عمر حیات محل
عمر حیات محل۔ چنیوٹ دا تاج محل
عمر حیات محل جس نوں چنیوٹ دا تاج محل وی کہیا جاندا اے شیخ عمر حیات نے قیامِ پاکستان توں پہلے 1923ء وچ اپنے بیٹے گلزار حیات دے لئی بنوایا سی ایہی وجہ اے کہ اج وی کچھ لوک اسنوں گلزار منزل کہہ کے پُکاردے نيں۔اک وقت سی جدوں چنیوٹ دی شیخ برادری پورے ہندوستان وچ بہت معروف سی، عمر حیات ايسے برادری نال تعلق رکھدے سن تے انہاں دا شمار وڈے تاجراں وچ ہُندا سی۔ چودہ مرلاں اُتے محیط ایہ محل تہہ خاناں سمیت بلند و بالا پنج منزلاں اُتے مشتمل اے ۔محل وچ سب توں خاص گل ایہ اے کہ اس وچ لکڑی دا کم بہت نفاست توں کيتا گیا اے۔ جس دی وجہ توں اسنوں “لکڑی دا شاہکار” وی کہیا جاندا اے۔
محل دی تعمیر برصغیر دے مشہور کاریگر تے ماہر تعمیر استاد الہی بخش پرجھہ نے دی جنہاں دی شہرت دے چرچے انگلستان تک ہويا کردے سن ۔مین گلی توں محل دے احاطے وچ داخل ہاں تاں نظر سامنے دی انتہائی خوبصورت دیواراں اُتے پڑدی اے تے یقین ہوئے جاندا اے کہ ایہ واقعی فنِ تعمیر دا شاہکار اے۔ داخلی دروازے دے نال لگائی گئياں دو وچوں اک تختی اُتے استاد الہی بخش پرجھہ سمیت ساتھی مستریاں تے کاریگراں دے ناں درج نيں جدوں کہ دوسری تختی اُتے انہاں حضرات دے ناں کندہ نيں جنہاں نے مرمت دے ذریعے اسنوں تباہی توں بچایا۔خم دار لکڑی توں بنے دروازےآں، کھڑکیوں تے جھروکاں دی اک منفرد ہی دلکشی اے۔ دوسری طرف بالکونی، چھتیاں، ٹیرس تے سیڑھیاں اُتے لکڑی دے کم نے اسنوں اوہ خوبصورتی بخشی اے جو شاید ہی کسی تے فن تعمیر نوں نصیب ہوئی ہوئے۔ تریخ دیاں کتاباں نال ملدا اے کہ شیخ عمر حیات محل دی 1937ء وچ تعمیر مکمل ہونے توں 2 سال پہلے ہی انتقال کر گئے سن ۔ اس طرح اوہ اسنوں مکمل دیکھنے توں محروم رہے۔
1937ء وچ محل دی تعمیر مکمل ہُندے ہی گلزار دی ماں فاطمہ بی بی نے اپنے بیٹے دی شادی وڈی شان و شوکت دے نال دی اُتے شادی کيتی اگلی ہی صبح بیٹے دی پُراسرار موت نے ماں دی گود اُجاڑ کر رکھ دتی۔ماں نے اپنے بیٹے نوں محل دے صحن وچ دفن کروایا تے اُس دی موت دا صدمہ برداشت نہ کردے ہوئے خود وی اس دُنیا توں رُخصت ہوئے گئياں۔وصیت دے مطابق انھاں وی بیٹے دے پہلو وچ دفن کر دتا گیا۔ ایويں ایہ محل اپنے ہی مکیناں دا مقبرہ بن گیا۔اس دے بعد انہاں دے ورثاء نے محل نوں منحوس تصور کردے ہوئے ہمیشہ دے لئی چھڈ دتا لیکن گلزار دی ماں دا پنے بیٹے تے خود نوں ایتھے دفن کروانے دا فیصلہ محل نوں اج وی زندہ رکھے ہوئے اے ۔عمر حیات دے ورثاء دے محل چھڈنے دے بعد اگلے چند سال تک اُنہاں دے نوکر ایتھے مکین رہے تے بعد وچ اسنوں یتیم خانے وچ تبدیل کر دتا گیا۔
مناسب نگہداشت نہ ہونے دی وجہ توں عمارت مندی حالت دا شکار ہُندتی گئی تے بالائی حصے دی چھت ڈگ کے تباہ ہوئے گئی تاں یتیم خانہ کدرے تے منتقل کردے ہوئے اسنوں بے یار و مددگار چھڈ دتا گیا۔1990ء وچ تحصیل چنیوٹ دے اسسٹنٹ کمشنر ڈاکٹر محمد امجد ثاقب نے ضلع جھنگ دے ڈپٹی کمشنر دے نال مل کے اس محل دی بحالی دا بیڑا اُٹھایا تے تاریخی ورثہ قرار دیندے ہوئے ایتھے لائبریری قائم کر دتی گئی۔لائبریری وچ اس وقت 1 ہزار توں ودھ نادر کتاباں موجود نيں۔ محل دے اک کمرے وچ میوزیم وی قائم کيتا گیا اے جتھے عمر حیات تے انہاں دے اہل خانہ دے استعمال وچ آنے والی چیزاں رکھی گئیاں نيں۔ ضلعی انتظامیہ دے زیر اہتمام اس محل دی مرمت دا کم حالے وی جاری اے۔
گزشتہ تن دہائیاں توں محل دے نگران تے لائبریری انچارج مشتاق احمد کہندے نيں حکومت جے اس محل دے لئی گھٹ توں گھٹ دس لکھ دی سالانہ گرانٹ فراہم کردی رہے تاں اس ثقافتی ورثے نوں ہمیشہ دے لئی محفوظ کيتا جا سکدا اے تے ایہ مُلکی تے غیر مُلکی سیاحاں دی توجہ دا مرکز بن سکدا اے۔