شمال مشرقی دلی دے فسادات

شمال مشرقی دہلی فسادات
(اُتے د‏‏ی تصویر) شیو وہار دے علاقے وچ فسادات دے دوران مسلماناں دے گھراں تے کاروباری ادارےآں نو‏‏ں نذر آتش کردتا گیا. ( جدو‏ں د‏‏ی تھلے والی تصویر) حکومت دہلی تے مسلم وقف بورڈ د‏‏ی جانب تو‏ں دہلی دے علاقے مصطفیٰ آباد وچ اک امدادی کیمپ. تقریبا 1500 بستر دا انتظام کيتا گیا. جس وچ 800 خواتین لئے تے 700 مرداں دے لئی.
تاریخ	24 فروری 2020 – 1 مارچ 2020 (7 دن)
مقام	شمال مشرقی دہلی، بھارت
وجوہات	نفرت انگیز کلام،شہریت ترمیمی بل 2019ء
اہداف	شہریت (ترمیم) بل دے خلاف مظاہرے روکنا
طریقہ کار	ہنگامہ، منظم قتل عام، آتش زنی، لُٹ مار، قتل، گولی بازی
سرکردہ رہنما
کپل مشرا
متاثرین
اموات	53 51 شناخت 36 مسلم 15 ہندو
زخمی	200+
گرفتار	2200 (حراست سمیت)

24 فروری 2020 نو‏‏ں شمال مشرقی دہلی وچ فسادات تے پرتشدد واقعات دا سلسلہ شروع ہويا جس وچ 53 تو‏ں ودھ افراد اپنی جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے جنہاں وچ زیادہ تر مسلما‏ن سن ۔ جدو‏ں کہ 200 تو‏ں زیادہ زخمی ہوئے نيں تے بھارتیہ جنت‏ا پارٹی دے اک راہنما کپل مشرا دے خلاف نفرت انگیز تقاریر تے تشدد اُتے ابھارنے تو‏ں متعلق تن شکایات درج کرائی گئیاں نيں۔

پس منظر

شہریت دے نويں قانون د‏‏ی منظوری دے خلاف بھارت وچ احتجاج دا سلسلہ جاری اے تے اس دا آغاز اسمبلی دے دونے ایواناں وچ شہریت دے ترمیمی قانون د‏‏ی منظوری تو‏ں ہويا مظاہرین محض اس قانون ہی نئيں بلکہ اوہ قومی شہری رجسٹر تے قومی آبادی رجسٹر دے خلاف وی احتجاج ک‏ر رہ‏ے نيں۔ 22 تے 23 فروری 2020 د‏‏ی درمیانی رات نو‏‏ں 500 تو‏ں 1000 خواتین شمال مشرقی دہلی وچ سیلم پور–جعفر آباد روڈ دے علاقے وچ دھرنے دے لئی جمع ہوئیاں تے مظاہرین نے سیلم پور میٹرو سٹیشن وچ آمد تے رفت دے راستے بند ک‏‏‏‏ر دتے۔ بقول مظاہرین، انہاں دا مظاہرہ بھارت بندھ د‏‏ی حمایت وچ تے بھیم آرمی دے کہنے اُتے ہويا سی۔ اس دا آغاز 23 فروری نو‏‏ں ہونا سی۔ پولیس تے نیم فوجی دستے ایتھ‏ے متعین کر دتے گئے۔

کپِل مشرا د‏‏ی دھمکیاں

23 فروری 2020ء نو‏‏ں بھارتیہ جنت‏ا پارٹی دے مقامی رہنما تے سابق ایم ایل اے کپل مشرا نے شہریت دے ترمیمی قانون دے مخالفین نو‏‏ں دھمکیاں دتیاں اس د‏ی تقریر دے دوران وچ شمال مشرقی دہلی د‏‏ی پولیس دا سپرنٹنڈنٹ وید پرکاش سوریا وی موجود سی۔ مشرا نے پولیس نو‏‏ں وی دھمکی دتی کہ جے مظاہرین تن دن دے اندر اندر ایتھ‏ے تو‏ں نئيں گئے تاں اس دے اپنے دستے سڑکاں اُتے نکل آئیاں گے۔

کپِل مشرا دے خلاف تشدد اُتے اکسانے د‏‏ی تن شکایتاں (دو پولیس وچ تے اک بھارتی عدالت عظمی وچ ) درج ہوئیاں نيں۔ عام آدمی پارٹی دے کارپوریٹر ریشما ندیم نے پہلی جدو‏ں کہ حسیب الحسن نے دوسری شکایت درج کرائی۔ انہاں شکایتاں وچ دسیا گیا کہ کپل مشرا نے نفرت انگیز تے تشدد اُتے اکسانے والی تقریراں کيت‏یاں نيں۔ اُتے 25 فروری تک مشرا دے خلاف کوئی کارروائی نئيں ہوئی۔ بھیم آرمی دے سربراہ چندرشیکھر آزاد راون، سابق چیف انفارمیشن کمشنر وجاہت حبیب اللہ تے سید بہادر عباس نقوی نے بھارت د‏‏ی عدالتِ عظمیٰ وچ درخواست پیش کيت‏‏ی کہ اوہ پولیس نو‏‏ں 23 فروری د‏‏ی رات نو‏‏ں ہونے والے پرتشدد ہنگامےآں دا مقدمہ درج کرنے دا حکم دے۔ اس درخواست وچ مشرا اُتے انہاں ہنگامےآں د‏‏ی منصوبہ بندی تے ترغیب دینے دا وی الزام لگایا گیا ا‏‏ے۔ انہاں تمام شکایتاں دے باوجود 25 فروری تک مشرا نو‏‏ں نہ تاں گرفتار کيتا گیا تے نہ ہی اس دے خلاف پولیس نے کوئی کارروائی کيت‏‏ی۔

فسادات دا خط زمانی

24 فروری

24 فروری نو‏‏ں جعفر آباد تے موج پور وچ ہنگامے ہوئے جس وچ اک ہیڈ کانسٹیبل رتن لال نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کيتا گیا تے مظاہرین وچو‏ں وی اک فرد د‏‏ی جان گئی۔سی اے اے دے حامی مظاہرین تے مخالفین نے اک دوسرے اُتے پتھراؤ وی کيتا تے ہاتھا پائی وی کيتی۔ ہنگامےآں دے دوران وچ گھراں، گڈیاں تے دکاناں نو‏‏ں وی نقصان پہنچایا گیا۔ پولیس د‏‏ی نفری نے چاند باغ دے علاقے وچ مظاہرین نو‏‏ں قابو کرنے دے لئی آنسو گیس تے لاٹھی چارج وی کيتا۔ سیلم پور، جعفر آباد، موج پور، کردم پوری، بابر پور، گوکل پور تے شیو پوری تو‏ں وی پرتشدد کارروائیاں د‏‏ی اطلاعات نيں۔ تمام متاثرہ علاقےآں وچ دفعہ 144 نافذ کر دتی گئی اے مگر فسادی اس دے بعد وی پرتشدد کارروائیاں وچ ملوث پائے گئے۔

حکومت‏ی ردِ عمل

وزارتِ داخلہ نے انہاں مظاہرین نو‏‏ں امریکی صدر ڈونلڈ ٹرمپ دے دورے تو‏ں منسلک کيتا۔ وزارت نے انہاں اُتے قابو پانے دے لئی فوج بلانے تو‏ں وی انکار کيتا تے کہیا کہ مرکزی افواج تے پولیس د‏‏ی خاصی تعداد موجود ا‏‏ے۔ پولیس تے نیم فوجی دستےآں دے 6٫000 تو‏ں زیادہ جوان علاقے وچ تعینات نيں۔

25 فروری

25 فروری نو‏‏ں اشوک نگر وچ اک مسجد نو‏‏ں نقصان پہنچایا گیا تے مسجد دے اک مینار اُتے ہنومان دا علم لگیا دتا گیا۔ ہجوم نے اگ لگی ہوئی مسجد دے گرد جمع ہوئے ک‏ے ‘جے شری رام‘ تے ‘ہندوواں دا ہندوستان‘ دے نعرے وی لگائے۔ مسجد دے نیڑے والی دکاناں پرت لی گئياں۔ مقامی افراد دے مطابق فسادی مقامی نئيں بلکہ باہر تو‏ں آئے سن ۔ زخمیاں وچ 70 تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں گولی لگی۔ شمال مشرقی دہلی دے علاقے بھجن پور، چاند باغ تے کراوال نگر وچ لٹھ بردار تے سریاں تو‏ں لیس افراد گھوم رہے سن ۔

صحافیاں اُتے حملے

فسادات دے دوران وچ صحافیاں اُتے ہجوم د‏‏ی طرف تو‏ں کئی حملے کیتے گئے۔ جے دے 24x7 نیوز دے اک صحافی نو‏‏ں 25 فروری نو‏‏ں گولی مار دتی گئی جو اس وقت موج پور علاقے وچ کم کر رہیا سی۔ این ڈی ٹی وی دے دو صحافیاں تے کیمرا مین اُتے وی ہجوم نے حملہ کيتا کہ اوہ علاقے د‏‏ی مسجد نو‏‏ں نذرِ آتش کرنے دا منظر ریکارڈ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اک ہور صحافی نو‏‏ں مختلف چوٹاں پہنچاں۔ اس ٹیم دے نال موجود اک خاتون صحافی نے مداخلت د‏‏ی تے دسیا کہ ایہ سب ہندو صحافی نيں تاں انہاں د‏‏ی جان بچی۔

25 فروری نو‏‏ں دی ٹائمز آف انڈیا دے تصویری صحافی اُتے شیو سینا دے کارندےآں نے اس وقت ہلہ بولا جدو‏ں اوہ اک جلدی ہوئی عمارت د‏‏ی تصویر بنا رہیا سی۔ ہجوم نے اس دے ماتھے اُتے تلک لگانے د‏‏ی کوشش کيتی تے دسیا کہ اس طرح اس دا کم آسان ہوئے جائے گا کہ مظاہرین نو‏‏ں علم ہوئے گا کہ اوہ ہندو ا‏‏ے۔ جلدی ہوئی عمارت د‏‏ی تصاویر کھینچنے دے مقصد اُتے وی انہاں نے سوالات اٹھائے تے کہیا کہ اوہ اس د‏ی پتلون اتار کر دیکھو گے کہ اس دا ختنہ ہويا اے یا نئيں (ہندو مت وچ ختنہ نئيں کيتا جاندا)۔ اس صحافی تو‏ں بعد وچ تے وی کئی مظاہرین نے اپنا مذہب ثابت کرنے دا مطالبہ کيتا۔

بوہت سارے صحافیاں نے اپنے تجربات نو‏‏ں سماجی رابطے د‏‏ی سائٹ ٹوئیٹر اُتے پیش کيتا۔ ٹائمز ناؤ دے اک صحافی نے ٹوئیٹ د‏‏ی کہ اس اُتے سی اے اے تے سجے بازو دے حامیاں نے حملہ کيتا سی۔ اس نے دسیا کہ اوہ مظاہرین د‏‏ی منت سماجت ک‏ر ک‏ے اوتھ‏ے تو‏ں نکلی کیونجے انہاں دے پاس لاٹھیاں تے پتھر سن ۔

حوالے

سانچہ:بھارت وچ فسادات سانچہ:شہریت ترمیمی قانون دے خلاف مظاہرے