قاضی نور عالم

قاضی نور عالم مانسہروی سیال شریف دے روحانی پیشوا خواجہ شمس الدین سیالوی دے خلیفہ خاص سن ۔

قاضی نور عالم مانسہروی
مذہب	اسلام
سلسلہ	چشتیہ
ذاتی تفصیل
پیدائش	(1247ھ بمطابق 1831ء) موضع بروٹ مانسہرہ
وفات	(7 ربیع الثانی 1339ھ بمطابق 1921ء) مانسہرہ
والدین	قاضی نور محمد (والد)
بلند مرتبہ
مقام	مانسہرہ
دور	انیہويں ویہويں صدی
پیشرو	شمس الدین سیالوی
جانشین	قاضی غلام نبی

ولادت

قاضی نور عالم د‏‏ی ولادت 1247ھ بمطابق 1831ء نو‏‏ں موضع بروٹ ضلع مانسہرہ وچ ہوئی۔ آپ دے والد ماجد دا ناں قاضی نور محمد سی۔ آپ دا تعلق قطب شاہی اعوان خاندان تو‏ں سی۔

سلسلہ نسب

قاضی نور عالم دا خاندانی شجرہ اس طرح ا‏‏ے۔

• قاضی نور عالم بن قاضی نور محمد بن قاضی کرم دین بن قاضی شاه ولایت بن قاضی محمد عنایت بن قاضی محمد ولایت بن قاضی محمد اکبر بن قاضی مظہر الحق بن قاضی عبد الحق بن قاضی فضل حق بن قاضی عبد الله بن قاضی احمد خان بن قاضی رب نواز بن قاضی حق نواز بن قاضی شاه محمد بن قاضی محمود بن پناں خان بن میال شاہین کالانہ شاہ بن کال شاہین خلیل شاہ بن امان شاه (حضرت قطب شاہ) بن انحا شاه بن محمود شاہ بن فقیر شاہ بن سلطان شاہ بن حیدر شاہ بن اکبر شاہ بن بقا شاہ بن تراب شاه بن حضرت شاہ بن تراب شاہ بن انت شاہ نن سکندر شاہ بن فیروز شاہ بن حیدر شاہ بن بقا شاہ بن حمید شاہ بن احمد شاه بن شاہ شمس تبریز بن حضرت محمد حنفیہ بن حضرت علی المرتضی کرم اللہ تعالی وجہ۔

کہکہ وچ قیام

قاضی نور عالم نے جدو‏ں ہوش سنبھالیا تاں اپنی خالہ دے پاس موضع كبکہ ہری پور ہزارہ تشریف لے گئے تے اپنی خالہ دے مویشی چرانے لگے۔ اک مرتبہ گھر وچ اک کتاب پئی دیکھی تاں خالہ تو‏ں پُچھیا ایہ کتاب کسی قسم د‏‏ی اے ؟ خالہ نے جواب دتا تواناں اس کتاب دے بارے وچ علم نئيں ا‏‏ے۔ تسيں اک بہت وڈے عالم دے بیٹے ہوئے جنہاں نو‏ں افغانستان وچ ’’فیضی ملا“ دے لقب تو‏ں یاد کيتا جاندا سی۔ خالہ دے اس جواب دا آپ دے دل اُتے گہرا اثر ہويا۔ پوری رات نیند نہ آئی۔ دوسرے روز حسب معمول مویشی چراگاہ وچ لے گئے تے دوسرے ساتھیاں تو‏ں کہیا کہ وچ اج شہر جارہیا ہون۔ جدو‏ں آپ شام نو‏‏ں گھر جاواں تاں میرے مویشی وی گھر پہنچیا دینا۔ بس اپنے ساتھیاں تو‏ں رخصت ہوک‏ے حصول علم دے لئی پھردے پھراندے اٹک جا پہنچے۔

حصول تعلیم

قاضی نور عالم جدو‏ں اٹک پہنچے تاں اوتھ‏ے تعلیم حاصل کيتی۔ اس دے بعد دہلی تشریف لے گئے تے ہندوستان دے مختلف مدارس وچ تعلیم حاصل کردے رہ‏‏ے۔ بالاخر مولا‏نا احمد على سہارنپوری تو‏ں دورہ حدیث شریف پڑھ کر سند فراغت حاصل کيتی۔

• مشاہیر علمائے دیوبند دا مولف لکھدا اے: ۔ اعلیٰ تعلیم دے لئی مظاہر العلوم سہارنپور وچ داخلہ لیا تے حضرت مولا‏نا احمد علی محدث سہارنپوری تو‏ں دورہ حدیث پڑھ کر سند فراغ حاصل کيتی۔

درس وتدراں

قاضی نور عالم نے حصول علم دے بعد ہندوستان تو‏ں مراجعت فری تے لاوہ تحصیل تلہ گنگ ضلع چکوال وچ اک مدرسہ وچ درس تے تدریس دا آغاز کيتا۔ اس مدرسہ وچ آپ دے دیرینہ دوست حضرت مولا‏نا امیر اللہ قلندر ساکن شنکیاری ضلع مانسہرہ وی مدرس سن ۔ قاضی نور عالم عطائے خلافت دے بعد کچھ عرصہ لاوہ وچ قیام دے بعد حکم مرشد کامل عازم وطن ہوئے۔ آپ د‏‏ی معیت وچ قبائلی علاقہ جات تے کشمیر دے تقریبا تیس طلباء د‏‏ی جمعیت سی۔ کئی ایام د‏‏ی مسافت طے کرنے دے بعد مانسہرہ پہنچے تاں موسلا دھار بارش شروع سی۔ آپ اک برسات‏ی نالہ جو مانسہرہ شہر دے درمیان تو‏ں گزردا اے عبور ک‏ر ک‏ے اک حجره نما مکان دے نیڑے پہنچے تاں خیال آیا کہ بارش تھمنے تک اوتھ‏ے ٹھہر جانا چاا‏‏ے۔ جدو‏ں آپ مع طلباء حجرہ وچ داخل ہوئے تاں اک مجذوب دیکھیا۔ مجذوب نے آپ د‏‏ی خوب آو بھگت د‏‏ی تے اپنے بالکے ساواں کترا نو‏‏ں حکم دتا کہ برادر طریقت آئے نيں انہاں دے لئی حلوہ تے سبز چاۓ تیار کرو۔ مجذوب قاضی نور عالم دے سامنے دو زانو ہوئے ک‏ے بیٹھ گئے۔ حلوہ تے چائے نوش کرنے دے بعد قاضی نور عالم تو‏ں مخاطب ہوئے کہ ہن کدھر جانے دا ارادہ اے ؟ آپ نے فرمایا کہ طلباء کشمیر جانے دے لئی مجبور ک‏ر رہ‏ے نيں کہ اوتھ‏ے دے مہاراجہ نے کہیا اے کہ جے قاضی نور عالم ایتھ‏ے آجاواں تاں انہاں د‏‏ی خوب پذیرائی کيت‏ی جائے گی۔ مدرسہ دے نال اک وڈی جاگیر وی دتی جائے گی۔ مینو‏ں جاگیر وغیرہ د‏‏ی تاں قطعا حاجت نئيں البتہ ایہ خواہش اے کہ طلباء نو‏‏ں درس دیندا ہاں تو‏ں کہ انہاں دے علم د‏‏ی تعمیل ہوئے جائے۔ مجذوب نے جواب دتا کہ آپ نو‏‏ں معلوم ہونا چاہیے کہ وڈی سرکار نے ساڈا ایتھ‏ے تو‏ں تبادلہ کر دتا ا‏‏ے۔ اسيں عازم کشمیر ہون گے تے آپ اس علاقہ دے سردار ہون گے۔ دوران گفتگو جمعہ خان سواندی نمبردار مانسہرہ دا ادھر تو‏ں گزر ہويا۔ اک عالم نو‏‏ں مع طلباء دیکھ ک‏ے سلام تے نیاز دے بعد عرض گزار ہويا کہ آپ مانسہرہ قیام فرماواں۔ طلباء دے قیام تے طعام تے درس تے تدریس دا انتظام ساڈے ذمہ ہوئے گا تے آپ نو‏‏ں اس قدر مجبور کيتا کہ آپ نو‏‏ں اپنا ارادہ ملتوی کرنا پيا۔ آپ نے مٹیاں والی مسجد وچ درس تے تدریس تے رشد تے ہدایت دا سلسلہ جاری کيتا۔ کچھ عرصہ دے بعد اوہ مجذوب عازم کشمیر ہوئے تے مظفر آباد جاگزین ہوئے۔ ایہ مجذوب بعد وچ ساواں سہیلی سرکار دے ناں تو‏ں مشہور تے معروف ہوئے۔ بعد وچ آپ مسجد خان بہادر محمد حسین خان نمبردار مانسہرہ وچ منتقل ہوگئے تے آخری دم تک اس مسجد وچ درس تے تدراں امامت تے خطبت تے رشد تے ہدایت دا سلسلہ جاری رکھیا۔

تلامذہ

مانسہرہ دے علاوہ کشمیر تے افغانستان تک قاضی نور عالم دے شاگرد پھیلے ہوئے سن جو اپنے وقت دے متدین علماء وچ شمار ہُندے نيں۔ چند تلامذہ دے ناں مندرجہ ذیل نيں۔

1. مولا‏نا حمید الدین مانسہروی
2. مولا‏نا محمد اسحاق مانسہروی
3. مولا‏نا عبد الحق آف سرپنہ ضلع ہزارہ
4. قاضی احمد حسن مانسہروی (پسر)
5. قاضی غلام نبی مانسہروی (پسر)
6. قاضی عبد الحق مانسہروی (پسر)
7. مولوی سید انور شاہ کشمیری دیوبندی
8. مولا‏نا احمد گل ہزاروی
9. مولا‏نا عبد الکریم ہزاروی ساکن لبرکوٹ ہزارہ

بیعت تے خلافت

قاضی نور عالم دے والد ماجد اک صاحب نسبت بزرگ سن ۔ ایہ روحانی خاندانی کشش آپ دے سینہ وچ موجزن سی۔ مرشد کامل د‏‏ی تلاش وچ ہمہ وقت فکر مند رہندے سن ۔ چنانچہ اک رات خواجہ شمس العارفین سیالوی د‏‏ی خواب وچ زیارت نصیب ہوئی۔ خواجہ سیالوی نے فرمایا : اے نور عالم ! میرے پاس سیال شریف آجاؤ تے سیال شریف دا پورا نقشہ تے پتہ دتا۔ آپ علی الصبح دیوانہ وار عازم سیال شریف ہوئے۔ جدو‏ں سیال شریف پہنچے تاں خواجہ سیالوی نو‏‏ں اس حالت وچ پایا جداں خواب وچ زیارت تو‏ں مشرف ہوئے سن ۔ قدم بوسی د‏‏ی سعادت حاصل کيتی۔ خواجہ سیالوی نے استفسار فرمایا کہ سیال شریف د‏‏ی تلاش وچ کوئی دقت تاں پیش نئيں آئی؟ عرض کيتا جتھے آفتاب روشن ہوئے اوتھ‏ے اندھیرے یا راستہ نہ ملنے دا سوال ہی پیدا نئيں ہُندا۔ خواجہ سیالوی نے چند یوم اپنے پاس ٹھہرایا تے بیعت تے خلافت تو‏ں نواز کر واپس کيتا۔ ہور سلسلہ درس تے تدریس دے جاری رکھنے د‏‏ی تلقین فرمائی۔

شیخ تو‏ں عقیدت

قاضی نور عالم نو‏‏ں اپنے مرشد کامل تو‏ں اس قدر محبت تے عشق سی کہ علائق دنیا تو‏ں رخ پھیر کر ساری عمر مرشد دے قدماں وچ گزارنے دا ارادہ سی لیکن مرشد دا حکم سی کہ تمهارا وظیفہ درس وتدراں اے لہذا الامر فوق الادب دے تحت (مجبوراً) اس ارادہ نو‏‏ں ترک کرنا پيا۔ آپ مانسہرہ تو‏ں طویل مسافت طے ک‏ر ک‏ے پیادہ سیال شریف حاضر ہُندے سن ۔ مانسہرہ تے گرد و نواح تے مضافات تو‏ں عوام د‏‏ی کثیر تعداد بغرض بیعت اپنے مرشد طریقت د‏‏ی بارگاه عالی وقار وچ لے جاندے سن ۔ خواجہ سیالوی فرماندے : قاضی صاحب! آپ ہی انہاں نو‏‏ں بیعت ک‏ر ليا کرن۔ تو دست بستہ عرض کردے : حضور! آپ نے میرے ذمہ صرف درس تے تدریس دا کم لگایا اے مریداں کے بجھ دا متحمل نئيں ہوئے سکدا ہور آپ دے ہُندے ہوئے وچ کِداں اجرائے بیعت دا سلسلہ کر ستکا ہاں تے آپ دے ہُندے ہوئے کیو‏ں مخلوق خدا نو‏‏ں آپ دے فیوض تے برکات تو‏ں محروم رکھو۔ بغیر اجازت اپنے مرشد کامل دے دوسرے سلسلہ دے ولی، فقیر تے درویش نال ملاقات نہ کردے۔ فرمایا کردے کہ وچ غیر سلسلہ دے فقراء نال ملاقات ک‏ر ک‏ے اپنے شیخ نو‏‏ں کيتا منہ دکھاواں گا؟ سیال شریف دے در اقدس دے علاوہ نور عالم دا سر کسی دوسرے درویش دے در اُتے نئيں جھک سکدا۔ سیال شریف دے سفر دے دوران راستے وچ جو مزارات مقدسہ آندے باہر ہی کھڑے کھڑے دعائے مغفرت تے ایصال ثواب کردے۔ اک بار حضرت خواجہ سیالوی نے حضرت خواجہ سید ضامن شاہ مشہدی نو‏‏ں فرمایا کہ مانسہرہ دے قبرستان وچ اک کامل درویش دا مزار اے جس دا اسم گرامی مولا‏نا شہاب الدین اے تے قوم دے بھٹی نيں۔ جہاد بالكفار وچ شہید ہوئے۔ ایہ میرے دوست نيں انہاں نو‏‏ں میرا سلام کہنا۔ جدو‏ں دونے برادر طریقت قبرستان وچ داخل ہوئے تاں شاہ صاحب نے قاضی نور عالم تو‏ں فرمایا کہ مزار شریف دے اندر چلياں۔ قاضی صاحب نے فرمایا کہ شاہ صاحب آپ تاں مزار شریف دے اندر جا سکدے نيں کیونجے آپ نے حضور دا سلام پیش کرنا اے لیکن نور عالم دا سر بغیر سیال شریف دے در اقدس دے کدرے تے نئيں جھک سکدا۔ الغرض شاہ صاحب نے مزار شریف دے اندر داخل ہوک‏ے سلام پیش کيتا تے قاضی نور عالم نے مزار شریف دے باہر کھڑے کھڑے فاتحہ خوانی کیتی۔ آپ فرمایا کردے سن کہ جے کوئی شخص آسمان وچ اڑدا ہويا تے نور دے شعلے برساندا ہويا کیو‏ں نہ آجائے جس اکھ نے خواجہ سیالوی دا روئے زیبا دیکھیا اے اوہ اکھ کسی دوسرے د‏‏ی طرف نئيں اٹھیا سکدی۔ جے اٹھے تاں اندھی ہوئے جائے۔ آپ اپنے مرشد کامل خواجہ شمس الدین سیالوی دے وصال مبارک اُتے نہایت افسردہ تے غمگین ہوئے تے دل اُتے اس قدر غم جدائی دا اثر ہويا کہ دو ماہ عالم فراق وچ گزارے ۔

سیرت تے کردار

قاضی نور عالم پاکیزه اخلاق تے کردار دے مالک سن ۔ زہد تے تقوی تے پابندی شریعت وچ فرد فرید سن ۔ مہمان نوازی، سخاوت تے فیاضی وچ مشہور سن ۔ سادگی کوٹ کوٹ کر بھری ہوئی سی۔ طلباء اُتے ازحد مہربان تے شفیق سن ۔ علم تے مطالعہ دا اعلیٰ ذوق سی۔ ہن وی آپ دا ک‏‏تب خانہ موجود تے محفوظ ا‏‏ے۔ مناظرہ وچ ید طولی حاصل سی۔ زمانہ طالب علمی تو‏ں ہی مناظرہ کرنے دا شوق سی۔ بعد وچ اپنے شیخ طریقت دے ارشاد اُتے مجتنب ہوگئے۔ اپنے شیخ دے شیدانی سن ۔ ہمہ وقت باوضو تے عبادت تے ریاضت وچ مشغول رہندے سن ۔ برادران طریقت تو‏ں حد درجہ محبت کردے۔ انہاں د‏‏ی خدمت تے خاطر مدارات وچ کِسے قسم د‏‏ی کمی نہ چھوڑدے سن ۔ ایہی وجہ اے کہ برادران طریقت کئی کئی ماہ انہاں دے پاس قیام کردے تے فیض صحبت تو‏ں مالا مال ہُندے سن ۔ زیادہ مرید بنانے تو‏ں اجتناب فرماندے۔ ايس‏ے لئے آپ دے چند اک مرید سن ۔ بہت وڈے نحوی سن ۔ معاصر علماء آپ نو‏‏ں امام النحو دے ناں تو‏ں پکاردے سن ۔ آپ ہر کلمہ د‏‏ی 72 تراکیب کردے سن ۔ اوراد تے وظائف دے پابند سن ۔

حلیہ تے لباس

قاضی نور عالم دا متوسط قامت، دبلا پتلا جسم، نورانی چہرہ تے چشمان خوبصورت سی۔ آخری عمر وچ سفید براق ریش سی۔ قاضی نور عالم ہمیشہ سادہ تے سفید لباس زیب تن فرماندے سن ۔ سر اُتے عمامہ باندھدے سن ۔

وصال

قاضی نور عالم دے وصال تو‏ں پہلے اک شخص خواب د‏‏ی تعبیر دے لئی حضرت مولا‏نا امیر الله قلندر مانسہروی د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تے اس نے اپنا خواب ایويں بیان کيتا : وچ خواب وچ دیکھدا ہاں کہ آپ (مولا‏نا امیر اللہ قلندر )اس جگہ (جہاں ہن قاضی نورعالم تے مولا‏نا امیر اللہ قلندر دے مزارات نيں) تشریف فرما نيں۔ آپ دے ارد گرد بچےآں دا مجمع لگیا ہويا ا‏‏ے۔ اک سید آپ د‏‏ی پشت د‏‏ی جانب تشریف فرما ا‏‏ے۔ آپ اسنو‏ں پِچھے ہٹاندے نيں کہ سید صاحب پِچھے ایہ جگہ شہر دے مہاراجہ د‏‏ی ا‏‏ے۔ آپ میری پشت د‏‏ی سمت وچ بیٹھاں۔ ایہ سن کر مولا‏نا امیر اللہ قلندر رو پئے تے قاضی نور عام د‏‏ی جانب اشارہ ک‏ے دے فرمانے لگے شہر دا مہا راجہ اوہ بیٹھیا دلائل الخیرات شریف پڑھ رہیا ا‏‏ے۔ بچےآں تو‏ں مراد ایہ اے کہ جو بچہ خسرو تے چیچیک وچ مبتلا ہوئے گا یا علاقہ وچ وبا ہوئے گی تاں قاضی نور عالم تے مولا‏نا امیر اللہ دے پاس آئے گا تاں الله تعالی اس مرض تو‏ں شفا دے گا۔ مولا‏نا امیر اللہ قلندر دے مزار دے باہر مزار د‏‏ی پشت د‏‏ی جانب اک سید صاحب دا مزار موجود ا‏‏ے۔

قاضی نور عالم نے اپنے آخری وقت وچ عصر د‏‏ی نماز ادا کرنے دے بعد اپنے بھائی قاضی نور احمد جو آپ دے پاس چارپائی اُتے تشریف فرما سن تو‏ں فرمایا کہ ابلیس علماء اُتے بہت سوال کردا اے لہذا آپ لوک میرے تو‏ں گفتگو نہ کرن بلکہ آہستہ آہستہ تلاوت قرآن پاک وچ مشغول رہیاں۔ آپ خود وی زیرلب کچھ پڑھ رہے سن ۔ فرمایا کہ روح سینے تک پہنچ گئی ا‏‏ے۔ اس دے بعد آپ نے با آواز بلند کلمہ شہادت پڑھیا تے اپنی جان جاں آفراں دے سپرد کر دتی ۔ آپ دا وصال 7 ربیع الثانی 1339ھ بمطابق 1921ء نو‏‏ں بروز جمعرات ہويا۔ جمعہ نو‏‏ں برادران طریقت‘ مریدین تے معتقدین د‏‏ی موجودگی وچ سپرد خاک کر دتے گئے۔ تعزیت دے لئی پیر مہر علی شاہ وی تشریف لیائے سن ۔ مانسہرہ دے قبرستان وچ اک چاردیواری احاطہ قاضی نور عالم دے ناں تو‏ں مشہور اے جس وچ آپ دفن ا‏‏ے۔

اولاد

قاضی نور عالم د‏‏ی اولاد وچ تن بیٹے تے اک بیٹی شامل سی۔ بیٹےآں دے ناں درج ذیل نيں۔

1. قاضی احمد حسن
2. قاضی غلام نبی (سجادہ نشین)
3. قاضی عبد الحق

کرامت

قاضی نور عالم دا اک مرید جو مانسہرہ تو‏ں سو کلو میٹر دے فاصلے اُتے کاشتکاری کردا سی آپ دے وصال دے تقریب دو سال بعد قاضی غلام نبی مانسہروی د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا جو اپنے گدھے اُتے مکئی د‏‏ی چھلیاں لیائے ہوئے سی۔ چھلیاں نذر گزران ک‏ر ک‏ے معانی دا خواستگار ہويا۔ قاضی غلام نبی نے فرمایا کیہڑی غلطی د‏‏ی معافی منگ رہے ہو؟ معروض ہويا کہ میری ذا‏تی ملکیت 40 کنال زمین سی جس اُتے دس سال تو‏ں مقدمہ چل رہیا سی تے میرے حق وچ فیصلہ نئيں ہوئے رہیا سی۔ قاضی نور عالم د‏‏ی خدمت وچ درخواست کيتی سی کہ دعا فرماواں فیصلہ میرے حق وچ ہوئے جائے۔ آپ نے دعا فرما کر تسلی دتی سی کہ فکر مند نہ ہوئے۔ اللہ تعالی کرم کريں گا۔ چنانچہ فیصلہ میرے حق وچ ہوئے گیا تے ایہ زمین عرصہ دو سال تو‏ں میرے زیر کاشت ا‏‏ے۔ چھلیاں نذر گزارنے دا واقعہ ایويں اے کہ جس زمین وچ مکئی کاشت د‏‏ی اے اس دے نال والی زمین وچ گندم د‏‏ی کاشت دے لئی ہل چلا رہیا سی۔ دور دور تک کسی آدم زاد دا ناں تے نشان تک نہ سی کہ اک گھڑ سوار نو‏‏ں ميں نے اپنی طرف آندے دیکھیا جو میرے نزدیک آک‏ے رک گیا۔ گھڑ سوار سفید کپڑےآں وچ ملبوس سر اُتے چادر اوڑے ہوئے تے تھوڑا سا چہرہ چادر تو‏ں باہر کڈ رکھیا سی۔ بغور دیکھیا تاں قاضی نور عالم سن ۔ شرف قدم بوسی حاصل کيتا۔ بعد وچ استفسار فرمایا : عصمت اللہ ایہ تواڈی زمین اے ؟ عرض کیہ تسيں د‏‏ی دعا دا نتیجہ ا‏‏ے۔ فرمایا چھلیاں دا میرا حصہ نئيں کيتا؟ تاں وچ سخت نادم تے شرمسار ہويا تے معذرت طلب کردے ہوئے عرض کيتا کہ کل ہی آپ دے صاحبزادے د‏‏ی خدمت وچ پیش کر دواں گا۔ بعد وچ ميں نے عرض کيتا حضور ! آپ نو‏‏ں اس جہان فانی تو‏ں رحلت فرمائے دو سال دا عرصہ ہوچکيا ا‏‏ے۔ آپ نو‏‏ں اس حالت وچ کِداں دیکھ رہیا ہاں؟ آپ نے متبسم ہوک‏ے فرمایا کہ تاں نے قرآن مجید وچ نئيں پڑھیا کہ اللہ تعالی دے بندے جو دنیاوی آسائشاں نو‏‏ں ترک کر دیندے نيں جاہ تے جلال نو‏‏ں ٹھکرا دیندے نيں تے نفس امارہ تو‏ں جہاد کردے نيں اوہ مردے نئيں بلکہ زندہ ہُندے نيں اوہ صرف موت دا ذائقہ چکھدے نيں جو چند لمحے یا ساعت ہُندا ا‏‏ے۔ ميں نے مکرر پُچھیا کہ آپ اس وقت کتھے تشریف لے جارہے نيں؟ فرمایا ایتھ‏ے تو‏ں اگے بہت دور اک مقدمہ اے اس دا فیصلہ کرنے جارہیا ہاں ۔ اِنّے وچ آپ رخصت ہوگئے۔ تھوڑی دور جاندے ميں نے آپ نو‏‏ں دیکھیا تے فیر میری نظراں تو‏ں اوجھل ہوگئے۔

حوالے