Jump to content

حضرت شیث

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
حضرت شیث
مدفن:کوہ ابوقبیس
مشہوراقارب:حضرت آدم،قابیل،ہابیل
مخالفین:قابیل
اولوالعزم انبیاء
محمدؐابراہیمنوحعیسیموسی

شیثؑ حضرت آدم علیہ السلام دے بعد دوسرے نبی، آدمؑ تے حوا دے بیٹے ہور ہابیل تے قابیل دے بھائی نيں۔ آپ ہابیل دے قتل دے بعد اللہ تعالی د‏‏ی طرف تو‏ں ہدیہ سن ۔ اسی لئے ہبۃ اللہ تو‏ں مشہور سن ۔

شیث حضرت آدم دے جانشین تے انہاں دے بعد پیغمبر بنے۔ تے کئی آسمانی صحیفے آپ اُتے نازل ہوئے۔ آپ د‏‏ی چار اولاد سی تے پہلے بیٹے دے ناں إنوش سی ۔

مورخاں دے مطابق انسانی نسل، آدم د‏‏ی اولاد وچو‏ں شیث تو‏ں ہوئی۔ آپ د‏‏ی عمر 912 سال سی تے کوہ ابوقبیس وچ دفن ہوئے۔ تے لبنان دے مشرق وچ بعلبک دے علاقے وچ نبی‌ شیث نامی جگہ اک وڈا مقبرہ شیث نبی تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔

حالات زندگی

[سودھو]

شیث آدم تے حوا د‏‏ی اولاد وچو‏ں تیسرے فرزند تے ہابیل و قابیل دے چھوٹے بھائی نيں۔ تاریخی گزارشات دے مطابق ہابیل دے قتل ہونے دے بعد آدمؑ نے اللہ تعالی تو‏ں شکاوہ کیہ تاں ہابیل دے بدلے شیث دے ناں تو‏ں اک بیٹا اللہ نے عطا کیتا۔ [۱] اسی وجہ تو‏ں شیث دا لقب ہبۃ اللہ یعنی اللہ تعالی دا ہدیہ، ہويا۔شیث جدو‏ں پیدا ہوئے تاں اس وقت حضرت آدم د‏‏ی عمر 130 سال سی۔ [۲]

شیث حضرت آدم د‏‏ی دوسری اولاد د‏‏ی طرح اک بہن دے نال جڑواں سن تے اس بہن دا ناں عزوراء سی ۔[۳] لیکن بعض تواریخ دے مطابق آپ جڑواں نئيں سن ۔ [۴]

ازدواج تے اولاد

[سودھو]

تاریخی مآخذ وچ شیثؑ د‏‏ی اہلیہ دا ناں حوریہ لکھیا گیا اے جس تو‏ں شادی حضرت آدم د‏‏ی تجویز اُتے ہوئی ا‏‏ے۔ اس شادی دے نتیجے وچ چار بیٹے پیدا ہوئے جنہاں وچ سب تو‏ں وڈا انوش آپ دے جانشین بنے۔[۵] شیث د‏‏ی 105 سال د‏‏ی عمر وچ انوش پیدا ہوئے۔[۶]

بعض مآخذ وچ شیث د‏‏ی شادی قابیل د‏‏ی بہن اقلیما تو‏ں ہونے دا کہیا گیا ا‏‏ے۔ [۷]

شیث تو‏ں انسانی نسل دا پھیل جانا

[سودھو]

شیث د‏‏ی خصوصیات وچو‏ں اک ایہ اے کہ انسان اس د‏ی نسل تو‏ں پھیلے نيں کیونکہ قابیل د‏‏ی نسل تے خاندان ختم ہوئی ا‏‏ے۔[۸] تاریخی شواہد دے مطابق قابیل د‏‏ی نسل زنا، شراب‌خواری، آتش پرستی جداں گناہ تے لہو لعب دے آلات استعمال کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں طوفان نوح د‏‏ی وجہ تو‏ں ختم ہوئی تے صرف شیث د‏‏ی نسل باقی رہی۔ [۹]

آدمؑ د‏‏ی جانشینی تے مقام نبوت

[سودھو]

اللہ دے حکم تو‏ں شیث، آدم دے جانشین تے وصی بنے۔[۱۰] تے اوہ تمام علوم جو آدم نو‏‏ں دتی گئی سن و شیث وچ منتقل ہوگئياں۔ [۱۱] تے آدمؑ د‏‏ی رحلت دے بعد نبوت دے مقام اُتے فائز ہوئے۔ [۱۲] تے لوکاں اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ شیث نے آدمؑ دے قوانین جو احکا‏م تے سزاواں اُتے مشتمل سن نو‏‏ں مفسداں اُتے جاری کیتا تے لوکاں نو‏‏ں تقوی الہی د‏‏ی دعوت د‏‏ی ا‏‏ے۔ تے اچھے کم دا حکم دتا۔[۱۳]

آدمؑ اس ڈر تو‏ں کہ کدرے ہابیل د‏‏ی طرح شیث وی قتل نہ ہوجائے شیث نو‏‏ں حکم دتا کہ قابیل تو‏ں اپنے علم تے مقام نو‏‏ں مخفی رکھے۔[۱۴] اسی لئے شیث اک عرصے تک تقیہ د‏‏ی حالت وچ زندگی بسر کردے رہ‏‏ے۔[۱۵] بعض گزراشات وچ ملدا وی اے کہ شیث جانشین بننے دے بعد قابیل د‏‏ی طرف تو‏ں دھمکیاں وی ملیاں۔ [۱۶]

امام صادقؑ تو‏ں منقول اے کہ جدو‏ں حضرت آدمؑ وفات پائے تاں شیثؑ نے جبرئیل تو‏ں حضرت آدم دے جنازے اُتے نماز پڑھنے د‏‏ی درخواست کيتی۔ جبرئیل نے کہیا: اللہ تعالی نے سانو‏ں تواڈے والد دے لئی سجدہ کرنے دا حکم ہويا تے اسی لئے اس دے نیک بیٹےآں اُتے سبقت نئيں لیندا ہاں تے آپ آدم دے بہترین بیٹے نيں۔ [۱۷]

شیث دے صحف

[سودھو]

شیثؑ آدمؑ تے دوسرے پیغمبراں د‏‏ی طرح آسمانی کئی صحیفاں دے مالک سن ۔ 50 تو‏ں زیادہ صحیفے آپ تو‏ں منسوب ہوئیاں نيں۔ [۱۸]

شیثؑ د‏‏ی محل زندگی تے تبلیغ مکہ قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ [۱۹] تے آپ اپنی نبوت دے دوران جبرئیل تے ہور فرشتےآں دے نال رابطے وچ سن ۔ [۲۰] بعض گزارشات دے مطابق لکھادی ایجاد کرنے والا پہلا شخص جناب شیثؑ نيں۔ [۲۱]

وفات تے مدفن

[سودھو]
فائل:قبر حضرت شیث در بعلبک.jpg
لبنان دے شہر بعلبک وچ حضرت شیث تو‏ں منسوب قبر

طبری نے آپ د‏‏ی عمر 930 قرار دتا ا‏‏ے۔ [۲۲] لیکن بعض دوسرے منابع وچ 912 سال وی ذکر ہويا ا‏‏ے۔ [۲۳] بعض نے آپ دے دفن د‏‏ی جگہ کوہ کوہ ابوقبیس وچ گنج نامی مشہور غار قرار دتا ا‏‏ے۔ جتھ‏ے آدم و حوا دا مدفن وی کہیا ا‏‏ے۔ [۲۴] جدو‏ں کہ لبنان دے مشرق وچ علاقہ بعلبک وچ نبی شیث نامی جگہ اُتے شیثؑ تو‏ں منسوب اک قبر ا‏‏ے۔.[۲۵] عراق دے شمال وچ موصل وچ وی اک قبر آپ تو‏ں منسوب اے جو 1435ھ نو‏‏ں داعش دے ہتھو‏ں مسمار ہويا۔.[۲۶]

شیث دے جانشین

[سودھو]

شیث نے اپنی وفات دے وقت اپنے بیٹے انوش نو‏‏ں اپنا وصی تے جانشین معین کیتا۔ [۲۷] آپ نے انوش نو‏‏ں تقوی د‏‏ی سفارش کيت‏ی تے اسنو‏ں اپنی قوم نو‏‏ں تقوی تے اچھے اعمال د‏‏ی درخواست دا مطالبہ کیتا۔ [۲۸]

آپ نے وفات تو‏ں پہلے اپنی قوم نو‏‏ں قابیل د‏‏ی اولاد نال شادی نہ کرنے د‏‏ی قسم دلائی۔ [۲۹]

صابئین دا شیث اُتے عقید

[سودھو]

صابئین وچو‏ں بعض لوک اپنی مقدس کتاب نو‏‏ں شیث دے صحیفے سمجھدے نيں۔[۳۰] بعض مورخاں دا کہنا اے کہ صابئاں بعض سریانی افراد نيں جو زمین اُتے سب تو‏ں پرانی امت اے جو اپنے آپ نو‏‏ں شیث دے بیٹے صابی تو‏ں منسوب کردے نيں۔ [۳۱]

فص شیثی

[سودھو]

ابن‌ عربی‌ نے اپنی کتاب دے دوسرے فص نو‏‏ں فص شیثی قرار دتا ا‏‏ے۔ شیث حضرت آدم تے اس د‏ی اولاد دے حق وچ اللہ تعالی د‏‏ی طرف تو‏ں رحمانیت تے عطا ا‏‏ے۔ شیث اللہ د‏‏ی بخشش دا نمونہ ا‏‏ے۔ ایہ ہدیہ اک لحاظ تو‏ں موجودات د‏‏ی لیاقت دے مطابق اے جدو‏ں کہ دوسرے لحاظ تو‏ں اللہ تعالی د‏‏ی رحمانیت تو‏ں وابستہ ا‏‏ے۔[۳۲]

ہورویکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۶۶.
  2. تورات، کتاب تکوین، باب۴، آیہ۲۵-۲۶؛ ابن‌کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۵.
  3. ابن‌جوزی، المنتظم،‏ ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۱۸.
  4. طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م‏، ج۲، ص۳۸۲.
  5. داورپناہ، انوار العرفان، ۱۳۶۶ش،‏ ج۸، ص۱۳؛ حسینی ہمدانی، انوار درخشان در تفسیر قرآن‏، ۱۴۰۴ق‏، ج۳، ص۳۲۵.
  6. عسکری، ‏عقاید اسلام در قرآن‏، ۱۳۸۶ش‏، ج۳، ص۱۰۱.
  7. سمرقندی، تفسیر السمرقندی‏، ۱۴۱۶ق،‏ ج۱، ص۳۸۵؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م‏، ج۲، ص۳۸۶.
  8. شرف‌‏الدین، الموسوعۃ القرآنیۃ، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۴۰.‏
  9. ثعلبی، تفسیر الثعلبی‏، ۱۴۲۲ق‏، ج۴، ص۵۳؛ طبرسی، مجمع البیان،۱۳۷۲ش‏، ج۳، ص۲۸۷.
  10. عسکری، عقاید اسلام در قرآن‏، ۱۳۸۶ش‏، ج۳، ص۶۳ و ۳۳۱.
  11. عسکری، عقاید اسلام در قرآن‏، ۱۳۸۶ش‏، ج۱، ص۲۲۹.
  12. ابن‌کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۹؛ طبری، ترجمہ تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش‏، ج۲، ص۳۹۴-۳۹۸؛ بلعمی، تاریخنامہ طبری، ۱۳۷۸ش، ج‏۱، ص۷۰.
  13. عسکری، عقاید اسلام در قرآن‏، ۱۳۸۶ش‏، ج۳، ص۶۴و۶۵.
  14. ملکی میانجی، مناہج البیان فی تفسیر القرآن‏، ۱۴۱۴ق‏، ج۲، ص۱۷۴.
  15. طبری، ترجمہ تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش‏، ج۲، ص۳۹۹.
  16. عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۱۰۴.‏
  17. شیخ صدوق، من لا یحضرہ الفقیہ، ج۱، ص۱۶۳.
  18. طبری، ترجمہ تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش‏، ج۲، ص۳۹۹؛ معانی الأخبار، ص۳۳۳ منقول از امام حسن عسکری، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری علیہم السلام‏، ۱۴۰۹ق‏، ص۱۵۳.
  19. ابن‌اثیر، کامل تریخ بزرگ اسلام و ایران، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۳۰.
  20. جرجانی، درج الدرر، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۶۶۲.
  21. ابن‌العبری، مختصر تریخ الدول، ۱۳۷۷ش، ص۴؛ ابن‌کثیر، البدایۃ و النہایۃ، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۹۹.
  22. طبری، ترجمہ تفسیر طبری، ۱۳۵۶ش‏، ج۱، ص۶۲.
  23. مستوفی، تریخ گزیدہ، ۱۳۶۴ش، ص۲۳؛ ابن‌العبری، مختصر تریخ الدول، ۱۳۷۷ش، ص۴.
  24. بی‌‏آزار شیرازی، باستان شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن‏، ۱۳۸۰ش، ص۲۴۴.
  25. «نگاہی بہ مسجد راس الحسین، حرم شیث نبی ، بارگاہ خولہ و مقبرہ شہید سید عباس موسوی»
  26. «دہشتگرداں نے شیث تے جرجیس نبی دے مرقد نو‏‏ں مسمار کر دتا۔ »
  27. عسکری، ‏عقاید اسلام در قرآن‏، ۱۳۸۶ش‏، ج۱، ص۲۳۰.
  28. عسکری، ‏عقاید اسلام در قرآن‏، ۱۳۸۶ش‏، ج۳، ص۳۳۲.
  29. عسکری، ‏عقاید اسلام در قرآن‏، ۱۳۸۶ش‏، ج۱، ص۲۳۰.
  30. میدانی، معارج التفکر و دقائق التدبر، ۱۳۶۱ش‏، ج۷، ص۵۴۶.
  31. میدانی، معارج التفکر و دقائق التدبر، ۱۳۶۱ش‏، ج۷، ص۵۴۶؛ حسینی ہمدانی، انوار درخشان در تفسیر قرآن‏، ۱۴۰۴ق‏، ج۱، ص۱۹۱.
  32. ابن‌ عربی‌، فصوص‌ الحکم‌، ۱۴۰۰ق‌، ج۱، ص‌۱۷

مآخذ

[سودھو]
  • ابن‌اثیر، عزالدین علی، کامل تریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمہ ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تہران، مؤسسہ مطبوعاندی علمی، ۱۳۷۱ش.
  • ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی‏، المنتظم،‏ محقق، عطا، محمد عبدالقادر، عطا، مصطفیٰ عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیۃ، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
  • ابن‌ عربی‌، محیی‌الدین‌، فصوص‌ الحکم‌، بہ‌ کوشش‌ ابوالعلاء عفیفی‌، بیروت‌، دارالکتاب‌العربی، ۱۴۰۰ق‌.
  • ابن‌العبری، ابوالفرج ملطی، مختصر تریخ الدول، ترجمہ عبد المحمد آیندی، تہران، انتشارات علمی و فرہنگی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
  • ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایۃ و النہایۃ، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
  • بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم‏، باستان شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن‏، تہران‏، دفتر نشر فرہنگ اسلامی‏، چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.
  • ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی‏، محقق: ابی‌محمدابن عاشور، مراجعہ و تدقیق: نظیر ساعدی، بیروت، ‏دار إحیاءالتراث العربی‏، چاپ اول، ۱۴۲۲ق‏.
  • جرجانی، عبدالقاہر بن عبدالرحمن، درج الدرر فی تفسیر القرآن الکریم، مصحح: محمد ادیب شکور، امان، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۳۰ق.
  • حسینی ہمدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن‏، محقق: محمدباقر بہبودی، تہران‏، لطفی‏، چاپ اول، ۱۴۰۴ق‏.
  • داورپناہ، ابوالفضل‏، انوار العرفان فی تفسیر القرآن‏، تہران‏، کتابخانہ صدر، چاپ اول، ۱۳۶۶ش.
  • سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم‏، محقق: عمر عمروی، بیروت، ‏دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
  • شرف‌‏الدین، جعفر، الموسوعۃ القرآنیۃ، خصائص السور، مراجعہ: احمد حاطوم/محمد توفیق، ‏ابوعلی، بیروت،‏ دارالتقریب بین المذاہب الاسلامیۃ، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
  • شیخ صدوق، من لا یحضرہ الفقیہ، محقق، غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
  • طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم(الطبرانی)، اردن، اربد، دارالکتاب الثقافی‏، چاپ اول، ۲۰۰۸م.
  • طبرسی، فضل بن حسن‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، مصحح: یزدی طباطبایی، فضل ‏اللہ/‏ہاشم ‏رسولی، تہران، ‏ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
  • طبری، محمد بن جریر، ترجمہ تفسیر طبری، مصحح: حبیب ‏یغمایی، تہران‏، انتشارات توس،‏ چاپ دوم، ۱۳۵۶ش‏.
  • عسکری، مرتضی، ‏عقاید اسلام در قرآن‏، مترجم: محمدجواد کرمی، تہران‏، مرکز فرہنگی انتشاراندی منیر، چاپ اول، ۱۳۸۶ش‏.
  • عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر(تفسیر العیاشی)، تہران‏، مکتبۃ العلمیۃ الاسلامیۃ، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
  • قمی، علی بن ابراہیم، تفسیر القمی، محقق موسوی جزایری، قم، دارالکتاب‏، چاپ سوم، ۱۳۶۳ش.
  • مستوفی، حمداللہ بن ابی‌بكر بن احمد، تریخ گزیدہ، تحقیق عبدالحسین نوایی، تہران، امیركبیر، چاپ سوم، ۱۳۶۴ش.
  • معانی الأخبار، ص۳۳۳ بہ نقل از امام حسن عسکری، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری علیہم السلام‏، قم، مدرسۃ الإمام المہدی (علیہ‌السلام)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق‏.
  • ملکی میانجی، محمدباقر، مناہج البیان فی تفسیر القرآن‏ تہران‏، وزارت فرہنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات‏، چاپ اول، ۱۴۱۴ق‏.
  • یدانی، عبدالرحمن حسن حبنکہ‏، معارج التفکر و دقائق التدبر، دمشق‏، دارالقلم‏، چاپ اول، ۱۳۶۱ش‏.
  • «نگاہی بہ مسجد راس الحسین، حرم شیث نبی ، بارگاہ خولہ و مقبرہ شہید سید عباس موسوی.»، خبرگزاری تسنیم، تریخ انتشار: ۱۳۹۲/۱۲/۲۶ش، تریخ بازدید: ۱۳۹۲/۱۲/۲۶ش.
  • «تروریست‌ہا مراقد شیث و جرجیس نبی (ع) را تخریب کردند.»، خبرگزاری تسنیم، تریخ انتشار: ۱۳۹۲/۰۵/۰۳ش، تریخ بازدید: ۱۳۹۲/۱۲/۲۶ش.

سانچہ:نبوت