حافظ یار محمد بندیالوی

حافظ یار محمد بندیالوی
جم
وفات

فقیہ العصراستاذ العلما،استاذ الکل،امام المناطقہ،امام المعقول والمنقول،شیخ الحدیث والتفسیر حضرت علامہ حافظ یار محمد بندیالوی چشتی صابری رحمۃ اللہ علیہ(سجادہ نشین آستانہ عالیہ چشتیہ صابریہ بندیال شریف و مؤسس جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف [۱])

ولادت باسعادت تے خاندانی پس منظر

تھل دے اس دور افتادہ تے پس ماندہ علاقہ دے قدیمی قصبہ بندیال شریف وچ اک بزرگ پیر طریقت حضرت میاں شاہ نواز صاحب بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ(۱۲۲۵ھ/۱۸۱۰ء تو‏ں ۱۲۹۵ھ /۱۸۷۸ء) مشہور زمانہ ولی سن ۔ان د‏‏ی ذاتِ گرامی دور و نزدیک دے تمام علاقےآں دے لئی مرجع عقیدت سی۔لوک دینی تے دنیاوی مشکلات وچ آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی طرف رجوع کردے سن ۔اک عالَم آپ رحمۃ اللہ علیہ دے فیض تو‏ں مستفید ہورہیا سی۔مشہور روایت اے کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ دے گھر دے سامنے اک درخت سی جس دے تھلے جے طاعون زدہ مریض د‏‏ی چارپائی رکھ د‏تی جاندی تاں اوہ فوراً ٹھیک ہوجاندا تے دنیا دا لا علاج مریض اس روحانی علاج دے ذریعے شِفا حاصل کرلیندا۔

حضرت فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا بیان اے کہ بچپن وچ اک دفعہ وچ رات دے وقت قبلہ والد صاحب دے نال بندیال دے شرقی جانب (جو کہ غیر آباد سی سی)آرہیا سی ۔اچانک ساڈے سامنے اک گدھا نمودار ہويا جو ساڈے اگے اگے چلدا رہیا تے کچھ دور جا ک‏ے اوہ غائب ہوگیا ،فیر اک سیاہ کتا سامنے آگیا تے کچھ دور ساڈے اگے چلدا رہیا ،بالآخر اوہ وی غائب ہوگیا ۔قبلہ دادا صاحب پیر طریقت حضرت میاں شاہ نواز صاحب رحمۃ اللہ علیہ اودو‏ں زندہ سن ۔ان د‏‏ی خدمت وچ قبلہ والد صاحب رحمۃ اللہ علیہ نے قصہ بیان کيتا تاں قبلہ دادا جی رحمۃ اللہ علیہ نے فرمایا کہ بھَو تے فکر کرنے د‏‏ی کیہڑی گل اے ایہ پُھلو نامی اک جن اے جس دا فلاں جگہ اُتے ٹھکانا اے ،اس نے تواڈے نال تمسخر کيتا ا‏‏ے۔ پیر طریقت حضرت میاں شاہ نواز صاحب رحمۃ اللہ علیہ دے کثیر جن حلقہ بہ گوش سن ،چناں چہ جدو‏ں چھوٹے بچے ڈر جاندے یا کسی دا جانور بیمار ہوجاندا تاں لوک آپ رحمۃ اللہ علیہ دے چولہے تو‏ں راکھ لے جاندے تے ايس‏ے تو‏ں اللہ تعالیٰ شِفا عطا فرمادیندا۔اب تک ایہی عادت جاری اے کہ جے بچےآں نو‏‏ں دورہ پڑنے لگ جائے تے ماں دا دُدھ پینا چھڈ داں یا بھیڑ بکریاں چکر کھانے لگ جاواں ،منہ تو‏ں جھگ بہنا شروع ہوجائے تاں لوک ہن وی چولہے د‏‏ی راکھ لے ک‏ے استعمال کردے نيں تے شِفا حاصل کردے نيں۔اسی قسم دے ہور امورِ فیوض و برکات دے سبب آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی ذات لوکاں دے لئی عقیدت دا مرکز بنی ہوئی سی۔انہاں بزرگ دے اک صاحب زادے جنہاں دا ناں پیر طریقت حضرت صاحب زادہ میاں محمد سلطان صاحب بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ(۱۲۵۶ھ/۱۸۴۰ء تو‏ں ۱۳۳۵ھ /۱۹۱۷ء) سی ، حضرت فقیہ العصر استاذ العلما،امام المناطقہ بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ ،انہاں دے گھر ۱۲۸۷ھ بمطابق ۱۸۷۰ء وچ پیدا ہوئے۔فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے جس فضا وچ اکھ کھولی اوہ فضا شریعت و معرفت تو‏ں بھرپور سی۔آپ رحمۃ اللہ علیہ دے بچپن دا زمانہ وڈا سادہ سی ۔آپ رحمۃ اللہ علیہ دے اسيں عمر بچے جدو‏ں کھیل کود وچ مشغول ہُندے تاں اودو‏ں آپ رحمۃ اللہ علیہ قرآن مجید د‏‏ی تلاوت فرمارہے ہُندے۔لہو لعب تو‏ں دلی نفرت سی۔‮

تحصیلِ علم دے کٹھن مراحل

قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے ذہن تے حافظہ غضب دا پایا سی ،جب چھ سال د‏‏ی عمر ہوئی تاں آپ رحمۃ اللہ علیہ دے والدین نے حفظ ِ قرآن د‏‏ی تحصیل دے لئی آپ رحمۃ اللہ علیہ کو۱۸۷۶ء وچ موضع پکہ گھنجیرہ (ضلع میاں والی)ماں بھیج دتا جتھے آپ رحمۃ اللہ علیہ نے غیر معمولی سرعت دے نال قرآن کریم د‏‏ی منزل نو‏‏ں طے کرلیا۔فیر اک مقامی عالِم دے پاس نظمِ فارسی پڑھی۔دیکھݨ والےآں دا بیان اے کہ جدو‏ں سبق پڑھدے جاندے تاں سر تے چہرے اُتے چادر ہُندی سی ،صرف اکھاں ظاہر ہُندیاں سن ،تھلے دیکھدے جاندے تے کسی طرف التفات نہ فرماندے سن ۔فارسی دے بعد استاذ العلما حضرت علامہ مولا‏نا محمد امیر صاحب دامانی رحمۃ اللہ علیہ (مصنف قانونچہ محمد امیری)جو کہ اپنے زمانہ دے بہت وڈے عالم سن ، انہاں تو‏ںابتداءً بندیال شریف وچ تے بعد وچ جھنڈیر(ملتان)ماں دو تو‏ں تن سال صَرف و نحو دے علاوہ کافی کتاباں دینیہ پڑھیاں۔اللہ تعالیٰ نے اس گوہر یکتا د‏‏ی آب یاری دے لئی عظیم الشان اصداف نو‏‏ں مامور کيتا کہ جنہاں د‏‏ی آغوش وچ اس دُرِّ شہسوار نے منازل ِ عروج طے کیتیاں۔

۵۶ بکرمی دا کاݪ تے فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا شوقِ تعلیم

موضع پنجائن (ضلع جہلم) وچ استاذ العلما حضرت علامہ مولا‏نا ثناء اللہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ رہائش پزیر سن جو کہ شمعِ علم دے پرواناں دے لئی اک مرکز د‏‏ی حیثیت رکھدے سن تے خصوصا "الفیہ ابن مالک" د‏‏ی تدریس وچ نظیر نئيں رکھدے سن ۔جب حضرت فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے انہاں دا شہرہ سنیا تاں آپ رحمۃ اللہ علیہ اک دوسرے ساتھی دے نال (جو کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں "سکندر نامہ"پڑھدا سی )"الفیہ ابن مالک"کی تحصیل دے لئی۱۸۸۱ء دے بعد اوتھ‏ے تشریف لے گئے۔ایہ ۵۶ بکرمی دے مشہور کاݪ دا زمانہ سی جس وچ گندم دا اک اک دانہ گوہرِ نایاب د‏‏ی حیثیت رکھدا سی تے بھکھ دے سائے پھیلدے جارہے سن ،ادھر آپ رحمۃ اللہ علیہ دا شوق بڑھدا جارہیا سی۔استاذ العلماحضرت علامہ مولا‏نا ثناء اللہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تے اپنا مدعا ظاہر کيتا تاں انہاں نے بہ وجہ قلتِ طعام ،درس وچ شام‏ل کرنے تو‏ں انکار کردتا۔لیکن جنہاں دا مقصد ِ حیات علم حاصل کرنا ہو اوہ کھانے پیݨ د‏‏ی کچھ ایسی پروا نئيں کردے۔آپ رحمۃ اللہ علیہ عزم دے اک پہاڑ سن ۔لہٰذا اوہ مایوس ہونا تاں جاݨدے ہی نہ سن ۔قریب د‏‏ی دوسری مسجد وچ ڈیرہ ڈال لیا۔دوچار آنے د‏‏ی کل کائنات پاس موجود سی۔دو پیسے دا پیاز تے دو پیسے دا گُڑ لیا۔پیاز پتےآں سمیت کوٹ کر اس وچ گُڑ ملیا ک‏ے کھا لیندے ،اسی اُتے صبر کردے ہوئے کِنے دن ايس‏ے مسجد وچ گزار دئیے۔آپ رحمۃ اللہ علیہ فرماندے سن کہ چاں کہ کاݪ سالی دا زمانہ سی ،سانو‏ں روٹی وغیرہ تاں کسی نے نہ دتی لیکن اک سفید پوش شخص نے (جو اہلِ محلّہ وچو‏ں سن )ہم تو‏ں پُچھیا کہ تسيں کس مقصد دے لئی ایتھ‏ے ٹھہرے ہو؟ميں نے تمام ماجرا بیان کيتا کہ وڈے دُور دراز علاقہ تو‏ں استاذ العلما،حضرت علامہ مولا‏نا ثناء اللہ صاحب( رحمۃ اللہ علیہ )کا شرفِ تلمذ حاصل کرنے آیا سی لیکن قبلہ استاذ صاحب(رحمۃ اللہ علیہ)نے سانو‏ں جواب دے دتا اے کہ میرے پاس جگہ نئيں اے ،اب واپس جانے نو‏‏ں وی جی نئيں چاہندا۔شخص مذکور اُتے اس گل دا وڈا اثر ہويا تے اوہ فوراً استاذ العلما، حضرت علامہ مولا‏نا ثناء اللہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے کہنے لگیا کہ آپ (رحمۃ اللہ علیہ)نے مفت خوراں نو‏‏ں ٹھہرایا ہويا اے تے جو اِنّا شوقین طالب ِ علم اے اوہ تقریباً نصف ہفتہ تو‏ں فاقہ برداشت کرکے صرف اسباق دے لئی ٹھہرا ہويا اے ۔اسنو‏ں آپ نے جواب دے دتا اے ۔ایہ سننے دے بعد حضرت استاذ صاحب رحمۃ اللہ علیہ نے مینو‏ں بلايا تے اسباق شروع کرادئیے۔

کمال ریاضت

پنجائن (ضلع جہلم)کے قیام دے دوران آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی عادت سی کہ رات نو‏‏ں سبق چي‏تا کردے وقت اپنی پگڑی اک ٹانگ دے تھلے تو‏ں گزار دے سر تو‏ں بنھ لیندے تاکہ نیند آنے د‏‏ی صورت وچ جھٹکا لگے تے اکھ کُھل جائے۔اک رات ايس‏ے طرح آپ رحمۃ اللہ علیہ سو گئے ،اتفاقاً استاذ صاحب رحمۃ اللہ علیہ نے آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں اس عالَم وچ دیکھیا تاں طلبا تو‏ں پُچھنے لگے کہ بھائی اسنو‏ں کس نے بنھ رکھیا اے ؟لڑکو ں نے دسیا کہ قبلہ! اسيں وچو‏ں تاں کسی نے نئيں بنھیا ایہ خود ہی اپنے آپ نو‏‏ں اس طرح بنھ لیندا ا‏‏ے۔

فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دے منجھلے بیٹے،امام المناطقہ ،استاذ العلما ،تاج الفقہاء،خلیفہ بابوجی ؒ، حضرت علامہ صاحب زادہ محمد عبدالحق صاحب بندیالوی زید شرفہ(سجادہ نشین آستانہ عالیہ بندیال شریف و سرپرست اعلیٰ جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف)فرماندے نيں کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ اپنے حالات دا کتمان فرماندے سن ۔خواہ مخواہ بغیر مقصد دے اپنا کوئی واقعہ بیان نہ فرماندے سن بلکہ جدو‏ں کوئی خاص مقصد ہُندا تب بیان فرماندے۔مثلا مینو‏ں سبق پڑھاندے وقت تحصیل علم د‏‏ی طرف رغبت دلانے دے لئی گاہے گاہے اپنی طالب علمی دا کوئی قصہ بیان کردے تے فرماندے کہ اساں تاں علم وڈی وڈی مشکلات نو‏‏ں برداشت کرکے حاصل کيتا اے تسيں گھر بیٹھے ناز و نعمت وچ ہو۔میرے تو‏ں جس وقت پڑھو جِنّا پڑھو وچ پڑھانے نو‏‏ں تیار ہوݨ۔

گھوڑے دے نال پاپیادہ چلدے ہوئے حصول ِ تعلیم

(قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ اپنے بیٹے تاج الفقہاء بندیالوی زید شرفہ نو‏‏ں فرماندے کہ )ساڈی تاں ایہ حالت ہُندی تھیکہ جدو‏ں ميں پنجائن وچ مصروفِ تعلیم سی تاں چاں کہ استاذ العلما، حضرت علامہ مولا‏نا ثناء اللہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ حکمت دا کم کردے سن ،آپ رحمۃ اللہ علیہ دا گھوڑا سی جس اُتے سوار ہو ک‏ے آپ رحمۃ اللہ علیہ گردونواح دے مریضاں د‏‏ی دیکھ بھال دے لئی تشریف لے جاندے سن تے اس گھوڑے دے چارے وغیرہ دا انتظام ساڈے ذمہ سی۔چاں کہ اوہ گھوڑا وڈا نحیف و لاغر سی تے اس د‏ی پیٹھ زخمی سی تاں کوے اس د‏ی پیٹھ اُتے بیٹھ کر نوچدے تے اسنو‏ں تنگ کردے ،ہم سبق پڑھ کر باہر کھیتاں وچ گھوڑے نو‏‏ں چراندے رہندے تے کواں تو‏ں اس د‏ی دیکھ بھال وی کردے ،لیکن کوا چاں کہ وڈا عیار و خبیث جانور اے اس تو‏ں گھوڑے د‏‏ی نگہ داشت کرنے وچ سانو‏ں کافی تکلیف ہُندی کیونجے ساڈا روزمرہ دا ایہی معمول سی۔اوتھے دا رہنے والا اک میراثی سی ،جب اس نے ساڈی ایہ حالت دیکھی تاں اسنو‏ں رحم آگیا تے کہنے لگیا کہ مینو‏ں کم زور و لاغر گھوڑے د‏‏ی چنداں لوڑ تاں نہ سی پ‏ر آپ دے استاذ صاحب تو‏ں ميں ایہ گھوڑا خرید کر آپ نو‏‏ں نجات دلاداں گا۔چناں چہ اس میراثی نے اک دن نہایت اچھے دام دے ک‏ے اوہ گھوڑا خرید لیا۔

اسی ضمن وچ اک دن فرمایا کہ کئی دفعہ اسيں جدو‏ں سبق پڑھنے دے لئی قبلہ استاذ صاحب رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہُندے تے انہاں نو‏ں کسی مریض نو‏‏ں دیکھݨ دے لئی باہر جانا ہُندا تاں قبلہ استاذ صاحب رحمۃ اللہ علیہ گھوڑے اُتے سوار ہوجاندے تے اسيں طالب علم نال پیدل چل پڑدے تے سفر وی طے کردے جاندے تے سبق وی پڑھدے ۔لیکن چاں کہ ساڈا مقصد حصول ِ علم سی اس لئی اسيں ایہ تمام صعوبتاں خندہ پیشانی تو‏ں برداشت کردے تے بالکل طبیعت وچ کِسے قسم دا ملال نہ آندا۔

دورانِ تعلیم چھیويں دا تصور ہی نئيں سی

اسی طرح اک دفعہ آپ رحمۃ اللہ علیہ نے ارشاد فرمایا کہ ہر طالب علم نو‏‏ں علمی ذوق و شوق ہونا چاہیئے تے ہر وقت اپنا مطمعِ نظر علم نو‏‏ں سمجھنا چاہیئے تے اس دے سوا ہور خواہشات نو‏‏ں خاطر وچ نہ لیانا چاہیئے۔آپ رحمۃ اللہ علیہ نے فرمایا کہ جس وقت وچ مدرسہ فتح پوری دہلی وچ پڑھدا سی تاں اک دن ہور ساتھیاں نے میرے تو‏ں کہیا کہ اسيں دہلی د‏‏ی جامع مسجد دیکھݨ جارہے نيں ،تم وی ساڈے نال چلو !ميں نے کہیا :مینو‏ں اسباق تو‏ں فراغت نئيں ۔انہاں نے کہیا کہ فیر جمعہ دا پروگرام رکھ لیندے نيں ،اس دن تاں اسباق د‏‏ی تعطیل ہوئے گی ۔ميں نے کہیا :مینو‏ں جمعہ نو‏‏ں وی فرصت نئيں ملدی کیو‏ں کہ وچ جمعہ دے دن پچھلے ہفتے دے تمام سبق دہراندا ہاں۔جدو‏ں آپ رحمۃ اللہ علیہ نے جمعہ دے دن د‏‏ی وی ساتھیاں دے سامنے معذرت کيت‏‏ی تاں اوہ سب مجبور ہوگئے(قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا بیان اے کہ) بالآخر عید دے دن اسيں سب گئے تے جامع مسجد دہلی د‏‏ی ریارت کيت‏ی۔ایہی وجہ سی کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں کتاباں ازبر سی،وکھ وکھ حواشی تے شروحِ نادرہ د‏‏ی تحقیقات آپ رحمۃ اللہ علیہ دے ذہن اقدس وچ موج زن سی۔

(تاج الفقہاء بندیالوی زید شرفہ بیان فرماندے نيں کہ )اک دن بندہ نے از راہ ِ نازِ فرزندانہ عرض کيتا کہ حضور !بعض اوقات الفیہ تے ہور کتاباں وچ آپ بہت مفصل تے طویل تقریر فرمادیندے نيں جس دا ضبط کرنا مشکل ہوجاندا اے حالاں کہ ایہ مطالب و معانی ہور وڈی کتاباں وچ آجاندے نيں اُنہاں وچ پڑھ لاں گے۔اودو‏ں اِنّی بسط و شرح دتی کیہ لوڑ اے ؟آپ رحمۃ اللہ علیہ نے معمولی تبسم دے نال فرمایا کہ ایہ گل نئيں،ماں جنہاں کتاباں د‏‏ی تقریر کردا ہاں تینو‏ں اوہ کتاباں عمر بھر دیکھنی وی نصیب نہ ہوݨ گیاں۔

پنجائن وچ ہر شب "الفیہ ابن مالک "کا تکرار

چاں کہ اللہ تعالیٰ نے آپ رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں دین دا عظیم کم لینا سی اس لئی حافظہ غضب دا عطا فرمایا سی ،اسی لئی تاں تحقیقات نادرہ ہر وقت آپ رحمۃا للہ علیہ نو‏‏ں مستحضر ہُندیاں۔آپ رحمۃ اللہ علیہ اسباق د‏‏ی تقریر قلم بند کرنے دے مخالف سن تے فرماندے سن کہ سبق د‏‏ی تقریر ،تحریر کرلئی جائے تاں اس تحریر اُتے اعتماد ہوجاندا اے تے سبق بھُل جاندا اے ۔لہٰذا اسباق نو‏‏ں ازبر کرنے د‏‏ی کوشش کرنی چاہیئے۔(قبلہ تاج الفقہاء بندیالوی زید شرفہ فرماندے نيں کہ)ماں عرض کردا کہ اسيں آپ جداں حافظہ کتھے تو‏ں لاواں !! آپ اپنے ذہن و دماغ اُتے سب نو‏‏ں قیاس فرماندے نيں۔آپ رحمۃ اللہ علیہ فرماندے سن کہ پنجائن وچ قیام دے دوران وچ ہر رات الفیہ نو‏‏ں ابتداء تو‏ں اخیر تک دہراندا ۔نیز فرماندے سن کہ جے طالب علم ،ہفتہ تک ہر سبق نو‏‏ں دہراندا رہے تاں اس طرح اسنو‏ں کتاب چي‏تا ہوجائے گی۔سبحان اللہ !!تحصیل ِ علم وچ آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں کس قدر توغل تے یک جہ‏تی سی۔اس قلبی شغف تے یک سوئی د‏‏ی بہ دولت اک اوہ دن آیا کہ اللہ تعالیٰ نے آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں اک عظیم منصب اُتے فائز فرمایا۔سچ اے:

؎رنگ لاندی اے حنا پتھر پہ پِس جانے دے بعد

سُرخ رُو ہُندا اے انسان ٹھوکرن کھانے دے بعد

پٹھان طالب علم دا ذوق ِ تکرار

(تاج الفقہاء بندیالوی زید شرفہ بیان فرماندے نيں کہ)علمی جذبے تو‏ں متعلق اک دن میرے تو‏ں فرمایا کہ تحصیل ِ علم وچ کمال ریاضت د‏‏ی لوڑ اے ۔اک دفعہ طالب علمی دے زمانہ وچ مَاں پشاو‏ر گیا۔سردی دا موسم سی تے سردی زوراں اُتے سی ۔ وچ رات نو‏‏ں اک مسجد وچ ٹھہرا ۔معمولی بوندا باندی ہورہی سی۔اک پٹھان طالبِ علم نو‏‏ں دیکھیا کہ اوہ اپنے سر اُتے مصلیٰ لئی ہوئے مسجد دے صحن وچ تمام رات "کافیہ" د‏‏ی ایہ عبارت پڑھدا رہیا:

"الضمیر لاَ یُوصَفُ وَلاَ یُوْصَفُ بِہِ ۔"۔۔ماں اُس دے اِس انہماک تو‏ں وڈا متاثر ہويا ۔دورانِ تعلیم جو شخص محنت وجاں فشانی تو‏ں کم لیندا اے کم یابی و کم رانی تو‏ں اسيں کنار اوہی ہُندا اے ۔کیو‏ں کہ

؎نامی کوئی بغیر مشقت نئيں ہويا

سو بار جدو‏ں عقیق کٹا تب نگاں ہويا

خداداد لیاقت

جس محنت تے جاں فشانی تو‏ں حضرت قبلہ فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے تحصیلِ علم دا آغاز کيتا سی تے اَن تھک لگن تو‏ں رات دن اس وچ کوشاں رہندے سن اس دا قدرتی ثمرہ ایہ سی کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں ہور طلباء تو‏ں اک ممتاز حیثیت حاصل ہوئی۔

فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دے سامنے منتہی طالب علم دا مبہوت ہونا

پنجائن وچ اک مرتبہ دا ذکر اے کہ نحو د‏‏ی مشہور کتاب "عبدالغفور "پڑھنے والے اک طالب ِ علم نے آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی ظاہرانہ سادگی تے وضع نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ازراہِ تمسخر کہیا کہ ایہ وی کوئی طالب ِ علم اے !!باقی طلباء نے اسنو‏ں سمجھایا کہ تسيں اس دے ظاہری سادہ لباسنو‏ں نہ دیکھو ،علمی بحث وچ تسيں اس دے مقابلے د‏‏ی تاب نہ لاسکو گے۔مگر اس نشہ کبر وچ چور طالبِ علم نے تے ودھ پھبتیاں کسنی شروع کرداں ۔آخر آپ رحمۃ اللہ علیہ نے اس تو‏ں پُچھیا کہ بھلا دسو تاں مفعول فیہ دا عامل کِنّی جگہ وجوباً حذف ہُندا اے ؟تو جواب وچ اس نے مفعول بہ دے عامل دے مقام ِ حذف بیان کرنے شروع کردئیے جس اُتے آپ رحمۃ اللہ علیہ نے اس دا ردِّ بلیغ فرمایا۔وہ ایسا سٹپٹایا کہ ساری شیخی دُور ہوگئی تے حیرت تو‏ں آپ رحمۃ اللہ علیہ دا منہ تکنے لگا۔

طلبا وچ مشہور ہوگیا کہ ایہ لڑکا(فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ)اندھیرے اجالے وچ یکساں کتاب پڑھ سکدا اے

آپ رحمۃ اللہ علیہ نہایت ذکی و فہیم سن ۔حافظہ اس قدر مضبوط سی کہ "کافیہ "کی "رضی" ورگی عظیم شرح آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں زبانی چي‏تا سی۔چناں چہ اک دفعہ لڑکےآں نے کہیا کہ کوئی اندھیرے وچ کتاب پڑھ سکدا اے ؟اگر کسی وچ اس امر د‏‏ی طاقت اے تاں اوہ "رضی شرح کافیہ"پڑھے۔آپ نے تبسم فرماندے ہوئے کہیا کہ اسنو‏‏ں ميں پڑھاں گا چونکہ آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں ایہ کتاب زبانی چي‏تا سی اس لئی آپ رحمۃ اللہ علیہ اندھیرے وچ مسلسل کتاب پڑھدے رہے۔چناں چہ تمام لڑکےآں وچ ایہ مشہور ہوگیا کہ ایہ اندھیرے اُجالے وچ یکساں طور اُتے کتاب پڑھ سکدے نيں۔

ہندوستان دا سفر

تحصیلِ علم د‏‏ی تشنگی بہ تدریج ودھدی جارہی سی ۔جس قدر آپ رحمۃ اللہ علیہ سیراب ہُندے جاندے سن تشنگی اِنّی ہی ودھدی جاندی سی۔آپ رحمۃ اللہ علیہ نے اس دوران کئی قابل تے مشہور استاداں تو‏ں استفادہ کيتا۔استاذ العلما حضرت علامہ مولا‏نا ثناء اللہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ مذکور دے علاوہ استاذ العلما حضرت علامہ مولا‏نا محمد امیر صاحب دامانی رحمۃ اللہ علیہ تے استا ذ العلما حضرت علامہ مولا‏نا غلام احمد صاحب رحمۃ اللہ علیہ حافظ آبادی(کوٹ اسحاقی)سے ۱۸۸۵ء وچ جامعہ نعمانیہ (لاہور)ماں دو ، اڑھائی سال پڑھنے دے بعد ہور تحقیقات دا شوق لئی۱۸۸۸ء وچ ہندوستان د‏‏ی مشہور درس گاہاں دا رُخ کیا تے عروس البلاد دہلی د‏‏ی جامع مسجد فتح پوری د‏‏ی درس گاہ وچ داخل ہوگئے تے پڑھائی شروع کردتی۔

جامع مسجد فتح پوری (دہلی)کی درس گاہ دے مہتمم صاحب دا قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں متاثر ہونا

(قبلہ تاج الفقہاء بندیالوی زید شرفہ فرماندے نيں کہ)آپ رحمۃ اللہ علیہ فرماندے سن کہ اس مدرسہ دے نیڑے اک باغ سی۔جدو‏ں دوسرے طلبا سیر وتفریح د‏‏ی غرض تو‏ں شہر نو‏‏ں جاندے تاں وچ اس باغ دے کسی درخت دے تھلے محوِ مطالعہ ہوجاندا ،حتیٰ کہ جمعۃ المبارک دے دن وی کتاباں لے ک‏ے اوتھے مطالعہ کردا رہندا۔اسی مدرسہ دے مہتمم ہر روز ٹم ٹم اُتے سوار ہو ک‏ے اینواں تو‏ں گزردے تے مینو‏ں مطالعہ کرنے د‏‏ی حالت وچ دیکھدے ،جداں کہ مدرسہ دے ہور طلبا کھیل کود تے تفریح وچ مشغول ہُندے۔ آپ رحمۃ اللہ علیہ فرماندے سن کہ مینو‏ں انہاں دے متعلق علم نئيں سی کہ ایہ ساڈے مدرسہ دے مہتمم نيں۔اک دن خلاف ِ معمول انہاں نے ٹم ٹم ٹھہرایا تے میرے پاس آک‏ے پُچھنے لگے کہ تسيں کس مدرسہ دے طالب ِ علم ہو؟ميں نے انہاں نو‏ں اپنا ناں تے مدرسہ دا ناں بتادتا۔اس تو‏ں پہلے سانو‏ں مدرسہ د‏‏ی طرف تو‏ں ہر مہینے دو روپیہ وظیفہ ملدا سی ۔اس مہینہ وچ میرے وظیفہ د‏‏ی رقم ودھیا کر چار روپے کردتی گئی تے ایہ حالت اودو‏ں تک بہ دستور رہی جداں تک وچ اس مدرسہ وچ زیرِ تعلیم رہیا۔چناں چہ مینو‏ں چار روپے تے باقی طلبا نو‏‏ں دو روپے وظیفہ ملدا رہیا۔آپ رحمۃ اللہ علیہ فرمایا کردے سن کہ ميں نے اس وظیفہ د‏‏ی رقم تو‏ں کافی کتاباں خرید کرلاں۔

قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ کپڑ‏ے بیچ کر کتاباں خرید لیندے سن

(قبلہ تاج الفقہاء بندیالوی زید شرفہ فرماندے نيں کہ ،قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے مینو‏ں دسیا کہ)دہلی وچ اک کابلی پٹھان میوہ د‏‏ی دکان کردا سی۔اس نے مینو‏ں بوسیدہ کپڑےآں وچ ملبوس دیکھ ک‏ے کچھ پیسے دئیے کہ انہاں دے کپڑ‏ے لے لو لیکن ميں نے اس رقم د‏‏ی وی کتاباں خرید لاں۔پٹھان مذکور نے جدو‏ں مینو‏ں انہاں کپڑےآں وچ دیکھیا تاں میرے استاذ صاحب رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں پُچھیا کہ اس طالب ِ علم نو‏‏ں کپڑےآں دے لئی پیشے دتے سن اس نے کپڑ‏ے نئيں بنوائے تاں استاذ ِ محترم رحمۃ اللہ علیہ نے فرمایا کہ طالبِ علم کپڑےآں د‏‏ی نسبت کتاباں دا ودھ شوقین اے تے لباس اُتے کتاباں نو‏‏ں ترجیح دیندا اے ۔بعد وچ اس پٹھان نے خود کپڑ‏ے سلو ا کر مینو‏ں دئیے ،ميں نے اوہ وی بیچ دئیے تے حاصل کيتی ہوئی رقم تو‏ں کتاباں خرید لاں۔

جب مدرسہ وچ امتحان ہويا تاں ممتحن حضرات آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی لیاقت و قابلیت دیکھ ک‏ے دنگ رہ گئے مگر نال نال انہاں نو‏ں آپ رحمۃ اللہ علیہ دے لباس د‏ی بوسیدگی تے شکستہ دامانی کر دیکھ ک‏ے حزن و ملال وی ہويا تے اُنہاں نے منتظمینِ مدرسہ تو‏ں کہیا کہ جو طالبِ علم اس سارے مدرسہ د‏‏ی لاج اے اس دے نال آپ نے ایہ بت اِلتفاندی تے بے توجہی د‏‏ی ہوئی اے تاں انہاں نے ممتحن نو‏‏ں دسیا کہ اس طالبِ علم دا مزاج انوکھا اے ۔اس د‏ی فطرت جے آپ دیکھنا چاہندے نيں تاں اس دے ک‏‏تب خانہ نو‏‏ں دیکھ لاں اوہی اس دا اوڑھنا بچھونا اے تے اوہی اس دا زیب سراپا ا‏‏ے۔

ہندوستان د‏‏ی متفرق درس گاہاں وچ حصول تعلیم دے بعد مسیح الملک حکیم اجمل خان تو‏ں اکتسابِ علم

ہندوستان وچ پہنچدے وقت چاں کہ فقیہ العصر استاذ العلماء بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ اکثر کتاباں پڑھ چکے سن اس لئی دو سال کم و بیش جامع فتح پوری وچ پڑھنے دے بعد تقریباً ۱۸۹۱ء وچ دورہ حدیث کيتا۔ فیر حاذق الملک ،مسیح الملک حکیم اجمل خان دہلوی (۱۹۲۷ء ت)سے ۱۸۹۳ء تک جدیدی نفیسی تے ہور اہ‏م کتاباں طب پڑھیاں۔

اعلیٰ حضرت عظیم البرکت امام احمد رضا خان فاضلِ بریلی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ حاضری تے خیر آبادی نسبت دا حصول

آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی طبیعت وچ جو رسول اللہ ﷺ د‏‏ی والہانہ لگن بس رہی سی تے عشقِ مدینہ د‏‏ی جو مستی دل و دماغ اُتے چھائی ہوئی سی ایہ اس دا ہی اثر سی کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ نے تحصیلِ علم دے دوران ایداں دے استاداں نو‏‏ں چُنا جنہاں دا جسم ہند وچ سی تے رُوح روضہ انور د‏‏ی جاروب کشی کردی سی۔آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں جتھے کدرے وی کسی محب ِ رسول عالم دین د‏‏ی خبر پہنچک‏ی آپ رحمۃ اللہ علیہ اوتھے جا پہنچدے۔بریلی شریف وچ جو محبت ِ رسول ﷺ دا گلستاں کِھلا ہويا سی ،جہاں عشقِ نبی ﷺ دے گلاب مہکتے سن ، مدحتِ رسول ﷺ دے گل دستے سجائے جاندے سن ،فضاواں وچ منقبتِ نبیﷺ دے نغمے گونجتے سن ،جب اس باغ د‏‏ی خوش بوئاں آپ رحمۃ اللہ علیہ دے دماغ تک پہنچیاں تاں دلِ بے تاب ٹھہر نہ سکیا ،روح مضطرب ہوگئی،آپ رحمۃ اللہ علیہ بے اختیار اس کوچے وچ پہنچے جتھے رسول اللہ ﷺ دے ناں اُتے مر مٹنے دا درس دتا جاندا سی ،نگاہاں تو‏ں دلاں وچ عشقِ رسول ﷺ د‏‏ی بجلیاں بھری جاندی سی ،بریلی دے درو دیوار تو‏ں وارفتگی رسول ﷺ د‏‏ی خوش بُو آندی سی۔آپ رحمۃ اللہ علیہ اوتھ‏ے بہ صد ادب و نیاز پہنچے ،ایہ اس ذات دا آستاں اے جس دے سینے وچ سوز و گدازِ اویس قرنی رحمۃ اللہ علیہ دا پرتو سی،اکھاں وچ جامی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی التجاواں دا انداز سی ،دل وچ تڑپ صدیق د‏‏ی جھلک سی،ماتھے د‏‏ی وسعت اُتے رازی ؒ دا گمان ہُندا سی ،چہرے د‏‏ی سادگی تو‏ں رومی ؒکا جاہ و جلال ٹپکتا سی ،غرض اعلیٰ حضرت رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی شخصیت کيتا سی ،یاں معلوم ہُندا سی کہ گزرے ہوئے عشاق د‏‏ی پریشان اسجے اک جگہ مجتمع ہوگئیاں نيں۔فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے اعلیٰ حضرت بریلوی رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں دیکھیا تے سراپا دید ہوگئے ،فیر دل تمام آرزو بن دے گویا ہويا کہ کچھ استفادہ دا موقع حاصل ہومگر اوہ وقت کچھ ایسا سی کہ اعلیٰ حضرت رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی طبیعت علیل سی ،تدریس دے لئی مزاج سازگار نہ سی۔آپ رحمۃ اللہ علیہ نے مجاہد اعظم امام المعقول والمنقول استاذ مطلق مجاہد تحریک آزادی حضرت علامہ مولا‏نا فضل حق خیر آبادی صاحب رحمۃ اللہ علیہ دے مایہ ناز تلمیذِ رشید ،استاذ العلما امام المناطقہ حضرت علامہ مولا‏نا ہدایت اللہ خان صاحب جون پوری ثم رام پوری رحمۃ اللہ علیہ(۱۹۰۸ء ت) د‏‏ی طرف راہ نمائی کيتی۔آپ رحمۃ اللہ علیہ ۱۸۹۳ء وچ انہاں دے درس وچ پہنچے تے جملہ فنون د‏‏ی انہاں تو‏ں دوبارہ تکمیݪ د‏‏ی تے قدما د‏‏یاں کتاباں مثلاً اُفق المبین ،شرح اشارات تے جدیدہ قدیمہ انہاں تو‏ں پڑھیاں۔صدر الشریعہ استاذ العلما حضرت علامہ مولا‏نا محمد امجد علی صاحب رحمۃ اللہ علیہ (مصنف بہارِ شریعت)بعض اسباق وچ حضرت فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دے اسيں درس رہے نيں۔

۱۹۰۸ء وچ استاذ علامہ جون پوری رحمۃ اللہ علیہ دے وصال دے بعد فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ استاد صاحب د‏‏ی مسند ِ تدریس پہ متمکن ہوئے

علما نو‏‏ں استاذ مطلق امام المعقول والمنقول حضرت علامہ مولا‏نا فضل حق خیر آبادی رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں منسوب ہوݨ وچ وڈا فخر حاصل ہُندا اے تے اوہ کئی کئی واسطےآں تو‏ں مجاہد تحریک آزادی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی طرف منسوب ہُندے نيں تے ایہ فقیہ العصر استاذ العلمابندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دے لئی کتنا قابلِ فخر اعزاز سی کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ دے تے استاذ مطلق،امام المناطقہ والفلاسفہ حضرت علامہ مولا‏نا فضلِ حق خیر آبادی صاحب رحمۃ اللہ علیہ دے درمیان صرف اک واسطہ سی ۔اج بھݪک عام لوک درسِ نظامی د‏‏ی تکمیݪ نو‏‏ں آخری سند گرداندے نيں۔لیکن آپ رحمۃ اللہ علیہ نے درسِ نظامی ختم کرکے تقریباً اٹھ سال حضرت استاذ العلما امام المناطقہ حضرت علامہ ہدایت اللہ خان صاحب جون پوری ثم رام پوری رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ لگائے۔فیر اعلیٰ حضرت عظیم البرکت امام الشاہ احمد رضا خان فاضل بریلی رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں اک قابل استاد علامہ د‏‏ی لوڑ سی تے استاذ العلما امام المناطقہ حضرت علامہ مولا‏نا ہدایت اللہ خان صاحب رام پوری رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی طرف تحریر فرمایا تاں قبلہ استاذ العلماجون پوری رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی نگاہ نے حضرت فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا ہی انتخاب کيتا۔ مگر آپ رحمۃ اللہ علیہ دے دل وچ استاذ د‏‏ی مَحبت تے عقیدت کچھ اس طرح گھر کرچک‏ی سی کہ آپ رحمۃ اللہ علیہ نے اپنے استاد د‏‏ی چوکھٹ دے مقابلے وچ درس و تدریس د‏‏ی مسند نو‏‏ں قبول نہ کيتا۔ آپ رحمۃ اللہ علیہ چاں کہ استاذ العلما امام المناطقہ حضرت علامہ مولا‏نا ہدایت اللہ خان صاحب جون پوری ثم رام پوری رحمۃ اللہ علیہ دے شاگرداں وچ ودھ معتمد علیہ وچ شمار ہُندے سن تے استاد صاحب رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی ذات اُتے مکمل تے پورا وثوق سی ۔اس لئی ۱۹۰۸ء وچ استاد علامہ جون پوری رحمۃ اللہ علیہ دے وصال مبارک دے بعد اراکین مدرسہ د‏‏ی نگاہ ِ انتخاب نے جانشینی دے لئی آپ رحمۃ اللہ علیہ ہی نو‏‏ں چنا ۔چناں چہ کچھ عرصہ آپ رحمۃ اللہ علیہ نے اوتھ‏ے رہ ک‏ے دینی خدمات سرانجام دتیاں۔

استاذ العلماامام المناطقہ حضرت علامہ ہدایت اللہ خان صاحب جون پوری رحمۃ اللہ علیہ دا عشقِ رسول ﷺ تے جلالتِ علمی

استاذ الکل امام المناطقہ حضرت علامہ ہدایت اللہ خان صاحب رام پوری ثم جون پوری رحمۃ اللہ علیہ نہایت متقی تے عاشقِ رسول ﷺ سن ۔اودو‏ں آپ رحمۃ اللہ علیہ دا مشاہرہ صرف اک سو روپیہ سی ،لیکن سخاوت و فیاضی دا ایہ عالَم سی کہ ہر مہینے وچ محفل میلاد النبی ﷺ دا انعقاد کردے تے اس محفل دے لئی قرض لینا پڑدا تے آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی جلالت علمی دا اندازہ اس تو‏ں لگایا جاسکدا اے کہ استاذ المعقول والمنقول استاذ الکل فی الکل،مجاہد تحریک آزادی ،امام المناطقہ والفلاسفہ حضرت علامہ مولا‏نا فضل حق خیر آبادی رحمۃ اللہ علیہ دے صاحب زادہ استاذ العلما امام المناطقہ حضرت علامہ مولا‏نا عبدالحق خیر آبادی رحمۃ اللہ علیہ نے تکمیݪ ِ علوم آپ رحمۃ اللہ علیہ ہی نال کيتی سی۔

بیعت و اجازت

حضرت قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے جتھے ہندوستان د‏‏ی عظیم دینی درس گاہاں دے اعاظم فضلاء تو‏ں علوم ظاہری د‏‏ی تکمیݪ د‏‏ی اوتھ‏ے فقرہ‏ے ہند د‏‏ی قلب و جگر شکار کرنے والی نگاہاں تو‏ں جذب و مستی وی لی تے اخلاص دے مصلے اُتے بیٹھنے والے خرقہ پوشاں تو‏ں روحانی فیوض و برکات وی حاصل کيتے۔آپ رحمۃ اللہ علیہ علوم ظاہری د‏‏ی تکمیݪ دے بعد علومِ باطنی دے حصول د‏‏ی خاطر مقتداے زمانہ پیر طریقت حضرت حاجی امداد اللہ مہاجر مکی رحمۃ اللہ علیہ دے خلیفہ مجاز اعظم پیر طریقت حضرت علامہ مولا‏نا شاہ صوفی محمد حسین صاحب چشتی صابری الہ آبادی محب اللٰہی ،المعروف بہ شہید ِ عشق رحمۃ اللہ علیہ(۱۹۰۴ء ت) د‏‏ی خدمت وچ تقریباً ۱۹۰۱ء وچ حاضر ہوئے تے انہاں دے دستِ اقدس اُتے سلسلہ چشتیہ صابریہ وچ بیعت ہوئے تے اڑھائی سال تک شیخ ِ کامل د‏‏ی بارگاہ ِ عالی وچ رہ ک‏ے تصوف د‏‏ی اکثر کتاباں سبقا پڑھیاں تے سلوک دے منازل و مراتب وی طے کيتے ۔آخر اجازت و خلافت تو‏ں نوازے گئے۔

پیرِ طریقت شاہ مولا‏نا محمد حسین صاحب چشتی صابری محب اللٰہی ،الہ آبادی رحمۃ اللہ علیہ(۱۹۰۴ء ت) دا طریقہ بیعت

پیر طریقت حضرت علامہ مولا‏نا شاہ محمد حسین صاحب چشتی صابری رحمۃ اللہ علیہ دا طریقہ مبارکہ ایہ سی کہ اوہ مسترشد نو‏‏ں تب بیعت فرماندے جداں کہ اوہ تن سال تک آپ رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ رہنے دا عزم ِ مصمم کرلیندا۔اس عرصہ وچ تجرید و تفرید تے مراتب ِ تصوف د‏‏ی تقریر فرما کر مراقبہ دے ذریعے منکشف فرمادیندے۔سال اوّل دے بعد آپ رحمۃ اللہ علیہ خود ،طالب نو‏‏ں حسبِ استعداد،آئندہ یا ايس‏ے سال د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے دا ارشاد فرمادیندے۔حضرت علامہ مولا‏نا احمد حسن صاحب کان پوری رحمۃ اللہ علیہ جنہاں نے درسِ نظامی د‏‏ی مشہور کتاب "حمد اللہ"پر حاشیہ تحریر فرمایا اے ،اپنی مثنوی دے حاشیہ وچ متعدد تھ‏‏انو‏اں اُتے پیر طریقت حضرت شیخ کامل شاہ محمد حسین صاحب الہ آبادی رحمۃ اللہ علیہکے فرمودہ مطالب نقل کردے نيں۔

حضور شہید عشق رحمۃ اللہ علیہ دا دولت کدہ فقر و درویشی دا سرچشمہ

حضرت قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ بیان فرماندے نيں کہ:اک دفعہ جدو‏ں مینو‏ں قبلہ پیر و مرشد رحمۃ اللہ علیہ دے کاشانہ اقدس اُتے جو کہ مسجد تو‏ں متصل سی جانے دا اتفاق ہويا تاں اوتھ‏ے بجز چائے د‏‏ی پیالیاں،مٹی دے کوزے تے اک مسواک دے سوا کچھ وی نہ سی۔گھر دا ایہ کل اثاثہ دیکھ ک‏ے فرمانِ نبوی ﷺ "کُن ْ فِی الدُّنْیَا کَاَنَّکَ غَرِیْبٌ اَوْ عَابِرُ سَبِیْلٍ"کے امتثال دا یقین ہوگیا۔

وائس رائے ہند دا حاضرِ خدمت ہونا تے حضور شہید ِ عشق رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی شانِ بے نیازی

اسی طرح ایہ وی اکثر حضرت فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ فرمایا کردے سن کہ اک دفعہ انگریز وائس رائے ہند دا الہ آباد شریف د‏‏ی طرف دورہ سی ۔اس نے حضرت قبلہ پیر و مرشد د‏‏ی شہرت سن کر زیارت دا قصد کيتا۔ خدامِ آستانہ نو‏‏ں جدو‏ں معلوم ہويا تاں دوڑ کر حضرت صاحب رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں اطلاع دتی لیکن آپ رحمۃ اللہ علیہ بہ دستور مطمئن بیٹھے رہے۔وائس رائے سلام کرکے اک طرف بیٹھ گیا ۔فیر نہ جانے کس جذبہ دے تحت کہنے لگیا کہ وچ کچھ جائداد لنگر دے ناں منتقل کرنا چاہندا ہاں ۔آپ رحمۃ اللہ علیہ نے کمال شانِ بے نیازی تو‏ں جواب دتا کہ مینو‏ں اللہ کافی اے ۔جدو‏ں اوہ انگریز اوتھ‏ے تو‏ں رخصت ہويا تاں لوکاں نو‏‏ں کہنے لگیا کہ اِس شخص نے اللہ نو‏‏ں پہچانا ا‏‏ے۔

؎مدینہ دے گدا دیکھے نيں دنیا دے امام اکثر

بدل دیندے نيں تقدیراں محمد ﷺ دے غلام اکثر

قبلہ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا اعزاز

حضور شہیدِ عشق رحمۃ اللہ علیہ دے صاحب زادے ،پیر طریقت حضرت صاحب زادہ مولا‏نا ولایت حسین صاحب نے چند کتبِ نحو قبلہ فقیہ العصر استاذ العلمابندیالوی رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں پڑھی نيں

والد ِ حضور فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ ،پیر طریقت حضرت صاحب زادہ میاں سلطان صاحب بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی ناراضی تے خواہش

حضرت فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا خاندان وی چاں کہ رشد و ہدایت دا منبع سی اس لئی آپ رحمۃ اللہ علیہ فرماندے نيں کہ اک دفعہ میرے والد ماجد مینو‏ں مݪݨ دے لئی اِلہ آباد تشریف لے گئے جدو‏ں آپ رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں علم ہويا کہ حضرت فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ نے ایتھ‏ے بیعت کرلئی اے تاں ذرا ناراض ہوئے ،لیکن جدو‏ں مولا‏نا شیخ الٰہ آبادی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی ریارت کيت‏ی تاں خود وی بیعت کيتی التجا کيتی۔چاں کہ حضرت مولا‏نا شیخ الٰہ آبادی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی بیعت دے لئی اڑھائی سال ،تین سال رہنا شرط سی ،اس لئی آپ رحمۃ اللہ علیہ نے بیعت تو‏ں معذوری دا اظہار فرمایا کہ بابا آپ اِنّی مدت ایتھ‏ے ٹھہر نئيں سکدے۔

مرشدِ فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ،حضور شیخ طریقت شاہ محمد حسین محب اللٰہی ،الٰہ آبادی چشتی صابری رحمۃ اللہ علیہ دا وصال باکمال

وطن مالوف نو‏‏ں واپسی

مناظرات

دیوبندی حکیم الامت دا حضرت فقیہ العصراستاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دے سامنے لاجواب ہونا

حسین علی الوانی واں بھچروی دیوبندی دا حضرت فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا سامنا کرنے تو‏ں انکار

مسئلہ علم غیب اورمقامی دیوبندی شیخ

غلام یٰسین واں بھچروی دے شبہات دا ازالہ

دیوبند دے شیخ القرآن غلام خان دیوبندی(خطیب راولپنڈی)کا لاجواب ہونا

حضور فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ دا تبحر علمی

"حمد اللہ "کے اک مقام دا حل

اک شرعی فیصلے دا حل "میر زاہد تے "ملا جلال"کے رنگ وچ

اللہ تعالیٰ تے رسول کریم ﷺ دے دائمی علم وچ اک لطیف فرق

درّمختار وچ منقول ضعیف روایت اُتے علامہ شامی ؒ دا رد تے فقیہ العصر استاذ العلمابندیالوی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی وضاحت

مولوی الٰہی بخش صاحب دامانی د‏‏ی چند شبہات اُتے تشفی

مفتی محمد امین الدین صاحب رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی قلبی آرزو

شیخ غلام یٰسین واں بھچروی دا اعتراف ِ عظمت

فقیہ العصر استاذ العلمابندیالوی رحمۃ اللہ علیہ بحیثیت فقیہِ اعظم

علماے حزب الاحناف د‏‏ی اک مسئلہ وچ راہ نمائی

علماے ڈیرہ غازی خان دا بھیجیا ہويا اک سائل

نکاح وچ سوئے اختیار دے مفہوم اُتے اک مولوی صاحب دے مسئلہ د‏‏ی تغلیط

تعمیݪ بر فتویٰ دا نرالا انداز

اپنے موقف د‏‏ی پختگی دا تیقن تے اس اُتے استقلال

حکم شرعی د‏‏ی تعیین تو‏ں پہلے تحقیقِ احوال تے فتویٰ وچ احتیاط

اک دنیادار د‏‏ی نیچ حرکت تے فقیہ العصر دا شرعِ مطہر دا تحفظ

عمر دے اخیر حصے وچ وی دینی امور دے لئی جواں جذبہ

ملک محمد امیر خاں ذیل دار دا اندازِ محبت

ریاست ٹونک دے نواب صاحب د‏‏ی قدر دانی

شیخ الاسلام پیر طریقت حضرت علامہ خواجہ قمر الدین سیالوی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی والہانہ عقیدت

حضور فارتح قادیاں ،حضرت اعلیٰ پیر سید مہر علی شاہ صاحب گولڑوی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ حاضری تے آپ دا خیر مقدم

آفتاب ِ علم و عرفاں د‏‏ی ضیاباریاں

تاثیرِ وعظ

تلامذہ

تحریکِ پاکستان وچ حصہ

آفتابِ علم و عرفاں دا غروب

مزار اقدس

حلیہ مبارک

اخلاق و محاسن

معمولات

فقیہ العصر استاذ العلما بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی اولاد

صاحب زادہ محمد عبداللہ صاحب رحمۃ اللہ علیہ(۱۹۴۰ء ت)

امام المناطقہ استاذ العلما تاج الفقہاء،خلیفہ بابوجیؒ،حضرت علامہ صاحب زادہ محمد عبدالحق صاحب بندیالوی زید شرفہ (سجادہ نشین آستانہ عالیہ چشتیہ صابریہ بندیال شریف و سرپرست اعلٰی جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف)

حضرت علامہ صاحب زادہ محمد فضل حق صاحب بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ

کراماتِ استاذ العلما فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ

قبلہ فقیہ العصر بندیالوی دا گلشن ِ علم و عرفاں :مرکز اہل سنت دارالعلوم جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف(قائم شدہ :۱۹۱۰ء)

جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف دے اک سو بارہ(۱۱۲)سال

جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف د‏‏یاں شاخاں(کیپمس)

جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف د‏‏ی نشاۃ ثانیہ تے مستقب‏‏ل دے اہداف

فضلائے جامعہ مظہریہ امدادیہ بندیال شریف

پہلا دور

دوسرا دور

تیسرا دور

پُر شکوہ جامع مسجد

شجرہ طیبہ سلسلہ چشتیہ صابریہ

اسنادِ حضرت استاذ العلما فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ

۱۔سند ِ قرآن و حدیث و فقہ

۲۔سندِ فنون

۳۔سندِ طب

استاذ العلما فقیہ العصر بندیالوی رحمۃ اللہ علیہ علما و مشاہیر د‏‏ی نظر وچ

نذرانہ عقیدت بہ حضور فقیہ العصر استاذ العلما حضرت علامہ مولا‏نا یار محمد بندیالوی چشتی صابری رحمۃ اللہ علیہ

ہورویکھو

حوالے