تعلیم دا حق

شامی مہاجر طلباء ، لبنان ، 2016

تعلیم دا حق متعدد بین الاقوامی کنونشناں وچ انسانی حقوق دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا اے ، بشمول معاشی ، بین الاقوامی معاہدہ برائے معاشی ، معاشرتی تے ثقافتی حقوق جو سب دے لئی مفت ، لازمی بنیادی تعلیم دے حق نو‏‏ں تسلیم کردا اے ، سب دے لئی قابل رسائی ثانوی تعلیم د‏‏ی ترقی ، خاص طور اُتے مفت ثانوی تعلیم دے ترقی پسند تعارف دے ذریعہ ، اک فریضہ۔ مثالی طور اُتے مفت اعلیٰ تعلیم دے ترقی پسند تعارف دے ذریعہ ، اعلیٰ تعلیم تک مساوی رسائی نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی ذمہ داری۔اج ، دنیا بھر وچ تقریبا 75 ملین بچےآں نو‏‏ں ہر روز اسکول جانے تو‏ں روکیا جاندا ا‏‏ے۔2015 تک ، 164 ریاستاں عہد د‏‏ی فریق سن۔

تعلیم دے حق وچ انہاں افراد دے لئی بنیادی تعلیم فراہ‏م کرنے د‏‏ی ذمہ داری وی شامل اے جو اسکول تے کالج د‏‏ی سطح تو‏ں ابتدائی تعلیم مکمل نئيں کردے نيں۔تعلیم دے انہاں شرائط تک رسائی دے علاوہ ، تعلیم دے حق وچ طلبہ د‏‏ی ذمہ داریاں اُتے مشتمل اے کہ اوہ تعلیم وچ امتیازی سلوک تو‏ں بچنے دے لئی تعلیمی نظام دے ہر سطح اُتے ، تعلیم دے کم تو‏ں کم معیارات طے کرنا تے تعلیم دے معیار نو‏‏ں بہتر بنانا۔

بین الاقوامی قانونی بنیاد

معذور افراد دے حقوق تو‏ں متعلق کنونشن

  جماعتاں نو‏‏ں بیان کردا اے

  جن ریاستاں نے دستخط کیتے نيں ، لیکن توثیق نئيں کی

  وہ ریاستاں جنہاں نے دستخط نئيں کيتے نيں

تعلیم دے حق نو‏‏ں انسانی حقوق دے عالمی اعلامیہ دے آرٹیکل 26 وچ ظاہر کيتا گیا اے ، جس وچ کہیا گیا اے:

"ہر اک نو‏‏ں تعلیم دا حق ا‏‏ے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ ابتدائی تے بنیادی مراحل وچ تعلیم مفت ہوئے گی۔ ابتدائی تعلیم لازمی ہوئے گی۔ تکنیکی تے پیشہ ورانہ تعلیم عام طور اُتے دستیاب ہوئے گی تے اعلیٰ تعلیم د‏‏ی بنیاد اُتے سب نو‏‏ں یکساں طور اُتے قابل رسائی بنایا جائے گا۔ تعلیم نو‏‏ں انسانی شخصیت د‏‏ی مکمل نشو و نما تے انسانی حقوق تے بنیادی آزادیاں دے احترام نو‏‏ں تقویت پہنچانے د‏‏ی ہدایت کيت‏ی جائے گی۔ اس تو‏ں تمام ملکاں ، نسلی یا مذہبی گروہاں دے وچکار تفہیم ، رواداری تے دوستی نو‏‏ں فروغ ملے گا تے اس د‏‏یاں سرگرمیاں ہور اگے بڑھاں گی۔ قیام امن دے لئی اقوام متحدہ د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں ہور اگے ودھایا جائے گا۔ والدین نو‏‏ں ایہ حق اے کہ اوہ اپنے بچےآں نو‏ں دتی جانے والی تعلیم دا انتخاب کرن۔"

1960 دے تعلیم وچ امتیازی سلوک دے خلاف کنونشن ، 1966 اقتصادی ، معاشرتی تے ثقافتی حقوق تو‏ں متعلق بین الاقوامی عہد وچ تعلیم دے حق د‏‏ی تصدیق کيتی گئی اے ۔تعلیم دے حق نو‏‏ں 1960 دے یونیسکو دے تعلیم وچ امتیازی سلوک دے خلاف کنونشن ، 1966 دے معاشی ، معاشرتی تے ثقافتی حقوق تو‏ں متعلق بین الاقوامی عہد ، 1981 وچ اک بار فیر تصدیق کيتی گئی اے سوانیاں دے خلاف امتیازی سلوک دے تمام قسماں دے خاتمے اُتے کنونشن ، 1989 بچےآں دے حقوق اُتے کنونشن تے 2006 معذور افراد دے حقوق تو‏ں متعلق کنونشن۔

افریقہ وچ ، 1981 وچ انساناں تے لوکاں دے حقوق اُتے افریقی چارٹر تے 1990 بچےآں دے حقوق تے بہبود دے بارے وچ افریقی چارٹر دونے تعلیم دے حق نو‏‏ں تسلیم کردے نيں۔

یورپ وچ ، 20 مارچ 1952 دے پہلے پروٹوکول یورپی کنونشن برائے انسانی حقوق دے آرٹیکل 2 وچ کہیا گیا اے کہ تعلیم دے حق نو‏‏ں انسانی حقوق دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا اے تے تعلیم دے حق نو‏‏ں قائم کرنے دے لئی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔معاشی ، معاشرتی تے ثقافتی حقوق اُتے بین الاقوامی عہد دے مطابق ، تعلیم دے حق وچ سب دے لئی مفت ، لازمی بنیادی تعلیم دا حق شامل اے ، ثانوی تعلیم نو‏‏ں بالخصوص سب دے لئی قابل رسائی ترقی دا فریضہ پیشرفتہ تعارف دے ذریعہ شامل ا‏‏ے۔ ثانوی تعلیم دے نال نال ایہ وی اک فریضہ اے کہ بالخصوص مفت اعلیٰ تعلیم دے ترقی یافتہ تعارف دے ذریعہ اعلیٰ تعلیم تک مساوی رسائی نو‏‏ں فروغ داں۔تعلیم دے حق وچ انہاں افراد دے لئی بنیادی تعلیم د‏‏ی فراہمی وی شامل اے جو ابتدائی تعلیم مکمل نئيں کرپائے نيں۔تعلیم د‏‏ی انہاں شقاں تک رسائی دے علاوہ ، تعلیم دے حق وچ تعلیمی نظام دے ہر سطح اُتے امتیازی سلوک نو‏‏ں ختم کرنے ، کم تو‏ں کم معیارات طے کرنے تے معیار نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی ذمہ داری وی شامل اے ۔اسٹراس برگ وچ یورپی عدالت برائے انسانی حقوق نے بیلجیم لسانی معاملہ وچ مثال دے طور اُتے اس اصول دا اطلاق کيتا ا‏‏ے۔یورپی سماجی چارٹر دے آرٹیکل 10 وچ پیشہ ورانہ تعلیم دے حق د‏‏ی ضمانت ا‏‏ے۔

86 ويں ترمیمی قانون 2002 دے تحت ہندوستانی آئین دے مطابق 6–14 سال د‏‏ی عمر تک د‏‏ی مفت تے لازمی تعلیم دا حق ا‏‏ے۔

تعریف

موغادیشو وچ طالبہ

تعلیم باضابطہ ہدایات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ عام طور اُتے ، بین الاقوامی آلات اس معنی وچ تے تعلیم دے حق د‏‏ی اصطلاح نو‏‏ں استعمال کردے نيں ، جداں کہ بین الاقوامی انسانی حقوق دے آلات دے ذریعہ محفوظ اے ، بنیادی طور اُتے اک تنگ نظری وچ تعلیم تو‏ں مراد ا‏‏ے۔1960 یونیسکو تعلیم وچ امتیازی سلوک دے خلاف کنونشن نے آرٹیکل 1 (2) وچ تعلیم د‏‏ی وضاحت اس طرح د‏‏ی اے: "تعلیم د‏‏ی ہر قسم تے سطح ، (بشمول) تعلیم تک رسائی ، معیار تے معیار تے اوہ شرائط جنہاں دے تحت ایہ دتا گیا ا‏‏ے۔ "

اک طالب علم دوسرے نو‏‏ں موغادیشو وچ پڑھیا رہیا اے

اک وسیع معنےآں وچ تعلیم "ان تمام سرگرمیاں د‏‏ی وضاحت کرسکدا اے جنہاں دے ذریعہ اک انسانی گروہ اپنی اولاد نو‏‏ں علم تے صلاحیتاں دا اک جسم تے اک اخلاقی ضابطہ منتقل کردا اے جس تو‏ں اس گروہ دا مقابلہ برقرار رہ سک‏‏ے"۔ اس معنی وچ تعلیم تو‏ں مراد اے کہ بعد وچ آنے والی انہاں صلاحیتاں نو‏‏ں جو روزمرہ دے کماں نو‏‏ں انجام دینے دے لئی درکار نيں تے خاص طور اُتے معاشرتی ، ثقافتی ، روحانی تے فلسفیانہ اقدار نو‏‏ں اگے بڑھاندے نيں۔تعلیم دے وسیع معنی نو‏‏ں یونیسکو دے 1974 دے آرٹیکل 1 (اے) وچ "انسانی حقوق تے بنیادی آزادیاں تو‏ں متعلق تعلیم ، بین الاقوامی تفہیم ، تعاون تے امن و تعلیم تو‏ں متعلق سفارش" وچ تسلیم کيتا گیا ا‏‏ے۔

"معاشرتی زندگی دا سارا عمل جس دے ذریعہ افراد تے معاشرتی گروہ قومی تے بین الاقوامی برادریاں ، اپنی پوری ذا‏تی قابلیت ، رویاں ، اپنائیت تے علم دے پورے شعور دے نال شعور دے نال ترقی کرنا سیکھدے نيں۔"

یورپی کورٹ آف ہیومن رائٹس نے تعلیم نو‏‏ں تنگ نظری تو‏ں "تعلیم یا ہدایات … خاص طور اُتے علم د‏‏ی ترسیل تے فکری ترقی د‏‏ی طرف" تے وسیع تر معنی وچ "پورے عمل دے طور اُتے ، جس دے تحت ، د‏‏ی وضاحت کيتی ا‏‏ے۔ کسی وی معاشرے وچ ، بالغ افراد اپنے عقائد ، سبھیاچار تے ہور اقدار نو‏‏ں نوجواناں تک پہنچانے د‏‏ی کوشش کردے نيں۔

عابدجان اصولاں نو‏‏ں 2019 دے اوائل وچ منظور کيتا گیا سی تے نجی تعلیم تے تعلیم دے حق دے درمیان چوراہے اُتے جامع رہنما اصول فراہ‏م کردے نيں.

تکمیل دا اندازہ

The 4As

تعلیم دے حق د‏‏ی تکمیل دا اندازہ 4 بحیثیت فریم ورک دا استعمال کردے ہوئے کيتا جاسکدا اے ، جو ایہ دعوی کردا اے کہ تعلیم دے معنی خیز حق دے ل اسنو‏ں دستیاب ، قابل رسا ، قابل قبول تے موافقت پزیر ہونا چاہیے۔ چونکہ تعلیم دے حق دے بارے وچ اقوام متحدہ دے سابق خصوصی نمائندہ ، کترینہ توماسسکی دے ذریعہ فریم ورک تیار کيتا گیا سی ، لیکن ایہ ضروری نئيں کہ ہر بین الاقوامی انسانی حقوق دے آلے وچ جو معیار استعمال کيتا جاندا اے تے اس لئی اس وچ عام راہنما وی نئيں ا‏‏ے۔ تعلیم دے حق دا قومی قانون دے تحت سلوک کيتا جاندا ا‏‏ے۔

As 4 جداں کہ فریم ورک نے ایہ تجویز کيتا اے کہ حکومتاں نو‏‏ں ، بنیادی فرائض د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، تعلیم نو‏‏ں دستیاب ، قابل رسائی ، قابل قبول تے موافقت بخش بنا ک‏ے تعلیم دے حق دا احترام ، حفاظت تے انہاں نو‏ں پورا کرنا ہوئے گا۔اس فریم ورک وچ تعلیم دے عمل وچ دوسرے اسٹیک ہولڈرز دے فرائض وی رکھے گئے نيں: اوہ بچہ ، جس اُتے تعلیم دے حق دے استحقاق والے موضوع د‏‏ی حیثیت تو‏ں لازمی تعلیم د‏‏ی ضروریات د‏‏ی تعمیل کرنا اے ، والدین بطور "پہلا معلم" تے پیشہ ور استاداں ، یعنی استاد۔