پنجابی

پنجابی
Punjabi / ਪੰਜਾਬੀ
بولن والے دیس:	پاکستان، ھندستان، برطانیہ، کینیڈا، آسٹریلیا، سعودی عرب، تے امریکہ
بولن والے:	11 کروڑ لوک
بولی ٹبر:	ہند آریا‌ئی بولیاں
لپی:	شاہ مکھی، گرمکھی دیوناگری
دنیا چ نمبر:	10 واں
پنجابی بولن والے
90,000,000:	پاکستان ·
1,700,000:	برطانیہ ·
800,000:	کینیڈا ·
30,000,000:	ھندستان ·
640,000:	امریکہ ·
60000:	ملائشیا ·
50,000:	آسٹریلیا ·
75,000:	جپان ·
260,000:	ہانگ کانگ ·
600000:	سعودی عرب ·
34000:	سنگاپور ·
117000:	میانمر ·
مت
70٪:	مسلمان ·
20٪:	سکھ ·
10٪:	ہندو ·
1٪:	سعائی ·

پنجابی (گرمکھی ਪੰਜਾਬੀ، دیوناگری पंजाबी، انگریزی Punjabi) ہند یورپی بولیاں دے ٹبر دی اک بولی اے۔ پنجاب ایھدا اصل دیس اے۔ پشاور توں دلی، مظفرآباد ازاد کشمیر توں رحیم یار خان دکھنی پنجاب تک ایہ عام بولی تے سمجھی جاندی اے۔ پنجاب توں باہر پاکستان دے دوجے تھانواں وچ ایہنوں بولن تے سمجھن والے کافی لوک نیں۔ پاکستان توں باہر پنجابی ہندستان، برطانیہ، کینیڈا، سعودی عرب، متحدہ عرب امارات ،امریکہ تے ہور کئی دیساں وچ بولی جاندی اے۔ پاکستان وچ ایہہ سب توں زیادہ بولی جان والی بولی اے تے برطانیہ وچ اس دا نمبر دوجا اے۔ تے ہندستان وچ ایہدا نمر 11واں اے تے پورے دکھنی ایشیاء وچ ایہہ تیجے نمبر تے آندی اے۔ ایدے وچ 175000 دے نیڑے شبد نیں۔ ایدے بولن والے 11 کروڑ توں ود نیں اینج اے دنیا دیاں وڈیاں بولیاں وچ آندی اے۔

جغرافیائی پھیلاؤ

پاکستان

پنجابی پاکستان وچ سب توں زیادہ بولی جان والی بولی اے ۔ایہہ 45 فیصد پاکستانیاں دی ماں بولی جدوں کہ 70 فیصد پاکستانی ایس نوں بولنا جاندے نیں۔ پنجابی دیاں ک‏ی بولیاں وی نیں پر اے اک دوجے توں ایڈیاں وکھریاں نیں تے بنا کسے مدد دے کوئی وی بندہ ہر بولی نوں سمج لیندا اے۔ پنجاب دے نال اے پورے ازاد کشمیر چ بولی تے سمجی جاندی اے۔ ایس توں وکھ ہندستان دی صرف 3 فیصد آبادی پنجابی بولدی اے ، پر پنجابی نوں بھارت دے صوبہ پنجاب وچ سرکاری بولی تے دلی تے ہریانہ وچ دوجی بولی دا درجہ اے۔

پنجابی, انگریزدے آن تے ہندستان تے مل مارن توں پہلاں، دلی توں لے کے پشاور تک پھیلے ہوئے پنجاب وچ لہجے دے نکے نکے فرقاں نال بولی جان والی بولی سی ۔ 1901ء وچ انگریزاں نے اوس ویلے دے پنجاب دے اتلے لیندے پاسے نوں کٹ کے صوبہ سرحد بنا دتا تے فیر 1947ء وچ رہندا پنجاب وی 2 ٹوٹیاں: چڑھدے پنجاب تے لہندے پنجاب وچ ونڈیا گیا ۔ 1960ء وچ اس چڑھدے یا بعارتی پنجاب دے وی 3 ٹوٹے کرکے ہماچل پردیش ، ہریانہ تے پنجاب وچ ونڈ دتا گیا۔ ااینج پنجابی وی ونڈی گئی تے سیاسی فیدے لئی ایس نُوں ہماچل پردیش وچ ہندی دا اک لہجہ دسیا گیا جدوں کہ ہماچل پردیش وچ بولی جان والی بولی پنجابی دا کانگڑی لہجہ اے ۔

اس ویلے پنجابی پاکستان دے صوبہ پنجاب وچ لہجے دے معمولی فرق نال تے صوبہ سرحد وچ کوہاٹ ، بنوں تے پشاور دے آل دوالے ( ہندکو دے ناں نال ) ڈیرہ اسماعیل خان وچ (ڈیری دے ناں نال ) تے ایبٹ آباد ، ہری پور تے ہزارہ ڈویژن دے دوجے تھاواں وچ ( ہندکو دے ناں نال )) ، ازاد کشمیر دے تھاواں وچ ( پہاڑی تے گوجری دے ناں نال ) تے سندھ دے پنجاب نال لگدے علاقیاں وچ تے ہندستان وچ پنجاپ ، ہماچل پردیش ، ہریانہ دے کافی علاقیاں وچ دلی تے راجستھان دے پنجاب نال لگدے ضلعاں تے مقبوضہ جموں تے کشمیر وچ جموں دے ضلعاں وچ بولی جاندی اے ۔ ایس دے علاوہ امریکہ ، کینیڈا ، آسٹریلیا تے برطانیہ وچ اقلیتی زبان دے طور تے بولی جاندی اے ۔

تریخ

پنجابی دکھنی ایشیاء دیاں ہور بولیاں وانگوں اک ہند آریا‌ئی بولیاں اے۔ گیارویں صدی وچ پوری بولی بن کے اگے آوندی اے۔ پنجابی بولی دا مڈ اپبھرمش پراکرت توں ہوئیا اے ،اُنج ایس توں پَیھلاں ناتھ جوگیاں جِنھاں دا تعلق تھلرے طُبقے توں سی نالے اُنھاں اپنا سانجھ دا سنیھا پنجاب توں بنگال تیکر اپرایا سی اُنھاں نے سب توں پَیھلاں پنجابی وِچ کُجھ لِکھیا سی۔ بابا فرید الدین گنج شکر(1173-1266) نوں پنجابی دا پہلا شاعر منیا جاندا اے۔ تے مگروں بابا گرو نانک دا ناں آندا اے ۔ سکھاں دے 5ویں گرو ارجن دیو نے گرو گرنتھ صاحب لکھی ،ایہہ کتاب پنجابی دی گرمکھی لپی وچ لکھی گئی اے ۔ پندرہویں توں 19ویں صدی دے وشکار مسلمان صوفی بزرگاں نے پنجابی وچ بعوت لکھتاں لکھیاں۔ اینہاں بزرگاں وچ بابا بلھے شاہ دی شاعری کافیاں تے اے ۔ وارث شاہ نے ہیر رانجھے دا منظوم قصہ لکھ کے اس قصے نوں امر کردتا تے ایہہ ہن ھیر رانجھا دے بجائے ہیر وارث شاہ دے ناں توں مشہور اے۔ دوجے بزرگاں چ شاہ حسین ، سلطان باہو ۔ میاں محمد بخش تے خواجہ غلام فرید ھیگے نیں ۔ جنوری 1856 وچ پنجاب وچ اردو تے انگریزی لاگو کیتیاں گیاں۔

ہندستان دی ونڈ دا سب توں بوہتا نقصان پنجابی بولی نوں ہوئیا تے ایس دی ترقی تے بہت بُرا اثر پئیا۔ اک پاسے ہندو پنجابی جیہڑے کہ صدیاں توں پنجابی بولدے آرہے سن ہن ہندی نوں اپنی ماں بولی اکھوان لگے ایسے طرح مسلمان اردو نوں اپنی ماں بولی تون ود چاہن لگے۔ ایس دے نتارے وچ پاکستان وچ پنجابی نوں کسے وی قسم دی سرکاری حیثیت نئیں دتی گئی تے ہندستان وچ وی پنجابی نوں سرکاری حیثیت دین دی راہ وچ روڑے اٹکائے گئے ۔ پر ہن پنجابی چڑھدے پنجاب وچ سرکاری زبان اے ۔

پنجابی بول

راحت ملتانی پنجابی ملتانی تے اردو چ نیشنل آرٹ گیلری اسلام آباد چ گاندیاں ہویاں

تھلے بولن دے سعاب نال 10 سب توں بوہتے پنجابی بول دتے گۓ نیں۔

نمبر	پنجابی بول
1	دی
2	اے
3	دی
4	نوں
5	دا
6	تے
7	وچ
8	اتے
9	نیں
10	سی

پنجابی شبد پنڈھار

پنجابی شبد پنڈھار (Punjabi Vocabulary) پنجابی یونیورسٹی پٹیالہ دے سعاب کتاب چ 1،70،000 توں اپر اے۔

پنجابی بولیاں

پنجابی بولیاں دا نقشہ

پنجابی دے بہت سارے لہجے نیں ۔ ماجھی نوں ٹکسالی منیا جاندا اے ۔ ایہہ لہجہ پاکستان وچ لہور، سیالکوٹ، قصور شیخوپورا ، گجرانوالہ تے ہندستان وچ امرتسر، گورداسپور تے ترن تارن دیاں ضلیعاں وچ بولیا جاندا اے ۔ ایس توں علاوہ ڈیروی ریاستی بلاسپوری چنبیالی کانگڑی جھنگوچی تھلوچی دھنی گھیبی چھاچھی جنڈالی چناوری پوٹھواری ہندکو ملتانی دوآبی پوادھی مالوی گوجری ڈوگری وغیرہ پنجابی لہجے نیں۔ پنجاب یونیورسٹی پٹیالہ نے پنجابی دیاں بولیاں دے اے ناں دسے نیں: ماجھی پوٹھواری ہندکو ملتانی دوآبی پوادھی مالوی گوجری ڈوگری۔تھلے ہر بولی نال اودا اک شعر دتا گیا اے۔

ماجھی

ماجھی نوں سٹینڈرڈ پنجابی سمجھیا جاندا اے۔ اے امرتسر ترن تارن گرداسپور لہور سیالکوٹ گجرانوالہ گجرات قصور چ بولی جاندی اے۔ انور مسعود دا اک شعر

ہووے پئ تقصیر کسے دی دکھ پیا کوئ جردا اے ۔ بھل چک ہوندی اکھیاں کولوں دل جرمانے بھردا اے

پوٹھواری

پوٹھواری بولی ضلع راولپنڈی دیاں دو تحصیلاں چ بولی جاندی اے۔ پوٹھواری دا اک شعر:

ڈھول میرے دل جانی اکھیاں دی رشنائ - دل جانی دا جان دلے دی تدھ بن ہور نہ کوئ

ملتانی

ملتانی تھلویں پنجاب دی بولی اے۔ ایدا ہک شعر:

وچ روہی دے رہندیاں نازک نازک جٹیاں - راتیں کرن شکار دلاں دے دنے ولوڑن مٹیاں

ہندکو

ہندکو ہزارہ ج بولی جان الی بولی اے۔ اسدا ہک شعر:

اکھیاں دا اے تارہ مچ سوہنا - میرا دیس ہزارہ مچ سوہنا

چھاچھی

آپنا گراں ہووے - توتاں نی چھاں ہووے

وانے نی منجی اتے - سرے تلے بانہہ ہووے

آپنا گراں ہووے

پہاڑی

عاماں بے اخلاصاں کولوں پھل کسے نہ پایا - ککر تے انگور چڑھایا ہر گچھا زخمایا

ڈیری

ڈیرہوالی یا ڈیری پنجابی دی اک بولی اے جیہڑی ڈیرہ اسماعیل خان ڈیرہ غازی خان تے راجنپور دیاں ضلعیاں چ بولی جاندی اے۔

پنجابی اخبار

پنجابی چ چھپن والا پہلا اخبار امرت پتریکا جہلم توں سی تے چھاپن والا بھولا ناتھ سی۔ پنجابی دربار لیلپور توں جوشوا فضل دین نے اخبار کڈیا۔

پنجابی بولیاں چ گیت

• [1] لتا منگیشکر دی واز چ ڈوگری پنجابی گیت یو ٹیوب تے
• [2] ثریا ملتانیکر دی واز چ ملتانی پنجابی گیت

ڈکشنری

• انگریزی توں پنجابی ڈکشنری
• انگریزی توں پنجابی ڈکشنری
• انگریزی توں پنجابی ڈکشنری

جوڑ

• اپنا پنجاب
• لوک پنجاب
• ورلڈ پنجابی کانگرس
• پنجابی سکھو
• پنجابی دی تریخ
• انگریزی توں پنجابی
• گرمکھی ڈکشنری
• کشمیر چ پنجابی
• بولیاں دا فقشہ
• پنجاب یونیورسٹی پٹیالہ
• پنجابی بول
• کیلیفورنیا یونیورسٹی
• پنجابی بولیاں
• پنجابی کینیڈا دی چوتھی وڈی بولی
• بولی دی ونڈ
• demography of punjab
• [3]
• پنجابی بولیاں
• پنجابی زبان کے اجزائے ترکیبی
• [4]نویں بول
• پنجابی توں اردو ڈکشنری

پنجابی ٹی وی چینل

• [5]
• [6]
• [7]
• [8]رنجیت سنگھ

ہور پڑھو

• پنجابی چ پہلی وار
• چوکھے ورتے جان والے پنجابی بول
• پنجابی اردو انگریزی بول
• پنجابی چ دوجی بولیاں دے بول
• پنجابی گریمر
• پنجابی بولیاں

پنجابی

 · پنجابی لوک · پنجابی ناچ · پنجابی

 · پاکستان دیاں بولیاں

پنجابی · کشمیری · اردو · انگریزی · کھوار · گجراتی · پشتو · سندھی · شینا · بلوچی · بلتی · براہوی · بروشسکی · ہندکو · ملتانی · کالاشہ · یدغہ · وخی · دامیڑی · مداک لشٹی · پالولہ · ڈوماکی · گواربتی · گاوری · توروالی