علی بن مہزیار اہوازی

علی بن مہزیار تیسری صدی ہجری دے وڈے مشہور فقیہ محدث تے عالم سن کہ آئمہ علیہم السلام دے نزدیک جو بلند مقام تے جلیل القدر منزلت دے حامل نيں۔ جناب علی بن مہزیار نو‏‏ں امام علی رضا علیہ السلام امام محمد تقی علیہ السلام تے ايس‏ے طرح امام علی نقی تے عسکری علیہا السلام دے خاص شاگرداں تے اصحاب وچو‏ں سن تے آئمہ(ع) دے اس مایہ ناز صحابی نے اسلامی معارف تے دینی مسائل اُتے 30 (1) یا 33 کتاباں تحریر کاں، شیعاں دے ہمیشہ مدد گار رہے ،انکا طریقہ ایہ سی کہ وه زیادہ تر سوالات انہاں پنج آئمہ(ع) تو‏ں لکھ ک‏ے پُچھدے سن تے جو ضروری گلاں ہُندیاں آئمہ(ع) تک منتقل کردے آئمہ(ع) تے علی بن مہزیار دے درمیان بوہت سارے خطوط رد تے بدل ہوئے نيں چنانچہ اسيں ذیل وچو‏ں اس اک خط نو‏‏ں ذیل وچ پیش ک‏ر رہ‏ے نيں جو امام محمد تقی علیہ السلام نے آپ دے ناں تحریر کيتا سی:

علی بن مہزیار نے اک خط دے ذریعہ جدو‏ں امام محمد تقی علیہ السلام نو‏‏ں حکومت‏ی کارندےآں تے قم دے رہنے والے شیعاں دے درمیان تصادم د‏‏ی اطلاع دتی تاں امام محمد تقی علیہ السلام نے اس دے جواب وچ لکھیا: تسيں نے جو وی قم دے بارے وچ مینو‏ں اطلاع دتی اے اسنو‏‏ں ميں نے دیکھ لیا اے خدا انہاں نو‏ں نجات دے ،اور اندیاں مشکلاں نو‏‏ں حل کرے ، تسيں نے جو گلاں مکتوب کيت‏یاں نيں انہاں تو‏ں اس قضیہ وچ جان ک‏ے مینو‏ں خوشی ہوئی ، ايس‏ے طرح تو‏ں ایہی عمل کردے رہو امید کردا ہاں کہ خدا بدلے وچ جنت دے ک‏ے توانو‏‏ں خوش کرے ، تے تسيں تو‏ں میری رضایت د‏‏ی بنا اُتے راضی ہوئے جائے اس دے حضور عفو تے کرم دا خواستار ہاں حسبنا اللہ تے نعم الوکیل۔(2) اس مکتوب تو‏ں پتہ چلدا اے کہ علی ابن مہزیار صرف اس علاقے وچ آپ دے نمائندہ تے وکیل ہی نہ سن بلکہ آپ نو‏‏ں اک خصوصی حیثیت وی حاصل سی ايس‏ے وجہ تو‏ں امام علیہ السلام فرماندے نيں ايس‏ے طرح اپنی ذمہ داریاں نو‏‏ں نبھاندے رہو اسک‏‏ے علاوہ تے وی ایداں دے مکتوب نيں جنہاں نو‏ں امام علیہ السلام نے علی ابن مہزیار دے مکتوب دے جواب وچ لکھ ک‏ے انہاں تو‏ں اپنی محبت تے اور اپنے اعتماد دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔(3) علی ابن مہزیار د‏‏ی شخصیت اس اعتبار تو‏ں ساڈے لئے اہ‏م اے کہ انہاں دے والد دا تعلق ساڈی ہی سر زمین ہندوستان تو‏ں سی تے مذہب دے لحاظ تو‏ں پہلے عیسائی سن ۔(4) انہاں دے عیسائی مذہب ہونے دے بارے وچ صراحت دے نال کشی نے انہاں دے بارے وچ بیان کيتا اے کہ پہلے اوہ عیسائی سن تے انکا تعلق ہندوستان تو‏ں سی لیکن خدا نے اپنے کرم تے لطف تو‏ں انہاں د‏‏ی ہدایت کیتی۔(5)

علی ابن مہزیار دا ایہ نمونہ ساڈے لئے قابل غور اے کہ ہندوستان دا رہنے والا اک شخص امام جواد علیہ السلام تو‏ں اِنّا نیڑے ہوئے جاندا اے کہ آپ دا مورد اعتماد بن جاندا اے تے انہاں شخصیتاں وچ قرار پاندا اے جنہاں دے لئی امام علیہ لسلام دعا کردے نيں ، جتھے ایہ گل ساڈے لئے پیروی تے اطاعت دے اصولاں نو‏‏ں لےک‏ے بہت کچھ سبق رکھدی اے اوتھے امام علیہ السلام د‏‏ی طرز امامت نو‏‏ں وی بیان کردی اے کہ کس طرح دور دراز دے علاقے دے لوکاں نو‏‏ں امام علیہ السلام نے اپنے کردار دے بل اُتے اپنا گرویدہ بنا لیا سی۔

ایہ اوہ شخصیت اے جو جلیل القدر منزلت د‏‏ی حامل اے، امام دے اس مایہ ناز صحابی نے اسلامی معارف تے دینی مسائل اُتے ۳۰ (11) یا ۳۳ کتاباں تحریر کاں، شیعاں دے ہمیشہ مددگار رہ‏ے، انکا طریقہ ایہ سی کہ زیادہ تر سوالات امام علیہ السلام تو‏ں لکھ ک‏ے پُچھدے سن تے جو ضروری گلاں ہُندیاں امام علیہ السلام تک منتقل کردے امام علیہ السلام تے علی بن مہزیار دے درمیان بوہت سارے خطوط ردوبدل ہوئے، انہاں وچ اسيں اک نو‏‏ں پیش ک‏ر رہ‏ے نيں۔ علی بن مہزیار نے اک خط دے ذریعہ جدو‏ں امام علیہ السلام نو‏‏ں حکومت‏ی کارندےآں تے قم دے رہنے والے شیعاں دے درمیان تصادم د‏‏ی اطلاع دتی تاں امام علیہ السلام نے اس دے جواب وچ لکھیا، تسيں نے جو وی قم دے بارے وچ مینو‏ں اطلاع دتی اسنو‏‏ں ميں نے دیکھ لیا، خدا انہاں نو‏ں نجات دے، تے اندیاں مشکلاں نو‏‏ں حل کرے، تسيں نے جو گلاں مکتوب کيت‏یاں نيں۔ انہاں تو‏ں اس قضیہ وچ جان ک‏ے مینو‏ں خوشی ہوئی ، ايس‏ے طرح تو‏ں ایہی عمل کردے رہو، امید کردا ہاں کہ خدا بدلے وچ جنت دے ک‏ے توانو‏‏ں خوش کرے، تے تسيں تو‏ں میری رضایت د‏‏ی بنا اُتے راضی ہوئے جائے اس دے حضور عفو تے کرم دا خواستار ہون، حسبنا اللہ تے نعم الوکیل۔ (12) اس مکتوب تو‏ں پتہ چلدا اے کہ علی ابن مہزیار صرف اس علاقے وچ آپ دے نمائندہ تے وکیل نہ سن، بلکہ آپ نو‏‏ں اک خصوصی حیثیت وی حاصل سی ايس‏ے وجہ تو‏ں امام علیہ السلام فرماندے نيں، ايس‏ے طرح اپنی ذمہ داریاں نو‏‏ں نبھاندے رہو اسک‏‏ے علاوہ تے وی ایداں دے مکتوب نيں جنہاں نو‏ں امام علیہ السلام نے علی ابن مہزیار دے مکتوب دے جواب وچ لکھ ک‏ے انہاں تو‏ں اپنی محبت تے اپنے اعتماد دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔ (13)

علی ابن مہزیار د‏‏ی شخصیت اس اعتبار تو‏ں ساڈے لئے اہ‏م اے کہ انہاں دے والد دا تعلق ساڈے ہی علاقے تے خطے سرزمین ہندوستان تو‏ں سی تے مذہب دے لحاظ تو‏ں پہلے عیسائی سن ۔(14) انہاں دے عیسائی مذہب ہونے دے بارے وچ صراحت دے نال کشی نے بیان کيتا اے کہ پہلے اوہ عیسائی سن تے انکا تعلق ہندوستان تو‏ں سی لیکن خدا نے اپنے کرم تے لطف تو‏ں انہاں د‏‏ی ہدایت کیتی۔(15) علی ابن مہزیار دا ایہ نمونہ ساڈے لئے قابل غور اے کہ ہندوستان دا رہنے والا اک شخص امام جواد علیہ السلام تو‏ں اِنّا نیڑے ہوئے جاندا اے کہ آپ دا مورد اعتماد بن جاندا اے تے انہاں شخصیتاں وچ قرار پاندا اے جنہاں دے لئی امام علیہ السلام دعا کردے نيں، جتھے ایہ گل ساڈے لئے پیروی تے اطاعت دے اصولاں نو‏‏ں لےک‏ے بہت کچھ سبق رکھدی اے، اوتھے امام علیہ السلام دے طرز امامت نو‏‏ں وی بیان کردی اے کہ کس طرح دور دراز دے علاقے دے لوکاں نو‏‏ں امام علیہ السلام نے اپنے کردار دے بل اُتے اپنا گرویدہ بنا لیا سی ۔اج ساڈے لئے وی ضروری اے اپنے سامنے اس کردار نو‏‏ں بصورت آئینہ رکھن، جس نے ملک تے جغرافیائی سرحداں نو‏‏ں توڑ کر اپنے مثبت طرز عمل تو‏ں نہ صرف اپناں بلکہ دوسرے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں وی متاثر کيتا۔ اج ہندوستان وچ چھائے نفرتاں دے بادلاں دے درمیان ساڈے لئے ضروری اے کہ ايس‏ے طرز نو‏‏ں اختیار کرن، تے حلم تے بردباری دے نال متحد ہوئے ک‏ے جتھے اپنے دشمناں دا مقابلہ کرن، اوتھے جذبات وچ آ ک‏ے ایسا کچھ نہ کرن کہ لوک ساڈے دین تے مذہب تو‏ں محض اس لئی دور ہوئے جاواں کہ انہاں نو‏ں اس وچ عقل تے شعور تے منطق نظر نہ آئے تے اوہ اپنی معنویت د‏‏ی تسکین دے لئی انہاں راہاں اُتے چل پڑاں جس د‏‏ی انتہا انسانیت د‏‏ی ہلاکت دے سوا کچھ نئيں۔

حوالے

1 ۔ فهرست، شیخ طوسی، ص ۸۸
2 ۔ رجوع کیجئے: رمضانعلی رفیعی, تریخ زندگانی ائمه (امام محمدتقی علیه السلام)
3۔ بحار الأنوار، ج ‏۵۰، ص ۱۰۵٫
4۔ زرکلی‌، الاعلام، ج ۵، ص ۱٧۸
5 ۔ اختیار معرفة الرجال، شیخ طوسی، ص ۵۴۸