شمسی توانائی
انسانی زندگی دی نقل و حرکت دا خاصا انحصار توانائی اُتے اے۔ اج جس وڈے پیمانے اُتے توانائی دا استعمال ہو رہیا اے اس توں خدشہ ایہ اے کہ توانائی دے ذخائر بہت دناں تک ہماریا نال نئيں دے سکن گے۔ توانائی دے ایہ ذخائر تے ذرائع ماحول نوں وی آلودہ کر رہے نيں۔ سانوں توانائی دے نويں متبادل تلاش کرنے ہوںگے تاکہ توانائی دے نال نال ماحول نوں وی آلودگی توں بچایا جاس دے تے ایہ تبھی ممکن اے جدوں اسيں تیل، کوئلہ، لکڑی تے گوبر دے علاوہ دُھپ، ہويا، پانی تے ہور توانائی دے قدرتی ذرائع دا استعمال کرن۔ ہور برآں شمسی توانائی جو کدی نہ ختم ہونے والا ذریعہ اے۔ روايتی توانائی دے ذرائع نيں کوئلہ، معدنی تیل، لکڑی تے گوبر وغیرہ جدوں کہ غیر روايتی توانائی حاصل کرنے دے ذرائع نيں شمسی توانائی، آبی یا موجی توانائی، ہوائی توانائی،پودےآں توں پٹرول کشید کرکے توانائی حاصل کرنا، جوہری توانائی، بائیو گیس تے ارضی حرارتی توانائی۔ کوئلہ، معدنی تیل تے برقاب— توانائی حاصل کرنے دے تن اہم وسائل نيں جنہاں وچ جوہری توانائی دا اضافہ حالے حال وچ ہويا اے۔ کوئلہ توانائی دے حصول یا صنعتی ایندھن دا سب توں وڈا وسیلہ اے۔ کوئلے دی تن قسماں نيں۔ اینتھرا سائیٹ، بِیٹُومینس تے لگنائیٹ۔ انہاں سب وچ سب توں عمدہ قسم اینھتراسائیٹ دی ہُندی اے جس وچ دھواں کم نکلدا اے تے بہت گرمی دیندا اے۔ دوسری قسم وچ دھواں نسبتاً زیادہ نکلدا اے مگر ایہ وی کافی گرمی دیندا اے۔ تیسری قسم وچ آنچ کم تے دھواں بہت ہُندا اے۔ بجلی پیدا کرنے دے لئی انہاں دا استعمال کیتا جاندا اے۔ کوئلے دے علاوہ قدرتی تیل یا پٹرولیم توانائی حاصل کرنے دا دوسرا ذریعہ اے۔ تے ایہ نہایت کار آمد ایندھن وی اے۔ کچے قدرتی تیل توں سانوں مٹی دا تیل، ڈیزل، پٹرول، اسپرٹ، کھانا پکانے دی گیس وغیرہ حاصل ہُندی اے۔ ساڈی روزانہ دی زندگی وچ قدرتی تیل تے اس توں بنی ہوئی اشیا دی بہت ضرورت ہُندی اے۔ اسکوٹر، موٹر سائیکل، کار، بساں، ریل گاڑیاں، جہاز، ہوائی جہاز ملیاں تے فیکٹریاں وغیرہ پٹرول تے ڈیزل توں چلدے نيں۔ غرض ایہ کہ قدرتی تیل یا پٹرولیم ساڈی معاشی زندگی دی شہہ رگ اے۔ زمین دی گہرائیاں وچ حرارت دا بے شمار خزانہ دفن اے۔ ماہرین ارضیات دے مطابق زمین دی اس پپئی دے تھلے درجہ ¿ حرارت 7200oF یعنی 4000 سینٹی گریڈ اے۔ حرارت اکثر آتش فشانو ں دے علاوہ زمین دے مختلف حصےآں توں خارج ہونے والی بھاپ دی شکل وچ وی ظاہر ہُندی رہندی اے۔ 1904 وچ Geo-Thermal Energy نوں کم وچ لیانے دا منصوبہ تیار کیتا گیا سی ۔ زمین دے اندر دی بھاپ نوں پائپ دے ذریعے چرخاب تک لیایا گیا تے اس توں بجلی پیدا کيتی گئی۔ زمین اندر توں بہت گرم اے تے اس وچ جگہ جگہ اُتے گرم پانی دی دھار یا سوکھی بھاپ دی تیز دھار پھوٹتی رہندی اے۔ اس حرارت نوں جے توانائی وچ بدل دتا جائے تاں ہزاراں سال تک توانائی دا مسئلہ حل ہو سکدا اے۔ کوئلہ توں پٹرول بنانے دا طریقہ جنوبی افریقہ وچ شروع ہويا۔ اوتھے کوئیلے دی کاناں وافر مقدار وچ کوئلہ فراہم کر سکدیاں نيں مگر ایہ طریقہ بہت مہنگا اے تے اس وچ کوئلے دی کھپت بہت زیادہ ہُندی اے۔ کوڑا کرکٹ توں وی توانائی پیدا دی جا سکدی اے۔ ماہرین دے مطابق امریکا وچ سالانہ 25 کروڑ ٹن کوڑا پھینکا جاندا اے۔ اس توں دس کروڑ ٹن کوئلے دے برابر توانائی حاصل کیندی جاسکدی اے۔ پودےآں توں وی پٹرول حاصل کیتا جاندا اے۔ ماہرین دی تحقیق دے مطابق گنے دے رس توں الکوہل (Alcohal) بنائی جاندی اے تے اس الکوہل نوں بطور پٹرول استعمال کرکے گڈی چلائی جاسکدی اے۔ دنیا بھر وچ پودےآں توں الکوہل دا سب توں زیادہ ایندھن پیدا کرنے والا ملک برازیل اے کیونجے اوتھے گنیا بہت پیدا ہُندا اے۔ اس تکنیک دا ساڈے ملک وچ وی استعمال ہو رہیا اے۔ عہد حاضر دے سائنس داں سورج دی روشنی توں توانائی حاصل کرنے دے تجربات وچ مصروف نيں تے کافی حد تک انھاں کامیابی وی حاصل ہوئی اے۔ ہويا دی طاقت دا استعمال دنیا دے کچھ ملکاں نے آٹے دی چکیوں نوں چلیا کے کیتا اے۔ بہندے ہوئے پانی کوبنھ دے ذریعے روک کر بہت اونچائی توں گرا کر بجلی پیدا کردے نيں۔ جے سائنسی ترقی اسی رفتار نال ہُندی رہی تاں اوہ دن دور نئيں جدوں سورج دی روشنی توں طاقت حاصل کرکے ہر اوہ کم کیتا جائے گا جو اج قدرتی تیل توں ہو رہیا اے تے جس دے ذخائر محدود نيں۔ شمسی توانائی کدی نہ ختم ہونے والی توانائی اے۔
شمسی توانائی
[سودھو]سورج دی دُھپ اپنے آپ وچ آلودگی توں پاک اے تے بہ آسانی میسر اے۔ ہندوستان نوں ایہ سہولت حاصل اے کہ سال دے 365 دناں وچ 250 توں لے کے 320 دناں تک سورج دی پوری دُھپ ملدی رہندی اے۔ دن وچ سورج چاہے دس توں بارہ گھینٹے تک ہی ساڈے نال رہے لیکن ایہ حقیقت اے کہ سورج دی گرمی سانوں رات دن دے 24 گھینٹے حاصل ہو سکدی اے۔ اس وچ نہ دھواں اے، نہ کثافت تے نہ ہی آلودگی۔ ہور ذرائع توں حاصل توانائی دے مقابلے وچ سورج دی روشنی توں 36 گنیا زیادہ توانائی حاصل ہوسکدی اے۔ جدوں کہ صورت حال ایہ اے کہ سورج دی روشنی کرناں دی شکل وچ صرف چوتھائی حصہ ہی زمین اُتے آندی اے تے تن چوتھائی حصہ کرہ ¿ باد وچ ہی رہ جاندی اے۔ سورج اپنی توانائی X-Ray توں لے کے Radio-Wave دے ہر Wave-Length اُتے منعکس کردا اے۔ اسپکٹرم (Spectrum) دے 40فیصد حصے اُتے ایہ توانائی نظر آندی اے تے 50 فیصد شمسی توانائی انفرا ریڈ (Infra-Red) تے بقیہ Ultra-Violet دی شکل وچ نمودار ہُندی اے۔ دُھپ توں حاصل ہونے والی توانائی ”سولر انرجی“ یا ”شمسی توانائی“ کہلاندی اے۔ دُھپ دی گرمی نوں پانی توں بھاپ تیار کرکے جنریٹر چلانے تے بجلی بنانے وچ وی استعمال کیتا جا سکدا اے۔ دُھپ قدرت دا عطیہ اے، ہر روز دنیا اُتے اِنّی دُھپ پڑدی اے کہ اس توں کئی ہفتےآں دے لئی بجلی تیار کيتی جا سکدی اے۔ سورج زمین توں تقریباً 15کروڑ کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے۔ ایہ زمین توں تیرہ لکھ گنیا وڈا اے۔ چونکہ آفتاب وچ صرف تپتی ہوئی گیس پائی جاندی اے، اس لئی اس دی کثافت (Density) کم اے۔ اس دا وزن زمین توں سوا تن لکھ گنیا زیادہ اے۔ سورج دی باہری سطح دا درجہ ¿ حرارت تقریباً 6ہزار ڈگری سیلسیس اے۔ اس دے مرکزی حصے دا درجہ ¿ حرارت اک کروڑ ڈگری Celcius اے۔ اس دے چاراں طرف روشنی تے حرارت نکلدی رہندی اے۔ سورج دی سطح دے فی مربع سینٹی میٹر توں پنجاہ ہزار موم بتیاں جتنی روشنی نکلدی اے تے زمین سورج توں نکلی ہوئی طاقت دا محض دوسو ویہہ کروڑواں حصہ ہی اخذکر پاندی اے۔ شمسی توانائی دے بغیر زمین اُتے زندگی ممکن نئيں۔ سبز پتیاں والے پودے اس طاقت دا استعمال کردے نيں جس دے باعث انہاں وچ Photosynthesis دا عمل ہُندا اے۔
استعمالات دے میدان
[سودھو]اج شمسی توانائی توں بوہت سارے کم لئی جا رہے نيں۔ چاہے کھانا پکانا ہوئے پانی گرم کرنا ہو یا مکاناں نوں ٹھنڈا یا گرم رکھنا ہوئے۔ فصلاں دے دناں وچ دھان سکھانا ہو یا پائپاں دے ذریعے سینچائی۔ دہلی دے نزدیک گوالی پہاڑی وچ سورج توں بجلی دی توانائی حاصل کرنے دے لئی اک بجلی گھر بنایا گیا اے جتھے پیداوار تے تحقیقی کم کیتے جا رہے نيں۔ ملک دے ہور حصےآں وچ Solar Photovoltaic Centres قائم کیتے جا چکے نيں جو اک کلوواٹ توں ڈھائی کلوواٹ تک بجلی پیدا کردے نيں۔ گھراں، ڈیریاں، کارخانےآں، ہوٹلاں تے اسپتالاں وچ پانی گرم کرنے دے لئی ایداں دے آلات لگے نيں جو 100 لیٹر توں لے کے سوا لکھ لیٹر تک پانی گرم کر سکدے نيں۔ شمسی چولھے کم توں کم دو کلو لکڑی دی بچت کر سکدے نيں۔ ہندوستان وچ جے 17 کروڑ خاندان مان لئی جان تاں روزانہ گھٹ توں گھٹ 34 کروڑ کلو لکڑی دی بچت دی جا سکدی اے۔ انہاں اقدامات نوں دیکھدے ہوئے اسيں ایہ کہہ سکدے نيں کہ ہماریا ملک غیر روايتی توانائی دے میدان وچ داخل ہو چکيا اے اورتوانائی حاصل کرنے دا مستقبل ہن دُھپ، سمندر دے پانی تے اک قسم دی ایٹمی توانائی جو Nuclear Fusion کہلاندی اے، جداں ذرائع توں وابستہ ہُندا جا رہااے۔
فطسس