تیاں

تیاں
ہور ناں	تیج
منایا جاندا	کُڑیاں سواݨیاں
قِسم	تیج دا تہوار; (ساؤݨ وچ سواݨیاں دا پنجابی تہوار)
شروع	ساؤݨ
تریخ	جولائی/اگست

تیاں، ساؤݨ دے مہینے دی تیج توں شروع ہو کے سارا مہینا چلݨ والا پنجابی تہوار اے جیہڑا کڑیاں مناؤندیاں نیں۔

تفصیل

پنجاب تہواراں دی دھرتی اے۔ پنجابی رہتل وچ ساؤݨ مہینے دی خاص اہمیت اے۔ اس مہینے ماپے جتھے اپنیاں ویانہدڑ دھیاں نوں سندھارے دے روپ وچ مٹھیے پکوان، بسکٹ تے ہور مٹھیائیاں لے کے جاندے نیں۔ سوہرے گھر بیٹھیاں سج ویاہیاں دے مناں اندر اپنے پیکے گھر جا کے اپنیاں سہیلیاں نوں ملن دی تانگھ وی ظاہر ہُندی اے پر امیر پنجابی سبھیاچار اُتے پئے مغربی سبھیاچار دے اثر نے پنڈاں وِچوں تیاں دے پڑ لوپ کر دتے ہن۔ پہلے وقتاں وچ پِنڈاں تے شہراں وچ ساؤݨ مہینے کڑیاں پنڈ توں باہر اکٹھیاں ہو کے پینگھاں جھوٹدیاں، گِدھا پاؤندیاں ہوئیاں اک دوجی نال وچار سانجھے کردیاں سن۔ جیہڑیاں عورتاں نے بچپن وچ تیاں دا ماحول دیکھیا اے، اوہناں دے من وچ دوبارہ تیاں تے جان دا چاء پیدا ہُندا اے۔

پنڈاں دیاں بزرگ عورتاں دا دسنا اے کہ پہلے ویلے وچ عورتاں نوں ساؤݨ مہینے دی اڈیک رہندی سی پر ہُݨ لوکاں وچوں پیار دی کھچّ گھٹݨ کرکے تیاں دا رنگ پِھکا پے گیا اے۔ پنڈاں دے پڑاں وچ تیاں دے کھڑاک پیݨ دی تھاں ہُݨ ایہ تیاں سکولاں، کالجاں دے سٹیجاں دا کچھ گھنٹے دا مہمان بن کے رہِ گئیاں نیں۔ بھاویں پنجابی سبھیاچار دے ہمدرد اس تہوار نوں جیوندا رکھݨ لئی خاص اپرالے کردے ہوئے پنجاب دے اِکا دُکا تھاواں تے تیاں لوا رہے نیں پر ٹی وی چینلاں دے اثر کارن جیہڑیاں کڑیاں ایہناں تیاں دے ویہڑیاں وچ آؤندیاں وی نیں، اوہناں دے لباس تے رہن سہن دا ڈھنگ مغربی سبھیاچار والا ہون کرکے تیاں وچ پہلاں والی دھمال نہیں پیندی۔ بزرگ عورتاں دا کہنا اے کہ جدوں پنجاب اَتواد دی بھٹھی وچ جھلس رہیا سی، اس ویلے پنجاب وچ تیاں دی دھمال پیندی سی پر پنجاب وچ چلی مغربی سبھیاچار دی ہنھیری اَتواد توں وی گھاتک ثابت ہو رہی اے۔ حال ویلے ایہ تیاں نِجی سماج سیوی ادارےآں یا سکولاں، کالجاں دے پربندھکاں ولوں لائیاں جاندیاں نیں پر ایہناں تیاں دے سٹیجاں اُتے کُڑیاں بیوٹی پارلراں توں تیار ہو کے بناؤٹی گہنے پا کے گِدھا پاؤندیاں نیں جس وچوں پنجابی سبھیاچار دی جھلک نہیں پیندی۔ آؤ! فیر پنجابی دے امیر تہذیبی وِرثے نوں جیوندا رکھݨ لئی پراݨے تیاں دے پڑاں دی پنڈ پنڈ ستھاپتی کرن لئی اپنا جوگدان پائیے تاکہ ساڈے امیر پنجابی سبھیاچار ورثے دی پرانے دھانک قائم رکھی جا سکے۔

تیاں ساؤݨ دے مہینے دی تیج نوں شروع ہُندیاں نیں تے پنیاں نوں ختم ہو جاندیاں نیں۔ ریت متاوک ماپے اپنیاں دھیاں نوں ساؤݨ مہینا شروع ہوݨ توں پہلاں ہی پیکے لے آؤندے نیں۔ کڑیاں ہتھاں اُتے مہندی لاؤدیاں نیں تے نالے رنگ برنگیاں چوڑیاں وی چڑھاؤدیاں نیں فیر شام نوں تیار ہو کے کسے سانجھی تھاں تے جاندیاں نیں۔ پہلاں، ٹاہلیاں اُتے پینگھاں پاؤندیاں نیں۔ گول گھیرا بنا کے گدھا پاؤندیاں نیں۔ اک کڑی بولی پاؤندی اے تے باقی ساریاں آخری ٹپے نوں بار بار دہرا کے بولدیاں نیں تے دو یا ودھ گھیرے دے اندر نچدیاں نیں۔ پنیاں والے دن وئلو پائی جاندی اے۔ کڑیاں گھر نوں واپس جاندیاں وار وار رک رک کے گِدھا پاؤندیاں تے گیت گاؤندیاں نیں۔ تیاں توں بعد جدوں کڑیاں اپنے سوہرے واپس جاندیاں نیں تاں پیکے کڑیاں نوں کپڑے تے مٹھیائیاں دے کے توردے نیں۔

شگن

تیاں دے تہوار ویلے ویاہیاں کڑیاں نوں اوہدے ماپے گھروں سوٹ، لڈو، مہندی شگن دے طور تے دتے جاندے نیں۔^[۱]

گِدّھا

تیاں مناؤݨ لئی کڑیاں پنڈ دے کُھلے میدان وچ اکٹھیاں ہو کے گیت گا کے، گِدّھا پا کے خُشیاں سانجھیاں کردیاں نیں۔ اس میلے وچ پینگھاں دا خاص پربندھ کیتا جاندا اے۔

گیت

ساؤݨ دا مہینا، باغاں وچ بولݨ مور وے
اساں نئیں سوہرے جاݨا، گڈی نوں خالی موڑ وے
اساں نی سوہرے ۔.۔.۔.۔.۔.۔

ساؤݨ ویر کٹھیاں کرے
بھادوں چندری وچھوڑے پوے
ساؤݨ ویر ۔.۔.۔.۔

ساؤݨ مہینا دن تیاں دے
سبھے سہیلیاں آئیاں
نی سنتوں شامو ہوئیاں کٹھیاں
وڈے گھراں دیاں جائیاں
نی کالیاں دی پھنو دا تاں
چاء چکیاں نہ جاوے
جھوٹا دے دیو نی، دے دیو نی
میرا لکّ ہلارے کھاوے
جھوٹا دے ۔.۔.۔.۔.

آؤندی کڑیئے، جاندی کڑیئے
تُردی پِچھے نوں جاوِیں
نی کاݪھی کاݪھی پیر پٹّ لے
تیاں لگیاں پپݪ دی چھاویں
نی کاݪھی ۔.۔.۔.۔

تیاں تیج دیاں، ورھے دناں نوں پھیر
تیاں تیج دیاں ۔.۔.۔.۔.