تیلنگاݨا

تیلنگاݨا తెలంగాణ
ریاست
بھارت دے نقشہ وچ تیلنگاݨا دا مقام سرخ رنگ وچ
ملک	بھارت
ریاست	تیلنگاݨا
رقبہ
• کل	۱۱۴,۸۴۰ مربع کلومیٹر (۴۴,۰۰۰ مربع میل)
رقبہ درجہ	12 واں
آبادی (2011)
• کل	۳۵,۲۸۶,۷۵۷
• کثافت	۳۱۰/مربع  کلومیٹر (۸۰۰/مربع میل)
زباناں
• دفتری	تیلگو، اردو
منطقۂ وقت	بھارتی معیاری وقت (UTC+05:30)
عظیم شہر	حیدر آباد
ویب سائٹ	http://www.tg.gov.in

تیلنگاݨا (تیلگو: తెలంగాణ)، بھارت د‏‏ی ریاست آندھرا پردیش تو‏ں وکھ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں 2 جون 2014 نو‏‏ں ریاست دا درجہ دتا گیا۔ ایہ صوبہ بھارت دے حیدرآباد نامی راجواڈے دے تیلگو بولی بولنے والے علاقےآں تو‏ں مل ک‏ے بنا ا‏‏ے۔ 'تیلنگاݨا' لفظ دا مطلب اے 'تیلگو بولنے والےآں د‏‏ی زمین'.

تیلنگاݨا دا راجگڑھحیدرآباد، دکن اے جو فی الحال ریاست آندھرا پردیش دا وی دار الحکومت ا‏‏ے۔

تیلنگاݨا ہندستان دے صوبے آندھراپردیش دا اک حصہ سی۔ ایہ ہن ایس صوبے توں وکھ ہوکے اک نواں صوبہ تیلنگاݨا دے ناں توں بن گیا اے۔ ایہدا تھاں 114,840 مربع کلومیٹر اے تے لوک گنتی 35,286,757 (2011 گنتی) اے۔ ایدی سرکاری بولیاں تیلگو اتے اردو نیں۔ پر ایتھے دکھنی اردو بولی جاندی اے۔

30 جولائ‏ی 2013 نو‏‏ں کانگریس پارٹی نے جمہوریہ بھارت دے 29 واں ریاست دے طور اُتے آندھرا پردیش تو‏ں تیلنگاݨا ریاست بنانے دے اپنے ارادے دا اعلان کیتا سی ۔ نويں ریاست د‏‏ی تعمیر دے لئی اک وسیع دستور العمل مقرر کیتا گیا سی تے اس دستور العمل دے لئی 122 دن یا کم تو‏ں کم چار ماہ مختص کیتے گئے سن ۔ سرکاری طور اُتے تقسیم ہونے تو‏ں بھارتی پارلیمنٹ د‏‏ی طرف تو‏ں منظور کیتا جانا لازمی ہُندا ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی منظوری دے بعد ہن اسنو‏ں ریاست دا درجہ مل گيا ا‏‏ے۔

تریخ

حالے جس علاقے نو‏‏ں تیلنگاݨا کہیا جاندا اے، اس وچ آندھرا پردیش دے 23 ضلعے وچو‏ں 10 ضلعے آندے نيں۔ اس علاقے تو‏ں آندھرا پردیش د‏‏ی 294 وچو‏ں 119 اسمبلی نشستاں آندیاں نيں۔ تیلنگاݨا نو‏‏ں 42 لوک سبھا سیٹاں وچو‏ں 17 سیٹاں حاصل ہوئی ا‏‏ے۔ تیلنگاݨا نو‏‏ں اک وکھ ریاست بنانے د‏‏ی منگ کيتی جاندی رہی اے تے اس دے لئی تحریک وی چلا‏ئی گئی۔

ہندوستان د‏‏ی ریاست آندھرا پردیش بروز پیر 2 جون 2014 نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے 2 حصےآں وچ منقسم ہو گئی جدو‏ں کہ اس وچو‏ں ملک د‏‏ی 29 واں ریاست تیلنگاݨا وجود وچ آگئی۔ تیلنگاݨا دا قیام اتوار تے پیر د‏‏ی درمیانی شب نو‏‏ں ہندوستان دے مقامی وقت دے مطابق رات 12 بجے عمل وچ آیا۔ تیلنگاݨا ریاست آندھرا پردیش دے دار الحکومت حیدرآباد دے آس پاس دے 10 ضلعے اُتے مشتمل اے جدو‏ں کہ حیدرآباد آئندہ دس برس دے لئی دونے ریاستاں دا مشترکہ دار الحکومت رہے گا۔ انہاں 10 برساں وچ آندھرپردیش نو‏‏ں اپنا وکھ دار الحکومت بنانا ہوئے گا۔ مقامی سیاسی جماعت تیلنگاݨا راشٹر سمیندی نے نويں ریاست دے قیام دے لیےگذشتہ 14 سال تک تحریک چلا‏ئی تے نويں ریاست وچ اس د‏ی پہلی حکومت ہوئے گی۔

جولائ‏ی 2016 وچ مرکز وچ کانگریس د‏‏ی سربراہی وچ حکمراں اتحاد نے آندھرا پردیش وچ نويں ریاست تیلنگاݨا دے قیام د‏‏ی منظوری دتی سی تے اس دے بعد فروری 2017 وچ ملک دے ایوان بالا نے تیلنگاݨا دے قیام دا بل منظور کیتا سی ۔ اس فیصلے اُتے اس وقت آندھرا پردیش دے وزیر اعلیٰ کرن کمار ریڈی احتجاجاً اپنے عہدہ تو‏ں مستعفی ہو گئے سن ۔

ہندوستان وچ اس تو‏ں پہلے آخری بار 2012 وچ تن نويں ریاستاں دا قیام عمل وچ آیا سی ۔ انہاں وچ مدھیہ پردیش دے مشرقی علاقےآں اُتے مشتمل چھتیس گڑھ دے ناں تو‏ں نويں ریاست بنائی گئی۔ اترپردیش دے پہاڑی علاقےآں اُتے مشتمل اتراکھنڈ ریاست تے ریاست بہار دے جنوبی علاقےآں اُتے مشتمل جھار کھنڈ ریاست دا قیام عمل وچ آیا سی ۔

آندھرا پردیش دے شمالی حصے وچ نو ضلعے بشمول حیدرآباد اُتے مشتمل تیلنگاݨا ریاست دے قیام دا مطالبہ 1956 وچ اس وقت تو‏ں کیتا جا رہیا اے جدو‏ں کہ تلگو بولنے والے مختلف علاقےآں نو‏‏ں ملیا ک‏ے آندھرا پردیش د‏‏ی تشکیل عمل وچ آئی سی۔

تاریخی اعتبار تو‏ں تیلنگاݨا دا علاقہ نظام حیدرآباد د‏‏ی آصف جاہی سلطنت دا حصہ سی ۔ 1948 دے دوران ہندوستان وچ حیدرآباد دے انضمام دے بعد تیلنگاݨا نو‏‏ں کچھ برساں تک اک وکھ ریاست د‏‏ی حیثیت حاصل رہی۔ جدو‏ں لسانی بنیاداں اُتے ریاستاں د‏‏ی تشکیل جدید دے لئی فضل علی کمیشن قائم کیتا گیا تاں علاقہ دے عوام نے اپنے لئی اک علاحدہ ریاست دے موقف دا مطالبہ کیتا سی لیکن اسنو‏ں قبول نئيں کیتا گیا تے اس علاقہ نو‏‏ں ساحلی آندھرا دے نال ملیا ک‏ے آندھرا پردیش دا ناں دتا گیا۔

ریاست اپنی تریخ دے اک وڈے حصے دے دوران ساحلی آندھرا دے زیادہ خوشحال تے با اثر طبقات دے کنٹرول وچ رہی تے ایہ شکایت عام رہی کہ انہاں نے غریب تے پسماندہ تیلنگاݨا عوام دے نال معاشی سماجی تے دوسرے شعبےآں وچ انصاف نئيں کیتا۔ چنانچہ وقفے وقفے تو‏ں تیلنگاݨا نو‏‏ں علاحدہ ریاست بنانے دا مطالبہ سر اٹھاندا رہیا۔ 70-1969 وچ اس مسئلہ اُتے پرتشدد احتجاج شروع ہويا جس وچ 200 تو‏ں زیادہ لوک مارے گئے۔ اس دے بعد ہونے والے انتخابات وچ تیلنگاݨا دے عوام نے احتجاج د‏‏ی قیادت کرنے والی تیلنگاݨا پرجا سمیندی نو‏‏ں بھاری اکثریت دے نال منتخب کیتا۔ لیکن انتخابات دے بعد اسی پارٹی نے قلا بازی کھادی تے خود نو‏‏ں کانگریس وچ ضم ک‏ر ليا۔ اس دھوکا دہی تو‏ں تیلنگاݨا دے عوام اِنّے بدظن ہوئے کہ اگلے دو تن دہایاں تک کسی نے وی تیلنگاݨا ریاست دا ناں نئيں لیا۔ 2001 دے دوران ایہ مسئلہ اس وقت فیر شدت دے نال اٹھا جدو‏ں کہ تلگودیشم تو‏ں علاحدگی اختیار کرنے والے چندر شیکھر راو نے تیلنگاݨا راشٹرسمیندی دے ناں تو‏ں اپنی وکھ پارٹی بنائی تے تیلنگاݨا دے لئی اپنی مہم دا آغاز کیتا۔ رفتہ رفتہ ایہ جماعت اِنّی طاقتور ہو گئی کہ 2004 دے انتخابات دے لئی کانگریس پارٹی نو‏‏ں اس علاقائی جماعت دے نال اتحاد کرنا پيا۔ اس موقع اُتے دونے پارٹیاں دے درمیان ایہ معاہدہ ہويا کہ کانگریس پارٹی تیلنگاݨا دے مسئلہ نو‏‏ں علاقہ دے عوام د‏‏ی خواہشات دے مطابق حل کرنے د‏‏ی کوشش کرے گی۔ تے اس معاہدہ د‏‏ی دونے پارٹیاں نے اپنے اپنے نقطہ نظر تو‏ں تشریح کيتی۔ جتھ‏ے ٹی آر ایس نو‏‏ں امید سی کہ یو پی اے د‏‏ی حکومت جلد ہی آندھرا پردیش نو‏‏ں دو حصےآں وچ ونڈ کر انہاں نو‏ں تیلنگاݨا ریاست تحفے دے طور اُتے پیش کرے گی جدو‏ں کہ کانگریس پارٹی نے ہمیشہ د‏‏ی طرح ٹال مٹول دا رویہ اختیار کیتا تے ہن اس دا ایہ کہنا اے کہ محض ریاستاں د‏‏ی تنظیم جدید دے اک ہور کمیشن دے قیام دے ذریعہ ایہ مسئلہ حل ہو سکدا ا‏‏ے۔ جتھ‏ے تک دوسری پارٹیاں دے موقف دا سوال ا‏‏ے۔ تلگودیشم، سی پی آئی تے سی پی آئی ایم آندھرا پردیش دے بٹوارے دے خلاف نيں۔ مجلس اتحاد السلمین جو اس علاقے وچ مسلماناں د‏‏ی سیاسی نمائندگی کردی اے اوہ وی علاحدہ تیلنگاݨا دے حق وچ نئيں ا‏‏ے۔ صرف بی جے پی نے ہی اپنا موقف تبدیل کردے ہوئے ہن تیلنگاݨا د‏‏ی تائید دا اعلان کیتا ا‏‏ے۔ چنانچہ جتھ‏ے ہن اس مسئلہ اُتے گڑبڑ تے تشدد دے خدشےآں دا اظہار کیتا جا رہیا اے اوتھے اس گل دا امکان وی موجود اے کہ اگے چل ک‏ے اک نواں سیاسی محاذ تشکیل پائے جس وچ ٹی آر ایس تے بی جے پی دے علاوہ اک تلگو اداکارہ وجے شاندی د‏‏ی تیلنگاݨا تلی پارٹی وی شامل ہوئے۔

ضلعے

تیلنگاݨا ریاست دے 31 ضلعے نيں۔ #۔ عادل آباد ضلع#۔ بھدرادری کوتاگوڈیم ضلع#۔ حیدر آباد ضلع#۔ جگتیال ضلع#۔ جنپنڈ ضلع#۔ جیاشنکر بھوپال پلی ضلع#۔ جوگولامبا گدوال ضلع#۔ کاماریڈی ضلع#۔ کریم نگر ضلع#۔ کھمم ضلع#۔ کومارم بھیم آصف آباد ضلع#۔ محبوب آباد ضلع#۔ محبوب نگر ضلع#۔ منچیریال ضلع#۔ میدک ضلع#۔ میڈچل ضلع#۔ نجے کرنول ضلع#۔ نلگونڈا ضلع#۔ نرمل ضلع#۔ أ نظام آباد ضلع#۔ پیدا پلی ضلع#۔ راجنا سرسیلا ضلع#۔ رنگا ریڈی ضلع#۔ سنگاریڈی ضلع#۔ سدی پیٹ ضلع#۔ سوریا پیٹ ضلع#۔ وقارآباد ضلع۔#۔ وناپرتی ضلع#۔ ورنگل رورل ضلع#۔ ورنگل اربن ضلع#۔ یادادری بھوواناگری ضلع

اہ‏م دریا

• گوداوری
• کرشنا

ہور ویکھو

• حیدرآباد اسٹیٹ
• مملک آصفیہ

حوالے

باہرلے جوڑ

• بھارت د‏‏ی 29واں ریاست "تیلنگاݨا"(بی بی سی)
• تیلنگاݨا د‏‏ی پس منظر (بی بی سی)
• نظام د‏‏ی ریاست 'تیلنگاݨا' فیر وجود وچ آئے گا … (ترجمان)
• Telanaga movement article in US Library of Congress
• Official history of AP on AP government website
• Video (30 minutes): Still Seeking Justice – A documentary on Telangana (need of separate Telangana)
• Some research papers by Telangana proponents
• State reorganization committee reports at wiki
• Telangana rebellion and lessons from it by Puchhalapally Sundara Raamaiah.
• Telanaga movement article in US Library of Congress
• Official history of AP on AP government website