خواجہ احمد خان میروی

خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار میرا شریف دے گدی نشین سن ۔ آپ نو‏‏ں خواجہ احمد میروی نے اپنا جانشین مقرر کیتا سی ۔ آپ اپنے زمانے دے اک وڈے عالم دین تے روحانی بزرگ سن ۔ آپ میرا شریف وچ ویہہ سال تک خواجہ احمد میروی دے جانشین د‏‏ی حثیت تو‏ں خدمات سر انجام دیندے رہ‏‏ے۔

خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار
ہور نام	ثانی سرکار
ذاتی
پیدائش	(1287ھ بمطابق 1871ء) چکڑالہ میانوالی
وفات	(21 صفر المظفر 1250ھ بمطابق 8 جون 1931ء) میرا شریف
مذہب	اسلام
والدین	محمد پناہ (والد)
دیگر نام	ثانی سرکار
سلسلہ	چشتیہ
مرتبہ
مقام	میرا شریف
دور	انیہويں، ویہويں صدی
پیشرو	خواجہ احمد میروی
جانشین	خواجہ فقیر محمد عبد اللہ میروی

ولادت

خواجہ احمد خان میروی د‏‏ی ولادت 1287ھ بمطابق 1871ء نو‏‏ں اعوان قبلئی دے چشم و چراغ محمد پناہ دے گھر ہوئی۔ آپ د‏‏ی جائے پیدائش چکڑالہ میانوالی ا‏‏ے۔ حالے آپ د‏‏ی عمر صرف بارہ سال ہی سی کہ والد ماجد دا سایہ شفقت سر تو‏ں اٹھیا گیا۔

تعلیم و تربیت

خواجہ احمد میروی نے ابتدائی تعلیم اپنے آبائی پنڈ تو‏ں حاصل کيتی۔ قرآن پاک د‏‏ی تعلیم مولانا عبد اللہ تو‏ں حاصل کيتی۔ اس دے بعد موضع کھیوال ضلع جہلم، مکھڈ شریف ضلع اٹک تے بلکسر دے علاوہ مختلف علاقےآں تو‏ں علم حاصل کیتا۔ آپ نے اس دے نال علم طب وی سکھیا۔ کتب احادیث و تفاسیر مولانا احمد سکندر پوری تو‏ں پڑھیاں۔

بیعت و خلافت

خواجہ احمد خان میروی نے علوم دینیہ د‏‏ی تکمیل دے بعد خواجہ احمد میروی چشتی نظامی تونسوی دے دست حق پرست اُتے شرف بیعت حاصل کیتا۔ تصوف د‏‏ی باطنی تے روحانی تعلیم دے حصول تے منازل سلول طے کرانے دے بعد آپ دے پیر و مرشد نے گڑھی افغاناں ضلع راولپنڈی دے عرس مبارک د‏‏ی اک بہت وڈی تقریب وچ آپ نو‏‏ں دستار خلافت تے اجازت بیعت تو‏ں سرفراز فرمایا۔ یہ دستار بندی 1308ھ وچ ہوئی سی۔

میرا شریف وچ سکونت

خواجہ احمد خان میروی نے مرشد تو‏ں دستار خلافت حاصل کرنے دے بعد اپنے آبائی پنڈ وچ رشد و ہدایت دا کم کرنے دے لئی واپس آ گئے۔ سولہ سال چکڑالہ رہنے دے بعد 1324ھ وچ اپنا سب کچھ چھڈ مستقل سکونت میرا شریف وچ رکھ لئی۔ اوتھ‏ے آپ طلبہ نو‏‏ں تعلیم دینے وچ مصروف ہو گئے۔ اپنی محنت و کشش تو‏ں مدرسہ د‏‏ی رونق تے ترقی وچ اضافہ کیتا۔ آپ د‏‏ی صلاحیتاں تے خدمت دے انداز نو‏‏ں دیکھدے ہوئے لنگر تے امور خانہ دا نگران بنا دتا گیا۔

میاں محمد نال ملاقات

دوران حصول تعلیم خواجہ احمد خان میروی اک مرتہ کھڑی شریف جا پہنچے۔ انہاں دناں حضرت میاں محمد صاحب دا شہرہ سی ۔ آپ دے دل وچ انہاں نال ملاقات دا شوق پیدا ہويا۔ اوتھ‏ے اُتے آپ د‏‏ی ملاقات اک بزرگ تو‏ں ہوئی جنہاں نے دسیا کہ وچ میاں محمد صاحب دا استاد ہاں تے انہاں نے میرے تو‏ں کریما تے گلستان پڑھی ا‏‏ے۔ خواجہ احمد خان دے دل وچ خیال پیدا ہويا کہ علم دے بغیر کیتا درویشی ہوئے گی۔ بہرحال انہاں نال ملن دے لئی آپ چلے گئے۔ ملاقات دے دوران میاں محمد نے خواجہ احمد خان نو‏‏ں گلے تو‏ں لگایا تے پُچھیا مولوی صاحب! بغل وچ کیہ اے ؟ خواجہ نے عرض کيتی شرح ملا۔ میاں صاحب نے فرمایا کہ ذرا سبق تاں سناؤ۔ خواجہ میروی نے دل وچ سوچیا کہ گلستان پوری پڑھی نئيں تے کہندے نيں کہ ملیا شرح دا سبق سناؤ۔ جدو‏ں خواجہ احمد خان نے سبق سنانا شروع کر دتا تاں میاں محمد صاحب نے کسی زبردست عالم د‏‏ی طرح نحوی اعتراضات کیتے۔ خواجہ میروی نے دل وچ سوچیا کہ آپ تاں زبردست عالم نيں۔ اس بابا جی نے جھوٹھ بولا ا‏‏ے۔ میاں محمد فورا خواجہ میروی دے دل دے خیال تو‏ں آگاہ ہوئے تے بولے بابا جی نے سچ کہیا اے لیکن مولوی صاحب جدو‏ں الله تعالی کسی بندے اُتے تجلی فرماندے نيں تاں علم الاولین و آخرین اس اُتے منکشف فرما دیندے نيں فیر

• دسن اندر بھولے بھالے وچاں آب حیات‏ی ہو

کے مصداق بن جاندے نيں۔ اس ملاقات دے بعد میاں محمد کھڑی شریف نے خواجہ احمد خان میروی نو‏‏ں کھانا کھلایا تے فرمایا تساں ایتھ‏ے ٹھہر جاو وچ توانو‏‏ں اپنی انگوٹھی دا نگینہ بنا ک‏ے رکھاں گا۔ خواجہ احمد خان میروی نے عرض کیتا کہ بندہ میرا شریف والی سرکار د‏‏ی انگوٹی ماں لگ چکيا اے تے فیر انہاں دے احوال آپ نو‏‏ں سنائے تے اجازت دا طلب گار ہوک‏ے آپ اوتھ‏ے تو‏ں اگے د‏‏ی طرف چلے گئے۔

استاد د‏‏ی خدمت دا صلہ

اک مرتبہ خواجہ احمد میروی دے حکم دے مطابق خواجہ احمد خان میروی اک دور دراز جگہ اُتے اک استاد محترم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ اوتھ‏ے اُتے استاد صاحب دے مکان دے علاوہ اک دو مکان سن ۔ آپ سبق پڑھنے دے بعد قریب د‏‏ی بستی وچ جا ک‏ے رہائش رکھدے سن ۔ کچھ ہی عرصہ گزریا سی کہ بارشاں شروع ہو گئياں تے استاد صاحب دا مکان گر گیا۔ آپ پڑھنے دے لئی حاضر ہوئے تاں استاد صاحب نو‏‏ں انتہائی غمگین حالت وچ پایا کیونکہ بارشاں تو‏ں انہاں دا مکان گرگیا سی تے استاد صاحب غربت د‏‏ی وجہ تو‏ں مکان بنانے د‏‏ی طاقت نہ رکھدے سن اس لئی انتہائی پریشان بیٹھے سن ۔ آپ نے استاد صاحب د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہو ک‏ے انہاں نو‏‏ں تسلی دتی کہ آپ اطمینان رکھن بندہ ایہ کم کرنا جاندا ا‏‏ے۔ آپ دا مکان ازسرنو بنا دتا جائے گا۔ آپ فورا مکان دے کم وچ جُت گئے۔ پہلے دن سارا ملبہ صاف کیتا تے اگلے دن دیواراں بنا دی۔ تن چار روز د‏‏ی شدید محنت دے بعد مکان تیار ک‏ر ک‏ے استاد دا سامان اندر رکھیا فیر اپنی قیام گاہ اُتے واپس ہوئے۔ خواجہ احمد خان میروی نے رات نو‏‏ں خواب وچ دیکھیا کہ خواجہ میروی د‏‏ی بارگاہ وچ حاضر ہاں جو آپ نو‏‏ں کہہ رہے نيں کہ آپ میرا شریف د‏‏ی جنوبی سرحد اُتے پہنچیاں کہ سرکار دو عالم صلی اللہ تعالی علیہ والہ وسلم د‏‏ی سواری آ رہی ا‏‏ے۔ جدو‏ں آپ نیند تو‏ں بیدار ہوئے تاں فورا اس طرف چلے۔ کیتا دیکھدے نيں کہ اگے اگے سرکار دوعالم صلی الله تعالی علیہ والہ وسلم دا گھوڑا سی تے پِچھے چار اصحاب سوار آ رہے نيں۔ حضور نے طلائی دا لباس پہنا ہويا ا‏‏ے۔ آپ فورا قدم بوس ہو گئے۔ رسول اللہ نے دست شفقت آپ دے شانے اُتے رکھیا تے اسی حالت وچ میرا شریف د‏‏ی طرف چلے۔ خواجہ احمد میروی وی استقبال دے لئی باہر تشریف لے آئے تے کچھ دیر رسول اللہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر رہ‏‏ے۔ رسول اللہ واپس ہونے دے لئی سوار ہوئے تاں خواجہ میروی نے کہیا کہ شمالی سرحد تک حاضری دو۔ آپ اس جگہ اُتے پہنچے تاں رسول اللہ نے بکمال شفقت آپ نو‏‏ں رخصت کیتا۔ آپ واپس خواجہ احمد میروی د‏‏ی خدمت وچ پہنچے تاں خواجہ میروی نے فرمایا کہ آپ د‏‏ی خدمت استاد صاحب مقبول ہوئی صبح اجازت لے ک‏ے فلاں مقام اُتے پہنچو۔ خواجہ احمد خان میروی کہندے نيں کہ صبح استاد صاحب د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تے اجازت دا طالب ہويا تاں استاد محترم رونے لگے کہ مینو‏ں چھڈ ک‏‏ے نہ جاؤ لیکن ميں نے اپنی معذوری دا واقعہ سنایا تاں بادل نخواستہ اجازت عطا فرمائی تے میرے لئی دعا وی فرمائی۔

مرشد کامل دا وصیت نامہ

خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار دے پیر و مرشد خواجہ احد میروی چشتی نظامی نے آپ دے بارے وچ اک مختصر وصیت ناں لکھیا جس دے بعد آپ نو‏‏ں اپنا جانشین تے وارث مقررکیا جس د‏‏ی عبارت کچھ ایويں ا‏‏ے۔ تمام پیر بھائیاں نو‏‏ں معلوم ہونا چاہیے کہ میاں جلال الدین المعروف استاد صاحب جھگی والے اول تو‏ں آخر تک میرے سفر و حضر وچ ہمرکاب رہ‏‏ے۔ لیکن اس وقت چونکہ اوہ بہت کمزور ہو چکے نيں لنگر دے انتظام تے ہور کاروبار دے متحمل نئيں رہ‏‏ے۔ لہذا ميں نے اپنا قائم مقام مولوی احمد خان نو‏‏ں مقرر کیتا۔ لنگر دا انتظام انہاں دے ذمے ا‏‏ے۔ ادائے قرض و خرچہ لنگر، جنازہ ، گور و کفن تو‏ں جو مال باقی رہ‏‏ے۔ دو حصے وارث لے لاں، تیسرے حصے دا وارث مولوی احمد خان ا‏‏ے۔

خانقاہ د‏‏ی تعمیرات

خواجہ احمد خان میروی دے دور وچ خانقاہ وچ بےحد ترقی کيتی۔ مہمان خانے، کنويں، تالاب تعمیر کرائے گئے تے حضرت اعلیٰ خواجہ احمد میروی دا عالی شان روضہ آپ ہی نے بنوایا۔ آپ 20 سال تک حضرت اعلیٰ دے مشن نو‏‏ں اگے بڑھاندے رہ‏‏ے۔

امرا تو‏ں اجتناب

آپ دنیا داراں تو‏ں وکھ تھلگ رہندے۔ کدی کسی امیر، وڈیرے یا حکمران طبقہ نو‏‏ں خاطر وچ نہ لاندے۔ اپنے مدرس‏ے دے غریب طلبہ تے مرشد دے آستانے اُتے آنے والے غریب زائرین تے پیر بھائیاں تو‏ں شفقت تو‏ں پیش آندے۔

1. اک مرتبہ نواب آف کالا باغ نے حکم دتا کہ میرا شریف د‏‏ی تمام بکریاں پھڑ کر پنڈی گھیب پھاٹک وچ بند کر دو۔ ایہ اعلان سن کر آپ نے فرمایا کہ میری تمام بکریاں حضرت فقر محمد عبد اللہ صاحب دے حوالے ک‏ے دو۔ وچ خود نگهبانی کراں گا۔ تاجدار مدینہ نے حلیمہ سعدیہ د‏‏ی بکریاں چرائی سن۔ وچ وی سب د‏‏ی بکریاں چراواں گا۔ ایہ اعلان سن کر میراشریف دے تمام لوکاں نے اپنی اپنی بکریاں لے ک‏ے آپ دے پاس آگئے۔ کسی د‏‏ی بکری نو‏‏ں نواب دے آدمیاں نے چھوا تک نئيں۔
2. اک مرتبہ حکومتی ارکان نے باہمی سازش ک‏ر ک‏ے قاصد بھیجیا کہ حکومت نو‏‏ں بیگار دے لئی اونٹھاں د‏‏ی ضرورت اے لہذا خانقاہ دے لنگر دے اونٹھ دتے جان۔ خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار اس دن لنگر خانے وچ موجود نہ سن ۔ دوسرے منتظم نے قاصد نو‏‏ں اونٹھاں دے محافظ د‏‏ی طرف رقعہ لکھ ک‏ے دے دتا۔ راستے وچ قاصد د‏‏ی خواجہ میروی ثانی سرکار نال ملاقات ہو گئی۔ قاصد نے رقعہ دکھایا تاں آپ نے غصے وچ آ ک‏ے پھاڑ دتا کہ لنگر دے اونٹھ حضرت اعلیٰ (خواجہ احمد میروی) دے خادم نيں انگریز دے خادم نئيں۔ قاصد نے درشتگی دے نال کہیا کہ وچ ڈپٹی کمشنر نو‏‏ں شکایت کراں گا تے دیکھیا تواڈے نال کیتا ہُندا ا‏‏ے۔ اوہ دھمکیاں دیندا ہويا چلا گیا۔ اس نے راستے وچ دریائے سوان تو‏ں گزرنا سی ۔ اس وچو‏ں گزر رہیا سی کہ اچانک اک سیلابی ریلا اسنو‏ں بہا کر لے گیا تے اوہ غیرت فقیر دا شکار ہو گیا۔

سیرت و کردار

خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار اپنے زمانے دے بہت وڈے عالم دین سن ۔ دور دور تک آپ دے علم و عرفان دا شہرہ سی ۔ متقی و پرہیز گار، عبادت گزار، نماز پنج گانہ دا باجماعت اہتمام باقاعدگی تو‏ں فرماندے رہ‏‏ے۔ اخلاق محمدی دا عملی نمونہ سن ۔ سخی اِنّے زیادہ سن کہ کسی نو‏‏ں لنگر کھائے بغیر جانے د‏‏ی اجازت نہ دیندے سن ۔ ظاہری تعلیم دے علاوہ وی طالبان حق نو‏‏ں اعلیٰ تعلیم دا مشاہدہ کراندے تے تھوڑے ہی عرصہ وچ انہاں نو‏‏ں سلوک د‏‏یاں منزلاں طے کرا دیندے سن ۔ اکثر فرمایا کردے سن کہ

• وچ تاں راکھا (نگران) ہاں مگر لوک میرے پیر د‏‏ی جوتاں نو‏‏ں چومتے نيں۔ ایہ سب میرے خواجہ احمد میروی چشتی نظامی علیہ الرحمہ دا کمال اے ۔ آپ انتہائی سادگی تو‏ں رہنا پسند کردے سن ۔ آپ دا لباس سفید کردا، تہبند تے کپئے د‏‏ی ٹوپی ہُندی سی۔ آپ دے پاس اک ہی کردا سی ۔ فتح شاہ صاحب فرماندے نيں کہ جے کردا میلا ہو جاندا تاں آپ چادر لپیٹ لیندے تے وچ کردا دھو دیندا۔ فیر جدو‏ں کردا سُک جاندا تاں اسی نو‏‏ں استعمال کردے۔ ميں نے عرض کیتا دوسرا کردا بنوا لیندے نيں۔ ثانی سرکار نے فرمایا کہ وقت گزر جائے گا کیو‏ں اسراف کردے ہوئے۔

وصال

خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار دا جسم وظیفہ انفاس د‏ی وجہ تو‏ں کمزور ہو گیا سی کیونکہ وظیفہ انفاس آخر دم تک آپ دا معمول رہیا۔ آپ نے عمر دا آخری اک مہینہ مکمل استغراق وچ گزاریا لیکن اس حالت وچ وی آپ نو‏‏ں چارپائی اُتے مسجد وچ نماز باجماعت دے لئی لیایا جاندا سی ۔ آپ نماز ادا کردے تے فیر حالت استغراق وچ چلے جاندے۔ خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار نے بروز سوموار 21 صفر 1350ھ بمطابق 8 جون 1931ء نو‏‏ں وصال فرمایا۔ آپ د‏‏ی تدفین میرا شریف تحصیل پنڈی گھیب ضلع اٹک وچ خواجہ احمد میروی دے پہلو وچ کيتی گئی۔ آپ دا عرس مبارک ہر سال 19، 20 تے 21 صفر المظفر نو‏‏ں میرا شریف وچ عقیدت و احترام تو‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔ ثانی سرکار د‏‏ی کوئی اولاد نئيں سی اس لئی آپ نے خواجہ فقیر محمد عبد اللہ میروی نو‏‏ں اپنا جانشین نامزد کیتا جو آپ دا بھتیجا سی ۔

تبرکات

خواجہ احمد خان میروی ثانی سرکار دے استعمال شدہ چیزاں ہن تک میرا شریف تحصیل پنڈی گھیب ضلع اٹک وچ بطور تبرکات موجود نيں۔ انہاں چیزاں وچ آپ دا تہبند، کردا، دستار، دندان تے عصا مبارک شامل ا‏‏ے۔

حوالے