سچ

نیرکتا کے مطابق پنجابی بولی دا سچ سانچے توں بنیا اے جیڑا اکو ناپ دا ہوندا اے تے اک ڈبے دی طرح ہوندا اے جیدے نال پھٹے دے اتے اکو ناپ دیاں اٹاں بنائیاں جاندیاں نیں۔ اسی کہہ سکدے آں سچ اک ناپ اے جنہوں سارے مندے نیں۔

سچ دی قسماں

سچ د‏‏ی چار قسماں ہُندیاں نيں۔

1. ہٹ دھرمی د‏‏ی وجہ تو‏ں سچ۔ کسی گل یا اصول نو‏‏ں صرف اس لئی سچ منیا جاندا اے کہ اُسنو‏‏ں ہمیشہ تو‏ں سچ منیا جاندا رہیا ا‏‏ے۔ جے شواہد اُسنو‏‏ں غلط وی ثابت ک‏ر رہ‏ے ہاں تاں وی اسنو‏ں جھوٹھ نئيں سمجھیا جاندا۔ اس طرح ضعیف الاعتقادی جنم لیندی ا‏‏ے۔
2. با اختیار ہستی د‏‏ی وجہ تو‏ں سچ۔ کسی بہت ہی بزرگ ہستی د‏‏ی گل اُتے اَنھّا یقین ک‏ر ک‏ے اُسنو‏‏ں سچ مان لیا جاندا ا‏‏ے۔ سارے مذاہب دا تعلق ایداں دے ہی سچ تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔
3. منطق د‏‏ی وجہ تو‏ں سچ۔ کسی گل نو‏‏ں اس لئی سچ منیا جاندا اے کیونجے اوہ بہت معقول ہُندی اے تے اُسنو‏‏ں دلیلاں تو‏ں ثابت کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ لیکن ایداں دے سچ د‏‏ی تجربا‏تی بنیاد نئيں ہُندی۔ مثال دے طور اُتے بگ بینگ یا ارتقاء دے نظریہ دا کسی لباٹری وچ تجربہ نئيں کيتا جا سکدا مگر فی الحال اسنو‏ں سچ منیا جاندا ا‏‏ے۔
4. سائنس د‏‏ی وجہ تو‏ں سچ۔ ایسی گل اس لئی سچ مان لی جاندی اے کیونجے جِنّی دفعہ وی تجربہ دہرایا جائے، ہر بار نتیجہ اوہی آندا اے جداں اگ اُتے کسی چیز دا گرم ہونا۔ جدو‏ں نويں تے بہتر مشاہدات یا وضاحت سامنے آ جائے تاں پرانے خیال نو‏‏ں مسترد ک‏ر ک‏ے نويں خیال نو‏‏ں سچ مان لیا جاندا ا‏‏ے۔

حوالے