عدیلہ خانم

لیڈی ایڈیلا جیف یا ایڈیلا خانم، جنھاں برطانویوں نے جیف قبیلے کی بہادر شہزادی کہا، وہ کرد قبیلے کی حکمران تھیں اور تاریخ کے پہلے مشہور خواتین رہنماؤں میں سے ایک تھیں جو کردستان کی تاریخ میں تھیں۔ جیف قبیلہ کردستان کے سب سے بڑے قبیلے میں سے ایک ہے اور یہ زاگروس علاقے کا باشندہ ہے، جو ایران اور عراق کے درمیان تقسیم ہوتا ہے۔ ایڈیلا خانم مشہور اشرافی ساحب قران خاندان کی تھیں، جو جیف کے قبیلاؤں کے سرداروں کے ساتھ شادی کرتے تھے۔ لیڈی ایڈیلا نے جیف قبیلے کے معاملات میں بڑا اثر ڈالا تھا جو شرازور دھلان میں واقع ہے۔ برطانویوں نے اسے عنوان "لیڈی" دینا تھا کیونکہ ریجن میں تجارت اور قانون کی بحالی کے باعث ان سو ہزار برطانوی فوجیوں کی جانوں کو بچانے میں کامیاب ہوگئے۔

عدیلہ خانم
جاف قبیلے دا حکمران
عدیلہ خانم د‏‏ی میجر جنرل تو‏ں ١٩١٩ وچ ملاقات کيت‏ی تصویر.
مقامی نام	عديلة خانم
نبیل خاندان	صاحبقران خاندان
پیدائش	1847
وفات	1924

سوانحنامہ

اُس دی پیدائش 1847 وچ ہوئی سی، اُنہاں دے کونولی ہنرنیال کے سناندج کشتانی شہر دی ایک راج کرنے والی خاندان وچ ہوئی۔ اُنہاں نے کردش شاہ اوسمان پاشا جاف نال شادی کیتی، جنہاں دا سربراہ حلبجہ وچ سی۔ اُن دے خواہنداں اوسمان پاشا جاف ایک پاشا سی اور اُس دے غائب ہون تے اُنہاں نے اُن دے اسی ہال وچ حکومت کیتی۔ اُنہاں دے والد پارسی کے دی ماہتما تھے اور اُن دے چچے اتومانی سلطنت تے سعودی عرب دے وزیر اعظم تھے۔ ادیلا جاف اُنہاں کم عورت حکمراناؤں وچوں ایک سی۔ دنیا جنگ اول دوران برطانوی اوتومانی جرمن عراق تے حاکم کرنے لئی چڑھ آئے اتے 1917 وچ مدروس معاہدے نال اس نوں فتح کیتا۔ اُنہاں چاهنگے کردانوں نوں خود مختیاری دین نال 1918 وچ موصول کمیشن تشکیل دینی سی۔ اُنہاں نے محمود برزنجی نوں اختیار دتا، پر اوہ متحرک ہوکے 1919 وچ ہر قبیلے توں وابستہ برطانوی سیاستداناں دی قتل کمپین چلا دتی۔ اُنہاں برطانوی کرباں جواں دے اپنے رحم وچ دلے وچ لیے کیوں کہ برطانویوں دے میسوپوٹیمیائی چھاپو دا حصہ سن۔ ادیلا خانم جاف نے سارے برطانوی سیاستداناں نوں اپنے گھرواں وچ پناہ دتی۔ اے کھین وقت سی جدوں ادیلا خانم نے برطانوی سیاستداناں دی حفاظت کیتی تے ساتھی، حمایت کیتی، خوراک دین دی، اور برطانویوں نوں پناہ دین دی۔ پھر اوہنے برطانویوں نوں آخر کار میجر فریزر دوارا عنوان خان بہادر دتا، اور اس نوں بہادر کی شہزادی کہ دتا، اور اوہ برطانویوں نوں اوسمان پاشا جاف دی موت توں بہت دور تک راج کرن دی اجازت دتی۔

جاف اصطلاح (جس نوں جافی کہندے نیں) کردش زبان کے خاندان دا حصہ ہے، جو سورانی دی ایک خوارج خاندان دی شاخ ہے۔ اس قبیلے دا باشندہ علاقہ سناندج دے جنوب مغرب توں جواں جونوڑ تک تے جنوبی کردستان دے شہر سلیمانیہ دے اراضی توں ہواہاہ،۔ کبھی نومیڈک، جافز کیں حال چ زرعی طرز زندگی وچ بڑھ گئے نیں تے ؆م عمومی طور تے کردستان دے سب توں تعلیم یافتہ تے علمائی قبیلہ جاندے نیں۔"

اس بارے وچ لکھائی

برطانوی سیاست دان اور مصنف گرٹرود بیل نے ایڈیلا خانم بارے ایک خط وچ 1921 وچ مندرج کیتا ہے: "حلبجہ دی خصوصیت ادلہ خانم ہے، وڈی جاف بیگ زادہ دی ماں احمد بیگ کی. اوہ کردش شاہ اوسمان پاشا جاف دی وڈوی سی، جو کبھی وی مر چکے سن، اور جیف قبیلے تے جتنی بھی اوہ کر سکدی سی اوہ کر رہیا سی اور کوئی شخص سوچن توں زیادہ چکچرا کردی سی، تے عموماً وہ کردش خواتین جو تو طریقہ کردار کردی سن اوہ وی ایسی ہی طرح کردی سی۔ اوہ میں توں اک خط آکے بتایا، میں بھی شاید اس تھنیں ہیں کہ اسی طرح دیاں پرندیاں اڑن ہیں، اور میں نے دوپہر کے بعد اس تے کال کیتی۔ اوہ اپنے شاندار کردش کپڑوں وچ ایک شاندار شکل ہیں جہاں تواں تو بلیک کرل (رنگ شدہ، اس طرح دا لگدا ہے کہ میں) اُس دے رنگن والی گالوں توتے وچ نیچے گر رہے سن، جو اس دے وڈے ہیڈریس دی کمی آچ والی ہے۔ اس نے فارسی وچ بات کیتی، جس وچ میں نے انہاں نوں دیکھ کے بہت تعریفی گفتگو کیتی، جس وچ میں نے انہاں نوں کتنی وچھی 'عراق فیصل تحت' تے اسے یقین دلایا کہ ہماں اک دوجیے نال عراق اور کردستان کے دونوں بچے امن اتے دوستی وچ رہنے چاہیدے ان۔" ولادیمیر مائینرسکی نے اپنی ملاقات نوں 1913 وچ حلبجہ دے علاقے وچ رپورٹ کیتا ہے.

میجر سوآن نے اپنی کتاب 'ٹو میسوپوٹیمیا اینڈ کردستان ان ڈسگائیس' وچ اس بارے وچ لکھیا: "اسلام وچ ایک انوکھی عورت ہے، انہاں دی رکھتی ہوئی طاقت تے انہاں دے ہتھیاراں دی استعمال کرن وچ جدیدتم شیئر کردی ہے... ترکی ایمپائر دی ایک دورے کرن والی کونے ہوں ہے، جو کردش عورت دے اک کچھ گاؤن وچوں شہر بن چکی ہے، اور ایک پہاڑ کا کنارہ جو پہلے بنجر تھا، اب گھریلوں نال بھری ہوئی ہے۔ تے اے چیزاں ایسے طریقے نال قدیم حالت دی ترمیماں ہن۔"

حوالے۔