ترک سیاست وچ خواتین
پس منظر
[سودھو]جمہوریہ ترکی دی بنیاد 29 اکتوبر 1923ء نوں سلطنت عثمانیہ دے زوال دے بعد رکھی گئی۔ بھانويں عثمانی سلطاناں اُتے کچھ والدہ سلطاناں (ملکہ ماؤں) دی سیاسی طاقت کافی سی، خاص طور اُتے اس دور وچ جسنوں سوانیاں دی سلطنت سوانیاں کہیا جاندا سی، عثمانی دور وچ سوانیاں نوں کسی سرکاری سیاسی عہدے اُتے خدمات انجام دینے دا کوئی موقع نئيں ملیا سی۔
جمہوری دور دے ابتدائی دناں وچ اک قابل ذکر سواݨی سیاسی کارکن نزیہ محی الدین سن جنہاں نے جون 1923ء وچ ترکی وچ سوانیاں دی پہلی سیاسی جماعت دی بنیاد رکھی۔ پر، انہاں نوں کدی وی قانونی حیثیت نئيں دتی گئی کیوں کہ حالے تک جمہوریہ دا سرکاری طور اُتے اعلان نئيں کيتا گیا سی۔ جمہوریہ دے بانی مصطفٰی کمال اتاترک نے ملک نوں جدید بنانے دے لئی اصلاحات دا اک سلسلہ شروع کیا، جس وچ پہلی بار سوانیاں دے لئی شہری تے سیاسی مساوات منظور کیتیاں۔ 17 فروری 1926ء نوں ترکی نے اک نواں سول کوڈ اپنایا جس دے ذریعے ترک سوانیاں تے مرداں دے حقوق نوں مساوی قرار دتا گیا سوائے حق رائے دہی کے۔ [۱] 3 اپریل 1930ء نوں ترک سوانیاں نے ایکٹ نمبر 1580ء دے ذریعے بلدیاتی انتخابات وچ حق رائے دہی حاصل کيتا۔ [۲] چار سال بعد، 5 دسمبر 1934ء نوں نافذ ہونے والی قانون سازی دے ذریعے، انہاں نے بوہت سارے دوسرے ملکاں توں پہلے، مکمل حق رائے دہی حاصل کر ليا۔ [۲]
صدر
[سودھو]ترکی وچ اس وقت تک کوئی سواݨی صدر نئيں بنی نيں۔
پارلیمان دی سپیکر
[سودھو]ترکی وچ اج تک گرینڈ نیشنل اسمبلی دی کوئی سواݨی اسپیکر نئيں بنی اے۔
نائب صدر
[سودھو]نائب صدر دا عہدہ 2018ء وچ قائم کيتا گیا سی تے ترکی وچ کوئی سواݨی نائب صدر نئيں اے۔
== وزیر اعظم (1920ء-2018ء) ==[ تانسو چیلر، جو 1983ء توں اقتصادریات دی پروفیسر سن، نومبر 1990ء وچ سیاست وچ داخل ہوئیاں، قدامت پسند ٹرو پاتھ پارٹی (DYP) وچ شامل ہوئیاں۔ 13 جون 1993ء ناں، اوہ جماعت دی رہنما منتخب ہوئیاں، تے ايسے سال 25 جون ناں، چیلر نوں مخلوط حکومت کیتی وزیر اعظم مقرر کيتا گیا، جو ترکی دی اج تک دی پہلی تے واحد سواݨی وزیر اعظم بنیاں۔ انہاں نے ترکی دی 50واں، 51واں تے 52واں حکومت وچ 6 مارچ 1996ء تک اس عہدے اُتے خدمات انجام دتیاں۔
№ | پورٹریٹ | وزیر اعظم | عہدہ سنبھالیا۔ | دفتر چھڈ دتا۔ | دفتر وچ وقت | حکومت | صدر |
---|---|---|---|---|---|---|---|
22 | </img> | تانسو چیلر (1946-) | 25 جون 1993 | 5 اکتوبر 1995 | 2 سال، 256 دن | I. چیلر (50واں حکومت) | سلیمان ڈیمیرل |
5 اکتوبر 1995 | 30 اکتوبر 1995 | II چیلر (51واں حکومت) | |||||
30 اکتوبر 1995 | 6 مارچ 1996 | III چیلر (52واں حکومت) |
2018ء وچ ترکی وچ وزیر اعظم دا دفتر ختم کر دتا گیا سی۔
حکومتی وزرا
[سودھو]ترک حکومت کیتی پہلی سواݨی وزیر 1971ء وچ ترکان اکیول سن۔ اوہ نہات ایرم دی ٹیکنو کریٹک حکومت وچ وزیر صحت سن۔ ( ترکی دی 33ويں حکومت ) [۳] 1983 ء وچ، اوہ سوڈیپ دے بانیاں وچوں اک سن، ایہ اک سوشل ڈیموکریسی تے اک نويں جماعت سی۔ 1980ء دی دہائی وچ ترکی دی وڈی سیاسی جماعتاں وچوں اک بنی۔
پارلیممان دی نائب اسپیکر
[سودھو]بھانويں اج تک ترکی قومی اسمبلی وچ کِسے سواݨی نے کونسل دی صدر دے بطور خدمات انجام نئيں دتی نيں، اُتے متعدد سیاست دان مختلف اوقات وچ پارلیمان دی نائب اسپیکر کے طور اُتے خدمات انجام دے چکیاں نيں۔ 1972ء وچ ، جمہوریہ ترکی دی پہلی سواݨی نائب صدر سی جی پی پارلیمانی نائب نیرمین نیفتسی سن۔ کچھ دوسری سوانیاں نائب اسپیکراں میرل اکسینر (ایم ایچ پی)، گلدل ممکو (سی ایچ پی) تے آخر وچ عائشہ نور (اے دے پارٹی) طویل عرصے تک اس عہدے اُتے سن۔ [۴][۵][۶]
جماعت رہنما
[سودھو]پہلی سواݨی ترک سیاسی جماعت رہنما بهيس بوران (1910ء–1987ء) سن۔ ورکرز پارٹی آف ترکی (ٹی آئی پی) دی رکن، اوہ 1970ء وچ پارٹی دی چیئرمین منتخب ہوئیاں تے اس عہدے اُتے اس وقت تک برقرار رہیاں جدوں تک کہ 11 ستمبر 1980ء دی فوجی بغاوت دے بعد تمام سیاسی جماعتاں کالعدم نئيں ہو گئياں۔ [۷] ہور سوانیاں پارٹی رہنما ایہ سن:
سوانیاں دی جماعتاں
[سودھو]دو سیاسی جماعتاں دی بنیاد سوانیاں نے رکھی تھی: نیشنل ویمن پارٹی آف ترکی 1972ء (1980ء تک) تے ویمنز پارٹی (ترکی) 2014ء وچ ۔
اراکان پارلیمان
[سودھو]8 فروری 1935ء دے عام انتخابات وچ ترک پارلیمان دی پہلی سواݨی رکن پارلیمان منتخب ہوئیاں۔
1935–1999 دے انتخابات
[سودھو]پر 1935ء دے امید افزا آغاز دے بعد، پارلیمان وچ سوانیاں دی تعداد کم ہونے لگی۔ [۸] خاص طور اُتے 1950ء تے 1961ء دے انتخابات وچ ، صرف 3 سوانیاں پارلیمان وچ داخل ہو سکن، تے جدوں توں تریخ وچ سوانیاں نوں ووٹ دینے تے منتخب ہونے دا حق دتا گیا اے، ایہ سب توں کم سوانیاں دا پارلیمان وچ داخلہ ہويا اے۔
الیکشن دا سال | سوانیاں ایم پی دا تناسب | سوانیاں ایم پی دی تعداد | نائبین دی کل تعداد |
---|---|---|---|
1935 | %4,6 | 18 | 395 |
1939 | %3,7 | 15 | 429 |
1943 | %3,7 | 16 | 435 |
1946 | %1,9 | 9 | 465 |
1950 | %0,6 | 3 | 487 |
1954 | %0,7 | 4 | 541 |
1957 | %1,3 | 8 | 610 |
1961 | %0,7 | 3 | 450 |
1965 | %1,8 | 8 | 450 |
1969 | %1,1 | 5 | 450 |
1973 | %1,3 | 6 | 450 |
1977 | %0,9 | 4 | 450 |
1983 | %3,0 | 12 | 399 |
1987 | %1,3 | 6 | 450 |
1991 | %1,8 | 8 | 450 |
1995 | %2,4 | 13 | 550 |
1999 | %4,2 | 22 | 550 |
1995ء توں پارلیمان وچ سوانیاں دی تعداد وچ مسلسل وادھا ہو رہیا اے۔ سوانیاں 1935ء دے انتخابات وچ 4.4 فیصد سن، پہلا سال جدوں سوانیاں پارلیمان دے لئی منتخب ہونے دے قابل ہوئیاں۔[۹]۔ اُتے 2011ء دے انتخابات دے بعد سوانیاں دی نمائندگی دی شرح 10 فیصد توں تھلے نئيں آئی۔ [۱۰]
الیکشن دا سال | سوانیاں ایم پی دا تناسب | سوانیاں ایم پی دی تعداد | نائبین دی کل تعداد |
---|---|---|---|
2002 | %4,4 | 24 | 550 |
2007 | %9,1 | 50 | 550 |
2011 | %14,3 | 79 | 550 |
2015 </br> جون |
%17,6 | 97 | 550 |
نومبر 2015ء | %14,7 | 81 | 550 |
2018 | %17,1 | 103 | 600 |
سینیٹ دے اراکین (1961–1980)
[سودھو]ترکی قومی اسمبلی دی سینیٹ (ایوان بالا) 1961ء تے 1980ء دے درمیان وچ سی۔ جس وچ 5 سوانیاں سینیٹر منتخب ہوئیاں۔
گورنر
[سودھو]ترکی دی پہلی سواݨی گورنر لالے آیاتمان سن، جنہاں نے 1991ء-1995ء دے درمیان وچ مولا دے گورنر دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، انہاں نوں صدر ترگت اوزال نے اس عہدے اُتے مقرر کيتا سی۔ دراں اثنا، ترکی دی پہلی سواݨی ضلعی گورنر اوزلم بوزکرت گیوریک نيں۔ انھاں نے 1995ء وچ اورٹا ضلع چانکیری وچ خدمات انجام دتیاں۔ انہاں سالاں دے بعد سوانیاں گورنراں تے ضلعی گورنراں دی تعداد وچ تیزی توں وادھا ہويا۔ [۱۱]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Sina Akşin:Kısa Türkiye Tarihi، Türkiye İş bankası Kültür yayınları، İstanbul,2011,سانچہ:آئی ایس بی این p.188.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Türkiye'nin 75 yılı، Tempo Yayıncılık, İstanbul, 1998, p.48,59,250
- ↑ Türkiye'nin 75 yılı، Hürgüç Gazetecilik,، İstanbul,1998
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Parliament page/Meral Akşener سانچہ:In lang
- ↑ Parliament page/Şükran Güldal Mumcu سانچہ:In lang
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "Kadın milletvekillerinin temsil oranı arttı"۔ www.aa.com.tr
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.