فرانسیسی فن تعمیر
فرانسیسی فن تعمیر فرانس دے کئی کارہائے نمایاں وچ سر لسٹ اے۔ فرانس وچ قدیم مسیحی گرجاگھراں دی عمارتاں پنجويں صدی عیسوی توں ملدی نيں۔ مارسائی دا گرجاگھر تے میلا وغیرہ دے بپتسمہ گھر ايسے دور دے نيں۔ انہاں دا طرز تعمیر اٹلی تے بحیرہ روم دے علاقہ دے دوسرے گرجاگھراں توں کچھ مختلف نئيں اے۔
فن تعمیر دا رومی دور دسويں صدی عیسوی توں شروع ہُندا اے۔ گیارہواں تے بارہويں صدی وچ جو گرجاگھر بنے انہاں وچ صلیب نما گرجے دا عرضی حصہ، بغلی رستےآں دے نال تے اوہ مقابلتاً اونچائی اُتے ہُندے نيں۔ اس دے علاوہ اس وچ گیلریاں، تہ خانے تے سرنگاں بنی ہودیاں سن۔ تہ خانے تے سرنگاں پتھر دی بنائی جادیاں سن تے چھتاں لکڑی دی ہودیاں سن۔ اس دور دے مشہور گرجاگھر سان آنتیان اوسان تریندے نيں۔ فرانس وچ گوتھک فن تعمیر دی ابتدا تقریباً 1140ء نال ہُندی اے۔ سب توں پہلے ایہ فن تعمیر سینٹ ڈینس تے سینس دے گرجاگھراں وچ استعمال ہويا۔ اس وچ نوکدار کماناں استعمال کیتی گئی نيں۔ انہاں دونے وچ دو دو مینارے نيں۔ سینٹ ڈینس وچ گوتھک طرز دے مینار نما مجسمے وی نيں۔
ابتدائی گوتھک دور دے گرجاگھر سینس، لائون تے پیرس وغیرہ وچ نيں۔ ایہ سب بارہويں صدی عیسوی دے نيں۔ بارہويں تے تیرہويں صدی وچ فرانس وچ بے شمار گرجاگھر تعمیر ہوئے۔ چودہويں صدی عیسوی دے وڈے حصے وچ تعمیری سرگرمیاں بوہت گھٹ رہیاں۔
1200ء تک قلعےآں دی تعمیر وچ کافی ترقی ہوچورگی۔ قلعےآں دے اندر دی عمارتاں دی حفاظت دے لئی اکثر دوہری فصیلاں بنائی جاندیاں جنہاں اُتے جگہ جگہ برج بنے ہُندے۔ پندرہويں صدی عیسوی تک قلعےآں دی تعمیر کم ہونے لگی تے جاگیردار وسیع علاقےآں وچ کوٹھیاں تعمیر کرنے لگے۔ شہراں وچ عوامی تے نجی عمارتاں بننے لگاں۔ عوامی عمارتاں وچ روئن دی عدالتاں دی عمارت مشہور اے۔
نشاۃ ثانیہ دا دور فرانس وچ دوسرے ملکاں توں پہلے آیا لیکن اس دی رفتار سست رہی۔ عمارتاں دی سجاوٹ دے لئی پلاسٹر دا استعمال سولہويں صدی توں شروع ہويا۔ فرانسوا اول دا سب توں وڈا تے مشہور قصر فان تن بلو 1528 وچ تعمیر ہويا سی۔ اس دی اندرونی سجاوٹ وچ تکیہ فن (Mannerism) نوں وڈے پیمانے اُتے استعمال کیتا گیا اے۔ ایہ اٹلی توں داخل ہويا سی۔ سولہويں صدی دے وسط تک فرانس دے آرٹ تے فن تعمیر وچ خود اس دا اپنا نشاۃ ثانیہ دا اسٹائل ترقی پا چکيا سی۔ جس دی کچھ اپنی خصوصیات سن۔ اس عہد دے تعمیر کاراں وچ سب توں مشہور لسکوٹ سی جس نے 1546 وچ لو (Louvre) دی تعمیر شروع کردتی سی۔ دلورم دوسرا وڈا ماہر سی۔ اس نے گنبد نوں رواج دتا اوہ وی وڈا ذہین معمار سی۔ ايسے دا اسيں پلہ بلان سی جس نے عمارتاں وچ وڈے وڈے ستون استعمال کیتے تے اس نے فرانس دے فن تعمیر نوں کافی متاثر کیتا۔ سولہويں صدی عیسوی وچ مذہبی جنگاں دا سلسلہ چل پيا۔ اس لئی تعمیری کم کم ہويا۔ ہنری چہارم دے دور وچ حالات کچھ بہتر ہوئے تاں اس نے محلےآں دی تعمیر توں ہٹ کر شہراں دی تعمیر تے منصوبہ بندی دی طرف توجہ دی تے چوک تعمیر کروائے۔ پلاس ددوساج اج وی ايسے طرح باقی اے۔
لوئی چہاردہم دے زمانے وچ فرانسوا منسار نے کلاسیکی اسٹائل نوں مقبول بنایا جو اٹھارواں صدی عیسوی دے بعد تک مقبول رہیا۔ لوئی چہار داساں 1665ء وچ اٹلی دے مشہور مجسمے ساز و ماہر فن تعمیر برنینی نوں روم توں پیرس بلوایا تکہ لو دا محل مکمل کیتا جاسکے لیکن برنینی دے بنائے ہوئے بروک طرز دے منصوبے نوں لوئی نے پسند نئيں کیتا۔ اس دی جگہ اس نے فرانسیسی فنکار پیرول کےمنصوبے نوں پسند کیتا جس وچ زیادہ نزاکت سی۔ ستون پتلے، نازک تے خوبصورت سن تے اوہ بالکل فرانسیسی طرز وچ سی۔
لوئی دے آخری دور دا شاہی ماہر تعمیر ہاردوئن منسار سی اوہ اِنّا قابل تے ذہین تاں نئيں سی لیکن اس وچ تنظیم دی وڈی صلاحیت سی۔ چنانچہ ورسائی دے محل دی توسیع و تکمیل دا کم ايسے نے کروایا۔ محل دے اندر دی سجاوٹ ايسے دی کی ہوئی اے۔ اس دے علاوہ اس نے کئی تے مشہور عمارتاں دی تعمیر وچ حصہ لیا۔ منسار دے دفتر ہی وچ اک ہور ماہر تعمیر پیرلے پوتر نے روکوکو طرز نوں جنم دتا۔ ایہ اک طرح توں اندرونی سجاوٹ دا اسٹائل اے۔ اس وچ عمارت دے اندر کھڑکیوں، کیبنیٹ، چھوٹے کمرےآں دی بناوٹ تے انہاں دی خوبصورتی اُتے زور دتا جاندا اے۔ ستارہويں تے اٹھارواں صدی دے فرانسیسی فن تعمیر دی ایہی وڈی خصوصیت اے۔
وسط اٹھارواں صدی عیسوی توں فرانس نے کلاسیکیت نوں پوری طرح اختیار کر ليا تے اس زمانے وچ بے شمار عمارتاں خاص طور اُتے ہوٹل، اس طرز وچ بنائے گئے۔ انیہويں صدی عیسوی وچ کلاسیکی تے گوتھک طرز وچ سخت مقابلہ چلدا رہیا۔ لوئی ہشتم دا گرجاگھر 1816ء–22ء کلاسیکی اسٹائل وچ بنا سی لیکن 1839ء وچ جدوں اس وچ وسعت دتی گئی تاں ایہ گوتھک اسٹائل وچ سی۔
لوہے تے فولاد دے استعمال وچ فرانس اول رہیا اے جس دی مدد توں اس نے ایفل ٹتے تعمیر کیتا لیکن اس میدان وچ برطانیہ تے امریکا سبقت لے گئے۔ فرانس نے کوئی دوسرا قابل قدر کارنامہ انجام نئيں دتا۔ البتہ 1900ء توں جدید آرٹ دا دور شروع ہويا۔ گیمار، پیرے تے گارنويں نے تے فیر کاربوزیئے، ملاے، ژاں پروئے (Jean Prouve) نے فن تعمیر وچ نويں نويں تجرباں دا سلسلہ شروع کیتا تے بین الاقوامی شہرت حاصل کیندی۔[۱]