سپر گریوٹی

تھیورٹیکل فزکس وچّ، سپرگریوٹی (سپرگریوٹی تھیوری؛ جسنوں سنکھیپ روپ وچّ SUGRA لکھیا جاندا ہے) اک اجیہی پھیلڈ تھیوری ہے جو سپرسمٹری اتے جنرل رلیٹیوٹی دے سدھانتا داں میل کردی ہے۔ ایہناں دوواں توں اکٹھا بھاوَ ایہہ ہے کہ، سپرگریوٹی وچّ، سپرسمٹری اک ستھانک سمٹری (سمروپتا) ہندی ہے (غیر- گریوٹیشنل سپرسمٹرک تھیوریاں توں الٹ جویں منیمل سپرسمٹرک سٹینڈرڈ ماڈل)۔ کیونکہ سپرسمٹری دے جنریٹر (SUSY) اک سپر-پوآئنکیئر الجبرے نوں رچن لئی پوآئنکیئر گروپ نال لپیٹے جاندے ہن، اسلئی ایہہ دیکھیا جا سکدا ہے کہ سپرسمٹری توں قدرتی طور تے سپرگریوٹی پیدا ہندی ہے۔ عامَ طور تے سپرگریوٹی اتے سارا پرمپراگت ساہت کارٹن سمپرکاں دے شبداں وچّ رچیا جاندا ہے۔

گریویٹون

گریوٹی دی کسے وی پھیلڈ تھیوری دی طرحاں، اک سپرگریوٹی تھیوری وچّ اک سپنّ-2 پھیلڈ ہندی ہے جسدا کوانٹم گریویٹون ہندا ہے۔ سپرسمٹری اک سپرپارٹنر پراپت کرن لئی گریویٹون پھیلڈ دی منگ کردی ہے۔ اس پھیلڈ دا سپنّ 3/2 ہندا ہے اتے کوانٹم گریویٹینو ہندا ہے۔ گریویٹینو پھیلڈاں دی سنکھیا سپرسمٹریاں دی سنکھیا برابر ہندی ہے۔

اتہاس

گیز سمٹری

لوکل سپرسمٹری دی پہلی تھیوری 1975 وچّ ڈکّ ارنووٹّ اتے پران ناتھ دوارا پرستاوت کیتی گئی سی۔ جسنوں گیج سمٹری کیہا گیا ۔

SUGRA

SUGRA، جاں سپرگریوٹی 1976 وچّ ڈان پھریڈمین، سرگیؤ پھریرا اتے پیٹر وون نیووینزیز دوارا کھوجی گئی سی، پر بہت جلدی ہی کئی گنتی دیاں ڈائمینشناں اتے وادھو (N) سپرسمٹرک چارجاں وچّ کئی وکھریاں تھیوریاں تکّ جنرلائز کر دتی گئی۔ N>1 والیاں سپرگریوٹی تھیوریاں نوں عامطور تے ودھائیاں ہوئیاں سپرگریوٹی (SUEGRA) ولّ اشارہ کردیاں کیہا جاندا ہے۔ کجھ سپرگریوٹی تھیوریاں نوں ڈائمینشنل رڈکشن دے طریقے نال نشچت اچّ-ایامی سپرگریوٹی تھیوریاں دے برابر دکھایا گیا سی۔ (اداہرن دے طور تے، N = 1 گیاراں-ایامی سپرگریوٹی نوں ایامک طور تے S7 to N = 8، d = 4 SUGRA اتوں گھٹا دتی جاندی ہے)۔ نتیجن ملن والیاں تھیوریاں نوں کدے کدے کالوزا0کلین تھیوریاں کیہا جاندا ہے جویں کالوزا اتے کلین نے 1919 وچّ اک 5-ایامی گریویٹیشنل تھیوری رچی سی، جسنوں جدوں ایامک طور تے چکر اتے گھٹایا جاندا ہے، اسدا 4-ایامی حلقہ ماڈل گریوٹی نال ملایا ہویا الیکٹرومیگنٹزم درساؤنسدا ہے۔

mSUGRA

mSUGRA دا ارتھ ہے منیمل (اتی-سوخم) سپر گریوٹی۔ اک سپر ہگز مکینزم راہیں سپرسمٹری (SUSY) ٹٹّ جان والے N=1 سپرگریوٹی ڈھانچے (پھریمورک) اندر کناں دیاں پرتکریاواں دے اک واستوک ماڈل دی رچنا 1982 وچّ علی چامسیڈنے، رچرچ ارنووٹّ، اتے پران ناتھ دوارا کیتی گئی سی۔ اتسوکھم سپرگریوٹی-گرینڈ-یونیپھیکریشن تھیوریاں (mSUGRA GUT) دے نام نال جانے جاندے اکٹھے ماڈلاں دیاں ایہناں شرینیاں وچّ، انّ گپت سیکٹر دی موجدگی راہیں SUSY دے ٹٹّ جان دی وچولگری گریوٹی راہیں ہندی ہے۔ mSUGRA قدرتی طور تے کومل SUSY بریکنگ شبداں نوں رچدی ہے جو کسے سپر ہگز پربھاو دا نتیجہ ہے۔ رینورملائیزیشن گروپ اکئیشناں (RGEs) راہیں الیکٹروویک سمٹری دا ریڈیئیٹو طور تے ٹٹّ جانا اک ترنت نتیجہ ہے۔ mSUGRA اپنی انومان لگاؤن دی شکتی کارن کن بھوتک وگیان دے سبھ توں زیادہ وشال جانچ پڑتال دے ماڈلاں وچوں اک ہے- جس وچّ وشال ایکیکرن (گرینڈ یونیپھیکیشن) دے پیمانے توں گھٹّ-اورجا والی گھٹنا نوں نردھارت کرن لئی صرف چار انپٹّ پیرامیٹراں اتے اک چنہ دی ضرورت پیندی ہے۔

11-ڈائمینشناں: maximal SUGRA

ایہناں سپرگریوٹیاں وچوں اک، 11-ایامی تھیوری، نے تھیوری عوف ایوریتھنگ لئی پہلا سمبھاوت امیدوار دے روپ وچّ وچار یوگ اتیزنا پیدا کیتی ہے۔ ایہہ اتیجنا چار تھماں اتے بنائی گئی سی۔، جہناں وچوں دو تھم ہن بری طرحاں بدنام رہے ہن۔

وسارنر ناہم نے دکھایا کہ کسے سنگل گریویٹون نال ستھرتا دے روپ وچّ 11 ایام، ایاماں دی سبھ توں وڈی گنتی سی، اتے ہور زیادہ ایاماں والی کوئی تھیوری وچّ 2 توں زیادہ سپناں والے کن وی ہو سکدے ہن۔ ایہناں سمسیاواں نوں 12 ایاماں وچّ ختم کیتا جاندا ہے جیکر ایہناں وچوں دو ایام ٹائم-لائیک ہون، جویں اٹزاک بارز دوارا اکثر زور دتا گیا جاندا رہا ہے۔

سمسئواں

پنر-مانکیکرن (رینورملائیزیشن) دی کٹھنائی توں علاوہ، گیج تھیوریاں نال سمسیا ایہہ ہے کہ اوہ نرالیاں (کیول اکو) نہیں ہن۔ جویں کسے ویکتی گت گیج تھیوری وچّ اننت (انپھنٹیز) شامل ہندیاں ہن جہناں نوں واستوکتا وچّ فٹّ کرن لئی اپنے مطابق ڈھالنا پیندا ہے، اسلئی اننت گنتی دیاں سنبھوَ گیج تھیوریاں ہن، اتے جو اک تھیوری پھجکس دیاں انٹریکشناں درساؤن لئی چنی جاندی ہے، اسنوں وی اسے برابر دے وشیش ادھار دے طریقے نال صحیح کرنا پیندا ہے، تاں جو اوہ واستوک سنسار دے نریکھناں نال میل کھا سکے۔ استوں برا ہور کی ہووےگا کہ، گیج تھیوریاں وچّ اجیہا کجھ نہیں ہندا جو دسدا ہووے کہ ضروری ماترا وچّ کنے الگّ قسم دے کن ہونے چاہیدے ہن- کنے بیرون، جاں لیپٹون (الیکٹرون پھیملی والے کن)، جاں گیج بوسون، جاں جو وی ادرش روپ وچّ گون، بھوتک وگیانی کسے نرالی تھیوری نوں لیاؤنا پسند کرنگے جو بھوتکی سنسار نوں سمجھاؤن لئی صرف نشچت قسم دے نشچت گنتی دے کن منگدی ہووے۔ اجیہی اک تھیوری ولّ اک قدم سپرسمٹری دی کھوج نال 1974 وچّ آیا ۔

کارلسرہے دی یونیورسٹی وکھے جولیئس، اتے کیلپھورنیا دی یونیورسٹی دے برونو زمینو دے کم توں ایہہ وچار آیا۔ اوہناں نے اس بارے انومان لگاؤنا شروع کیتا کہ اک آدرش سمٹرک سنسار وچّ چیزاں کستراں دیاں ہونیاں چاہیدیاں ہن- کہ ہریک پھرمیؤن دا انے ہی پنج والا اک ورودھی ہمروپ بوسون ہونا چاہیدا ہے۔ عامطور تے اسیں اسطراں دی سمٹری قدرت وچّ نہیں دیکھدے، پر ویاکھیا ایہہ ہو سکدی ہے کہ سمٹری توڑی گئی ہے، جویں سمٹری جس وچّ الیکٹرومیگنیٹک اتے ویک انٹریکشناں شامل ہن۔ کافی یقین دے طور تے، جدوں تسیں گنت راہیں گزردے ہو، تسیں کھوجدے ہو کہ اوہناں سپرسمٹریاں نوں درساؤن دے طریقے ہندے ہن جو بگّ بینگ دوران موجود ہندیاں ہن پر پھیر اک اجیہے طریقے نال ٹٹّ جاندیاں ہن کہ پھجکس دے روزانہ دے کن (پارٹیکلز) سوخم پنج پراپت کر لیندے ہن۔ جدونکھ اہنا دے سپر-پارٹنر بہت زیادہ وشال پنجاں (ماسز) نال چھڈّ دتے جاندے ہن۔ سپر-کن پھیر کجھ پل ہی موجود رہِ پاؤندے ہن کہ بعد وچّ گھٹّ پنج والے کناں دے پھوارے وچّ ٹٹّ جاندے ہن؛ اجکلّ سپر-کن پیدا کرن لئی، سانوں بگّ بینگ ورگیاں حالتاں پیدا کرن دی ضرورت ہندی ہے، جو سچ مچّ بہت اچّ ارجا ہندی ہے، اتے ایہہ کوئی حیرانی والی گلّ نہیں ہوویگی جیکر C E R N وکھے آپس وچّ ٹکرا رہے پروٹون/اینٹیپروٹون دی بیم وی اوہناں نوں پیدا کرن توں اسپھل رہے۔

ایہہ بہت زیادہ ‘جے’ والی چیز ہندی ہے۔ پر اسطراں کرن وچّ اک مہان فائدہ ہے۔ سپرسمٹرک پھیلڈ تھیوری دیاں اجے وی الگّ قسماں باقی ہندیاں ہن، پر سمٹری تے لگیاں پابندھیاں دا ارتھ ہے کہ تھیوری دا ہریک روپ (ورژن) کناں دیاں الگّ قسماں دی صرف نشچت سنکھیا دی موجودگی دی ہی آگیا دندا ہے۔ کجھ روپ الگّ الگّ مڈھلے کناں دے سینکڑے کن رکھدے ہن، جو اک کٹھن سمبھاونا ہے، پر باقیاں کول دوری تے تھوڑی جگہ ہندی ہے، اتے کوئی وی تھیوری اننت سنکھیا دے ‘مڈھلے کناں’ دی سمبھاونا دی بھوکھبانی نہیں کردی۔ استوں چنگا، ہریک سپر سمٹرک تھیوری وچّ کناں نوں پھیملی گروپاں وچّ صاف طریقے نال ارینج کیتے جاندا ہے۔ سرلتم روپ وچّ، صرف اکو بوسون ہندا ہے، جو 0 سپنّ اتے � -سپنّ والے اک پارٹنر نال ہندا ہے؛ اک ہور زیادہ گنجھل دار روپ وچّ سپنّ 1 والے دو بوسون ہندے ہن، اک � سپنّ والا پھرمیؤن ہندا ہے اتے اک پھرمیؤن 3/2 سپنّ والا ہندا ہے، اسے طرحاں اگے۔ پر سبھ توں چنگی خبر آؤنی اجے باقی ہے۔ سپرسمٹریاں وچّ، تہانوں ہمیشاں ہی پنر-مانکیکرن دی چنتا کرن دی ضرورت نہیں ہندی۔ ایہناں وچوں کجھ تھیوریاں وچّ، ، کسے وشیش انداز وچّ تاں نہیں کینسل ہندے، پر گنت دے ڈھکویں نیماں دی پالنا کردے ہوئے اتے پچھے سمجھ وچّ آؤن یوگ نشچت نمبر چھڈدے ہوئے اننت (انپھنٹیز) اپنے آپ کینسل ہو جاندے ہن ۔

سپرسمٹریاں چنگیاں لگدیاں ہن، پر ایہہ اجے آخری جواب نہیں ہن۔ کجھ نہ کجھ اجے وی گاچیا ہویا ہے، اتے بھوتک وگیانیاں نوں نہیں پتہ کہ کی گاچیا ہویا ہے۔ الگّ الگّ تھیوریاں واستوک سنسار دے الگّ الگّ گناں نوں درساؤن لئی بہت چنگی طرحاں فٹّ بیٹھدیاں ہن، پر کوئی اک سنگل سپرسمٹرک تھیوری واستوک سنسار دا سبھ کجھ نہیں سمجھاؤندی۔ انا ہی بسّ نہیں، اک خاص سپرسمٹرک تھیوری ہے جسدا نام سپیشل طور تے مہتو رکھدا ہے۔ اسنوں N=8 سپرگریوٹی کیہا جاندا ہے۔

ایہہ سپرگریوٹی اک کالپنک کن نال شروع ہندی ہے، جسنوں گریویٹون کیہا جاندا ہے، جو گریویٹیشنل پھیلڈ چکّ کے لجاندا ہے۔ اسدے نال نال اٹھ ہور کن ہندے ہن (اسے کرکے اسدا نام N=8 ہے) جہناں نوں گریویٹونز کیہا جاندا ہے، 56 ‘واستوک’ کن ہندے ہن جویں کوارک اتے الیکٹرون، اتے 98 کن انٹریکشناں وچّ حصہ لیندے ہن۔ (پھوٹون، W، اتے ہور بہت سارے گلوؤن)۔ ایہہ کناں دی حیرانی جنک گنتی ہے، پر ایہہ صحیح صحیح روپ وچّ تھیوری راہیں نردھارت ہندی ہے، جس وچّ ہور کناں لئی جگہ نہیں بچدی۔ تھیوری نوں ٹیسٹ کرن لئی ہو سمسیاواں وگیانیاں نوں پیش آؤندیاں ہن، اوہ گریویٹوناں تے وچار کرکے سمجھیاں جا سکدیاں ہن۔ ایہناں نوں کدے کھوجیا نہیں گیا ہے، اتے دو پورن روپ وچّ ورودھی کارن ہن جو دسدے ہن کہ اجیہا کیوں ہونا چاہیدا ہے۔ شاید گریویٹون جادوئی کن ہن، بھوتاں ورگے کن ہن جہناں دا پنج بہت سوخم ہووے، جو کسے چیز نال کریا نہ کردا ہووے۔ جاں، شاید، اوہ انے زیادہ پنج والے ہون کہ ساڈیاں اجکلّ دیاں پارٹیکل مشیناں اوہناں نوں پیدا کرن اتے نریکھن کرن لئی ضروری ماترا وچّ اورجا مہیا کرواؤن توں اسمرتھ ہن۔

سمسیاواں گہریاں ہن۔ سپرگریوٹی ورگیاں تھیوریاں گھٹو گھٹّ ستھر، سیمت ہن، اتے پنر-مانکیکرن دی ضرورت توں بغیر ہن۔ ہوا دے وچّ اک احساس ہے کہ بھوتک وگیانی صحیح پٹڑی تے ہن۔ پر جیکر پارٹیکل ایکسیلیٹر تھیوریاں نوں پرکھن توں اسپھل رہندے ہن۔، پھیر اہنا نوں یقینی کویں بنایا جا سکدا ہے؟ ایہی کارن ہے کہ برہمنڈ وگیان- سمچے برہمنڈ دا ادھٔین- اجکلّ وگیان دا اک چھلانگا والا کھیتر ہے۔ 1983 وچّ، نیویورک اکیڈمی آف سائینسز دے ایکزکیوٹو ڈائریکٹر ہینز پیجلز نے جویں کیہا سی کہ ‘اسیں پہلاں ہی پھجکس دے ایکسلیٹر توں بعد والے کھیتر وچّ داخل ہو چکے ہاں جسدے لئی برہمنڈ دا سارا اتہاس مڈھلی پھجکس لئی ثبوت دین والا گراؤنڈ بن گیا ہے’۔ اتے برہمنڈ وگیانی پارٹیکل پھجکس نوں گلے لاؤن لئی گھٹّ اتسک نہیں ہن۔ �