علی بن مہزیار اہوازی
علی بن مہزیار تیسری صدی ہجری دے وڈے مشہور فقیہ محدث تے عالم سن کہ آئمہ علیہم السلام دے نزدیک جو بلند مقام تے جلیل القدر منزلت دے حامل نيں۔ جناب علی بن مہزیار نوں امام علی رضا علیہ السلام امام محمد تقی علیہ السلام تے ايسے طرح امام علی نقی تے عسکری علیہا السلام دے خاص شاگرداں تے اصحاب وچوں سن تے آئمہ(ع) دے اس مایہ ناز صحابی نے اسلامی معارف تے دینی مسائل اُتے 30 (1) یا 33 کتاباں تحریر کاں، شیعاں دے ہمیشہ مدد گار رہے ،انکا طریقہ ایہ سی کہ وه زیادہ تر سوالات انہاں پنج آئمہ(ع) توں لکھ کے پُچھدے سن تے جو ضروری گلاں ہُندیاں آئمہ(ع) تک منتقل کردے آئمہ(ع) تے علی بن مہزیار دے درمیان بوہت سارے خطوط رد تے بدل ہوئے نيں چنانچہ اسيں ذیل وچوں اس اک خط نوں ذیل وچ پیش کر رہے نيں جو امام محمد تقی علیہ السلام نے آپ دے ناں تحریر کيتا سی:
علی بن مہزیار نے اک خط دے ذریعہ جدوں امام محمد تقی علیہ السلام نوں حکومتی کارندےآں تے قم دے رہنے والے شیعاں دے درمیان تصادم دی اطلاع دتی تاں امام محمد تقی علیہ السلام نے اس دے جواب وچ لکھیا: تسيں نے جو وی قم دے بارے وچ مینوں اطلاع دتی اے اسنوں ميں نے دیکھ لیا اے خدا انہاں نوں نجات دے ،اور اندیاں مشکلاں نوں حل کرے ، تسيں نے جو گلاں مکتوب کيتیاں نيں انہاں توں اس قضیہ وچ جان کے مینوں خوشی ہوئی ، ايسے طرح توں ایہی عمل کردے رہو امید کردا ہاں کہ خدا بدلے وچ جنت دے کے توانوں خوش کرے ، تے تسيں توں میری رضایت دی بنا اُتے راضی ہوئے جائے اس دے حضور عفو تے کرم دا خواستار ہاں حسبنا اللہ تے نعم الوکیل۔(2) اس مکتوب توں پتہ چلدا اے کہ علی ابن مہزیار صرف اس علاقے وچ آپ دے نمائندہ تے وکیل ہی نہ سن بلکہ آپ نوں اک خصوصی حیثیت وی حاصل سی ايسے وجہ توں امام علیہ السلام فرماندے نيں ايسے طرح اپنی ذمہ داریاں نوں نبھاندے رہو اسکے علاوہ تے وی ایداں دے مکتوب نيں جنہاں نوں امام علیہ السلام نے علی ابن مہزیار دے مکتوب دے جواب وچ لکھ کے انہاں توں اپنی محبت تے اور اپنے اعتماد دا اظہار کيتا اے۔(3) علی ابن مہزیار دی شخصیت اس اعتبار توں ساڈے لئے اہم اے کہ انہاں دے والد دا تعلق ساڈی ہی سر زمین ہندوستان توں سی تے مذہب دے لحاظ توں پہلے عیسائی سن ۔(4) انہاں دے عیسائی مذہب ہونے دے بارے وچ صراحت دے نال کشی نے انہاں دے بارے وچ بیان کيتا اے کہ پہلے اوہ عیسائی سن تے انکا تعلق ہندوستان توں سی لیکن خدا نے اپنے کرم تے لطف توں انہاں دی ہدایت کیتی۔(5)
علی ابن مہزیار دا ایہ نمونہ ساڈے لئے قابل غور اے کہ ہندوستان دا رہنے والا اک شخص امام جواد علیہ السلام توں اِنّا نیڑے ہوئے جاندا اے کہ آپ دا مورد اعتماد بن جاندا اے تے انہاں شخصیتاں وچ قرار پاندا اے جنہاں دے لئی امام علیہ لسلام دعا کردے نيں ، جتھے ایہ گل ساڈے لئے پیروی تے اطاعت دے اصولاں نوں لےکے بہت کچھ سبق رکھدی اے اوتھے امام علیہ السلام دی طرز امامت نوں وی بیان کردی اے کہ کس طرح دور دراز دے علاقے دے لوکاں نوں امام علیہ السلام نے اپنے کردار دے بل اُتے اپنا گرویدہ بنا لیا سی۔
ایہ اوہ شخصیت اے جو جلیل القدر منزلت دی حامل اے، امام دے اس مایہ ناز صحابی نے اسلامی معارف تے دینی مسائل اُتے ۳۰ (11) یا ۳۳ کتاباں تحریر کاں، شیعاں دے ہمیشہ مددگار رہے، انکا طریقہ ایہ سی کہ زیادہ تر سوالات امام علیہ السلام توں لکھ کے پُچھدے سن تے جو ضروری گلاں ہُندیاں امام علیہ السلام تک منتقل کردے امام علیہ السلام تے علی بن مہزیار دے درمیان بوہت سارے خطوط ردوبدل ہوئے، انہاں وچ اسيں اک نوں پیش کر رہے نيں۔ علی بن مہزیار نے اک خط دے ذریعہ جدوں امام علیہ السلام نوں حکومتی کارندےآں تے قم دے رہنے والے شیعاں دے درمیان تصادم دی اطلاع دتی تاں امام علیہ السلام نے اس دے جواب وچ لکھیا، تسيں نے جو وی قم دے بارے وچ مینوں اطلاع دتی اسنوں ميں نے دیکھ لیا، خدا انہاں نوں نجات دے، تے اندیاں مشکلاں نوں حل کرے، تسيں نے جو گلاں مکتوب کيتیاں نيں۔ انہاں توں اس قضیہ وچ جان کے مینوں خوشی ہوئی ، ايسے طرح توں ایہی عمل کردے رہو، امید کردا ہاں کہ خدا بدلے وچ جنت دے کے توانوں خوش کرے، تے تسيں توں میری رضایت دی بنا اُتے راضی ہوئے جائے اس دے حضور عفو تے کرم دا خواستار ہون، حسبنا اللہ تے نعم الوکیل۔ (12) اس مکتوب توں پتہ چلدا اے کہ علی ابن مہزیار صرف اس علاقے وچ آپ دے نمائندہ تے وکیل نہ سن، بلکہ آپ نوں اک خصوصی حیثیت وی حاصل سی ايسے وجہ توں امام علیہ السلام فرماندے نيں، ايسے طرح اپنی ذمہ داریاں نوں نبھاندے رہو اسکے علاوہ تے وی ایداں دے مکتوب نيں جنہاں نوں امام علیہ السلام نے علی ابن مہزیار دے مکتوب دے جواب وچ لکھ کے انہاں توں اپنی محبت تے اپنے اعتماد دا اظہار کيتا اے۔ (13)
علی ابن مہزیار دی شخصیت اس اعتبار توں ساڈے لئے اہم اے کہ انہاں دے والد دا تعلق ساڈے ہی علاقے تے خطے سرزمین ہندوستان توں سی تے مذہب دے لحاظ توں پہلے عیسائی سن ۔(14) انہاں دے عیسائی مذہب ہونے دے بارے وچ صراحت دے نال کشی نے بیان کيتا اے کہ پہلے اوہ عیسائی سن تے انکا تعلق ہندوستان توں سی لیکن خدا نے اپنے کرم تے لطف توں انہاں دی ہدایت کیتی۔(15) علی ابن مہزیار دا ایہ نمونہ ساڈے لئے قابل غور اے کہ ہندوستان دا رہنے والا اک شخص امام جواد علیہ السلام توں اِنّا نیڑے ہوئے جاندا اے کہ آپ دا مورد اعتماد بن جاندا اے تے انہاں شخصیتاں وچ قرار پاندا اے جنہاں دے لئی امام علیہ السلام دعا کردے نيں، جتھے ایہ گل ساڈے لئے پیروی تے اطاعت دے اصولاں نوں لےکے بہت کچھ سبق رکھدی اے، اوتھے امام علیہ السلام دے طرز امامت نوں وی بیان کردی اے کہ کس طرح دور دراز دے علاقے دے لوکاں نوں امام علیہ السلام نے اپنے کردار دے بل اُتے اپنا گرویدہ بنا لیا سی ۔اج ساڈے لئے وی ضروری اے اپنے سامنے اس کردار نوں بصورت آئینہ رکھن، جس نے ملک تے جغرافیائی سرحداں نوں توڑ کر اپنے مثبت طرز عمل توں نہ صرف اپناں بلکہ دوسرے مذاہب دے لوکاں نوں وی متاثر کيتا۔ اج ہندوستان وچ چھائے نفرتاں دے بادلاں دے درمیان ساڈے لئے ضروری اے کہ ايسے طرز نوں اختیار کرن، تے حلم تے بردباری دے نال متحد ہوئے کے جتھے اپنے دشمناں دا مقابلہ کرن، اوتھے جذبات وچ آ کے ایسا کچھ نہ کرن کہ لوک ساڈے دین تے مذہب توں محض اس لئی دور ہوئے جاواں کہ انہاں نوں اس وچ عقل تے شعور تے منطق نظر نہ آئے تے اوہ اپنی معنویت دی تسکین دے لئی انہاں راہاں اُتے چل پڑاں جس دی انتہا انسانیت دی ہلاکت دے سوا کچھ نئيں۔
حوالے[سودھو]
- 1 ۔ فهرست، شیخ طوسی، ص ۸۸
- 2 ۔ رجوع کیجئے: رمضانعلی رفیعی, تریخ زندگانی ائمه (امام محمدتقی علیه السلام)
- 3۔ بحار الأنوار، ج ۵۰، ص ۱۰۵٫
- 4۔ زرکلی، الاعلام، ج ۵، ص ۱٧۸
- 5 ۔ اختیار معرفة الرجال، شیخ طوسی، ص ۵۴۸