قاضی غلام مصطفیٰ مرجانوی
""شیخ الادب مولاناقاضی غلام مصطفیٰ مرجانوی رحمه الله""
تعارف[سودھو]
قاضی غلام مصطفیٰ صاحب قصبہ مرجان تحصیل تلہ گنگ کےوقت کےعظیم محدث مولانا خان محمدصاحب ؒ کےگھر ١٣٢٣ ہجری مطابق١٩٠٥ءماں پیداہوئے ایويں آپ کاتعلق اک علمی گھرانےسےٹھہرا ۔آپ دی عمر حالے تن سال کيتی سی کہ والدماجد کادست شفقت سر توں اٹھیا گیا۔خاندان کاکوئی تے سربراہ زندہ نہ سی ۔ والدہ ماجدہ نے وڈی ہمت توں سے مصائب و آلام برداشت کردے ہوئے اپنے فرزند دی پرورش کی.
مذھبی وعصری علوم[سودھو]
ناظرہ قرآن کریم فارسی دی کتاباں اورعلم الصرف وغیرہ دی ابتدائی تعلیم اپنےخاندان دے اک بزرگ عالم حضرت مولانا عبدالرحمن فاضل دارالعلوم دیوبند انڈیا تے شاگردحضرت علامہ سیدانورشاہ کشمیری ساکن جانگلہ سےحاصل کيتی اورکچھ عرصہ علاقہ کےمشہور عالم حضرت مولاناغلام نبی ساکن کرسال کےہاں رہے ، ابتدائی تعلیم کےبعدلاہور تشریف لے گئے اوتھے جامعہ نعیمیہ وچ ماہر علم منطق وعلم فلسفہ حضرت مولانا احمددین توں معقولات دیاں کتاباں پڑھیاں اس کےبعد١٣٤٧ ہجری مطابق ١٩٢٩ء کواورینٹنل کالج لاہور وچ داخلہ لیا تے پنجاب یونیورسٹی توں مولوی فاضل کےامتحان وچ اول آکے انعامی وظیفہ حاصل کيتا۔
اس دےبعد ١٣٥٢هجرى مطابق ١٩٣٤ءماں منشی فاضل دا امتحان دتا اورامتیازی نمبرات حاصل کيتے دراں اثناء محلہ قصور پورہ راوی روڈ لاہور دی جامع مسجد وچ خطیب وی رہے ۔
لاہور وچ قیام دے دوران علوم عریبہ دے طلباء وچ آپ دی تدریس دی شہرت ہوگئی۔
طلباء دی اک کثیر تعداد آپ توں کسبِ فیض کرنے لگی مگر آپ دی تواپنی علمی پیاس وی حالے باقی تھی،کامل استاداں دی جستجوآپ نوں عظیم دینی درسگاہ دارالعلوم دیوبند انڈیا لے گئی.
١٣٥٧ هجرىءبمطابق١٩٣٨ وچ دارالعلوم دیوبند وچ دورہ حدیث شریف دے لئی داخلہ لیا
شیخ العرب و العجم حضرت مولاناسیدحسین احمدمدنی ؒکے سامنےزانوئےتلمذتہہ کيتا،دورہ حدیث شریف دے سالانہ امتحان وچ نمایاں پوزیشن حاصل کيتی،دارالعلوم دیوبند دی طرف توں بطور انعام حدیث شریف دی کئی کتاباں ملیاں جو ہن وی آپ کےکتب خانہ واقع مدنی مسجد تلہ گنگ وچ موجودنيں ۔ آپ دی انکساری دا ایہ عالم تھاکہ دارلعلوم دیوبند سےسندلئےبغیر واپس ہوئے کہ وچ اِنّے وڈے ادارے دی سند دا مستحق نئيں مگر زندگی دے آخری ایام وچ دارلعلوم دیوبند توں حاصل کر لئی سی اس سند وچ آپ دے علمی استعداد تے اخلاق توں متعلق بہت اچھے جملےنيں۔ دارالعلوم دیوبندپسے واپسی اُتے پنجاب دے ولی کامل حضرت حسین علی الوانی ؒکےہتھ اُتے بیعت کيتی علمی شہرت اوروڈے وڈے مدارس وچ ہرسہولت میسر ہونےکے باوجود اپنے آبائی پنڈ وچ رہناپسند کيتا ،
درس وتدریس[سودھو]
بہت ہی کم مدت وچ تدریسی شہرت دور دورتک پہنچ گئی دور دراز سےطلباءجوق درجوق آنے لگے درس نظامی دی سب ہی کتاباں پڑھاندے سن اُتے ادب دی کتاباں ہرسال زیر تدریس رہدیاں سن اس لئی طلبہ وچ ’’شیخ الادب‘‘ دے لقب توں مشہور ہوگئے ۔ آپ طلباءکی تعلیم وتربیت وچ ہروقت منہمک رہتےتھے آپ نے صبر واستقامت دا اوہ اعلیٰ نمونہ پیش کيتا جس دی نظیر خال ہی وچ نئيں ملدی۔
تلامذہ[سودھو]
آپ دے نمایاں تلامذہ وچوں *مولانامحمدزمان صاحب (سنگوالہ) ،
- مولانامحمد ابراہیم صاحب (نکہ کہوٹ) ،
- مولاناغلام رسول صاحب (جانگلہ) ،
- مولاناعبد الرحمن (جسیال) ، *مولاناقاضی سکندردین (کوٹ سارنگ)،
- مولانامیاں محمدصاحب مرجان
- مولانامیاں محمدصاحب میانوالہ
- مولاناعبدالرؤف صاحب اٹک ،
- مولاناعبدالرشید صاحب (فرزند ارجمند) ،
- مولاناقاضی عصمت الله صاحب (قلعہ دیدار سنگھ) ،
- مولانا سید ضیاء الله شاہ بخاری (گجرات) ،
- مولاناسید عبد المالک شاہ صاحب (دندہ شاہ بلاول) ، *مولاناعبد الرحیم صاحب (ڈھلی )،
- مولانامحمد صدیق(واہ کینٹ)
- مولانا قاری خلیل احمد (سکھر)،
- مولاناقاضی احسان الحق (راولپنڈی)،
- مولانا حسین علی(راولپنڈی) *مولانا اشرف علی(راولپنڈی) دے اسماء نيں ۔
قیام پاکستان دے کچھ عرصہ بعد جدوں صحت کمزور ہوگئی تے حادثات زمانہ دی وجہ توں طلباء وعلومِ دینیہ کارخ پینڈو علاقےآں دی طرف کم ہونے لگیا تے مدارس دی کثرت نے طلباء دا مزاج وی بدل ڈالیا تاں پاکستان دے وڈے وڈے مدارس توں آپ نوں پیش کش ہونے لگی مگر آپ سن کہ رد کيتے جارہے سن آخر کاراحباب دے بے حد اصرار اُتے مندرجہ ذیل مدارس وچ وقتا فوقتاً آپ نے تدریس دے فرائض سرانجام دئیے:
- 1-جامعہ عربیہ گوجرانوالہ، جامعہ اسلامیہ ، وانڈھی (میانوالی)،
- 2-مدرسہ محمدیہ قلعہ دیدار سنگھ ،
- 3-دارلعلوم تعلیم القرآن راولپنڈی
- 4-مدرسہ تعلیم الاسلام دینہ (ضلع جہلم) ۔
آپ علمی و دقیق مسائل وچ انتہائی احتیاط اوراعتدال توں کم لیتےتھےعوام نوں علمائے دیوبندسے وابستہ رہنے دی تلقین فرماتےجے کوئی علمی اورفروعی مسائل توں بحث کردا تاں سختی توں منع فرما دیندے ۔
سفرآخرت[سودھو]
صفر المظفر١٣٩٧ھ مطابق دسمبر ١٩٧٦وچ مرض وفات کاحملہ ہويا علاج دے لئی لاہور تشریف لے گئے چونکہ وقت مقرر آپہنچیا سی اس لئی
واپس مرجان آنے دا تقاضاہويا ادھر مرجان وچ بیماری دی خبر توں شدید اضطراب ہويا ، اہل مرجان دے اضطراب تے آپ دی خواہش اُتے آپ نوں لاہور توں مرجان واپس لیایا گیا تے ربیع الاول١٣٩٧ھ مطابق
٢٩جنوری١٩٧٧غروب آفتاب دے نال نال علم و عمل دا ایہ آفتاب وی ہمیشہ ہمیشہ کےلئے غروب ہوگیادوسرے روز بعد وچ نماز ظہر آپ دے نیڑےی رفیق شیخ القرآن حضرت مولانا غلام الله خان صاحب نےنماز جنازہ پڑھائی تے مرجان وچ تدفین ہوئی
آپ دے پسماندگان وچ دو صاحبزادے قاضی عبدالرحیم مرحوم اورمولاناحافظ عبدالرشید مرحوم چھوڑےنيں دونے حضرات الله نوں پیارے ہوئے چکے نيں الله پاک انہاں دی اگلی منزلاں آسان فرمائے ۔
باقیات صالحات[سودھو]
اس کےعلاوہ آپ نے یادگاراں وچ درج ذیل چیزاں چھڈیاں:
- 1:۔ جامع مسجدمرجان (تعمیر شدہ قبل ازتقسیم ہند)
- 2:۔ جامعہ احیاءالعلوم وجامع مسجد مدنی تلہ گنگ
- 3۔ کتب خانہ جامعہ احیاءالعلوم مدنی مسجد تلہ گنگ
- 4۔جامع مسجدمہاجرین ومدرسہ تعلیم الدین بھیرہ
- 5۔جامعہ اشاعۃ القرآن والسنه و جامع مسجدچکوالہ دروازہ بھیرہ[۱]
لکھتاں[سودھو]
- اصلاح الاخوان تے
- الوصایافی المزایا
حوالے[سودھو]
- ↑ محمد ازہر جمیل کالم:تلہ گنگ ٹائمز