زنگوٹ
زنگوٹ ضلع روندو گلگت بلتستان دی اک خوبصورت تے سرسبز وادی اے جو دو گااں اُتے مشتمل اے تے دریائے سندھ دے اس پار وادی تلو توں 9 کلومیڑ دے فاصلے اُتے واقع اے۔ زنگوٹ وچ شینا بولی بولی جاندی اے۔ اس دا سرکاری ناں تلوبروق اے۔ زنگوٹ دے مشرق وچ تلو، شمال وچ گنجی، جنوب وچ بلامک، جدوں کہ مغرب تے جنوب مغرب وچ استور واقع اے۔
محل وقوع
[سودھو]زنگوٹ ضلع روندو گلگت بلتستان دی اک خوبصورت تے سرسبز وادی اے جو یونین گنجی وچ واقع اے جو بڑوکوٹ تے ملیال نامی دو پنڈ اُتے مشتمل اے۔ زنگوٹ دریائے سندھ دے اس پار وادی تلو توں 9 کلومیڑ دے فاصلے اُتے واقع اے۔ زنگوٹ وچ اک بوائز مڈل اسکول، اک پرائمری اسکول تے اک گرلز پرائمری اسکول اے۔ تلوبروق دی آبادی 4000 توں زیادہ دسی جاندی اے۔
زنگوٹ نوں سرکاری طور اُتے تلوبروق دا ناں توں یاد کیتا جاندا اے۔ جسنوں بلدی بولی والےآں نے تلوبروق دا ناں دتا تے سرکاری کاغذات وچ وی ايسے ناں توں درج کیتا اے۔ ایتھے دی سب توں بلند پہاڑ نوں «زنگودونو» کہیا جاندا اے۔ ایتھے دے باشندےآں دا کہنا اے کہ ایتھے اُتے بسنے والا سب توں پہلا قبیلہ «زنگو» دے ناں توں مشہور سی ايسے وجہ توں اسنوں زنگوٹ کہیا گیا اے۔[۱]
ایہ وادی نہایت خوبصورت تے سرسبز اے لیکن سردیاں وچ برفباری دی صورت وچ کافی مدت دے لئی اس دی شاہراہ قراقرم توں متصل کرنے والی دونے کچی سڑکاں بند ہوجاندی نيں۔
زنگوٹ وچ شینا بولی بولی جاندی اے۔[۲] زنگوٹ دے مشرق وچ تلو، شمال وچ گنجی، جنوب وچ بلامک، جدوں کہ مغرب تے جنوب مغرب وچ استور واقع اے۔
اہم شخصیتاں
[سودھو]تلوبروق دی نامور شخصیتاں وچ حاجی جمعہ خان سرلسٹ نيں جو گلگت بلتستان کونسل دے ارکان رہے تے جنرل ضیا الحق دے دور وچ جدوں ذوالفقار علی بھٹو نوں پھانسی آرڈر ہوئی تاں انہاں نے کہیا بھٹو دی جگہ مینوں پھانسی دتی جائے۔حوالےدی لوڑ؟ جمعہ خان صاحب اک بس ایکسڈنٹ وچ دریائے سندھ وچ غرق ہوئے تے انہاں دی لاش تک نئيں ملی۔
اہم رسومات
[سودھو]زنگوٹ وچ علاقائی کچھ رسومات پائے جاندے نيں جنہاں وچ «دودو موالے»، «گونی»، «ݜیݜے» (گندم دے خوشے) علاقائی رسومات نيں جو آہستہ آہستہ متروک ہُندی جارہیاں نيں۔
دودو موالے
[سودھو]موالی خیرات دینے نوں کہیا جاندا اے یا مرحومین دے ناں اُتے خرچ کرنے نوں وی موال کہیا جاندا اے۔ ایہ رسم ایداں دے وقت وچ ادا کيتی جاندی اے جدوں علاقے وچ جنگلی درختاں اُتے پھُل کھلدے نيں تاں اک درخت جسنوں علاقائی بولی وچ «درایی» کہیا جاندا اے جس دے سفید پھُل ہُندے نيں تے ہر طرف سفید پھُل نظر آندے نيں تاں ایداں دے وقت وچ اک دن سب دے گھر اُتے دُدھ دی ڈیش تیار ہُندی اے تے ہر کوئی اس دن دُدھ دے نال روٹی کھاندا اے تے ایہ رسم در حقیقت اپنے مرحومین دی یاد وچ منایا جاندا اے۔
گونی
[سودھو]گون شینا بولی وچ بو نوں کہیا جاندا اے تے زنگوٹ وچ جدوں گندم یا جو دا خوشہ پوری طرح توں نکل آئے تاں پورے کھیت دے گرد فصل نوں ہر قسم دی آفت تے نظر بد توں بچنے دے لئی فصل دے گرد شام دے نیڑے دھواں دتا جاندا اے تے ایہ رسم پورے علاقے وچ اک ہی دن ادا کيتی جاندی اے۔
شیشے
[سودھو]
«ݜیݜے» گندم دے خوشے نوں کہیا جاندا اے ایہ رسم ایداں دے وقت وچ منعقد ہُندی اے جدوں گندم یا جو دی فصل دا خوشہ مکمل ہوجاندا سی تے ابتدائی طور اُتے کھانے دے لائق بن جاندا سی تاں علاقے دی کمیٹی دے ذریعے اک خاص دن دا اعلان کیتا جاندا سی کہ اج «شیشے» یعنی اج خوشہ لیانے دا دن اے۔ تو ہر گھر دا اک فرد اپنے کھیت وچ جاکے چند عدد خوشے جو حالے کچھ کچے نيں نوں چن لیندا سی تے شام نوں گھر لیا کے انہاں نوں اگ اُتے بھونا جاندا سی تے فیر انہاں نوں تیل وچ پکایا جاندا سی۔
تے فیر فصل دے پکنے اُتے اللہ تعالی دی اس تعمت دا شکر ادا کیتا جاندا اے تے نويں فصل دا پہلا محصول نوں اک اک چمچ گھر دے تمام افراد نوں کھلایا جاندا سی۔ ایہ رسم گرچہ علاقایی رسم لگتی اے لیکن اس دے پِچھے اس رازق اکبر دا شکر ادا کرنا مقصود ہُندا اے۔ اس دن نوں گھر وچ سب فیملی دے افراد جمع ہوجاندے نيں تے اہتمام دے نال منایا جاندا اے۔
اہم موضعات
[سودھو]زنگوٹ وچ شامل علاقےآں وچ «بڑوکوٹ» (ایلیا آباد)، «ملیال» (گلشن آباد)، «بوملی گن»، «مانی گن»، «دادو با»، «کرنٹی گن»، «رمسی گن»، «نرل»، «شایمیکای»، «کوکولی»، «ڈانرل»، «تربلینگ»، «ٹھوکے»، «سسراٹ»، «لولے توکی»، «سکھ دای» «گوڈبر»۔۔۔۔ قابل ذکر نيں۔
اہم سیاحتی جگہے
[سودھو]یاں تاں زنگوٹ وادی سرسبز و شاداب ہونے دے ناطے قابل دید اے لیکن «کوکریلے جلی» «لولے توکی»، «برمی چوی»، «سرل تے پرل آبشار»، «گلشیرز» «ڈوم ڈوشی» «بریو شاگرن»، «چھٹ کھن» تے «بجاکھن»،اہم سیاحتی جگہاں وچ شمار ہُندی نيں۔
آثار قدیمہ
[سودھو]زنگوٹ دے آثار قدیمہ وچ «کوٹ گلی»، «شکار» تے «تولیو با» وغیرہ شامل نيں۔
