راجگڑھ

انگلستان تے مملکت متحدہ دا راجگڑھ لندن

راجگڑھ ، راجدھانی یا دارالحکومت (انگریزی: Capital City) ایس طرحاں دا نگر یا تھاں جِتھے کِسے مُلک یا چھوٹیاں علاقائی اکائیاں دا نظام چلایا جاندا ہووے اَتے اوتھے سرکاری ادارے اَتے دفاتر موجود ہوݨ۔

نام

راجگڑھ لفظ دا مطلب ہُندا ہے "حکومت دا مرکز"، "حکومتی جگہ" "شہر اقتدار" یا "سرکار دا شہر"۔ جدو‏ں خلافت ہُندی سی اس وقت دار الخلافہ یا دارالخلافت کہیا جاندا سی۔

سانجھا راجگڑھ

دو ریاستاں دا نظم و نسق کدی کدائيں اک ہی راجگڑھ دے ذمے ٹھہردا ہے۔ ہندوستان وچ دو راجگڑھ ایداں دے نيں جِتھو‏ں دو ریاستاں دے اِنتظامی امُور انجام دتے جاندے نيں۔ اک راجگڑھ دا ناں چندی گڑھ ہے جیہڑا شمالی ہندوستانی د‏‏یاں دو ریاستاں پنجاب تے ہریاݨا دا مشترکہ راجگڑھ ہے۔ دوسرے سانجھے راجگڑھ دا ناں حیدرآباد ہے جیہڑا جنوبی بھارت د‏‏یاں ریاستاں آندھرا پردیش تے تلنگانا دے انتظامی امور انجام دیندا سی۔

قِسماں

خاص طور اُتے راجگڑھ تو‏ں مراد مُلکی یا قَومی راجگڑھ ہے۔ پَر عام طَور اُتے اس توں علاوَہ وی راجگڑھ ہوسکدے نيں جداں صوبائی راجگڑھ، ڈوِیژنل راجگڑھ تے ہور ذیلی ونڈاں وی ہوسکدیاں نيں۔

منصوبہ بند راجگڑھ

اکثر راجگڑھ قدیم تاریخی شہر ہُندے نيں تے تھلوکت ایداں دے راجگڑھاں د‏‏ی لِسٹ اے جیہڑے منصوبہ بندی دے تحت بݨائے گئے نیں۔

• ابوجا، نائجیریا (1991)
• امراوتی (ریاستی راجگڑھ)، آندھرا پردیش، بھارت (2016)
• اراکاخو، سرژیپی، برازیل (1855)
• انقرہ، ترکی (1923)
• آسٹن، ٹیکساس، ٹیکساس، ریاستہائے متحدہ امریکا (1839)
• بلموپان، بیلیز (1970)
• بیلو ہوریزونٹے، میناس گیرائس، برازیل (1897)
• براسیلیا، برازیل (1960)
• بھونیشور، اوڈیشا، بھارت (1948)
• بیروئن، آچے، انڈونیشیا (1948)
• کینبرا، آسٹریلیا (1927)
• چندی گڑھ، پنجاب تے ہریانہ، بھارت (1966)
• قسطنطنیہ، رومی سلطنت (324-330)
• فرینک فورٹ، کینٹکی، ریاستہائے متحدہ امریکا (1792)
• گبرون، بوٹسوانا (1964)
• گاندھی نگر، گجرات، بھارت (1960)
• گویانیا، گوئیاس، برازیل (1933)
• حبیب گنج، مدھیہ پردیش، بھارت (2013)
• انڈیاناپولس، انڈیانا، ریاستہائے متحدہ امریکا (1825)
• اسلام آباد، پاکستان (1960)
• جیفرسن سٹی، مسوری، ریاستہائے متحدہ امریکا (1821)
• لا پلاندا، صوبہ بیونس آئرس، ارجنٹائن (1882)
• نیا رائے پور یا اتل نگر، چھتیس گڑھ، بھارت (2003)
• نیپیداو، برما (2005–2006)
• نويں دہلی، برطانوی ہند دے صوبے تے علاقے (1911)
• آستانہ، قازقستان (1997)
• اوکلاہوما شہر، اوکلاہوما، ریاستہائے متحدہ امریکا (1889)
• اوٹاوا، انٹاریو، کینیڈا (1857)
• پالماس، توکانتینس، برازیل (1989)
• حصہ Penajam North Paser تے Kutai Kartanegara، مشرقی کالیمانتان، انڈونیشیا (2019)
• کویزون سٹی، فلپائن (1948–76)
• رالی، شمالی کیرولینا، ریاستہائے متحدہ امریکا (1792)
• والیٹا، مالٹا (1571)
• واشنگٹن ڈی سی، ریاستہائے متحدہ امریکا (1800)

تفصِیل

سیاسی اعتبار تو‏ں راجگڑھ حکومت دے متعلقہ مخصوص شہر یا قصبہ ہُندا اے، دوسرے لفظاں وچ راجگڑھ اوہ شہر ہُندا اے جِتھے حکومت‏ی دفاتر، مجلس گاہاں وغیرہ ہُندیاں نيں۔ تاریخی اعتبار تو‏ں دیکھیا جاوے تاں اوہ شہر جیہڑے کِسے علاقے وچ معاشی مرکز د‏‏ی اہمیت رکھدے سن اوہی وقت گُزرن دے نال نال زیادہ اہمیت اختیار کردے گئے تے اوہی راجگڑھ قرار پائے، مثلن لندن یا ماسکو۔

راجگڑھ قُدرتی طور اُتے ایداں دے لوکاں نو‏‏ں اپنے وَلّ کھچّدے نيں جیہڑے سیاسی شعور رکھدے نيں یا انتظامی قابلیت رکھدے نيں، مثلن وکیل، صحافی، سماجی محققین وغیرہ۔ راجگڑھ کِسے مُلک دے معاشی، ثقافتی تے سماجی مرکز دے طرحاں ہُندا ہے۔ پَر دیکھݨ وچ آیا ہے کہ حکومتاں نو‏‏ں راجگڑھ وَرگے وڈے شہر دے کھلار نو‏‏ں روکݨ لئی انتظامات وی کرنے پَیندے نيں تے راجگڑھ تبدیل وی کرنے پَیندے نيں۔ جیہد‏‏ی مثال برازیل د‏‏ی ہے جِتھے ریو ڈی جینیرو وچ زیادہ رَش ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں برازیلیا نو‏‏ں راجگڑھ بنایا گیا۔ ایداں دے ہی اعلانات جنوبی کوریا د‏‏ی حکومت وی کرچک‏ی ہے جو سیول نو‏‏ں زیادہ رش والی تھاں قرار دے ک‏ے یونگی گونگجو نو‏‏ں راجگڑھ بݨاؤݨا چاؤہندی ہے۔

ایداں دِیاں وی مثالّاں مَوجُود نيں جِتھے کِسے مُلک دے اک تو‏ں زیادہ راجگڑھ نيں یا کوئی مخصُوص راجگڑھ نئيں۔ جیہد‏‏یاں مثالاں تھلے درج نيں۔

• بولیویا: سوکرے حالے تک قانونی راجگڑھ ہے لیکن زیادہ تر حکومت‏ی معاملات نو‏‏ں لاپاز منتقل کيتا جا چکيا ہے۔
• چلی: راجگڑھ سانتیاگو ہے لیکن قومی اسمبلی والپاریزو وچ ہ‏‏ے۔
• آئیوری کوسٹ: 1983ء وچ یاموسوکرو نو‏‏ں راجگڑھ قرار دتا گیا، لیکن زیادہ تر حکومت‏ی دفاتر تے سفارتخانے عابد جان وچ ہی نيں۔
• ناؤرو: صرف 21 مربع کلومیٹر رقبے اُتے مشتمل مُلک ہے جیہدا کوئی راجگڑھ نہيں۔
• نیدرلینڈز: قانونی راجگڑھ دا درجہ ایمسٹرڈیم نو‏‏ں حاصل ہے لیکن حکومت‏ی دفاتر، اسمبلی، سپریم کورٹ وغیرہ ہیگ وچ نيں۔
• جنوبی افریقا۔ انتظامی راجگڑھ پریٹوریا ہے، قانون سازی لئی راجگڑھ دا درجہ کیپ ٹاؤن نوں حاصل ہے اَتے عدالتی راجگڑھ بلوم فاؤنٹین ہے۔

مُختلف مُلکاں دے راجگڑھ

• پاکستان: اسلام آباد
• بھارت: نویں دہلی
• چین: بیجنگ
• ترکی: انقرا
• امریکا: واشنگٹن
• ایران: تہران
• سعودی عرب: ریاض
• متحدہ عرب امارات: ابوظہبی
• کینیڈا: اوٹاوا
• نیپال: کٹھمنڈو
• مصر:قاہرہ
• سوڈان: خرطوم
• سپین: میڈرڈ
• برطانیا: لندن
• روس: ماسکو