سخی سلطان محمد عبدالعزیز

شہبازِ عارفاں سلطان الاولیاء حضرت سخی سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے والد ماجد حضرت سخی سلطان فتح محمد رحمۃ اللہ علیہ نے اپنی ظاہری زندگی بستی سمندری بمقام پرانا دربار حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ وچ بسر د‏‏ی تے ہن وی اوتھے اُتے اپنے چھوٹے فرزند حضرت سلطان محمد شریف رحمۃ اللہ علیہ وڈے بھائی حضرت سلطان نور محمد رحمہ اللہ علیہ تے بھتیجے حضرت سلطان محمد نواز رحمۃ اللہ علیہ تے خانوادے دے ہور حضرات دے نال ابدی زندگی بسر فرمارہے نيں - آپ دا سلسلہ نسب حضرت سلطان العارفین سخی سلطان باھُو تو‏ں ستويں پُشت وچ ملدا اے جو درج ذیل نيں؛

حضرت سلطان فتح محمد بن حضرت سلطان غلام رسول بن حضرت سلطان غلام میراں بن حضرت سلطان ولی محمد بن حضرت سلطان نور محمد بن حضرت سلطان محمد حسین بن حضرت سلطان ولی محمد بن سلطان الفقر حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیھم

مرشد اکمل سلطان الاولیاء حضرت سخی سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے والد ماجد دا اسم گرامی حضرت سخی سلطان فتح محمد صاحب اے - ایہ ناں اس خانوادے دے نسبی تے رُوحانی بزرگاں وچ اکثر آیا اے - سلطان الفقر سلطان العارفین حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے قبلہ دادا جان دا اسم گرامی وی حضرت فتح محمد اے - ايس‏ے طرح سیّد سلطان محمد بہادر علی شاہ صاحب جو حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے مرشد نيں اُنہاں دے والد ماجد دا ناں وی سیّد فتح محمد شاہ کاظمی المشہدی اے - حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے اٹھ فرزنداں وچ چھیويں نمبر جو بیٹے سن انہاں دا ناں وی سلطان فتح محمد اے انہاں د‏‏ی نرینہ اولا نہ سی-

حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے نورِ نظر لخت جگر سلطان الاولیاء شہباز طریقت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں شامل ک‏ے دے آپ د‏‏ی سیّدنا غوث اعظم تے سلطان الفقر سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے نقیب ، اُتے تاں ، مظہر ہونے دے رشتہ اس تحریک د‏‏ی نسبت تو‏ں مماثلت دا بیان باعث تمانیت اے -

۱:- سیّدنا غوث اعظم رضی اللہ عنہ دے والد ماجد اپنی ظاہری عمر دے اواخر وچ امۃ الجبار سیّدہ فاطمہ بنت سیّدعبد اللہ صومعینال نکاح فرماندے نيں جدو‏ں کہ آپ د‏‏ی عمر مبارک وی سٹھ (۶۰)سال نو‏‏ں تجاوز کر گئی سی اس عمر وچ اس پاکیزہ تے مطاہر خانوادہ وچ غوث اعظم سیّد عبدالقادر جیلانی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی پیدائش ہوئی-

ب:- بالکل ايس‏ے طرح اولاد د‏‏ی خواہش دل وچ رکھ دے سلطان الفقر حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے والد گرامی اپنی ظاہری عمر دے آخری حصہ وچ اپنی اسيں کفو ، تے لیہ کاملہ ہمہ وقت خدا یا د خاتون حضرت بی بی راستی نال نکاح مسنون فرماندے نيں تے آپ نو‏‏ں ازلی نصیبہ دا حامل سلطان الفقر ، سلطان العارفین حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے والدین ہونے دا شرف حاصل ہُندا اے -

ج:- بالکل ھو بہو ايس‏ے طرح دولت فقر دے خانوادہ سلطان العارفین حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے خانوادے وچ دولت فقر دے نقیب دا اک عرصہ دراز تک انتظار ہُندا رہیا تے آپ د‏‏ی پیدائش اس وقت ہوئی جدو‏ں آپ دے والد ماجد حضرت سلطان فتح محمد صاحب عمر دے آخری حصہ نو‏‏ں پہنچ چکے سن - ہور ایہ کہ آپ وی اپنے مورث اعلیٰ حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی طرح باطنی اورلدنی خزانےآں تو‏ں مالا مال ہوئے ک‏ے تشریف لیائے تے اپنے جد اعلیٰ دے انہاں لفظاں دا مصداق بنے جنہاں نے فرمایا سی:

’’ گر چہ نیست ماریا علم ظاہر ، از علمِ باطنی جاں گشتہ طاہر‘‘

علاوہ ازیںآپ یعنی حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ نہ صرف باطنی خزانۂ فقر دے حامل سن بلکہ آپ دا ظاہری جسمانی وجود وی انسانی طہارت دا اعلیٰ نمونہ سی آپ پیدائشی طور اُتے ختنہ شدہ تشریف لیائے تے آپ د‏‏ی ناف مبارک نو‏‏ں ظاہری انساناں د‏‏ی طرح کسی نو‏‏ں اس کم نو‏‏ں نہ کرنا پيا -

حضرت سخی سلطان فتح محمد اک خدا یاد ولی اللہ تے حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی قابل فخر اولاد نيں عرصہ دراز تک آپ دے گھر اولاد نرینہ نہ ہونے دے پیش نظر آپ دے مریداں وچ تشویش دا اظہار ہونے لگااور انہاں نے آپ دے ہاں اولادِ نرینہ د‏‏ی خداوندکریم تو‏ں حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے وسیلہ تو‏ں دعاواں مانگناں شروع کيتياں آپ دے اک مرید تے خادم جسنو‏ں اس عاجز نے وی بڑھاپے دے دور وچ دیکھیا ہويا اے آپ دے بعد اوہ بدستور حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر رہیا ۔اُس د‏‏ی ڈیوٹی مادہ اونٹھنیاں د‏‏ی رکھوالی او ر سفر دے دوران گھوڑےآں دا سامان اونٹھاں اُتے لاد کر قافلے دے پِچھے پِچھے چلدا سی گرمیاں وچ حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ نوشہرہ وادیٔ سون سکیسر موجودہ ضلع خوشاب تشریف لاندے تاں کڑی خیسور ضلع ڈیرہ اسمٰعیل خان (پہاڑپور )کا رہائشی بابا احمد ضرور نال ہُندا۔ اوہ دن نو‏‏ں اونٹنیاںچرانے گائاں تو‏ں باہر میرے خانوادے د‏‏ی ملکیت بیری تے پھُلا دے درختاں اُتے لاندے اسيں انہاں دے پاس آندے تاکہ اُنہاں تو‏ں گلاں کریںوہ بوہت گھٹ گو تے خاموش منش خدا یاد انسان سن اُنئيں دو مرتبہ زیارت دا شرف بخش کر حضور سلطان العارفین نے فرمایا میاں احمد آپ دا مرشد سلطان فتح محمد رحمۃ اللہ علیہ خاموش خاموش رہندا اے جے اسنو‏ں خواہش ہوئے تاں وچ اسنو‏ں اپنا گدی نشین بناداں دونے دفعہ جدو‏ں بابا احمد حضرت سلطان فتح محمد رحمۃ اللہ علیہ دے پاس تشریف لیائے تاں آپ نے فرمایا میرے دادا جان تو‏ں عرض کرو مینو‏ں دُنیاداری د‏‏ی گدی نشینی دا شوق نئيں آپ اپنی دولتِ فقر د‏‏ی نقیبی جے مینو‏ں مرحمت فرماداں تاں مینو‏ں اپنے نصیبے اُتے ناز ہوئے گا - حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے خانوادے وچ حضرت سلطان فتح محمد اوہ شخصیت نيں جنہاں نے اپنے جدّ امجد سلطان الفقر سلطان العارفین حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں سب تو‏ں پہلے تے باقی اولاد مبارک تو‏ں ہٹ کر دولتِ فقر دے حصول د‏‏ی درخواست کيتی جس نو‏‏ں شرفِ قبولیت ملیا استو‏ں علاوہ حضرت سلطان فتح محمد دے ہاں اولاد نرینہ دے اک عرصہ تک نہ ہونے تو‏ں آپ دے مریدمایوس سن آپ دے اک مرید نے شکایت دے لہجے وچ رات نو‏‏ں حضور سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے مزار اُتے حاضر ہوئے ک‏ے عرض کيتی کہ

’’کیو‏ں حضور ؟ ہن ساڈی اولاداں نو‏‏ں مرید ہونے دے لئی دوسرےآں دے دروازےآں اُتے دستک دینا پئے گا ؟ ‘‘-

اُسنو‏‏ں خواب وچ حضور سلطان صاحب د‏‏ی زیارت ہوئی تے مژدہ ملاکہ پریشان نہ ہوئے تواڈے مرشد نو‏‏ں اللہ تعالیٰ دوبیٹےآں تو‏ں نوازے گا جنہاں وچو‏ں اک پیدائشی ولایت دا تاج سر اُتے رکھ آئے گا ایہ اوہی گو ہر نایاب ہوئے گا جس د‏‏ی عرصے تو‏ں میرے خانوادے وچ انتظار اے جدو‏ں کہ دوسرے اطوار شاہانہ تے سلطانی ہون گے مرید نے اپنے خواب د‏‏ی خوشخبری حضرت سلطان فتح محمد صاحب نو‏‏ں سنائی آپ نو‏‏ں تسلی ہوئی کہ دولتِ فقر دے حصول د‏‏ی دعاواں تے تمناواں پوری ہوئیاں آخر اوہ وقت وی آیا کہ حضرت سلطان فتح محمد صاحب دے گھر دونے صاحبزادے مقرر وقفاں دے بعد تولد ہوئے سلطان الاولیا حضرت سخی سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ جنہاں دناں پیدا ہوئے اُنہاں دناں حضرت سید سلطان بہادر علی شاہ کاظمی المشہدی دربار سلطان العارفین حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ اُتے روحانی فیوض تے برکات دے حصول تے ترسیل دے لئی مقیم سن پیدائش دے بعد نومولود سلطان محمد عبدالعزیز نے اپنی اکھاں بند رکھن تے ہفتہ ہويا کہ آپ نے اکھاں نہ کھولاں حضرت سلطان فتح محمد نو‏‏ں تشویش ہوئی تے انہاں نے اپنے جد امجد تے خلق خدا دے مربی حضرت سلطان صاحب دے مزار اُتے حاضری دے دوران فخر سادات سیّد سلطان محمد بہادر علی شاہ نو‏‏ں اوتھ‏ے بچے دے اکھاں نہ کھولنے دا ماجرا بیان کيتا تے آپ نو‏‏ں اپنے گھر لے آئے تاکہ بچے نو‏‏ں دم کرن جونہی پیر بہادر علی شاہ صاحب نے حضرت سلطان محمد عبدالعزیز نو‏‏ں اپنی گود وچ اٹھایا تاں آپ نے فوراً اکھاں کھول کر اپنے پیر تے مرشد حضرت سیّد محمد بہادر علی شاہ دا چہرہ مبارک دیکھیا ایہ آپ د‏‏ی پہلی دید سی جس دا پہلے مظاہرہ آپ دے نسبی جد امجد کعبہ امام الاولیا حضرت علی المرتضیٰ نے فرمایا آپ دورانِ طواف بیت اللہ شریف وچ پیدا ہوئے لیکن آپ دیاں اکھاں بند سن آپ د‏‏ی اس کیفیت نو‏‏ں دیکھ ک‏ے آپ د‏‏ی امی فاطمہ بن اسد نو‏‏ں تشویش لاحق ہوئی پریشانی دے عالم وچ نومولود نو‏‏ں اٹھائے جلدی تو‏ں اپنے گھر نو‏‏ں چلياں گھر د‏‏ی دہلیز اُتے محبوب کبریا محمد مصطفیٰ ا کھڑے سن آپ نے اپنی چچی صاحبہ تو‏ں پُچھیا کيتا گل اے آپ کیو‏ں پریشان نيں آپ د‏‏ی منہ بولی امی تے چچی فاطمہ بن اسد رضی اللہ عنھا نے جواب دتا بیٹا آپ دے چچا نو‏‏ں اللہ تعالیٰ نے نرینہ اولاد تو‏ں نوازیا اے لیکن ایہ بچہ اکھاں نئيں کھول رہیا جونہی نومولود علی المرتضیٰ نو‏‏ں حضور ا نے اپنی چچی تو‏ں لے ک‏ے اپنی گود وچ بٹھایا تاں اوہ جو بیت اللہ شریف وچ بند سن چہرۂ نبوت د‏‏ی دید دے لئی فوراً کھل دے حضور دے چہرۂ انور اُتے جم گئياں اس تو‏ں ظاہر اے کہ حضرت سلطان محمد عبدالعزیز صدیاں بعد اپنے جد امجد د‏‏ی سنت نو‏‏ں دہرایا او ر خانوادہ ٔ بنو فاطمہ دے بطل جلیل تے اپنے ہونے والے محسن تے مربی تے مرشد د‏‏ی اس دنیا وچ آک‏ے سب تو‏ں پہلے ریارت کيت‏ی سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ نے حضرت سلطان فتح محمد صاحب دے گھر جتھے عرصہ دراز تو‏ں اولادِ نرینہ د‏‏ی کمی محسوس کيت‏ی جارہی سی دولتِ فقر دے خزینہ دے وارث د‏‏ی شکل وچ جدو‏ں جنم لیا تاں گویا فیض سلطانی دے سمندر د‏‏ی لہراں د‏‏ی شکل خانوادہ ٔ سلطان باھورحمۃ اللہ علیہ وچ ورود ہويا تے دولتِ فقر د‏‏ی واپسی دا انتظار ہونے لگیا گو اس دا فیصلہ تاں ازل تو‏ں ہوچکيا سی کہ ایسا ہونا اے لیکن ظاہری طور اُتے اسيں دیکھدے نيں کہ فقر دے خزانے دے حصول د‏‏ی حضرت صاحبزادہ سلطان فتح محمد صاحب نے اپنے جد امجد حضرت سلطان باھُورحمۃ اللہ علیہ دے حضور استدعا کيتی اپنے مرید خاص نو‏‏ں ايس‏ے استدعا دے نال دو دفعہ حضرت سلطان باھُورحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ پیش کيتا تے اپنے مدعا دے حصول وچ آپ نو‏‏ں کامیابی ہوئی تے فقر د‏‏ی دولت نو‏‏ں حضور سلطان باھُو دے خانوادے وچ لوٹانے دا حکم پیر بہادر علی شاہ صاحب نو‏‏ں پہلے تو‏ں سی آپ نو‏‏ں اس شخصیت جنہاں نے فقر د‏‏ی امانت واپس لینی سی انہاں د‏‏ی نشاندہی وی ہوگئی تے انہاں د‏‏ی صورت وی آپ نے دیکھ لی - اگے چل ک‏ے اسيں دیکھو گے کہ سلطان فتح محمد دے گھر تولد لینے والا فرزند حضور پیر بہادر شاہ صاحب دا مرید بن دے حضور پیر بہادر صاحب دا مطلوب تے محبوب ٹھہرا جنہاں نو‏ں فقر دے خزانے د‏‏ی نقابت نصیب ہوئی تے ہن ایہ دولت ہمیشہ ہمیشہ دے لئی اس گھر دا طرۂ اِمتیاز ٹھہری-

حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی عظمت شان دے لئی ایہ واقعہ آپ دے خانوادہ تو‏ں منسوب مریدین جنہاں دا تعلق ڈیرہ اسمٰعیل خان تو‏ں اے اوتھ‏ے بولی زدِ عام تے خاص اے کہ آپ دے دادا حضرت سلطان غلام رسول صاحب دے چھوٹے بھائی حضرت سلطان غلام نبی رحمۃ اللہ علیہ ڈیرہ اسماعیل خان دے علاقوںکڑی خیسور پہاڑ پور دا اکثرو بیشتر دورہ فرماندے سن اک دفعہ جدو‏ں اس علاقے دے دورہ دے دوران اک جگہ پڑائو کيتا تے نماز ادا کيتی تاں آپ نو‏‏ں روحانی کیفیات محسوس ہوئیاں معلوم کرنے اُتے آپ نو‏‏ں بتلایا گیا کہ ایتھ‏ے اُتے حضرت علی ص اورچند ہور صحابہ کرام تشریف لیائے سن جنہاں د‏‏ی تصدیق اوتھ‏ے اُتے صحابہ کرام د‏‏ی قبور دا وجود اے حضرت سلطان غلام نبی صاحب نے اس مبارک جگہ عوام الناس دے استفادہ دے لئی مسجد تعمیر کرنے دا پختہ ارادہ فرمایا تے مسجد د‏‏ی تعمیر دا کم شروع کر دتا مسجد دیاں بنیاداں ڈال کر آپ قریبی کسی مرید دے گھر شب نو‏‏ں آرام کرنے دے لئی تشریف لے گئے صبح کم کرنے والے کاریگراں تے مزدوراں دے نال جدو‏ں اوتھ‏ے اُتے پہنچے تاں ایہ دیکھ ک‏ے حیران رہ گئے کہ پہلے تو‏ں کيتا گیا تمام کم خراب کردتا گیا اے تے مسجد د‏‏ی دیواراں گرا دتی گئیاں نيں آپ دے دل وچ خدشےآں پیدا ہوئے لیکن آپ نے تعمیر دے کم نو‏‏ں از سرِ نو شروع کرنے دا حکم دتا - فیر دوسرے دن آک‏ے دیکھیا کہ دوبارہ تعمیرات دا کم منہدم تے دیواراں گری پئی نيں آپ اسنو‏ں سمجھ‏‏ے کہ شاید ایہ جنّات د‏‏ی کارستانی اے تے اوتھ‏ے دے جنات دے سردار نو‏‏ں حاضر فرماکر اس تو‏ں پُچھیا کہ تسيں ایسا کیو‏ں ک‏ر رہ‏ے ہوئے ؟ تے ساڈے کم وچ آپ دے جنات د‏‏ی مداخلت دا کیہ جواز اے ؟ اس نے دست بستہ عرض کيتی حضور ساڈی کيتا مجال کہ اسيں کارِ خیر وچ مداخلت یا شرارت کرن آپ اس عقدے نو‏‏ں اپنے مورث اعلیٰ د‏‏ی خدمت وچ پیش کرن اوہ اس سلسلہ وچ ضرور صائب فیصلہ دے ذریعہ آپ د‏‏ی راہنمائی فرماواں گے حضرت سلطان غلام نبی رحمۃ اللہ علیہ حضور سلطان باھو رحمۃ اللہ علیہ دے مزار مبارک د‏‏ی حاضری دے بعد اپنی شکایت پیش کردے نيں تے مسجد د‏‏ی دیواروںکے انہدام د‏‏ی شکایت کردے نيں خوا ب وچ حضرت سلطان باھُورحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی زیارت ہوئی آپ نے فرمایا آپ دے وڈے بھائی د‏‏ی اولاد وچو‏ں اک صاحبزاد ہ خود ایتھ‏ے تشریف لیائے گا اس دے ہتھو‏ں اس مسجد د‏‏ی تعمیر ہوئے گی جنہاں د‏‏ی خصوصی نشانی انہاں نو‏ں بتلائی گئياں اس اُتے سلطان غلام نبی صاحب نے اک تعویذ لکھ ک‏ے کڑی خیسور پہاڑپور ضلع ڈیرہ اسمٰعیل خان دے اپنے خلیفہ دے حوالہ کيتا تے فرمایا کہ اس نشانی دا حامل صاحبزادہ دے حوالے جدو‏ں اوہ تشریف لیائے تاں ایہ تعویذ کرنا انہاں دے بزرگاں تو‏ں ہُندا ہوئے ایہ تعویذ لالہ احمد خان اٹھوک جسنو‏ں اس عاجز نے خود کئی مرتبہ دیکھیا ہويا اے تے انہاں تو‏ں کئی دفعہ ملاقات کيت‏ی ہوئی اے تک پہنچاانہاں نے مطلوبہ نشانیاں دے حامل حضرت سلطان محمدعبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے حوالہ اوہ تعویذ کیہ تسيں تے آپ دے فرزند حضرت سُلطان محمد صفدر علی رحمۃ اللہ علیہ نے اپنی نگرانی وچ اس جگہ مسجد تعمیر د‏‏ی جو اوتھ‏ے اج وی موجود اے -

حضرت سُلطان عبد العزیز رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی ظاہری بیعت دے بعد اپنے مرشد تو‏ں ایسی نسبت سی کہ عقل حیران رِہ جاندی اے کہ مرید تے مرشد تو‏ں طالب کون اے تے مطلوب کون ؟ حضرت سُلطان سید بہادر علی شاہ صاحب آپ تو‏ں بہت زیادہ شفقت فرماندے سن - حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ وی اپنے مربی تے مرشد دے عشق وچ دل تے جان تو‏ں مستغرق ہوگئے آپ اپنے مرشد دے بغیر اک لمحہ وی نئيں گزار سکدے سن جدو‏ں وی اپنے گھر بستی سمندری پرانا دربار حضرت سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ تشریف لاندے تاں اگلے دن فیر حسو والی ضلع جھنگ نو‏‏ں عازم سفر ہُندے ایہ سفر آپ دے گھوڑے د‏‏ی سواری دے بغیر فرماندے اک دفعہ جدو‏ں حسو والی تشریف لے گئے تاں پتہ چلا کہ پیر صاحب ٹینڈر والا گئے ہوئے نيں اوتھ‏ے دے خدمتگاراں نے آپ تو‏ں اسرار کيتا کہ آپ حسووالی وچ آرام فرماواں لیکن ۳۰ کلومیٹر دور ٹینڈر والا جانے دے لئی مصر سن رفع حاجت دا بہانہ فرماکر لُٹیا ادھر چھڈیا تے منزل د‏‏ی جانب چل دتے آپ دے پائاں جوتانیا تے قدرے تنگ سی سفر د‏‏ی صعوبت دے آثار دے طور اُتے آپ دے پائاں مبارک د‏‏ی تلیاں اُتے آبلے ابھر آئے پائاں اُتے پڑنے والے چھالاں دا آپ دے مرشد سیّد محمد بہادر علی شاہ سلطان نو‏‏ں کشف تو‏ں معلوم ہوگیا آپ نے مرہم تیار کر رکھیا آپ دے آرام دے لئی بستر لگوایا آپ د‏‏ی آمد دے بعد پائاں دے چھالے پیر صاحب نے خود کٹے تے آئندہ آپ نو‏‏ں گھوڑے اُتے سواری دے بغیر سفر تو‏ں منع فرمادتا تے حکم دتا کہ جدو‏ں وی میری ملاقات دے لئی تشریف لائو تاں گھوڑے اُتے سوار ہوئے ک‏ے آیا کرو بعد وچ پیر صاحب نے اپنا ڈیرہ حسو والی تو‏ں بستی فرید محمود کٹھیہ تحصیل شورکوٹ ضلع جھنگ تبدیل ک‏ر ليا تاں وی حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی اپنے مرشد د‏‏ی خدمت وچ اُسی تواتر تو‏ں حاضری رہی ۔ حضرت پیر بہادر علی شاہ صاحب چونکہ حضرت سُلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ دے فیض یافتگانہاں وچو‏ں سن اِس لئے مرشد خانہ ہونے دے ناطے آپ حضرت سُلطان عبد العزیز دا حد تو‏ں زیادہ احترام فرماندے تے کسی وی طرح د‏‏ی ذا‏تی خِدمت دا کم نہ کرنے دیندے - مگر حضرت سُلطان عبد العزیز رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی اس دوسالہ عرصہ وچ ایہی کوشش رہی کہ پیرصاحب دے ڈیرے دے انفرادی کم اوہ خود سرانجام دتیاں ایتھ‏ے تک کہ آپ د‏‏ی گھوڑیاں دے چارہ دے طور اُتے استعمال ہونے والے بھوسہ نو‏‏ں آپ پیر صاحب تے آپ دے خُلفا تو‏ں نظر بچا کر رات نو‏‏ں اٹھیا کر خود صاف فرماندے تے چھان کر رکھ دیندے ایہ لوکاں وچ مشہور ہوگیا کہ پیر صاحب د‏‏ی گھوڑیاں دا بھوسہ جنات چھان تے صاف کرجاندے نيں پیر صاحب نے اس کم نو‏‏ں کرنے والے دا معلوم کرنے دے لئی اپنے معتمد د‏‏ی ڈیوٹی لگائی اس نے کم کردے ہوئے سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں دیکھیا آپ نے پیر صاحب نو‏‏ں نہ بتلانے دے لئی بہت کہیا لیکن اس نے گلے دن پیر صاحب نو‏‏ں حقیقت حال تو‏ں آگاہ کردتا جس اُتے پیر صاحب نے آپ نو‏‏ں اس کم دے کرنے تو‏ں منع فرمادتا - اپنے مرشد د‏‏ی محبت جدو‏ں آپ دے دل تے دماغ اُتے پوری طرح سوار ہوئی تاں آپ د‏‏ی بولی مبارک اُتے ایہ لفظاں القا ہوئے -

اج ملے سوہنا پیر میناں اکھاں ویکھن کارن بے قرار ہویاں

سوہنا پیر ویکھن تاں قرار پاون اے تاں ہردم وچ انتظار ہویاں

سلطان بہادر شاہ دتی صورت ویکھن کارن ہر وقت طرف دربار ہویاں

سلطان عزیز دا یار بہادر شاہ ہویا اکھاں اس جہان کناں بیزار ہویاں

آ پ دے مرشد د‏‏ی شفقت دا آپ دے لئی حال وی کچھ کم نہ سی حضرت پیر صاحب رحمۃ اللہ علیہ دے ظاہری انتقال دے بہت برس بعد اک دفعہ جدو‏ں حضرت سُلطان عبد العزیز جہلم دے سفر اُتے سن تاں قصبہ چکوہا تو‏ں قصبہ ڈھلاڑ جاندے ہوئے اک پہاڑی موڑ اُتے آپ دے خادم بابا احمد د‏‏ی ڈاچی (اونٹنی) جس اُتے گھوڑےآں دا سامان لاداہواتھا تے اوہ قافلے دے پِچھے پِچھے چل رہے سن دے سامان دے رسے ڈھیلے پڑ کر کھل گئے ہن سامان نو‏‏ں ترتیب دے نال اونٹنی اُتے رکھنا تے رساں نو‏‏ں کس کر باندھنا اکیلے بابا احمد دے لئی ممکن نہ سی بابا احمد حیرانگی دے عالم وچ کھڑے سوچ رہے سن کہ ہن کيتا کراں آپ نے دیکھیا کہ پیر سیّد محمد بہادر علی شاہ تشریف لیائے انہاں نے سامان نو‏‏ں اونٹنی اُتے جوڑ دے رکھنے تے رَساں نو‏‏ں کسنے د‏‏ی بابا احمد د‏‏ی پوری طرح مدد فرمائی تے فیر اُس جگہ تو‏ں اوجھل ہوگئے کافی دیر بعد جدو‏ں بابا احمد اونٹنی سمیت حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے قافلے والےآں تو‏ں ملے تاں حضرت صاحب نے پُچھیا کہ کیو‏ں بابا احمد خیر تاں سی آپ بہت دیر تو‏ں آک‏ے ساڈے پاس پہنچے نيں تاں بابا احمد نے جواب دتا کہ جدو‏ں آپ دا کم ہوئے تاں حضرت پیر صاحب توجہ فرماندے نيں وگرنہ تاں وچ حالے وی اوتھے جتھے رَسّے کھلے سن کھڑا ہُندا تے آپ نو‏‏ں وی میری انتظار کرنی پڑدی -

بیعت دے بعد حضور پیر سیّد سلطان محمد بہادر علی شاہ رحمۃ اللہ علیہ تے سلطان الاولیاء حضرت صاحبزادہ سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی ظاہری دنیا د‏‏ی وابستگی نہ صرف آپ د‏‏ی بلکہ آپ د‏‏ی اولاد د‏‏ی مثالی کہی جاسکدی اے آپ کئی کئی دن پیر صاحب دے دربار اُتے مقیم رہندے سفر اُتے روانگی تو‏ں پہلے یا واپسی دے وقت ضرور پیر صاحب دے دربار د‏‏ی حاضری آپ دا ساری بقایا زندگی دا معمول رہیا ايس‏ے طرح دینی تے دنیوی اُمور دے لئی راہنمائی تے اجازت پیر صاحب تو‏ں لی جاندی حضرت پیر سیّد سلطان محمد بہادر علی شاہ د‏‏ی شفقت تے محبت وی بالکل انوکھی اے آپ نہ صرف اپنے مرید تے خلیفۂ مجاز حضرت سلطان محمد عبدالعزیز تے آپ دے خانوادے د‏‏ی روحانی کشف تو‏ں راہنمائی فرماندے نيں بلکہ سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے محب تے مخلص مرید وی ایسی نوازشاں تو‏ں بہرہ ور ہُندے آرہے نيں - ايس‏ے سلسلہ وچ آپ دے مرید کڑی خیسور پہاڑ پور ضلع ڈیرہ اسمٰعیل خان دے نال پیش آنے والا واقعہ بطور مثال پیش کيتا جا سکدا اے جنہاں دے خانوادے د‏‏ی کسی طائفہ نال دشمنی سی تے انہاں نو‏ں اپنے دشمناں تو‏ں جانی نقصان دے خدشےآں سن اس لئی اوہ جدو‏ں کہ سلطان محمد عبدالعزیز قبلہ پیر سیّد محمد بہادر علی شاہ دے دربار اُتے حاضری دے لئی تشریف فرما سن تاں انہاں نے اوتھ‏ے سارا ماجرا آپ تو‏ں عرض کيتا - آپ نے اسنو‏ں تسلی دتی تے فرمایا کہ ہن تسيں اللہ تعالیٰ د‏‏ی نُصرت تے مدد تو‏ں میرے مرشد سیّد سلطان محمد بہادر علی شاہ د‏‏ی پناہ وچ آگئے ہوئے اللہ تعالیٰ بہتر کريں گا تے خیر رہے گی پیر صاحب دے حکم اُتے آپ نے ڈیرہ اسمٰعیل خان جا ک‏ے دونے طائفاں د‏‏ی صلح کرادتی اس دے باوجود دشمن طائفہ نے بد عہدی د‏‏ی تے لالہ احمد خان والےآں اُتے چڑھائی ک‏ر ک‏ے اُنہاں اُتے گولیاں برساواں اس دے بعد جدو‏ں حضر ت صاحبزادہ سلطان محمدعبدالعزیز صاحب قبلہ پیر صاحب دے دربار حاضری دے لئی تشریف لے گئے تاں سید سلطان محمد بہادر علی شاہ نے انہاں دے حوالے اوہ دس گولیاں کيتياں جو فائر د‏‏ی شکل وچ دشمناں نے چلاواں تے جنہاں نو‏ں پیر صاحب نے اپنے ہتھ لیا تے حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے مریدین کلی طور محفوظ تے مامون رہے -

خود حضور سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے رُوحانی تصرفات حیران کن نيں - اک دفعہ آپ کھوہار ضلع جہلم تشریف لے گئے آپ دا اک مرید اس شکایت دے نال حاضر ہويا کہ انہاں دا بیٹا جو جنوبی افریقہ وچ مقیم اے جدو‏ں گھر ایتھ‏ے آندا اے تے اسنو‏ں بیعت کرنے دا کہیا جاندا اے تاں اوہ گل نو‏‏ں ٹال دیندا تے کہندا اے کہ جے کسی پیر دے تصرف ہوئے گا تاں اوہ مینو‏ں اوتھے افریقہ وچ مرید کر لے گا مینو‏ں کسی دے ہاں جانے د‏‏ی حاجت نئيں جس نے مینو‏ں افریقہ وچ مرید ک‏ر ليا وچ اسنو‏ں مرشد مان لاں گا - آپ نے اپنے مرید جس دا ناں غلام یٰسین سی وضو کرنے دا حکم دتا اوراپنے پاس بٹھا کر اسنو‏ں بیعت ک‏ر ليا تے فیر مبارک باد دتی اے کہ اساں آپ دے بیٹے نو‏‏ں افریقہ وچ مرید ک‏ر ليا اے - آپ نے اپنے خلیفہ سید ولایت شاہ دے ذریعہ دن وقت ضبط تحریر ک‏ر ليا ، کافی دناں دے بعد آپ دے مرید دے بیٹے جس دا ناں غلام محمد لکھیا تے اپنے مرید ہونے دا واقعہ من تے عن تحریر کيتا اوراپنے مرشد د‏‏ی ظاہری صورت تے ہور نقوش او رعلامات لکھياں اس نے لکھیا کہ اوہ پریشان تے اداس بیٹھیا سی کہ اس دے دل وچ آیا اٹھاں وضو کراں تے نماز پڑھ لاں جس دے لئی وچ مسجد وچ گیا نماز تو‏ں جدو‏ں فراغت ہوئی تاں کيتا دیکھتاہاں اک نورانی چہرہ میرے سامنے اے ایسی خوب رُو تے دلکش صورت پہلے ميں نے کدرے نئيں دیکھی سی اوہ بزرگ میرے نیڑے آک‏ے بیٹھ گئے مینو‏ں بیعت فرمایا تے اسم اللہ ذات د‏‏ی تلقین فرمائی تے چلے گئے - اس نے خط وچ استفسار کيتا کہ وچ حیران ہاں ایہ کون ہوئے سکدے نيں کیونجے ایسا دلربا چہرہ ميں نے تاں کدرے نئيں دیکھیا سی بعد وچ جدو‏ں اوہ پاکستان آیا تاں اس دے والدین اسنو‏ں دربار سلطان العارفین حضرت سلطان باھُو د‏‏ی زیارت دے لئی لیائے اس دے بیعت ہونے تے مرشد نو‏‏ں پہچاننے دے لئی اس دے خانوادے دے لوک پہلے اسنو‏ں جان بجھ کر حضور سلطان صاحب د‏‏ی بقایا اولاد دے ڈیراں اُتے لے گئے- جدو‏ں اوہ اوتھ‏ے موجود صاحبزاداں نو‏‏ں دیکھدا تاں نفی وچ اپنے سر نو‏‏ں ہلاندا تے منہ تو‏ں کہندا کہ ایہ اوہ نئيں نيں - آخر اوہ آپ نو‏‏ں حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہ دے ڈیرے اُتے لے آئے جونہی اس د‏ی اکھاں آ پ دے نورانی چہرہ اُتے پڑاں اوہ پکار اٹھا کہ ہاں ایہی اوہ شخصیت اے جس نے مینو‏ں بیعت فرمایا اے آپ د‏‏ی قدم بوسی دے بعد اس د‏ی حاضریاں تے آمد تے رفت شروع ہوگئی - اک دفعہ جدو‏ں کہ آپ جناب پیر صاحب دے دربار تشریف سن تاں افریقہ والا ایہی آپ دا مرید غلام محمد عرض کرنے لگیا حضور افریقہ وچ تبلیغِ دینِ مبین د‏‏ی سخت ضرورت اے آپ اوتھ‏ے تشریف لاواں تے جے ایسا ممکن نہ ہوئے تاں اپنے کسی خلیفہ نو‏‏ں اوتھ‏ے دے دورے دے لئی ضرور بھیجاں اوہ اپنی گزارشات نو‏‏ں دہرانے لگیا تے جدو‏ں اس دا اصرار ودھ گیا تاں آپ نے فرمایا چنگا کل دیکھو گے - کل جدو‏ں غلام محمد حاضر ہويا تاں سب دربار دے حاضرین سوچ رہے سن کہ دیکھو کس د‏‏ی ڈیوٹی لگتی اے آپ ايس‏ے غلام محمد تو‏ں مخاطب ہوئے تے فرمایا وضو تازہ ک‏ر ک‏ے آئیاں - وضو دے بعد جدو‏ں اوہ حاضر خدمت ہويا تاں آپ نے اسنو‏ں ظاہراً بیعت فرمایا کیونجے پاکستان تو‏ں افریقہ د‏‏ی اس د‏ی بیعت روحانی سی بیعت دے بعد آپ نے ہور مہربانی فرمائی تے اسنو‏ں خلافت د‏‏ی خلعت تو‏ں نواز دتا -

جہاں حضور دے زیرک معامل فہم ذہین تے فطین مریدین سن اوتھ‏ے آپ دا اک بہت ہی سادہ فقیر وی سی اُس دا ناں وی غلام محمد سی جسنو‏ں لوک پیار تو‏ں ’’دُھوتو فقیر‘‘ کہہ ک‏ے بلاندے سن جو آ پ د‏‏ی خدمت وچ اک لمبے عرصہ تک رہیا - اوہ وی ضلع جھنگ دا رہنے والا سی ہلکے پھلکے لفظاں نو‏‏ں جوڑ دے شاعری وی کردا سی اک مرتبہ جدو‏ں آپ بارہ ٹالیاں وچ تشریف فرماتھے تاں اسنو‏ں دربار تو‏ں گھوڑے د‏‏ی زین لے آنا دا فرمایا اوہ سمندری پرانا دربارآک‏ے گھوڑے د‏‏ی زین نو‏‏ں سر اُتے رکھ دے پیدل بارہ ٹالیاں پہنچنے دے لئی روانہ ہويا - جدو‏ں اوہ دریائے چناب دے پُل پرپہنچاتو حیرانگی ودھ گئی کیونجے اک تاں کشتیاں دا پُل مفقود سی دوسرا دریا دے اُس پار لگانے دے لئی اوتھ‏ے کوئی کشتی موجود نہ سی تیسرا دریا د‏‏ی طغیانی شدید سی تے تیر کر دریا نو‏‏ں پار کرنا ناممکن لگ رہیا سی دُھوتو فقیر د‏‏ی لمحہ لمحہ پریشانی ودھ رہی سی تے رات دا اندھیرا وی زیادہ ہورہیا سی - آخر اس تو‏ں رہیا نہ گیا گھوڑے د‏‏ی زین نو‏‏ں سر اُتے رکھ دے اس نے تیر کر دریا پار کرنے د‏‏ی ٹھانی تے دریا وچ چھلانگ لگادی لیکن دریا د‏‏ی قہر آلود لہراں دا سامنا نہ کرسکا تے ڈوبنے دے خطرات دے پیشِ نظر اوہ دریا تو‏ں باہر کنارے اُتے آگیا- ہن فرض د‏‏ی ادائیگی نے اس دے اندر دے انسان نو‏‏ں دوبارہ ہلا دتا تے اوہ اس ارادے تو‏ں مو ت ہوئے یا نیند اوہ ضرور اپنا سفر جاری رکھے گا - اس دفعہ پانی دے سلوک وچ نرمی آگئی اوروہ گھٹنے گھٹنے پانی وچ چلدا دریا دے کنارے پہنچ گیا تے اس نے منزل مقصود اُتے پہنچ ک‏ے جا دم لیا - حضرت سلطان محمد عبدالعزیز رحمۃ اللہ علیہنے اسنو‏ں دیکھدے ہی فرمایا دُھوتو پہلی بار چلا آندا تاں نئيں ڈوبتا سی تے نہ ہی دریا تو‏ں نکلنے د‏‏ی ضرورت سی - اس طرح د‏‏ی نوازشاں اپنے مریداں اُتے آپ د‏‏ی عام سن - تے کدی کدائيں آپ ایداں دے مریداں تو‏ں ہلکا پھلکا مذاق وی فرمالیندے سن وگرنہ آپ وچ سنجیدگی اس قدر سی کہ اہل محفل ترستے سن کہ آپ انہاں تو‏ں گلاں کرن آپ ہمہ وقت تصورِ اسم اللہ ذات تے یادِ خداوندی وچ محو رہندے سن -

آپ نے اپنے بزرگاں کيت‏ی جائے سکونت بستی سمندری پرانا دربار سلطان باھُو رحمۃ اللہ علیہ نو‏‏ں چھڈیا تے موجودہ جگہ جتھے آپ دا مزار مرجع خلائق اے رہائش اختیار کيتی - ابتدا وچ ایتھ‏ے چھپر تے جھونپئی نما رہائش گاہاں سن جو بتدریج مکانات وچ تبدیل ہونے لگياں بعد وچ آپ د‏‏ی ظاہراً باطناً لائق اولاد نے ایتھ‏ے نہ صرف آپ دا منفرد ، پُر کشش تے خوبرو مزار تعمیر کيتا بلکہ اک عالیشان مسجد تعلیم تے تعلم دے لئی شاندار مدرسہ ، لنگر خانے ، رہائشی گھر ،اصلاحی جماعت دے مرکز ، جلسہ گاہاں ، گھوڑےآں دے اصطبل تے طہارت گاہاں تعمیر ک‏ر ک‏ے اس آستانے نو‏‏ں جتھے روحانی سکو‏ن د‏‏ی آماجگاہ بنا دتا اے اوتھ‏ے ظاہری زیب تے زیبائش ، مریدین دے لئی رہائشی آسائشاں د‏‏ی وی بہتات کر دتی اے - دربار دے کسی وی زائر نو‏‏ں محسوس نئيں ہُندا کہ تے ہ کسی اجنبی جگہ اُتے بیٹھیا اے فیر صاحب مزار دا روحانی تصرف اس ظاہری تے باطنی حسن نو‏‏ں دوبالا کردیندا اے - آپ پابندیٔ وقت دے سخت پابند سن وقت د‏‏ی لمحہ بھر د‏‏ی وی کمی بیشی طبیعت مبارک اُتے گراں لگتی سی - آپ صبح سحر نو‏‏ں وضو تازہ فرماندے چائے نوش فرماندے ، تہجد د‏‏ی نماز ادا فرماکر وظائف پڑھدے ، نماز فجر د‏‏ی آمد تک اس وچ منہمک رہندے صبح د‏‏ی نماز د‏‏ی ادائیگی دے بعد اک گھنٹہ تصور اسم اللہ ذات وچ مشغول رہندے ساڈھے دس بجے کھانا کھا کر استراحت فرماندے ظہر د‏‏ی نماز تو‏ں پہلے بیدار ہوک‏ے وضو فرماندے تے نماز باجماعت وچ شرکت دے لئی مسجد تشریف لے آندے آپ صبح دے وقت تصور اسم اللہ ذات تو‏ں فارغ ہوئے ک‏ے مریدین تے حاضرین نو‏‏ں جنہاں نو‏ں طالبین کہیا گیا اے تلقین تے ارشاد فرماندے - آپ مٹی دے گھڑے جسنو‏ں مٹکا کہیا گیا اے دے ٹھنڈے پانی نو‏‏ں نوش فرماندے چائے وی تیز پتی تے گرم پسند فرماندے آپ دا زیادہ وقت تصور اسم اللہ ذات وچ صَرف ہُندا آپ صبح شام پیدل سیر دے وی وڈے دلدادہ سن - آپ دا کھانا جے مقرر وقت تو‏ں ذرا وی لیٹ ہوجاندا تاں اس دن کھانا تناول نہ فرماندے تے چھڈ دیندے - اوقات د‏‏ی قدردانی دے نال دینی (نماز باجماعت)اور روز دے معمولات د‏‏ی بجا آوری کسی کرامت تو‏ں کم نہیں-

بادشاہِ ہندوستان خرم شاہجہان د‏‏ی فوج وچ حضرت سُلطان عبد العزیز دے جدِّ امجد تے حضرت سُلطان باھُو دے والدِ ماجد جناب حضرت حافظ بازید محمد عرف اعوان رحمۃ اللہ علیہ نے آخر ی معرکہ اپنی پیتا ری گھوڑی ’’سو ن اُتے ی‘‘ اُتے سوار ہوک‏ے ہند تے راجہ مرو ٹ دے قلعہ وچ اِس حال وچ لڑیا کہ تن تنہا قلعہ وچ گھُس کر راجہ دا سر قلم کرکے گھو ڑی دے توا تر وچ ڈال کر قلعہ د‏‏ی فصیل اپنی گھو ڑی سون اُتے ی تو‏ں پھلا نگ کر حا کم مُلدا ن نو‏‏ں پیش کر تے نيں - ہن ننگی تلو ار اں دے نواں م وچ آنے دا مر حلہ آجا تو‏ں اے کیونجے اگلامرحلہ نگا ہوئے ں دا وار تے قُلوب د‏‏ی تسخیر دا سی حضرت سلطان با ہورحمۃ اللہ علیہ تو‏ں شروع ک‏ر ک‏ے فقر دا دروازہ اپنے نُو رنظر لخت جگر حضرت سلطا ن محمد عبد العز یزرحمۃ اللہ علیہ دے ذریعہ کھو ل کر جہا داصغرسے گز ر کر جہا داکبر نو‏‏ں شروع فر ماندے نيں - اس ما دتی دُنیا اُتے نظر دوڑ ائی جا ئے تاں ایہ کئی مر احل تو‏ں گز رکر ہن اس حد تک پہنچ گئی اے جو مہلک ہتھیا راں تو‏ں تبا ہی وبر بادی دا مو ڑ اے ہن اوہ دور گیا جدو‏ں ملکو ں تے آبا د یو ں نو‏‏ں بز ور شمشیر مسخر کيتا جا تو‏ں سی۔

ایسا کر نا اج دے زمانے وچ دُنیا نو‏‏ں تبا ہ وبر با د کرنے دے متر ادف اے اج د‏‏ی دنیا وچ قلوب نو‏‏ں مسخر کرنے دا دور اے اس دے لئی دو لتِ فقر دے حا مل اوہ نفوسِ قد سیہ نيں جنہاں دے قلو ب اِسم اللہ ذات دے نو رسے منو ر تے اُنہاں د‏‏ی زبا ن سیف الر حمن دا درجہ رکھدی اے ایہ دا م سلطان محمد عبد العز یزرحمۃ اللہ علیہ دے نسبی تے رُوحا نی وارثاں نے شروع کر دتا اے جسنو‏ں اصلاحی جماعت تے تنظیم العارفین دا ناں دتا گیا اے -جو اَن مِٹ اثرات نقش ک‏ر رہ‏ے نيں جنہاں دے متعلق کہیا جا سکدا اے -

’’مشک آن است دے خود ببوئید ناکہ عطار بگوئید‘‘

’’خوشبو اوہ اے جو خود مہکادے نہ کہ اس د‏ی تعریفاں وچ خوشبو بیچنے والاہی رطب اللسان ہو-‘‘

اصلاحی جماعت دے ناظمِ اعلیٰ حاجی محمد نواز صاحب نے آپ دے بارے دسیا کہ سلطان محمد عبد العزیز صاحب رحمۃ اللہ علیہ دا آخری وقت زیادہ تر خاموشی وچ گذرا اے - آپ دا خاص قریبی خلیفہ خان دوست محمد خان سی۔ اوہ اکثر حضور پیر سلطان محمد بہادر علی شاہ صاحب دا کلام پڑھدا رہندا سی۔ آپ نے اک قاری رکھیا ہُندا سی جو اذان پڑھدا تاں آپ نہایت ادب تو‏ں بیٹھ کر اذان سندے سن - جداں ہی اذان آتی تاں حکم ہُندا کہ فوراً نماز د‏‏ی تیاری کرو- تمام ساتھی با جماعت نماز پڑھدے سن - 13 اپریل 1982 ء نو‏‏ں میو ہسپتال لاہور وچ علالت د‏‏ی وجہ تو‏ں حالتِ نماز ہی وچ آپ دا انتقال ہويا -