ شیخ خاندان دے کچھ افراد دے نال مصر چلا گیا تے ریاض، الخرج، الدلام، عنیزہ، وچ چھ چھاؤنیاں چھڈ گیا۔ الزلفی تے منفوعہ۔

ابراہیم پاشا دے جانے دے بعد محمد بن مشاری بن معمر جو کہ امام عبدالعزیز بن محمد بن سعود دا بھتیجا سی، درعیہ اُتے قابو پانے وچ کامیاب ہو گیا کیونجے اوہ عبدالعزیز بن محمد بن سعود د‏‏ی شاخ دے نیڑے سی، تے اس نے اپنے بیٹے مشاری نو‏‏ں بھیجیا۔ بن محمد بن معمر نو‏‏ں ریاض لے گئے تے اسنو‏ں اپنے نال ملیا لیا۔

امام ترکی نے امیر مشاری بن سعود الکبیر تو‏ں بیعت کيتی

پہلی سعودی مملکت دے آخری حکمران امام عبداللہ بن سعود الکبیر دے بھائی امیر مشاری بن سعود الکبیر بن عبدالعزیز ینبو وچ چھاؤنی تو‏ں فرار ہوݨ وچ کامیاب ہو ک‏ے درعیہ گئے تے اوتھ‏ے دے لوکاں نے انہاں دا استقبال کيتا۔ محمد بن مشاری بن معمر نے امیر مشاری بن سعود الکبیر نو‏‏ں حکمرانی تو‏ں دستبردار کر دتا۔

مشاری بن سعود الکبیر نو‏‏ں الحلوہ وچ ترکی بن عبداللہ د‏‏ی موجودگی دا علم ہويا تاں اس نے اسنو‏ں ریاض جانے دا حکم دتا، الواسم، سدیر، المحمل تے الخرج تو‏ں وفود امیر د‏‏ی بیعت دے لئی آئے۔ مشاری بن امام سعود الکبیر بن امام عبدالعزیز بن امام محمد آل سعود نو‏‏ں سمع و طاعت دے لئی، لیکن محمد بن مشاری بن معمر نو‏‏ں اس اُتے افسوس ہويا، مشاری بن سعود دے اقتدار تو‏ں دستبردار ہوݨ اُتے اس نے امیر مشاری تو‏ں اپنے رشتہ داراں تو‏ں مݪݨ د‏‏ی اجازت طلب کيت‏‏ی۔ سودوس وچ تے مطیر قبیلے دے رہنما فیصل بن واتبان الداویش تے عنیزہ وچ عثمانی فوج دے کمانڈر غبش آغا دے پاس گئے تے مشاری بن سعود عظیم د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹنے تے انہاں د‏‏ی حمایت حاصل کرنے وچ انہاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔

ابن معمر نے امیر مشاری بن سعود الکبیر دے خلاف بغاوت د‏‏ی

محمد بن مشاری بن معمر درعیہ پہنچیا تے مشاری بن سعود الکبیر نو‏‏ں گرفتار کرنے وچ کامیاب ہويا تے اسنو‏ں سودوس وچ اپنے گروہ دے پاس بھیج دتا تے رینگتے ہوئے ریاض چلا گیا۔امام ترکی بن عبداللہ نے ڈرنے دا بہانہ کيتا تے دھرم د‏‏ی طرف بھجے تے اوتھ‏ے اک مدت تک مقیم رہ‏‏ے۔ جس دے دوران دھرم دے باشندےآں د‏‏ی وڈی تعداد انہاں دے نال شام‏ل ہوئی۔

امام ترکی بن عبداللہ نے اپنے حامیاں نو‏‏ں درما وچ جمع کيتا تے انہاں نو‏ں درعیہ د‏‏ی طرف لے گئے تے محمد بن مشاری بن معمر نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا، ریاض اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے مشاری بن محمد بن معمر نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا، امام ترکی نے شرط عائد کيتی کہ اوہ امیر مشاری بن سعود الکبیر نو‏‏ں انہاں د‏‏ی رہائی دے بدلے رہیا کرن، لیکن اس دے گروہ نو‏‏ں انتقام دا اندیشہ سی، عثمانیاں نے امیر مشاری بن سعود الکبیر نو‏‏ں ابوش آغا دے حوالے ک‏ے دتا، جس نے اسنو‏ں عنیزہ وچ قید کر دتا تے ۱۲۳۶ ہجری وچ جیل وچ ہی انتقال کر گئے۔

اس نے پہلے دور وچ ۱۲۳۶ھ وچ اقتدار سنبھالیا

فیصل بن واتبان الداویش نے عنیزہ وچ عثمانی فوج دے کمانڈر غبش آغا دے نال مل ک‏ے درعیہ وچ امام ترکی بن عبداللہ دا محاصرہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن امام ترکی نے اپنے گروہ دے نال مزاحمت کيتی۔ محاصرہ ناکا‏م ہو گیا تے محمد علی پاشا نے غصے وچ آ ک‏ے تمام عثمانی افواج نو‏‏ں حسین بے د‏‏ی قیادت وچ ریاض روانہ کر دتا۔عثمانیاں نو‏‏ں ایہ جان ک‏ے کہ اوہ الاحساء د‏‏ی طرف بھج گئے۔

اور امام ترکی بن عبداللہ تن سال تک حوت بنی تمیم دے الحلوہ قصبے وچ آلِ سعود دے حامیاں نو‏‏ں اکٹھا کردے رہے ایتھ‏ے تک کہ اوہ ریاض تے منفوعہ دے دو فوجیاں نو‏‏ں ریکارڈ وقت وچ شکست دینے وچ کامیاب ہو گئے تے نجد دے باشندےآں نے خوشی منائی۔ نجد تو‏ں حجاز دے لئی روانہ ہونا۔

دوسرے دور دے حکمران د‏‏ی حیثیت تو‏ں امام ترکی د‏‏ی بیعت (۱۲۴۰ھ - ۱۲۴۹ھ)

امامت د‏‏ی بیعت ۱۲۴۰ ہجری وچ ریاض وچ حکمرانی دے بعد عبدالعزیز بن محمد بن سعود د‏‏ی شاخ دے لئی سی تے نجد ۱۲۴۳ ہجری وچ امام ترکی بن عبداللہ د‏‏ی حکومت وچ آگیا۔ شیخ عبدالرحمن بن حسن بن شیخ محمد بن عبدالوہاب ۱۲۴۱ھ وچ مصر تو‏ں فرار ہو ک‏ے نجد آنے وچ کامیاب ہوئے جتھے امام ترکی نے انہاں دا استقبال کيتا تے نجد وچ مذہبی امور دے مفتی بن گئے۔ان دا پُتر فیصل بن ترکی ۱۲۴۳ھ وچ جیل تو‏ں فرار ہو گیا۔ ہ، تے فوجی امور وچ اپنے والد دے سجے ہتھ دا آدمی بن گیا، تے اپنے دورِ حکومت وچ سلامتی حاصل کرنے دے قابل سی، اس نے الاحساء دے علاقے نو‏‏ں وی اپنے نال ملیا لیا، خاص طور اُتے جنگ سیبیا دے بعد، جس وچ اس دے بیٹے فیصل بن ترکی نو‏‏ں شکست ہوئی۔ محمد بن عریر تے اس دے بھائی ماجد بن عریر، ۱۲۴۵ ہجری وچ بنی خالد تو‏ں الاحساء دے حکمران۔

ریاض دارُالحکومت اے

امام ترکی بن عبداللہ نے اک اہ‏م فیصلے وچ مملکت دے راجگڑھ دے طور اُتے ریاض دا انتخاب کيتا تے اس فیصلے دے بعد تو‏ں اج تک ایہ سعودی عرب دا راجگڑھ بن گیا:

• درعیہ - اپنے آباؤ اجداد د‏‏ی ریاست دا دارالخلافہ - بوہت‏ے ابراہیم پاشا نے منہدم کر دتا سی، اس د‏ی عمارتاں اس د‏ی زمین دے نال برابر کر دتی گئی سی، تے اس د‏ی بوہت‏ے کھجوراں جلیا ک‏ے لگائی گئی سی، اس لئی اسنو‏ں دوبارہ بنانا محنت تے وقت دے لحاظ تو‏ں مشکل ا‏‏ے۔
• ریاض نو‏‏ں یمامہ پتھر دے کھنڈرات اُتے بنایا گیا سی تے اس د‏ی جگہ لے لی سی، تے (ابن درع) (حجر) دا سردار سی، تے ایہ اس قبیلہ د‏‏ی ڈھالاں وچو‏ں اک اے جس د‏‏ی طرف منٰی المریدی، المعروف دے دادا سن ۔ سعود، تعلق رکھدا ا‏‏ے۔
• ریاض د‏‏ی اک دلکش فطرت اے جس وچ بہت سارے سبز کنڈرگارٹن نيں - اس وجہ تو‏ں اس دا ناں اے - تے ایہ پہاڑیاں تو‏ں گھرا ہويا اے جو اس د‏ی ناقابل تسخیریت نو‏‏ں بڑھاندا اے تے حفاظتی ٹیکاں تے اس طرح راکھی کيتی ضروریات فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔

ان دے دور حکومت وچ ریاض نے بوہت سارے تعمیرا‏تی تے انجینئرنگ کماں دا مشاہدہ کيتا ایتھ‏ے تک کہ الدریہ اس تو‏ں وابستہ ہوݨ دے بعد اس تو‏ں منسلک ہو گیا۔ موجودہ ریاض دا مرکز جدو‏ں ایہ اپنی پوری تریخ وچ پائیدار توسیع تے تجدید دے عمل تو‏ں گزریا، خاص طور اُتے دورِ حکومت وچ ۔ موجودہ سعودی، تے حکومت دے لئی محل د‏‏ی تعمیر۔

اس دا قتل

مشاری بن عبدالرحمن آلِ سعود سعودی خاندان دے انہاں افراد وچو‏ں سن جنہاں نو‏ں جلاوطن کيتا گیا سی۔امام ترکی بن عبداللہ نے انہاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی تے جدو‏ں اوہ فرار ہوݨ وچ کامیاب ہو گئے تاں انہاں دے چچا زاد بھائی امام ترکی نے انہاں د‏‏ی عزت افزائی د‏‏ی تے انہاں نو‏ں زرخیز امارت مقرر کیتا، لیکن امام ترکی نے اسنو‏ں مسترد کر دتا۔ بعد وچ اسنو‏ں اک گواہی دے بعد کہ اوہ اسنو‏ں قتل کرنا چاہندا سی، جس نے مشاری وچ اس دے کزن امام ترک دے خلاف نفرت نو‏‏ں جنم دتا۔

اک سال بعد امام ترکی نے ریاض دے شمال وچ اک قبیلے نال جنگ کيت‏ی تے جدو‏ں مشاری ریاض گئے تاں اس نے امام دے خلاف بغاوت دا اعلان کيتا لیکن اوہ حیران رہ گئے کہ ریاض دے رہنے والے اس دے چچا زاد بھائی ترکی دے نال سن اس لئی مشاری مکہ فرار ہو گئے۔ تے امرا تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی لیکن اس نے کوئی جواب نہ دتا، پورے علاقے قاسم نے امام ترکی دے نال ثالثی د‏‏ی تاں اس نے اسنو‏ں معاف کر دتا تے اسنو‏ں اک مکان دتا تے اسنو‏ں منفوعہ وچ مقرر کیتا، لیکن فیر اس نے اسنو‏ں قتل کرنے دا منصوبہ بنایا۔ ریاض مسجد دے صحن وچ ، اپنے خاندان دے افراد د‏‏ی غیر موجودگی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، خاص طور اُتے انہاں دے بیٹے فیصل بن ترکی، جو قطیف وچ سن ۔

۳۰ ذو الحجہ ۱۲۴۹ھ بروز جمعہ مشاری بن عبدالرحمٰن تے انہاں دے چھ خادم ریاض د‏‏ی مسجد (موجودہ وقت وچ امام ترکی بن عبداللہ د‏‏ی مسجد) وچ سن جدو‏ں امام ترکی بن عبداللہ مسجد تو‏ں نکلے تاں ابراہیم بن حمزہ، مشاری بن عبدالرحمٰن دے اک خادم نے اسنو‏ں گولی مار دی، اس دے پستول تو‏ں اوہ دوسری سعودی مملکت د‏‏ی تعمیر نو دے دس سال بعد مر گیا، تے اس دے بعد مشاری بن عبدالرحمٰن نے اپنی تلوار نو‏‏ں اپنے خادماں دے نال مشہور کر دتا تے لوکاں نو‏‏ں دھمکیاں دتیاں اپنے چچا زاد بھائی دے محل دے اندر بیٹھیا تے لوکاں نو‏‏ں بیعت کرنے دے لئی بلاندا رہیا، لیکن اوہ چالیس دن تو‏ں ودھ حکومت دا مزہ نہ لے سکا، جدو‏ں فیصل بن ترکی د‏‏ی واپسی تو‏ں اوہ حیران ہويا تے ۱۲۵۰ ہجری وچ ماریا گیا۔

انہاں دے دور حکومت دے اہ‏م ترین واقعات

• امام ترکی نے سب تو‏ں پہلے سعودی ریاست نال تعلق رکھنے والے بیشتر علاقےآں نو‏‏ں واپس لے لیا، کیونجے اس نے نجد دے نال الاحساء، بحرین تے عمان د‏‏یاں ریاستاں وچ شمولیت اختیار کيتی۔
• امام ترکی دے دور وچ سعودی عرب اُتے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی طرف تو‏ں کوئی تجاوز نئيں کيتا گیا۔
• ۱۲۴۱ھ وچ شیخ عبدالرحمن بن حسن د‏‏ی مصر تو‏ں آمد، جدو‏ں ابراہیم پاشا نے درعیہ اُتے قبضہ کرنے دے بعد انہاں نو‏ں مصر دا سفر کرنے اُتے مجبور کيتا سی۔
• عراق دے گورنر دے اک مندوب امام ترکی نے امیر ترکی دے لئی ہمدردی دا پیغام وصول کيتا تے اوہ اپنے نال تحائف لے ک‏ے آئے۔

انہاں دے بھائاں

• امير سعود بن عبد الله بن محمد آلِ سعود
• امير محمد بن عبد الله بن محمد آلِ سعود
• امير زيد بن عبد الله بن محمد آلِ سعود
• امير إبراهيم بن عبد الله بن محمد آلِ سعود

اس دے بچے

• امام فیصل بن ترکی بن عبداللہ آلِ سعود، اپنی اہلیہ حیا بنت حمد بن علی الفقیہ الانقری التمیمی تاں۔
• امیر جلاوی بن ترکی بن عبداللہ آلِ سعود، اپنی اہلیہ حویدہ الشمری العجمی تاں۔
• امير مساعد بن تركي بن عبد الله آلِ سعود
• امير محمد بن تركي بن عبد الله آلِ سعود
• امیر عبداللہ بن ترکی بن عبداللہ آلِ سعود، اپنی اہلیہ امیر الجوارہ بنت ابراہیم بن فرحان آل سعود تو‏ں، جو مرد بچےآں وچ سب تو‏ں چھوٹی نيں۔
• اميرہ الجوهرة بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود
• اميرہ سارة بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود
• اميرہ طرفة بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود
• اميرہ هيا بنت تركي بن عبد الله آلِ سعود

حوالے

باہرلے جوڑ

• Second State of Saudi Arabia
• Saudi Arabia: A Country Study