راندو

راجپوت قبیلہ

راندو قبیلہ پنوار خاندان د‏‏ی ذیلی شاخ اے ۔راجہ راندو دا ناں راجہ رانوت سی سی۔ راجہ راندو دے والد صاحب تے اجداد قلعہ پھولڑا موج گڑھ مروٹ تے پوگل اُتے حکمران سن ۔ ایہ راجھستان دے علاقہ مارواڑ مارو تھل تو‏ں آئے سن انہاں دا تعلق دھارانگری تو‏ں سی۔

• کبت میر عنایت علی کالیٹ
• پتر ملن پنوار دا رے راندو دھریا نام
• رنوچہ رہی گرم اے رے ہر دم اس کا نام
• باپ جیہندا وچہ جنگ دے ہویا قتل عام
• چھڈ میدان نا نسیا رے راجپوت کی صمصام
• فخر جیندل رندھول دا رے جگدیو کی سلام
• دھارا نگری مشہور رے جانے خلق عنایت تمام

تریخ

قلعہ پھولڑا راجہ راندو دے قلعہ دے ناں تو‏ں اج وی مشہور تے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ راجہ راندو دے وڈے بیٹے بلہڑ راؤ دے ناں د‏‏ی مناسبت تو‏ں ایہ علاقہ پھولرا ولہڑ کہلاندا سی۔ راجہ پھولرائے پنوار نے اس قلعہ نو‏‏ں 1116 بکرمی وچ تعمیر کيتا سی۔ راجہ رانوت سی المعروف راجہ راندو دے آباء و اجداد قلعہ مروٹ۔ موجگڑھ۔ پھولرا ولہڑ۔ پوگل اُتے قابض ہوئے سن ۔ قلعہ پھولرا اُتے لاکھا فولانی عرف بھولا ناتھ قابض سی بعد وچ راجہ ملن سی پنوار نے قلعہ پھولرا فتح کيتا۔ اور ہور پنوار یعنی "رائے جگدیو دوئم" د‏‏ی اولاد باقی تن قلعےآں اُتے قابض ہوگئی۔ ایہ زمانہ محمد تغلق بادشاہ دہلی دا ا‏‏ے۔

راجہ رانوت سی نو‏‏ں راندو دا لقب اودو‏ں انہاں دے خاندانی بھاٹ نے دتا جدو‏ں راجہ راندو نے سہو چوہاناں تو‏ں اپنے باپ دا بدلہ لیا تے سہو چوہاناں تو‏ں اپنا قلعہ قبضہ تو‏ں چھڑایا۔

ناں وجہ

رن سنسکرت/پراکرت لغت وچ میدان نو‏‏ں کہندے نيں جس وچ جنگ کيتی جاندی ہو تے راندو دا مطلب دو میدان مارنے والا یا دو جنگاں کرنے والا اس لئی راجہ رانوت سی نو‏‏ں راندو دا خطاب یا لقب دتا گیا یعنی دو لڑائیاں لڑنے والا۔ راجہ رانوت سی المعروف راجہ راندو دے باپ جنہاں دا ناں راجہ ملن سی سی نو‏‏ں دلی دے حکمران جوکہ سہو چوہان سن نے خراج دینے دے لئی کہیا تاں راجہ ملن سی نے خراج دینے تو‏ں انکار کر دتا تے کہیا کہ اسيں کسی دے ماتحت نئيں نيں تے اسيں تیرا مارواڑا ماروتھل چھڈ آئے نيں ہن ساڈا پِچھا کیو‏ں کردے ہو۔اس دے بعد دلی دے حکمران نے قلعہ پھولڑا اُتے پیش قدمی تے حملہ دا حکم دتا۔اودو‏ں راٹھور راجپوتاں نے دلی دے حکمراناں دا نال دتا۔کیونجے جیسلمیر وچ راٹھوراں دا بہت زور سی۔راجہ ملن سی نے دلیری تو‏ں مقابلہ کیتا

• کبت سویا ملن سی

• چھوڑیا تھارا دیش مارو تھل رے نت دی لڑائ
• اب کیا لیتے ہو پاچھے ہارے رے نہ کر دھکیائ
• جھتے وسن پنوار رے اوہ دھار لچھائ
• مرن مارن ہمارا کام رے پھولڑا چھوڑ نہ جائ
• ابتک رہے خراجگزار مارے رے اج شاہی کتھو پائ
• چخہ جلن گیا ریاں رانیاں رے رسم قدیم آئی
• بھل گیا رام پرمار راجہ پرتھی نے سنجوگتا چائی
• سر خم نہیں کرنا ملن رے بھانویں جاں وجودوں جائ
• اتنی کہہ ملن پنوار رے چائی داھڈیاں کی جائ

راجہ ملن سی د‏‏ی ست بیویاں سی۔راجہ ملن سی د‏‏ی بیٹیاں ہی سی پُتر نہ سی جوکہ اگے راج نو‏‏ں سنبھالتا۔ راجہ ملن سی نے تمام رانیاں راجپوتنیاں نو‏‏ں چخہ وچ جل جانے کود جانے دا حکم دتا۔رانیاں راجپوتنیاں گیت گاندی ہوئ چخہ وچ کودناں لگ گئياں تاکہ جنگ کہ دوران کوئ رانی یا راجپوتنی دشمن دے ہتھ نہ لگے۔ایہ راجپوتاں دا قدیم جوہر ا‏‏ے۔ راجہ ملن سی د‏‏ی اک بیوی حاملہ سی تے جنگ کہ دوران اس دے ہاں اک راجکمار د‏‏ی پیدائش ہوئ۔خاندان دے جدی بھاٹ دوڑدے ہوئے عین میدان جنگ وچ اس مقام اُتے پہنچے جتھے راجہ ملن سی لڑائ وچ مصروف سی۔جدی بھاٹ نے خوشخبری سنائ کہ رانی رانوندی دے ہاں راجکمار تولد ہويا اے ایہ خبر سن کر راجہ ملن سی بہت خوش ہويا گویا جان وچ جان آگئ۔ راجہ ملن سی دوڑدا ہويا قلعہ د‏‏ی جانب روانہ ہويا۔اور قلعہ پہنچ ک‏ے زنان خانہ وچ تشریف لے گئے تے اپنے فرزند نو‏‏ں سینے تو‏ں لگایا تے بے اختیار رونے لگیا تے کہنے لگیا جس نو‏‏ں خاندان دے جدی میراثی یعنی بھاٹ نے اپنی کبت وچ یو بیان کيتا اے

• کبت راجہ ملن سی*
• فرزند دلبند رے آج کیا خوشی کی بات
• در شدیانے وجدے رے جے ہوندا سکھپات
• بڑا ہوندو سکھ دیوندا رے جنگ رہندی بات
• بچا تیرے بخت دی رے اج کالی رات
• میں راجہ مر چلیا رے تو پلیں کس گھات
• سہرا سرے پر بندھے رے تو چڑھیں بارات
• اوپر ملن سی موت رے دشمن کھڑے ثبات
• خوشی مراں جنگ جیونیا جے بدلہ لیں ہاتھ
• مفہوم

کہ پُتر اج کيہ خوشی گل اے ہر گھر وچ خوشیاں ہی خوشیاں ہونی سی جے اج امن دا زمانہ ہُندا۔ کاش کہ تاں وڈا تے جوان ہُندا تے میرے نال میدان جنگ وچ میرا ہتھ بٹاندا۔ پر بیٹے اج تیری خوشی د‏‏ی کالی اندھیری رات ا‏‏ے۔ ماں میدان جنگ وچ ماریا جاؤ گا مینو‏ں فکر کہ تیری دیکھ بھال کون کرے گا تے کتھے پرورش ہوئے گی۔ اُتے سر اُتے دشمن کھڑا اے وچ تاں خوشی تو‏ں جان دے دو گا اُتے تیرے تو‏ں خوش اودو‏ں ہونگا جے تاں دشمن تو‏ں میرا بدلہ لے گا۔۔

راجہ ملن سی نے سپہ سالار نو‏‏ں اک ہاتھی بمعہ عماری تے پچیہہ مہراں زريں تے خلعت خافزہ دے ک‏ے رانی رانوندی بمعہ راجکمار قلعہ راوی د‏‏ی جانب روانہ کر دتا۔رانی رانوندی قلعہ راوی دے وٹواں د‏‏ی راجکماری سی۔

• کبت رانی رانوتی*
• سب قبیلہ کٹ گیا رے نام نہ رہ گیا کائی
• مہاراجہ کھینگر کی اولاد رے سب تلوار میں آئی
• میں اک رانی جیوند رے موت سر پر آئ
• میں بھی وچ میدان رے جا کراں لڑائ
• رن تھیں نٹھا نام جائے رانی دس کائی
• سر جائے میدان میں رے شرم دا رکھ نہ رہ جائی
• تو راجپوت کی ذات رے تدھ تسن عیب نہ کائ
• جا میکے تو آپکے رے نام میرا رہ جائی
• رانی غش کھاوندی رے سن راجہ دلجان
• وچہ چخہ جل جاواں رے جدا نہ ہوئے جاں

رانی رانوندی روندی ہو قلعہ راوی د‏‏ی جانب روانہ ہوئی۔اور کہیا کہ جے راجکمار دا فکر نہ ہُندا تاں کدی وی تیرے تو‏ں جدا نہ ہُندی تے تیرے نال ہی ستی ہو جاندی ۔ راجہ رانوت سی د‏‏ی پرورش ناندے ميں ہوئ۔جدو‏ں راجہ رانوت سی تقریباً چودہ برس یا اس تو‏ں ودھ عمر دا ہويا تاں اسنو‏ں معلوم پيا کہ اس دے باپ نو‏‏ں سہو چوہاناں دے راجہ نے قتل کيتا سی تے قلعہ اُتے قبضہ کيتا سی۔معلوم پڑنے دے بعد راجہ رانوت سی نے بدلہ لینے تے قلعہ دا قبضہ چھڑوانے دا فیصلہ کیا راجہ رانوت سی د‏‏ی مدد اس دے نانہاں دے پریوار جو کہ وٹو راجپوت سن نے د‏‏ی تے راجہ رانوت سی عرف راجہ راندو نو‏‏ں سپاہیاں دے دستے فراہ‏م کيتے۔ راجہ رانوت سی عرف راندو د‏‏ی دلیری تے شجاعت دے چرچہ دور دور تک سن اس گل دا علم سہو چوہاناں دے راجہ نو‏‏ں وی ہوگیا تاں اوہ بہت پریشان ہويا کہ ایہ ملن سی دا پُتر اسيں تو‏ں ضرور بدلہ لے گا لہذا انہاں نے اک چال چلی تے صلح دا پیغام بیجھا تے اپنی دھی دا عقد دینے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔لیکن ایہ اک چال سی راجہ رانوت سی نو‏‏ں پھنسانے کيتی۔ منصوبہ ایہ سی کہ جدو‏ں رانوت سی بارات لے ک‏ے قلعہ دے اندر داخل ہوئے گا تاں قلعہ د‏‏ی دیواراں دے اُتے موجود تیر انداز تیراں د‏‏ی بوچھاڑ ک‏ر ک‏ے رانوت سی نو‏‏ں ختم کردینگے فیر کوئ خطرہ نہ رہیگا۔ سہو چوہاناں دے راجہ نے پنڈت نو‏‏ں ناریل دے ک‏ے قلعہ راوی روانہ کيتا۔ پنڈت ناریل لے ک‏ے قلعہ راوی پہنچیا تے راجہ رانوت سی المعروف راجہ راندو دے نانا تو‏ں ملا۔ راجہ راندو دے نانا نے رشتہ قبول کرلیا تے کہیا دے جے اوہ صلح کرنا چاہندے نيں تاں ایہ بہت اچھی گل اے ۔پنڈت خوشی خوشی واپس قلعہ پھولرا د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ سہو چوہاناں دے راجہ د‏‏ی راجکماری نو‏‏ں اس گل دا علم ہوگیا سی تاں اس نے اپنے خاص ایلچی نو‏‏ں رانوت سی عرف راندو دے پاس بیجھا تے کہیا کہ رانوت سی نو‏‏ں اطلاع دو کہ بارات لے ک‏ے نہ آئے کیونجے اس وچ اک چال اے ۔ایلچی نے جدو‏ں رانوت سی عرف راندو نو‏‏ں پیغام دتا تاں رانوت سی نے ایلچی نو‏‏ں کہیا کہ راجکماری نو‏‏ں جا ک‏ے کہہ دو کہ بارات اپنے وقت اُتے پہنچے گی۔ آخر راجہ رانوت سی بارات لے ک‏ے قلعہ پھولرا پہنچیا لیکن اوتھ‏ے دشمن د‏‏ی فوج نے حملہ کردتا۔ پہلے قلعہ دے باہر لڑائ ہوئ راجہ رانوت سی غالب آیا تاں سہو چوہاناں دے راجہ نے جنگ بندی د‏‏ی درخواست کيتی تے قلعہ دے اندر آنے د‏‏ی دعوت دتی کہ اندر تشریف لے آؤ تے راجکماری دا ہتھ لے لو۔ جب راجہ رانوت سی تے اس د‏ی فوج قلعہ وچ داخل ہوئ تاں قلعہ دا دروازہ بند کر دتا گیا تے اک میزبان نے کہیا کہ آپ سب مہمان گھوڑےآں تو‏ں تھلے اتر کر نشستاں اُتے براجمان ہو جاواں۔تو راجہ رانوت سی نے کہیا کہ ساڈا رواج اے کہ جداں تک میزبان نشستاں اُتے براجمان نئيں ہُندے اودو‏ں تک مہمان براجمان نئيں ہُندے۔ اس دے بعد قلعہ دے اندر فیر جھڑپ شروع ہوگئ اے ۔رانوت سی فیر غالب آگیا۔ رانوت سی عرف راندو نے سہو چوہاناں دے راجہ یعنی اپنے باپ دے قاتل د‏‏ی گردن اُتے تلوار رکھ دے کہیا کہ جے چاہوئے تاں سیکنڈ وچ تیری گردن اتار سکدا ہوئے۔ اس دے بعد سہو چوہاناں دے راجہ نے رحم د‏‏ی اپیل کيتی۔اور اپنی دھی دا ہتھ دے دتا۔ راجہ رانوت سی نے قلعہ موج گڑھ سہو چوہاناں دے راجہ نو‏‏ں بخش دتا۔اور معاف کردتا تے تاکید د‏‏ی آئندہ میری راہ وچ مت آنا۔ راجہ رانوت سی عرف راندو دے دس بیٹے سن تے اک راجکماری سی۔ وڈا بلہڑ راؤ. دوسرا پتھراؤ. تیسرا بھرت راؤ. چھوندا گڈن راؤ. پنجواں رتن راؤ. چھٹا چوہدری راؤ. ساتواں چوچک راؤ. اٹھواں چوسا راؤ. نواں شیخا راؤ. دسواں خورم راؤ.

شجرہ نسب

رانوت سی بن ملن سی بن وسیر بن کوک سی بن کینگھر راؤ بن دھول دیو بن باز دیو بن کرن دیو بن سورج دیو بن رندھول دیو بن ادادیپ

شخصیتاں

• مولا‏نا نور محمد خاں راندو (مصنف تریخ راجپوت)
• حافظ قاری لال خاں راندو (روحانی شخصیتاں)

حوالے

باہرلےجوڑ