غازی دلاسہ خان مرحوم
غازی دلاسہ خان صوبہ سرحد دے مجاہد اعظم کہلاندے نيں۔ دلاسہ خان 1777ء دے لگ بھگ مسمی خٹک خان دے ہاں داود شاہ کشر [[ضلع بنوں ]] وچ پیدا ہوئے۔ داود شاہ دلاسہ خان دا جد امجد سی ۔ کشر (چھوٹا) (احمد خان) دے اک بیٹے دا ناں گلہ سی جس دے نال غازی دلاسہ خان دا سلسلہ نسب ملدا اے اس حوالہ توں دلاسہ خان دا قبیلہ گلا خیل کہلاندا اے انہاں دے گااں دا ناں وی گلہ خیل مشہور اے۔ ایڈورڈ جو بنوں دا نگران اعلیٰ اسٹنسٹ ریزیڈنٹ 1847ء وچ مقرر ہويا سی اس نے دلاسہ خان دا جو سراپا کھِچیا اے انہاں نوں دے الفاظ وچ پیش خدمت اے۔
جدوں ميں پہلی بار مارچ 1847ء وچ بنوں وارد ہويا تاں جنڈو خیل دے مقام اُتے تقریبا سارے ملک اظہار اطاعت دے طور اُتے حاضر ہوئے سن سوائے دلاسہ خان کے۔ دلاسہ خان مطیع نہ ہويا ایہ واحد ملک سی جو توجہ خاص دا مستحق سی اوہ تپہ داود شاہ دے 1/4حصہ دا مالک سی ۔ مگر انہاں دی جرات کردار دی پختی تے قہرمانہ مزاج دے طفیل سب ملکاں وچ ممتاز سی اوہ اپنے ہمسراں تے اسيں عصراں اُتے حاوی سی ۔ دلاسہ خان سکھ سپاہ تے سکھ سرداراں دا خوف ناک دشمن سی اوہ سکھاں دے لئی خوف دی علامت تے موت دا پیغام سی ۔ اک دفعہ تارا سنگھ نے اٹھ ہزار سپاہ معہ 12 توپاں دلاسہ خان دے گااں اُتے حملہ کیتا سی مگر اوہ دلاسہ خان دے قلعہ اُتے حملہ کیتا سی ۔ مگر اوہ قلعہ زیر کرنے وچ ناکام رہیا۔ سوچیت سنگھ خود وی اک بہادر سکھ سردار سی اوہ وی انہاں دے گااں اُتے حملہ آور ہويا تے انہاں دا محاصرہ کیتا۔ دلاسہ خان نے تنہا رات دی تاریدی ميں انہاں لوکاں دے محاصرے نوں ختم کر دتا تے زندہ نکلنے وچ کامیاب رہیا۔ دلاسہ خان عمر بھر سکھ سپاہ دے خلاف جنگ کردا رہیا انہاں دے ہُندے ہوئے کدی وی سکھ سپاہ خوف دے بغیر بنوں وچ داخل نہ ہوئے۔ تے ہر بار یادگار مقابلہ وچ لاشاں چھڈ کے ناکام واپس لوٹتے سن ۔
بعد وچ انگریزاں دے دور وچ اس نے ایڈورڈ دے نال مفاہمت نئيں کيتی تے علاقہ غیر دی جانب فرار ہويا۔ اس نے کئی مرتبہ بنوں اُتے لشکر کشی دی کوشش کيتی لیکن اپنے ہی لوکاں نے اس دا نال نئيں دتا۔ بعد وچ میجر ٹیلر نے دلاسہ خان نوں بنوں آنے دی اجازت دے دی۔ اس وقت دلاسہ خان صاحب فراش ہو چکے سن علیل تے کمزور سن ہن بنوں دے جملہ قعلہ جات مسمار ہو چکے سن بنوں تسخیر ہو چکيا سی بنویان غلام بن چکے سن آزادی جس دی خاطر اوہ زندگی بھر لڑدے رہے سن سلب ہو گئی سی۔ بنوں دا ایہ نظارہ یقینا دلاسہ خان دے لئی روح فرسا ہوئے گا۔ میجر ٹیلر دے بقول کہ دلاسہ خان دے لئی سب توں درناک سزا بنوں دا موجودہ نظارہ اے۔ دلاسہ خان اس نظارہ دی تاب نہ لا سکے اوہ فوت ہوئے اک نگینہ سی جو ٹُٹ گیا۔