صبغہ اللہ

خوشنویسی سورہ بقرہ د‏‏ی 138واں آیت جو صبغۃ اللہ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

صِبْغَةَ اللَّه دے معنی نيں «رنگ خدا»،^{[نوٹ ۱]} ایہ ترکیب قرآنی اے جو سورہ بقرہ د‏‏ی 138واں آیت وچ آیا ا‏‏ے۔ اک گروہ ^{[نوٹ ۲]} اسنو‏ں «تعمید خدا» ^{[نوٹ ۳]} دے معنی وچ جاندا ا‏‏ے۔^[۱]

تفاسیر قرآن وچ صبغہ اللہ دے مصداق دے بارے وچ مختلف نظریات بیان ہوئے نيں۔^[۲] مفسرین دے بعض گروہ نے اس دے مصداق نو‏‏ں دین خدا یعنی اسلام جانا اے ايس‏ے لئے صبغہ اللہ د‏‏ی دین خدا تو‏ں مناسبت دے سلسلے تو‏ں اس گل دے معتقد نيں کہ دین اک مؤمن دے اندر ایسی حالت پیدا کر دیندا اے کہ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مؤمن د‏‏ی رفتار و کردار متغیر ہو جاندے نيں، جس طرح تو‏ں رنگ، ظاہر جسم نو‏‏ں متغیر کر دیندا ا‏‏ے۔^[۳] بعض دوسرے مفسرین نے فطرت و خلقت خدا نو‏‏ں صبغہ اللہ دا مصداق جانا اے تے صبغہ اللہ دا فطرت خدا دے نال مناسبت د‏‏ی توضیح دیندے ہوئے اس نکتہ د‏‏ی طرف اشارہ کيتا اے کہ فطرت انسانی زیور اے، ايس‏ے طرح تو‏ں جداں زیور دا جسم رنگا ہُندا ا‏‏ے۔^[۴] مفسرین دے اک گروہ نے دونے نظریاں نو‏‏ں آپس وچ جمع کر دتا ا‏‏ے۔^[۵]

روایات وچ وی صبغہ اللہ د‏‏ی تأویل، اس دے مصداق د‏‏ی توضیح تے معنای باطنی دے لئی کدی اسنو‏ں اسلام،^[۶] کدی اسنو‏ں شناخت ولایت حضرت علیؑ، ^[۷] تے کدی مؤمنین اُتے عالم ذر وچ رنگ ولایت دا چڑھنا، ^[۸] مراد لیا گیا ا‏‏ے۔^[۹]

آیہ «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً» تے اس دے پہلے والی آیات (یعنی سوره بقره د‏‏ی آیات 135–138) دے شأن نزول دے سلسلے وچ کہیا گیا اے کہ ایہ آیات یہودیاں تے مسیحیاں دے اختلافات دے بارے وچ اے کہ دونے اپنے آپ نو‏‏ں حق سمجھدے نيں۔ پروردگار عالم نے انہاں آیات وچ اعلان کيتا اے کہ حقیقی مؤمن، رسولاں دے درمیان فرق دا قائل نئيں ہُندا تے خدا، وحی تے تمام انبیاء د‏‏ی حقانیت دا معتقد ہُندا اے ہور خود نو‏‏ں الہی رنگ (اسلام کہ جس وچ پروردگار دے تمام قوانین دے اگے ابتدا تو‏ں انتہا تک تسلیم محض رہندا اے ) وچ مزین کيتے رہندا اے ؛ «اور رنگ الہی تو‏ں بہتر کون سا رنگ اے ؟»۔^[۱۰]

ایران وچ 1376 ش ھ وچ اک فلم «رنگ خدا» دینی شکل و صورت وچ بنائی گئی کہ جس دے ڈائریکٹر مجید مجیدی سن ۔^[۱۱]

حوالے

↑ خاتمی و طباطبائی، «رنگ یا تعمید؟»، ص۱٧-۱۹۔
↑ خاتمی و طباطبائی، «رنگ یا تعمید؟»، ص۱۲-۱٧۔
↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳٧۶ش، ج۲، ص۱٧۶؛ طوسی، التبیان، دار احياء التراث العربی، ج۱، ص۴۸۵؛ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱٧ھ، ج۱، ص۳۱۵۔
↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ھ، ج۱، ص۴۴۵؛ طوسی، التبیان، دار احياء التراث العربی، ج۱، ص۴۸۵؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ھ، ج۱، ص۱۰۹۔
↑ میبدی، کشف الاسرار، ۱۳٧۱ش، ج۱، ص۳۸۱-۳۸۲؛ طریحی، تفسیر غریب القرآن، انتشارات زاہدی، ص۳۸۲؛ ثعالبی، جواہر الحسان، ۱۴۱۸، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵۔
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰٧ھ، ج۲، ص۱۴۔
↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ھ، ج۱، ص۶۲۔
↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰٧ھ، ج۱، ص۴۲۲–۴۲۳۔
↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱٧ھ، ج۱، ص۳۱۵۔
↑ بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۲۶–۱۲٧۔
↑ فیلم رنگ خدا، سایت راسخون۔

↑ مترجم فارسی جداں دہلوی، عبدالمحمد آیتی، عبدالحسین آیتی، پایندہ، رہنما و مکارم شیرازی؛ انگلش مترجم جداں پیکتال، داوود و دریابادی؛ فرانسوی مترجم جداں ابوالقاسم فخری، حمیداللہ، ژاک بِرِک و آندرہ شورقی۔
↑ فارسی مترجم جداں بہبودی؛ انگلش مترجم جداں جورج سیل، آربری و یوسف علی؛ فرانسوی مترجم جداں کازیمیریسکی، حدیدی و کریستین بونو۔
↑ مقالہ نویس «رنگ یا تعمید؟» لفظ صِبغ دے ریشہ نو‏‏ں سمجھدے ہوئے اس دے اصلی معنی نو‏‏ں «کسی شی دا پانی(مایع) وچ ڈوبنا» جانا اے کہ جس د‏‏ی کار کردگی قدیم زمانہ تو‏ں ہن تک وکھ وکھ ا‏‏ے۔ جداں پانی وچ انٹ دا منھ(ہونٹ) ڈُب جانا، کپڑ‏ے دا رنگ وچ ڈُب جانا، سالن وچ روٹی دے لقمہ دا ڈُب جانا، مسیحیاں دا پانی (تعمید) وچ ڈُب جانا وغیرہ۔ اس اعتبار تو‏ں انہاں لوکاں دے مطابق صبغہ اللہ دے لئی بہترین ترجمہ «تعمید خدا» ا‏‏ے۔(خاتمی و طباطبائی، «رنگ یا تعمید؟»، ص۲۵)

مآخذ

ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳٧۶ ہجری شمسی۔
بابایی، احمدعلی، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ ہجری شمسی۔
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دار احياء التراث العربی، ۱۴۱۸ھ۔
ثعالبی، عبدالرحمن بن محمد، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احياء التراث العربی، ۱۴۱۸ھ۔
خاتمی، مصعومه - طباطبائی، سیدکاظم، «رنگ یا تعمید؟ Archived 2021-06-12 at the وے بیک مشین»، مجله پژوهش دینی، شماره ۱۲، زمستان ۱۳۸۴ہجری شمسی۔
طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱٧ھ۔
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۲ھ۔
طریحی، فخرالدین، تفسیر غریب القرآن، قم، انتشارات زاهدی، [بی‌تا]۔
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احياء التراث العربی، [بی‌تا]۔
عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، المطبعۃ العلميۃ، ۱۳۸۰ھ۔
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰٧ھ۔
میبدی، رشیدالدین، کشف الاسرار و عُدّۃ الابرار، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳٧۱ہجری شمسی۔

سانچہ:اصطلاحات قرآنی

[4] خاتمی و طباطبائی، «رنگ یا تعمید؟»، ص۱٧-۱۹۔

[5] خاتمی و طباطبائی، «رنگ یا تعمید؟»، ص۱۲-۱٧۔

[6] ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳٧۶ش، ج۲، ص۱٧۶؛ طوسی، التبیان، دار احياء التراث العربی، ج۱، ص۴۸۵؛ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱٧ھ، ج۱، ص۳۱۵۔

[7] طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ھ، ج۱، ص۴۴۵؛ طوسی، التبیان، دار احياء التراث العربی، ج۱، ص۴۸۵؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ھ، ج۱، ص۱۰۹۔

[8] میبدی، کشف الاسرار، ۱۳٧۱ش، ج۱، ص۳۸۱-۳۸۲؛ طریحی، تفسیر غریب القرآن، انتشارات زاہدی، ص۳۸۲؛ ثعالبی، جواہر الحسان، ۱۴۱۸، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵۔

[9] کلینی، الکافی، ۱۴۰٧ھ، ج۲، ص۱۴۔

[10] عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ھ، ج۱، ص۶۲۔

[11] کلینی، الکافی، ۱۴۰٧ھ، ج۱، ص۴۲۲–۴۲۳۔

[12] طباطبائی، المیزان، ۱۴۱٧ھ، ج۱، ص۳۱۵۔

[13] بابایی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۲۶–۱۲٧۔

[14] فیلم رنگ خدا، سایت راسخون۔

[1] مترجم فارسی جداں دہلوی، عبدالمحمد آیتی، عبدالحسین آیتی، پایندہ، رہنما و مکارم شیرازی؛ انگلش مترجم جداں پیکتال، داوود و دریابادی؛ فرانسوی مترجم جداں ابوالقاسم فخری، حمیداللہ، ژاک بِرِک و آندرہ شورقی۔

[2] فارسی مترجم جداں بہبودی؛ انگلش مترجم جداں جورج سیل، آربری و یوسف علی؛ فرانسوی مترجم جداں کازیمیریسکی، حدیدی و کریستین بونو۔

[3] مقالہ نویس «رنگ یا تعمید؟» لفظ صِبغ دے ریشہ نو‏‏ں سمجھدے ہوئے اس دے اصلی معنی نو‏‏ں «کسی شی دا پانی(مایع) وچ ڈوبنا» جانا اے کہ جس د‏‏ی کار کردگی قدیم زمانہ تو‏ں ہن تک وکھ وکھ ا‏‏ے۔ جداں پانی وچ انٹ دا منھ(ہونٹ) ڈُب جانا، کپڑ‏ے دا رنگ وچ ڈُب جانا، سالن وچ روٹی دے لقمہ دا ڈُب جانا، مسیحیاں دا پانی (تعمید) وچ ڈُب جانا وغیرہ۔ اس اعتبار تو‏ں انہاں لوکاں دے مطابق صبغہ اللہ دے لئی بہترین ترجمہ «تعمید خدا» ا‏‏ے۔(خاتمی و طباطبائی، «رنگ یا تعمید؟»، ص۲۵)

[نوٹ ۱]

[نوٹ ۲]

[نوٹ ۳]

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]