قدیم آریائی تریخ دی جغرافیائی بنیاد
تعارف
[سودھو]ہندوستانی آریائیاں دی قدیم تریخ تے جغرافیہ توں لاعلمی ، یا تاں ساڈی کاہلی دی وجہ توں یا ساڈی قیمتی تاریخی کتاباں دے دشمناں دے ذریعہ تباہ ہوچکی اے ، اس دے باوجود سانوں پوری یقین دے نال اعلان کرنے دا موقع نئيں ملدا اے کہ ساڈی قدیم آریائی سبھیاچار کيتا اے۔ گٹھ اس وقت پہونچ گیا سی ، جدوں جدید نو مہذب اقوام دے ظہور ، جنہاں دا کہنا سی ، ایتھے تک کہ اس دا ناں یا نشان تک نئيں سی! یقینا، ، ساڈی قدیم تریخ دے تعاقب وچ یورپی اسکالرز دی مدد قابل قدر اے۔ اج تک انہاں نے جو کچھ وی کيتا ، اوہ امید مند رہنے تے ساڈی اکھاں کھولنے دے لئی کافی اے۔ ساڈی تریخ صرف چند مسیحی یا غلط لفظاں تک محدود نئيں اے۔ ایہ کائنات جدید تے جدید اسکالرز دے ذہن دی مانیٹرنگ اپریٹس دی نظر توں باہر نئيں اے۔ سچ دسو تاں آریاں دی تریخ دنیا دی تریخ اے۔ اج تک ، کوئی وی ٹھیک طور اُتے نئيں کہہ سکدا کہ آریاں دی پوری تریخ کدوں دنیا دے فرقہ پرستی نوں نظر آئے گی۔ یوروپی اسکالرز نے سانوں اندھیراں توں نکلنے دا راستہ دسیا اے۔ ہن ہماریا فرض اے کہ اسيں اپنی تریخ دی شاندار تصاویر نوں دنیا دے سامنے رکھن۔ ایہ اکثر مغربی اسکالراں دا عقیدہ رہیا اے تے ایہ کہ ہندوستانی آریائی تریخ لکھنا یا اسنوں محفوظ کرنا نئيں جاندے سن ۔ ایہ تنازعہ ، جو کسی وی ہندوستانی اسکالر دے لئی ناقابل برداشت اے ، کئی دناں توں جاری اے۔ قدیم تریخ دے تعاقب دے لئی اکثر دو کنونشن ہُندے نيں ، تے تاریخی عناصر دی وضاحت وی اکثر دو رستےآں نال ہُندی اے۔ مغربی اسکالرز نوں شیڈولنگ وچ بہت ہچکچاہٹ تے غلط سلوک کرنا چاہیدا۔ اج ایہ گل قطعی ناقابل تردید اے کہ ہماریا آریہ ، سائنس ، آیوروید وغیرہ نے تمام فنون وچ اس کمال کوپہنچ لیا سی ، جو اج وی یورپ دے لئی خیالی معلوم ہُندا اے۔ ایہ اک سچائی اے ، جو پہلے نئيں سی ، لیکن ہن ہر مغربی اسکالر اسنوں گھاٹی توں پاک قبول کررہیا اے۔ ہاں ، نظام الاوقات دا سوال بہت پیچیدہ اے تے اوہ اس لئی وی اے کہ ساڈے پاس تاریخی شواہد دی کمی اے۔ ساڈے دل دے شہنشاہ بال گنگا دھار تلک دے 'اورون' گانٹھ نے سانوں اس سمت وچ بہت زیادہ روشنی بخشی اے۔ انہاں دے افکار تے اخذات نجوم ، ریاضی تے ویدک حمد اُتے مبنی نيں۔ سچی گل ایہ اے کہ اس وقت جدوں اسيں سن ، دنیا وچ ساڈی ذات دے علاوہ کوئی مہذب ذات نئيں سی۔ ساڈی تاریخی نوادرات دا اک تاریخی غرور اس وچ شامل اے۔ اج "ہم" اسيں نئيں نيں ، اج اسيں بہت سارے بن چکے نيں تے ايسے عاجزی وچ نہ صرف ہندوستانی تریخ ، ہر وقت تے فیر عالمی تریخ اک جھگڑے دی گل بن گئی۔ دنیا وچ آریا تے غیر آریا ہی واحد ذات نيں۔ آریاں دیاں شاخاں اِنّی ودھ چکيتیاں نيں کہ اس اندھیرے وچ تریخ دے صفحات نوں الٹنا اک بہت وڈا مسئلہ اے۔ اس دے لئی حیرت دی گل ایہ اے کہ پوری قدیم تریخ دی بنیادی طور اُتے دو بنیاداں نيں۔ اک تاں ویدک ادب اُتے زمین دے مختلف سطحاں دی دریافت تے دوسری جغرافیائی بنیاداں پر۔ دن بدن ساڈی تریخ نوں اک نويں روشنی ملدی جارہی اے۔ آریہ چھری اسيں توں بڑھاپے یا پریلیکا دی شکل وچ مل رہے نيں۔ ویدک ادب دے لیکچر دی شکل دن بدن سنجیدہ ہُندی جارہی اے۔ سچ پوچھاں تاں ویدک ادب دنیا دا ادب بندا جارہیا اے۔ سب اس وچ یکساں دلچسپی رکھدے نيں۔ کوئی وی ایہ نئيں کہہ سکدا کہ مستقبل وچ ساڈی آریائی تریخ دی شکل کيتا ہوئے گی تے ساڈے بین الاقوامی تعلقات کيتا ہون گے۔ ہماریا سارا ادب دنیا دا ادب ہُندا جارہیا اے۔ کون کہہ سکدا اے کہ ہماریا فلسفہ ، ادب تے تریخ اک دن ، فلسفہ ، ادب تے تریخ آفاقی نئيں ہوئے گی؟ دنیا اج تک دہرا رہی اے جو آریاں نے اج کيتا اے۔ تے شاید اوتھے پہنچ جا. گے جتھے اسيں اک بار پھردے پھردے نيں۔ ایہ اک تاریخی حقیقت اے۔ اس دا انکشاف اک دن ہوئے گا۔ کہیا جاندا اے کہ ہندوستان بین الاقوامی یونین دی واحد بنیاد ہوئے گی۔ کیوں کہ اس دی چابی اس دے ہتھ وچ اے۔
ہاں ، ثبوت نہ ہونے دی وجہ توں ساڈی تریخ اج متکلم دی طرح تھوڑی جہی ہوگئ اے۔ پرانا گپ شپ دی طرح ہوئے گیا اے تے رامائن تے مہابھارت نوں استعاراندی شکل ملی اے ! ایہ ساڈے لئے بے بسی تے شرم دی گل اے۔ ہندوستانی اسکالر اس مسئلے نوں حل کرنے دی کوشش کر رہے نيں۔ ودیودر شریت کے۔ پی جاسوال ، بہار تے اڑیسہ ریسرچ سوسائٹی دے جریدے وچ ، گارگ سمہیتیہ دے اک باب دی بنیاد اُتے واضح طور اُتے ایہ ثابت کرچکے نيں کہ ہندوستانی تریخ لکھنا جاندے سن ، تے گارگ دے تاریخی باب توں اسيں جاندے نيں۔ بغیر کسی پریشانی دے تریخ تک پہنچیا جاسکدا اے۔ امید اے کہ بہت نیڑے وچ ، مہابھارت توں لے کے اج تک دی اک لکھی ہوئی تریخ ساڈے سامنے آئے گی۔ یونانی اسکالرز دے تاریخی حساب توں گارگ سمہیتہ دا تاریخی حساب ملیا اے ، جو انہاں نے ہندوستان دے بارے وچ لکھیا اے۔ جیسوال جی دی ایہ کاوش تاریخی دنیا وچ اک عروج نوں جنم دے سکدی اے۔ صرف بے پناہ سنسکرت ادب دی پیروی کرکے ہی اسيں اپنی تریخ دی تلاش وچ کامیاب ہوسکدے نيں۔ لوکمانیا تلک ساڈے رہنما نيں۔ ہن سانوں اگے ودھنا اے۔ اس مضمون وچ ، سانوں جغرافیائی بنیاداں اُتے ہندوستان دی قدیم تریخ دی جھلک پیش کرنے دی کوشش کرنی ہوئے گی۔ اس سلسلے وچ ، اسيں اپنشاد ، پورن تے مہابھارت دی جغرافیائی وضاحت توں بہت کچھ جان سکدے نيں۔ سریمداد بھاگوت وچ ، جغرافیہ دی صرف مکمل ترتیب تیار کيتی گئی اے۔ اس مضمون وچ ، وچ صرف جغرافیہ دی بنیاد اُتے ایہ ثابت کرنے دی کوشش کراں گا کہ آریائی ہندوستان وچ کابل توں نئيں آئے سن تے کشمیر دے راستے توں نئيں آئے سن تے پورے پنجاب وچ دریائے سندھ دے کنارے آباد سن ۔ پنجاب توں ، اوہ شمال مغرب وچ منتقل ہويا تے دریائے کابل دے آس پاس پہنچیا ، تے اوتھے اسنوں آریاں دی شاخ دا سامنا کرنا پيا ، آکسس - دریائے دے شمال مغرب وچ ، ایریا نیم واجو (اریانام واج) ، یعنی 'آریانام ورجا' ، نوں آریائیاں دی ہندوستانی شاخ توں وکھ کردتا گیا سی۔ اوہ ہندوستانی آریائیاں توں اتفاق نئيں کردا سی ، تے اس نے ہندوستانی آریائیاں نوں دیوتا کہنا شروع کيتا۔ ہندوستانی آریائی لوک اسنوں 'اسور' دے ناں توں پکاردے سن ۔ رگوید وچ لفظ آسور دا اوہی معنی نئيں اے جو اج سمجھیا جاندا اے۔ اس توں پہلے ، لفظ 'اسور' دا استعمال 'اسون رتی لات دادتی اندی اسوراء' دے معنی وچ ہُندا سی۔ ہن اس دا معنی 'نا سورہ اسورh' بن گیا اے۔ ایرانی آریائیاں دے نال ہندوستانی آریائیاں دی لڑائی دی اصل وجہ دسنیا مشکل اے ، لیکن ایہ کہیا جاسکدا اے کہ اس بدنظمی دی وجہ کچھ معاشی تے کچھ مذہبی سی۔ اسيں رگوید وچ دیکھدے نيں کہ آریاں دے دیواں دی تعداد آہستہ آہستہ ودھدی اے۔ ایوستا وچ ویدک ادب دے برہمن حصے دا کوئی اشارہ نئيں اے۔ جی ہاں، رگوید دی طرح ، منتر تے سترا یقینی طور اُتے جند ایوستا وچ موجود نيں۔ اک منتر دی شکل 'مانتھرا' اے۔ زرتشترین دی مقدس تحریراں دا ناں 'مانترا شانت' رکھیا گیا اے۔ اوستا دے دیوتاواں وچ - جو ہندوستانی آریاں توں ملدے جلدے نيں - وچ مترا ، ورونا ، آریمن تے یامی (یما) نيں۔ ویدک ادب وچ ، ایتھے دے آریائیاں نے دن بدن ترقی کيتی۔ فکر دا دھارہ دائمی طور اُتے رواں دواں سی۔
جغرافیائی حیثیت تے ہندوستانی آریائیاں تے زرتشت شہریاں دی تنقید۔ ہن ہندوستانی تے زرتشت شہریاں دے جغرافیائی محل وقوع اُتے مناسب غور کرنے دے بعد ، وچ ایہ بیان کراں گا کہ ہندوستانی ادب وچ بیان کردہ جغرافیے دا نمونہ اوستا دے جغرافیے توں کس طرح مختلف اے۔ پہلے وچ مختصر طور اُتے وایم پوران وچ مذکور جمبورویپ دے ملکاں دی لسٹ پیش کردا ہون۔
ادم ھموتم ورشن بھرھم ناں وشروم۔ ہیم کٹ پان تسمت نامنا کمپروشن سمرتم
ناشادھم ہیمکٹوٹو ہریورشام تدوچیاٹے۔ ہریورشٹ پارانچائیو میروشٹا تڈیلاورتم
نیلم رمیاکم ناں وشروتم رامائیت لیکن سفید وشرنتم ہیرنمام
ہیرنمائت پار چپی شرنگونٹو کروہ سمرتم۔ (وایو پرانا)
- ) ہوواٹ سال یعنی مشہور ہندوستان سال ،
- ) اس دے بعد ہیم کٹ پہاڑ اے ، جسنوں کم پورش ملک کہیا جاندا اے ،
- ) ہیم کٹ دے بعد ناشاد اے ، جسنوں ہریورشا کہیا جاندا اے ،
- ) ہریورشا دے بعد ، میرو پروت دے شمال وچ توسیع کيتی گئی اے۔
- ) ایلوراٹ دے بعد ، نیل سال اے ، جو 'رامائک' دے ناں توں مشہور اے ،
- ) رامائک دے شمال وچ سفید خطہ اے ، جسنوں ہیرانمایا کہیا جاندا اے اور
- ) ہیرنماے دے بعد ، شرینگوان اے ، جو کورو دے ناں توں جانیا جاندا اے۔
اس طرح ، جمودویپ دے تحت وایو پرانا دے مطابق ست ملکاں سن ۔ ست ملکاں وچ کورو سب توں زیادہ شمالی سی۔ ایہ 'کر' کتھے اے ، کائنات دی مندرجہ ذیل آیت توں ایہ واضح ہوجاندا اے۔
جواب: سمندر سمندر اے۔ کوراو تاترا تدو ورشم پنیا سدھا-نورٹویٹم
یہ کور شمالی سمندر دے جنوب دی طرف واقع اے۔ سدھا مرد ایتھے رہندے نيں ، جنہاں دا ناں 'کور' اے۔
یہ کورو دا جنوب ہونا ضروری اے ، جو قطب شمالی دے شمالی دائرے وچ ہُندا۔ اس توں لو تلک دی رائے نوں ٹھیس نئيں پہنچکی۔ لیکن سوال ایہ اے کہ اس کور تے بھارت کھنڈا دے وچکار کيتا تعلق اے ؟ وچ اسنوں واپس کراں گا۔ تب تک ایہ دیکھنا چاہیدا کہ ساڈے کرماں وچ اس کرو دی وضاحت کینال کیندی گئی اے۔ پدما پوران دی درج ذیل آیات نوں غیر ضروری نئيں کہیا جاسکدا۔
اتٹران تاں شرینگسیا سمودراندے درویجوٹاما۔ ورشا مارواتم ناں تسمت سرینگوتھم پرمپپا
نہ آپ تے نہ ہی سوریاگتی: تے نہ ہی جیریاندی چ منواہ۔ چندرماشت سنکاشترو جیوتیربھت
یعنی ، شرینگا دے شمالی سمندر دے آخر وچ ایراوت سال اے ، جتھے 'درویشاں وچ بہترین' رہندا اے۔ ایہ سال شرینگوان دے بعد دا اے تے ایتھے نہ تاں سورج دی حرکت ہُندی اے تے نہ ہی انسان بُڈھے ہُندے نيں تے ساکشترا چاند ہمیشہ دے لئی چمکتا اے۔
ایتھے اتر پردیش کورو دے بجائے ایروت بن گیا اے۔ لیکن پدماپوران دے مطابق ، سانوں شمالی کوریا نوں اس مورو تے نیل دے درمیان پایا جاندا اے۔ جیسے-
दक्ष تون نیلسیا میرو: پارشیتہ تاتھوتارے۔ اتٹرا: کورو وپرا: پنیا: سدھنیشیویت: 4۔
اس آیت وچ ، سانوں یقینی طور اُتے کائنات دا سایہ ملدا اے ، لیکن کرو ایتھے آکے ، شمالی کورو وچ جاندے ہوئے ، میرو تے نیل دے بیچ شمال قطب دے نیڑے علاقےآں توں چلے جاندے نيں۔ یقینا ، ایہ آریاں دی منتقلی دا اشارہ اے۔ آریائی درمیانی ایشیاء دی طرف رواں دواں رہندے نيں تے اپنے نال اپنے پیارے علاقے دا ناں لیندے نيں ، جو مشرق ایشیاء توں جنوب دی طرف منتقل ہوچکے نيں ، تے بھرت کھنڈ نوں کورو پنچل دی حیثیت توں تبدیل کرچکے نيں۔ وچ اسنوں مرثیے وچ دکھاواں گا۔ تب تک وچ دوسرے ثبوتاں توں ایہ ثابت کراں گا کہ ہریورشا وچ مہا ہندوستان وچ ایہ کور کِداں آیا اے۔
ارجن دا سفر نامہ تے کُرو یا اتراکورو
[سودھو]مہابھارت دے جلسہ تہوار وچ ارجن دے فتح سفر دے تناظر وچ ، شمالی کورو دا ذکر وی اے۔ ایہ ثابت ہويا کہ شمالی کورو دے لوک ہریورشا وچ رہندے نيں۔ ہن ایہ سبز سال قطب شمالی دے نیڑے ترین دائرے وچ نئيں اے۔ ایہ منسور دے علاقےآں دے بہت جنوب دی طرف تے شمال توں دسیا جاندا اے۔ ارجنہاں دی فتح دا سلسلہ مندرجہ ذیل اے - اوہ پہلے
(1) سفید پہاڑاں نوں عبور کرنے دے بعد ، اوہ کمپورس دے رہائشی مقام اُتے چلے جاندے نيں ، یعنی کمپورش سال وچ ، جس دا بیٹا ڈرمارجا نے محفوظ کيتا سی۔
(2) اس دے بعد ، انہاں اُتے فتح حاصل کرکے تے انہاں نوں لے جانے دے بعد ، اوہ گہیاکاں دے زیرقیادت 'ہتک' نامی اس ملک وچ چلے گئے۔ انہاں نوں وی جیتنے دے بعد ، اوہ مانسوروار دی طرف ودھیا۔
(3) ملک ہتک دے بعد ، منسوروور دے نیڑے گندھارواس دی سرزمین سی۔ اس نے اس ملک نوں وی فتح کيتا تے گندھاروا نامی گھوڑےآں نوں تیتر کلمیش تے مانڈوک دے طور اُتے لیا۔
(4) اس توں شمال جاندے ہوئے اسنوں ہریورشا مل گیا۔ ایتھے مہاکاویہ ، مہاویریا درباناں نے التجا کردے ہوئے انہاں دی نقل و حرکت بند کردتی۔ انہاں دا کہنا سی کہ ایتھے انساناں دی نقل و حرکت نئيں اے ، نارتھ کرو دے لوک ایتھے رہندے نيں۔ ایتھے جیتنے دے قابل کچھ وی نئيں اے۔ ایتھے تک کہ اے پارت ، ایتھے داخل ہونے اُتے وی آپ نوں کچھ نظر نئيں آئے گا تے نہ ہی کسی انسانی جسم توں کوئی چیز نظر آرہی اے۔ انہاں لوکاں نے پرتھ دی خواہش اُتے دوبارہ تفتیش کيتی۔ پرتھا نے کہیا کہ وچ صرف دھرماراجا یودھیشیترا دی خوبی نوں قبول کرنا چاہندا ہون۔ ایہی وجہ اے کہ یودھیشیترا دے لئی ٹیکس دی ضرورت اے۔ ایہ سن کر ، انھاں نے آسمانی کپڑے ، کاسمیٹکس تے آسمانی عبادتاں کیتیاں۔
स श्वेतपर्वतं वीरः समतिक्रम्य वीर्यवान्। देशं किम्पुरुषावासं द्रुमपुत्रेण रक्षितम्॥
महता सन्निपातेन क्षत्रियान्तकरेण ह। अजयत्पाण्डवश्रेष्ठः करे चैनं न्यवेशयत्॥
तं जित्वा हाटकं नाम देशं गुह्यकरक्षितम्। पाकशासनीव व्यग्रः सहसैन्यः समासदत्॥
सरो मानसमासाद्य हाटकानभितः प्रभुः। गन्धर्वरक्षितं देशमजयत् पाण्डवस्ततः॥
तत्र तित्तिरकिल्मिषान् मण्डूकाख्यान् हयोत्तमान्। लेभे स करमत्यन्तं गन्धर्वनगरात्तदा॥
उत्तरं हरिवर्षन्तु स समासाद्य पाण्डवः। इयेष जेतुं तं देशं पाकशासननन्दनः॥
तत एनं महावीर्या महाकाया महाबला। द्वारपालाः समासाद्य हृष्टा वचनमब्रुवन्॥
पार्थ नेदं त्वया शक्यं पुरं जेतुं कथंचन। उपावर्तस्व कल्याण पर्याप्तमिदमच्युत॥
न चात्र किंचिज्जेतव्यमर्जुनात्र प्रदृश्यते। उत्तराः कुरवो ह्येते गात्रयुद्धं प्रवर्तते॥
प्रविष्टोऽपि हि कौन्तेय नेह द्रक्ष्यसि किंचन। नहि मानुषदेहेन शक्यमत्राभिवीक्षितुम्॥
... पार्थिवत्वं चिकीर्षामि धर्मराजस्य धीमतः।..युधिष्ठिराय यत्किंचित् करपण्यं प्रदीयताम्॥
ततो दिव्यानि वस्त्राणि दिव्यान्याभरणानि च। क्षौमाजिनानि दिव्यानि तस्य ते प्रददुः करम्॥
-- (महाभारत, सभापर्व)
سا whitparvatam ویرا: مساوی منی. دیش کامپوروسوسم ڈرموپوتران رکشیتم
مہتا سنیپٹن کشتریانت کارین اے۔ اجےتپنداورشیسی: کیرن چینیاویش
تان جیتوا ہتکم ناں دیش گہیاکارکشیتم۔ پاکسنیف ویگراہا: سہسینیا: سمسادات
سارو مانسمسادتا ہاتکان بیتہ: پربھو۔ گندھارکشیٹن دیشمجائیت پنڈت
تتtraر Tit تِتkرِکِلmمِش Mandن منڈوکِیانہ حیاتtaا .ن۔ لیہے نوں کرامتینتم گندھاروانگراٹا
جواب: ہریوریشتو سمسامیا پانڈوا ایشیشیتو دیش دیش پاکشسانندن:
ٹیٹ تے مہاویریا مہاکایا مہابالا۔ دوارپالیا: لفظ دا وکھ تھلگ دل
پرتھا نیدندامیہ شکیہ پورن جیٹون ہتھیار سُٹن والے فلاح و بہبود دے لئی کافی اے
نہ ہی چترا کنیچیجاٹوازمرجاناتر پراڈوکوٹے۔ اتٹارا: کورو حیات گیٹرودھیا پرٹیٹیٹ
انٹری ہی کونٹائے نہ درخیاسی کچن۔ نہی منوشادین شکیاماتربھیوشتیکم
… پرتھویتویم چکیرشمی دھرمراجاسیا دھھیماٹھہ … یودھیشیتیرایا یکرشیت کرپینیا پردیماتم
تاتو دیوانی واسٹرانی دیوانابھنرانی چوہدری۔ کشمومجانی دیویانی تسیا ت پردادو کرم
- (مہابھارت ، سنکروا)
اج ، کالیداس دے بیان کردہ بادل دے راستے وچ پائے جانے والے تقریبا all ندیاں ، گیری تے شہر نوں اج ہی معلوم ہوچکيا اے۔ اسيں کنکھل یعنی ہریدوار یا کیلاش توں اتفاق کردے نيں ، لیکن اس دے شمال وچ ، اسيں گندھاروا شہر ، الکاپوری نوں اک خیالی تصور کردے نيں۔ گھٹ توں گھٹ اسيں ایہ مننے نوں تیار نئيں نيں کہ ایہ جغرافیائی سچائی وی اے۔ ارجنہ نے پہاڑی ، ہمالی پہاڑاں نوں عبور کيتا تے شمال دی طرف ودھیا۔ لیکن اسيں شاعر دے تخیل توں زیادہ کچھ قبول کرنے نوں تیار نئيں نيں۔ بادل دا راستہ تے وی خیالی اے۔ لیکن اس توں پہلے اسيں ایہ دکھانا چاہن گے کہ بدھ مت دے لوکاں دا ہمالیہ اتر پردیش توں کینال تعلق اے۔ بہار-نیشنل کالج دے پرنسپل شریوت دیویندر ناتھ سین ایم اے ، آئی ای ایس انھاں نے پالی ادب وچ ٹرانس ہمالیہ یاداں دے عنوان توں اپنے مضمون وچ ایہ گل اچھی طرح توں ظاہر کیتی اے کہ ہمالیہ دے خطے وچ بدھ مت دے لوکاں دا اِنّا اثر و رسوخ کیوں سی تے مانسوروور دے ہمسایہ علاقےآں توں بدھ مت دے لوکاں نوں اِنّا پیار کیوں ہويا۔ انہاں نے بدھسٹ آبائیاں دی بنیاد اُتے ایہ ثابت کيتا اے کہ ہندوستانی آریائیاں دی محبت ہمالیہ دے خطے توں کسی حد تک فطری سی۔ اسيں انہاں دے نتائج نوں مسترد نئيں کرسکدے نيں۔
گرگ سمیتا تے ہندوستانی تریخ
[سودھو]مہابھارت دے بعد دی تریخ نوں گارگاچاریہ نے اپنی گارگا سمہیتہ وچ بیان کيتا اے۔ ایہ اُتے لکھیا گیا اے کہ شریوت کے۔ پی جےسوال نے دو صدیاں پہلے جنامیجیا توں لے کے مسیح تک دے دور دی تریخ بیان کيتی اے ، جس نے بہار تے اڑیسہ ریسرچ سوسائٹی دے جرنل وچ گارگسامہیٹا دے 'یوگا پورن' نامی باب اُتے مبنی اے۔ گرگچاریہ نے کرشنا (دراوپادی) دی موت دے بعد توں ہندوستان دی تریخ لکھی اے۔ انہاں دی تریخ دی تصدیق قدیم کرنسیاں ، غیر ملکی اسکالرز دے ریکارڈاں تے آزاد شواہد توں وی ہُندی اے۔ انہاں نے جنمامیجایا تے برہمناں دے وچکار بد نظمی دا ذکر کيتا اے۔ دوسری چیز ، جو گڑگہ سمہیت توں مشہور اے ، اوہ ایہ اے کہ مہابھارت دے بعد آہستہ آہستہ برہمن مذہب دا مرکز ٹیکسلا توں مگدھا دے پٹلی پترا وچ منتقل ہوگیا۔ جنمامیہ دا راجگڑھ ٹیکسلا اے تے اسنوں برہمناں نال دشمنی اے۔
مہابھارت دے بعد ، یقینی طور اُتے برہمن مذہب یعنی ویدک مذہب دے خلاف نقل و حرکت دی علامت اے۔ ایسا کیوں ہويا ، اس وقت صرف تریخ ہی دسی جاسکدی اے۔ ہندو نظام دے مطابق ، مہابھارت دا وقت مسیح توں 3،000 سال پہلے دا سمجھیا جاندا اے تے اس وقت نوں سچ ثابت کيتا جاسکدا اے۔ اسيں بخوبی واقف نيں کہ بدھ دیو تے مہاویر جین مسیح توں پہلے ستويں صدی دے وسط وچ پیدا ہوئے سن ۔ فطری طور اُتے ، اس مذہبی انقلاب دے کامیاب ہونے دے لئی 2،600 سال کافی وقت نئيں نيں۔ ساڈی مذہبی فکر وچ ویدک دور توں تبدیلیاں رونما ہُندی رہیاں نيں تے سانوں ہندو فلسفے دی بتدریج ترقی دا وی پتہ چلدا اے۔ فیر اسيں ویدک دور دی توحید (جس وچ توحید دی بنیاد رکھی گئی اے ) توں نوآبادیاتی دور دے توحید دی طرف آندے نيں۔ سانوں توحید دے بعد برہمنیت مل جاندی اے ، جس توں ویدانت دی ابتدا ہوئی۔ اس برہمن ازم وچ مایان ازم وی شامل اے۔ دنیا نوں مایا دا جال سمجھیا جاندا اے تے برہما سچ نيں۔ لیکن اس عظیم برہمن ازم تے مایا ازم دے بعد انسان دی حرکت تے فطرت شعور بیدار ہويا۔ برہمن پُورش تے مایا پراکیندی بن جاندے نيں۔ اس سوچ دی نشوونما وچ کافی وقت ضرور لگیا ہوئے گا۔ سترا دور وچ ، سانوں کپل دی عدد اعداد ملدی اے۔ اگرچہ سانکیاکریکا سنگھیادھرم دے عروج دے کافی عرصے بعد اک مخصوص فلسفے دی شکل وچ نمودار ہوئے سن ، لیکن اسيں بدھ مت توں گھٹ توں گھٹ 5-4 سو سال پہلے اسنوں دینا کوئی اعتراض نئيں سمجھدے نيں۔ میک ڈونلڈ وی کم توں کم اک ہزار سال پہلے دنیا توں سنکدھرم دے عروج نوں قبول کردے نيں۔ اسيں سمکھیا دے نیم جسمانی مذہب نوں بدھ مذہب یا جیناں دے مذہب دی اصل وجہ سمجھدے نيں۔ کپل نوں اپنے خیالات دی وجہ توں ملحد سمجھیا جاندا سی۔ 400 سالاں توں آہستہ آہستہ الحاد دے بارے وچ ، جداں کہ اس وقت سمجھیا جاندا اے ، ترقی جاری اے چارواک وغیرہ وی انہاں چار سو سالاں وچ ابھرے۔ اتھاروا کال دے بعد ، اسيں تنتر دھرم دا آغاز وی دیکھدے نيں۔ آہستہ آہستہ اس نظام پرستی نے زور پھڑ لیا تے ویدک مذہب دی شکل مسخ ہُندتی گئی۔ شاید ایہ نظام پرستی شکت دھرم دی اصل وجہ سی۔ گوتم بدھ دے وقت تک ، عام لوکاں وچ تشدد دی پوری طرح توں تبلیغ ہوچکی ہوئے گی۔
مہابھارت دے بعد بدھ مت دی تریخ دی دریافت
[سودھو]پریشیت دے بیٹے جنمے جیا دے زمانے توں ہی برہمناں دے خلاف بدگمانی پھیلنا شروع ہوگئی سی تے ایہی وجہ اے کہ ٹیکسلا چھڈنے دے بعد براہمدرمارملبی آریہ مگدھ دی طرف آگئے۔ گارگھا براہمنادھرما دے پیروکار ہونے دے ناطے ، گڑگ سمہیتہ دے آچاریہ ، بدھ مت یا تریخ توں پہلے دے حوالے دے ذریعہ یقینی طور اُتے ہاک دے سامنے حاضر ہون گے۔ سچ پوچھاں تاں سنسکرت ادب خود وی اس موضوع دے بارے وچ بالکل خاموش اے۔ ایہ وقت بغاوت تے بدامنی دا رہیا ہوئے گا۔ تاریخی تحریراں گارگ دے سامنے ضرور موجود ہاں گی۔ لیکن انہاں نصوص وچ ملحداں دی کہانی نئيں لکھی گئی اے ، ایسا ممکن اے۔ اس دے نتیجے وچ ، بدھسٹ ادب دی مشق دے بغیر ، کسی نوں ہندوستانی تریخ دا پورا پتہ نئيں مل سکدا۔
بدھ دے باشندے وچ شمالی ہمالیہ دے خطے
[سودھو]بہر حال ، اسيں ہمالیہ دے علاقےآں نوں سیاق و سباق دے مطابق بودھائی باشندےآں وچ بیان کرن گے۔ اگرچہ ایہ حقیقت پسند نظر آندے نيں ، لیکن سانوں اتر کور دے حقیقی وجود دا پتہ چل جاندا اے۔ 'ملینداپھان' وچ ، 'سگل' دا موازنہ شمالی کورو شہر توں کيتا گیا اے ، جداں 'اتراکورو سنکسانا سمسیا ساسن'۔ سانوں جدک پنڈت دے جٹادا ميں ، کورو دے شمال جنوب وچ جمبوڈویپ وی ملدا اے۔ یاد رہے کہ ایتھے ، جمبوڈویپ نوں خصوصی ہندوستان سمجھیا جاندا سی۔ جداں -
پورٹو ویدھے پاس گویانیاں چ پاچھتو کرو۔ جمبوڈیپنچ پاس منیمھی پاس نیمتٹم
اس دے علاوہ ، سانوں ہن وی درج ذیل جملہ ملدا اے۔ -
ویڈیٹی پیوویڈینم گویانیرتیہ اپارگوئانیڈیپم؛ کوریو تئی اترکورو چ दक्षناٹو جمبوپیپنچ۔
یعنی وِدھا نوں ایسٹ وِیدھا کہیا جاندا اے ، گویانیریا اپر گوئانی دا جزیرہ اے ، کورو شمالی کور اے تے اس دا جنوب جمبودیوپ اے۔ اس توں شمالی کورہ ہمالیہ دے شمال وچ ثابت ہويا۔ اس شمالی کورو دے باسنداں نوں جمبوڈویپ (ہندوستان دے معنی وچ ) دے باسنداں توں وی بہتر سمجھیا جاندا اے۔ جداں
تہی بھکھاوے سینوی اترکوروکیا منوسا دیوے چ تاوتینش ادھونتھی جمبوپیپکے چ مانتاں۔ کتمتی ٹی آئی۔ آمنہ چو ، اپاریگگاہ ، نییاٹیوکا ، وائس بوجو۔
یعنی ، انہاں تِناں چیزاں وچ ، شمالی کورو دے انسان تے تواتین دے دیوتاواں جمبودیوپ دے انساناں توں مختلف نيں۔ ایہ تِناں کیہڑا نيں؟ اوہ بے رحم نيں ، یعنی ، بے دل ، پناہ نئيں لیندے ، لافانی نيں تے کچھ خاص کھانا کھانے والے نيں۔
مانسوروور یا اناطوماہسہاسار
شریوت دیویندر ناتھ سین نے 'پیلیسوٹا' دی بنیاد اُتے اناٹٹہماسر دا مانسوروور ثابت کيتا اے۔ ساتو ندیاں دی تفصیل پالی سترا وچ پائی جاندی اے۔ جداں اناٹٹا ، سنگھ پت ، رتھکر ، کننومند ، کنال ، چھندانٹ تے مانڈاکینی۔ ہمالیہ توں نکلنے والے ندیاں وچ گنگا ، یمن ، اچیروندی ، سربھو تے ماہی نيں۔ 'سربھو' شاید سرائیو تے اچیروندی ویدک اوقات دی سادنیرا اے۔ ماہی شمالی بہار دا اک مشہور دریا اے۔ انوٹاٹا دا مطلب اے انوپٹ۔ ذرائع دے مطابق ، ایہ جھیل شمالی کورو وچ اے۔ کیونجے اتراکورو وچ ، بودھی ستواس تے بدھ بھکشو بھیک منگدے سن تے انوکھے جذبے توں آرام کردے سن ۔
کیتھ تے میکڈونلڈ دی رائے
[سودھو]مہدی تے اس دے بعد دے ادب وچ جو اتر کورس افسانوی کردار ادا کردے نيں ، اوہ اج وی ایٹاریہ برہمن وچ اک تاریخی لوک نيں جتھے اوہ ہمالیہ (پاران ہمونتام) توں پرے واقع نيں۔ اک ہور عبارت وچ ، اُتے ، اتر کورس دے ملک نوں واشیٹھ ستیہوایا نے خداواں (دیوکشیترا) دی سرزمین دسیا اے ، لیکن جنتاپی اتیارتی اس اُتے فتح حاصل کرنے دے لئی بے چین سن ، تا کہ ایہ حالے پوری طرح دی خرافات نئيں اے۔ - کیتھ۔
کورو پنچال دا علاقہ ایٹیریا برہمن وچ درمیانی ملک (مدھیہ پردیش) ہونے دا اعلان کيتا گیا اے۔ کورو لوکاں دا اک گروہ حالے وی ہمالیہ توں بالاتر شمال شمالی کورس وچ باقی اے۔ شتاپٹھ برہمن دے اک حصے توں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ نوررنرز - جو کہ شاید نوررن کرس تے کور پنچال دی تقریر دی طرح اے تے خاص طور اُتے خالص سمجھی جاندی اے۔ اس وچ ذرا وی شک نئيں اے کہ برہمنیل سبھیاچار کروچنچل دے ملک وچ تیار ہوئی سی تے ایہ اس دے بعد مشرق ، جنوب تے مغرب وچ میکڈونلڈ وچ پھیل گئی سی۔
ایہ واضح اے کہ شمالی کورہ ہمالیہ دے شمال وچ اے تے ایہ ایٹاریہ برہمن دے زمانے وچ اک تاریخی خطہ رہیا اے ، جتھے توں اس دا براہوچنچ توں براہ راست تعلق سی۔ کروچنچل دے رہائشی شاید شمالی کورو دی ہی نسل تے شاخاں نيں۔ اس شمالی کورو دی جغرافیائی ترقی ساڈی تریخ دے لئی سب توں حیرت انگیز تے اہم چیز اے۔ اس توں ایہ ثابت ہُندا اے کہ ریاست ہند وچ دریائے سندھ دے کنارے یعنی جمبودویپ دے بالترتیب قطب شمالی دے علاقےآں توں آریاں دی آمد آمد ثابت ہُندی اے۔ ہمالیہ دے دامن توں آریناں دے آنے دے لئی بہت سارے راستے ہوسکدے نيں۔ اس دا دائرہ کشمیر توں تبت (ترویشپ) تک اے۔ اس خطرناک خطرہ دی علامت رگوید دے ماخذ توں اچھی طرح توں پائی جاندی اے۔ ایرانی آریہ نے ہندوستانی آریائیاں توں علیحدگی کتھے دی ، اس دی ہور وضاحت کيتی جائے گی۔ ہماریا لٹریچر ہمالیہ دے خطے دی سنت یاداں توں معمور اے۔ کسی نے کدی کابل دی طرف توجہ نئيں دی۔ کیوں؟ اسيں اسنوں مخفف سیکشن وچ دکھاواں گے۔ جنت دے وجود دا تصور حالے ساڈے ذہن توں نئيں گیا اے۔ جے اسيں اس براہ راست تاریخی حقیقت نوں کھل دے قبول نئيں کردے نيں تاں ایہ ساڈی بہت وڈی غلطی ہوئے گی۔
ہمالیہ دے خطے وچ بدھ مت دے پھیلاؤ قدرتی -
دوسری چیز جو فراموش کرنے دی صلاحیت نئيں رکھدی اے اوہ ایہ اے کہ ہمالیہ دے شمال وچ بدھ مت دی وسیع پیمانے اُتے تشہیر کيتی گئی سی۔ اس قدرتی پروپیگنڈا دی اصل وجہ فطری وی ہوسکدی اے۔ چینی سیاحاں فہیان تے ہوانسانگ دی تفصیل اس دے ل. کافی اے۔ فہیان نوں ہندوستان وچ داخل ہونے توں پہلے کھتن جداں تھاںواں اُتے بدھ مذہب دی بھرپور فروغ حاصل ہوئی۔ حنیانا پنت دے ہزاراں راہب شمال گئے۔ مہیانہ فرقہ دی تشہیر شینچین دے ہنیانا تے کھوٹن وچ پائی گئی۔ سنسکرت تے پالی ہر جگہ غلبہ رکھدے سن ۔ ہوانسانگ ، جو گوبی (اوکینی دا مطلب اے اگنی) دے صحرا توں آیا سی ، نوں گوبی دے آس پاس دے علاقےآں وچ ہندوستانی رسم الخط توں ملدا جلدا پایا گیا سی۔ بتھ دیو ، سنگارم تے بوہت سارے مندراں دا بت وی پایا گیا۔ اوہ اکشو دے راستے آکسس دی وادی وچ آیا تے اوتھے توں بلخ روانہ ہويا۔ اس بلخ نوں اپنے مندراں دی کثرت دی وجہ توں راجگریھا کہیا جاندا سی۔ کوئی تعجب نئيں جے سر ارلسن نوں کھتن دے ریت دے پتھر دے اندر سنسکرت تے پراکرت دی دفن شدہ کتاباں مل گئياں۔ شہراں دے ناں تک سنسکرت تے پراکرتامے نيں۔ پرنسپل سین کے مطابق ، ایہ ہندوستان توں پہلے ترکمنستان دی باہمی اتحاد دا اک قصیدہ ثبوت اے۔ ایہ تعلق ویدک رہتل توں پہلے دا ہوئے گا۔
ایرانی آریائیاں دی شاخ کدوں تے کتھے وکھ ہوئی؟
[سودھو]اب ، اپنے مقصد دے ل، ، اسيں قارئین دی توجہ آریاں دی طرف مبذول کراندے نيں ، جو ہندوستانی شاخ توں وکھ ہوکے ایران چلے گئے۔ اساں اُتے کہیا اے کہ ہندوستانی آریائی اس وقت یاد دے وقت وکھ ہوگئے ، جدوں انہاں دے ویدک دیوتاواں دی تعداد وچ بہت زیادہ اضافہ نئيں ہويا سی۔ 'آرین وراجہ' کتھے اے اس دی وضاحت - انہاں دونے شاخاں دے آخری اتحاد دی تریخ ہوئے گی۔ جدوں اوہ 'آریان وراجہ' وچ رہندے سن تاں اوہ علیحدہ ہوچکے ہون گے۔ سین صاحب نے دسیا اے کہ اسنوں آکسکس دریا دے شمال مغرب وچ کدرے اے۔ لہذا ، ایہ جنوب مشرقی صوبہ کیسپین یا کشیپ سجے ميں کدرے وی ہوسکدا اے۔ ایہ زنداوستا دی جغرافیائی وضاحت توں واضح ہوجائے گا۔ لیکن جغرافیائی وضاحت توں پہلے ، ایہ فیصلہ کرنا مناسب ہوئے گا کہ آریاں دے اس باہمی عداوت دتی کیہ وجہ ہوسکدی اے۔
دیتی تے ادیتی دی کہانی تے آریاں دے وچکار تنازعہ
[سودھو]راکشساں تے آدتیہ دی ابتدا دی کہانی کاشپ رشی دی دونے ازواج مطہرات نوں اچھی طرح توں معلوم اے۔ ایہ کافی ممکن اے کہ کشیپ رشی نوں کاشپ سجے دے آس پاس رہنا چاہیدا سی۔ شیطان تے آدتیہ دی علامات وچ ، دیواسور جدوجہد دا خیال آیا اے۔ زرتواسٹہ وچ زرتشت ، جو صدارت کرنے والے دیوتا نيں ، نوں 'مانتھنرن' کہیا جاندا اے۔ آریائیاں دے قدیم پیشو دیوتا بالکل ویسا ہی اے جداں پارسی تے ہندوستانی آریائی۔ زوروسٹر نے آریاں توں اختلاف کردے ہی آریاں دی عبادت کرنے والے آریاں دے خلاف بغاوت شروع کردتی۔ رگوید دے قدیم سکتاں وچ ، سور تے اسور دے درمیان فرق دی وجہ توں ایہ فرق بہت مضبوط ہوچکيا اے۔ اسوور دے خلاف دیوڈل تے اسدالال دے خلاف دیودالاں دے پِچھے دیدار سامنے آگیا اے۔ حیرت دی گل ایہ اے کہ جس طرح دیو دے معنی فارس ، ایران وچ شیطان بن چکے نيں ، ايسے طرح ہندوستان وچ وی ، اسور دے معنی شیطان سمجھے جاندے نيں! مسلماناں دے "ہندو" دے لفظ دی ترجمانی وچ وی ایہی امتیاز پایا جاندا اے ، جس دا مطلب اے کہ اوہ کچھ تے کردے نيں۔ گھٹ توں گھٹ ایہ یقینی اے کہ ہندوستانی تے پارسی آریائی کسی وڈی چیز دے ل for اک دوسرے توں جدا ہوگئے نيں۔ مذہبی نشوونما زیادہ تر ہندوستانی آریائیاں دے ذریعہ ہوئی اے۔ اس توں ایہ نتیجہ اخذ کيتا جاسکدا اے کہ ہندوستانی شاخ دا جھکاؤ ايسے طرف زیادہ سی تے انہاں دا نظریہ دن بدن بڑھدا ہی جارہیا اے۔ چاہے ایہ دونے جماعتاں دریائے آکسس دے ملحقہ صوبےآں توں وکھ ہوئیاں یا کسی تے جگہ توں ، لیکن اوہ اک تلخ کشمکش دے بعد وکھ ہوگئياں! اس دی ہور تصدیق ہُندی اے جدوں اسيں دیکھدے نيں کہ دونے شاخاں دے راستے دو ہوچکے نيں۔ ایرانی شاخ نوں اک راحت بخش راستہ مل گیا تے ہندوستانی شاخ نوں پہاڑی علاقےآں وچ پناہ لینا پئی۔ رگوید دی ہر لائن توں راستے دی ناقابل رسایاں دور کرنے دے ل، ، اک عاجزی توں شائستہ دعا آندی اے۔ ہندوستان آنے دے بعد ، آریائیاں نوں اِنّی مشکل نئيں ہوئی کہ انہاں نوں پیراں اُتے ظالم دشمناں نوں ختم کرنے دے لئی صدارت دے دیوتاواں نوں پکارنا پيا۔ اسنوں ایہ راستہ صرف تشدد زدہ دوسری شاخ توں دستبردار ہونے دے بعد ہی اختیار کرنا پڑدا۔
اس توں پہلے کہ ایہ گل یقینی بنائے کہ آریائی شمال توں ہمالیائی راستے توں جنوب دی طرف آئے سن تے اپنے قدیم شمالی کور دی یاد وچ کوروکشترا دا افتتاح کيتا سی تاکہ آریوردا دے کروروشیترا تک پھیل جاواں ، ایہ جاننا ضروری اے کہ ایرانی ایتھے شاخ کِداں آئی تے آباد ہوگئی تے بعد وچ اس دی حالت تے رویہ کیواں دا رہیا۔ احور (اسورا) مزد ، جو ایرانی شاخ دے زرتشت فرقے دے ہیرو سن ، نے 18 ریاستاں آباد کيتیاں ، جنہاں وچ مندرجہ ذیل علاقےآں دا جدید خطےآں توں مماثلت کيتا گیا اے۔
زند ناں جدید نام
- 1-آریانم ویجو نمبر آریانن وراجہ (قریب آکسس)
- 2-سگدھا سجے (سمرقند)
- 3-مورو ماریو
- جواب: بخدی بلھاھا
- 5-ہارئو بالاں یا ہرات
- 7-ہفتھیندو سیپتاسندھو (پنجاب)
(فارگرڈ I ، وینڈیڈاڈ کا)
مذکورہ جدول توں ایہ واضح اے کہ ایرانی شاخ نوں ہندوستانی شاخ توں علیحدہ کردتا گیا سی تے پہلا اقدام 'آرینیم وایجو' وچ ہويا سی۔ اس دا مطلب آریاں دی سرزمین اے۔ اس ناں توں ایہ واضح اے کہ انہاں نے لفظ آریہ دی یاد وچ اپنے رہائش گاہ دا ناں دینا وی ترجیح دتی۔ کہیا جاندا اے کہ اس وچ وراجی ڈالیہ آباد اے۔ ایہ ندی کدرے آکسس دریا دے شمال مغرب وچ سی۔ اس دے بعد ، اوہ بالترتیب سمرقند ، مرو ، بلخ ، ہرات ، کابل تے سپتاسندھو دی طرف ودھے۔ اس جغرافیائی وضاحت وچ اک چیز ، جس اُتے اساں غور کرنا اے ، اوہ ایہ اے کہ جس طرح ساڈے ادب وچ ہیمونت تے جمبوڈویپ دی تدریجی وضاحت اے جس وچ میرو یا شمالی کور توں کمپوشورششا وغیرہ شروع ہُندیاں نيں ، ايسے طرح تے ايسے طرح ایرانیاں نے دی رفتار دا اک تسلسل وی پایا جاندا اے۔ کسی وی سدھی اُتے اک نظر ڈالنے توں ایہ گل واضح ہوجاندی اے کہ دونے شاخاں دے دو مختلف راستے نيں۔ دو جغرافیائی برادری نيں۔ دونے دے درمیان جدائی دے مختلف خدا نيں! اک ہور بات؛ 'آریانن وراجہ' ، مرحومی پہاڑ (جس نوں تیانشان وی کہیا جاندا اے ) دا فوری قربت اے - جس دا ناں تیانشان وی اے۔ دونے شاخاں دی سرکشی تے زیادہ پختہ ہوئے جاندی اے جدوں اسيں دیکھدے نيں کہ انڈریا ، جو ہندوستانی شاخ دا پیارا خدا اے ، پارسیاں دے لئی شیطانی شیطان اے۔ رگوید دی تسبیح اس دی گواہی دیندی نيں۔ اندرا ، جس دے آرین بہت شکرگزار نيں ، بار بار اس دی بہادری دے لئی تعریفاں سندا اے۔ اسوریاں دی ٹیم نوں تباہ کرکے اس نے آریاں دی مدد کيتی اے۔ اوہ دیو تے اسورس دے وچکار لڑائی وچ ہمیشہ پیش پیش رہندا اے۔ اندرا انہاں آسمانی پہاڑاں اُتے رہندا سی۔ سومرو پروت دی سمت تیانشان یا آسمانی یا آسمانی پہاڑاں وچ پائی جاندی اے۔ یقینا. سورجاں تے اسوراں دے وچکار ایہ بھیانک جنگ ایران دی مشرقی سرحد وچ ہوئی ہوئے گی۔ مرویف گناہ گار تے تباہ ہويا سی - جداں وینڈیڈاڈ نے بیان کيتا۔ ايسے طرح نشایا (نشایا) ، مرو تے بلخ دے تحت ، گناہ تے ملحدیت دا مرتکب سی ، ہرات آشروپات تے وکل اذیت دا شکار سی۔ تے واکیریٹا یا کابل وچ کافر ازم بڑھدا ہی جارہیا سی ، تے کیریسوپا پوجا بن گئے سن ۔
ایہ دونے شاخاں کدوں تے کتھے وکھ ہوئیاں ، اس دا قطعی طور اُتے اندازہ لگانا مشکل اے۔ لیکن اس توں اندازہ لگایا جاسکدا اے کہ انہاں دے پاس آکسس دے جنوب وچ تے تھیانشان یا میرو پربت-مالا دے ملحقہ علاقےآں وچ کدرے دو ٹیماں سن۔ ایسا لگدا اے کہ اندرا ہندوستانی شاخ دا سربراہ اے۔ احمراز دی سربراہی وچ اک دوسری پارٹی ہُندی۔ مذہبی عدم رواداری دی انتہا اے کہ اک دوسرے نوں اعتقادی سمجھاں تے اک دوسرے دی صدارت کرنے والے دیوتا نوں عفریت بناواں۔ آسٹو ، زندا آوستا مور ، بلخ ، ایران ، کابل تے سپتاسندھو نوں 'آریان ورجاہ' توں ہدایت کردا اے۔ اس توں ایہ نتیجہ اخذ کيتا جاسکدا اے کہ ایرانی شاخ ، یعنی پارسی ، آریاں توں جدا ، ایران دی سرزمین دا فیصلہ کردے ہوئے کابل دے راستے توں سپتاسندھو تک پھیل گئی۔ ہندوستانی شاخ وی کابل دے راستے توں گزری ، ایہ اک انتہائی مشکوک اصول اے۔ جدوں اسيں دیکھدے نيں کہ زنداویستا اپنا جغرافیہ دا نقشہ ايسے طرح کھینچکيا اے تے کابل توں اپنا بیان شروع کردا اے تے مشرق دی طرف بڑھدا اے ، تب اسيں صرف دو نتیجے اُتے پہنچ سکدے نيں۔ صرف دو جماعتاں تشکیل پاواں تے ایرانی شاخ سیتاسندھو توں شمال مغربی خطے دی طرف بڑھی۔ تے دوسری گل ، ہندوستان دی شاخ شمال توں سِدھے سِدھے دریائے سندھ دے راستے آئی تے مشرق تک پھیل گئی تے مشرق تک پھیل گئی۔ اس دوران ، جدوں پامیر قراقرم تے سندھ دے راستے توں کابل تک پھیل گیا ، ایرانی شاخ وی پہلے توں طے شدہ راستے دے ذریعے کابل تک پھیل گئی۔ شاید اس دا دوبارہ سامنا ایتھے ایرانیاں توں ہويا۔ دونے شاخاں دا مقصد سپتاسندھو دی طرف سی ، ایہ شبہ دی گل ہوسکدی اے۔ لیکن آؤ اسيں زیادہ غور توں سوچاں ، تاں ایہ گل واضح ہوجاندی اے کہ دونے فریقاں وچ توسیع دے لئی کوئی دوسرا علاقہ نئيں سی۔ گوبی دا صحرا تیانشان دے تھوڑا سا مشرق وچ ظاہر ہُندا اے۔ اس وقت اس صحرا دی شکل کیہ سی ، قطعی طور اُتے ایہ نئيں کہیا جاسکدا۔ لیکن یا تاں ایہ سمندر سی یا جداں کہ کچھ فلسفی کہندے نيں ، یا ایہ پتھریلی پتھراں دی مقدار سی۔ فلسفیاں دا بیان اے کہ سائبیریا ايسے مرحلے وچ وسطی ایشیاء دا حصہ رہیا ہوئے گا جداں کہ اج اے۔ سائبیریا وچ ، قالین دے قدیم جنگل دی نشانیاں پائی جاندیاں نيں تے اندازہ لگایا جاندا اے کہ کسی زمانے وچ اسنوں بنھیا جاندا سی تاکہ انسان ایتھے رہ سکن۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ ہندوستانی برانچ دے پاس مانسوروور توں اگے تبت جانے دے لئی تے کوئی آپشن نئيں سی۔ شاید اوہ ہندوستان وچ اک بار نئيں آئے سن ، لیکن اپنی سہولت دے مطابق وقتا فوقتا آندے رہندے نيں۔ لہذا ایہ بالکل ٹھیک نئيں کہیا جاسکدا۔ لیکن یا تاں ایہ سمندر سی یا جداں کہ کچھ فلسفی کہندے نيں ، یا ایہ پتھریلی پتھراں دی مقدار سی۔ فلسفیاں دا بیان اے کہ سائبیریا ايسے مرحلے وچ وسطی ایشیاء دا حصہ رہیا ہوئے گا جداں کہ اج اے۔ سائبیریا وچ ، قالین دے قدیم جنگل دی نشانیاں پائی جاندیاں نيں تے اندازہ لگایا جاندا اے کہ کسی زمانے وچ اسنوں بنھیا جاندا سی تاکہ انسان ایتھے رہ سکن۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ ہندوستانی برانچ دے پاس مانسوروور توں اگے تبت جانے دے لئی تے کوئی آپشن نئيں سی۔ شاید اوہ ہندوستان وچ اک بار نئيں آئے سن ، لیکن اپنی سہولت دے مطابق وقتا فوقتا آندے رہندے نيں۔ لہذا ایہ بالکل ٹھیک نئيں کہیا جاسکدا۔ لیکن یا تاں ایہ سمندر سی یا جداں کہ کچھ فلسفی کہندے نيں ، یا ایہ پتھریلی پتھراں دی مقدار سی۔ فلسفیاں دا بیان اے کہ سائبیریا ايسے مرحلے وچ وسطی ایشیاء دا حصہ رہیا ہوئے گا جداں کہ اج اے۔ سائبیریا وچ ، قالین دے قدیم جنگل دی نشانیاں پائی جاندیاں نيں تے اندازہ لگایا جاندا اے کہ کسی زمانے وچ اسنوں بنھیا جاندا سی تاکہ انسان ایتھے رہ سکن۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ ہندوستانی برانچ دے پاس مانسوروور توں اگے تبت جانے دے لئی تے کوئی آپشن نئيں سی۔ شاید اوہ ہندوستان وچ اک بار نئيں آئے سن ، لیکن اپنی سہولت دے مطابق وقتا فوقتا آندے رہندے نيں۔ اس مرحلے وچ ایہ وسطی ایشیا دا حصہ رہیا ہوئے گا۔ سائبیریا وچ ، قالین دے قدیم جنگل دی نشانیاں پائی جاندیاں نيں تے اندازہ لگایا جاندا اے کہ کسی زمانے وچ اسنوں بنھیا جاندا سی تاکہ انسان ایتھے رہ سکے۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ ہندوستانی برانچ دے پاس مانسوروور توں اگے تبت جانے دے لئی تے کوئی آپشن نئيں سی۔ شاید اوہ ہندوستان وچ اک بار نئيں آئے سن ، لیکن اپنی سہولت دے مطابق وقتا فوقتا آندے رہندے نيں۔ اس مرحلے وچ ایہ وسطی ایشیا دا حصہ رہیا ہوئے گا۔ سائبیریا وچ ، قالین دے قدیم جنگل دی نشانیاں پائی جاندیاں نيں تے اندازہ لگایا جاندا اے کہ کسی زمانے وچ اسنوں بنھیا جاندا سی تاکہ انسان ایتھے رہ سکن۔ اس دا مطلب ایہ سی کہ ہندوستانی برانچ دے پاس مانسوروور توں اگے تبت جانے دے لئی تے کوئی آپشن نئيں سی۔ شاید اوہ ہندوستان وچ اک بار نئيں آئے سن ، لیکن اپنی سہولت دے مطابق وقتا فوقتا آندے رہندے نيں۔
رگوید آیات وچ ، ایران دے تسلط یا کابل دے مغربی علاقےآں دی آراستہ توں ہمالیہ دے بعد دے خطے دی یاد دا اک نظریہ ملدا اے - رگوید دے مطالعے توں پتہ چلدا اے کہ جس قدرتی مناظر نوں آریہ دور بابا نے اپنی سادہ نظماں توں مرجھایا اے۔ جداں کہ انجلی سرشار ہُندی سی ، اوہ قدرتی نظارے آئس برگ اُتے یا صرف اس دے آس پاس موجود ہُندے نيں۔ انہاں شاندار نظماں وچ ، اوہ فطرت دا نظارہ کردا اے تے اپنے مریخ تے شان دی تعریف کردا اے۔ سکدا سکتاں دی یاداں دی زندہ تصویر اے جس دی بنیاد اُتے آریائی آریائیاں نوں ہمالیہ دے علاقےآں دے باشندے قرار دیندے نيں۔ ممکنہ طور اُتے اج کوئی لے لو۔ تلک دے اصولاں دی کامیابی توں تردید نئيں کيتی جا سکدی۔ ایتھے تک کہ جے آریہ پہلی بار قطب شمالی دے نیڑےی دائرے دا رہائشی سی تے ایتھے سائبیریا دے میدانی علاقے وچ آباد ہوگیا سی تاں ، ایہ قبول کرنا پئے گا کہ اوہ ايسے سمت توں آیا سی تے آخر تک ، آریورٹا وچ آباد سی ، اس نے اپنی نیک نامی نوں تازہ رکھیا۔ جواب ۔کورو دی جغرافیائی سمتاں توں ایہ گل واضح اے کہ آریاں نوں آخر تک لفظ 'کور' پسند سی۔ آریاں دا ایہ تاریخی تے جغرافیائی تسلسل بالکل اِنّا ہی صحیح اے ، جِنّا کہ اوہ فطری مناظر اُتے غور کرکے اپنے فلسفہ تے علم نجوم دی نشوونما کردے نيں۔ قطع نظر اس توں کہ کدوں رگ وید دا سکتھا تشکیل دتا گیا سی ، ایہ کہیا جاسکدا اے کہ کونسا سکتہ کس مضمون دی طرف اشارہ کررہیا اے۔ اسيں انہاں سکتاواں نوں ذیل وچ دیندے نيں ، جنہاں دی ترجمانی تلک دے بعد تمام ویدک علماء کرام کردے نيں۔ اس تناظر دے باوجود ، ایہ کہیا جاسکدا اے کہ کون سا سکٹا کون سا مضمون تفویض کررہیا اے۔ اسيں انہاں سکتاواں نوں ذیل وچ دیندے نيں ، جنہاں دی ترجمانی تلک دے بعد تمام ویدک علماء کرام کردے نيں۔ اس تناظر دے باوجود ، ایہ کہیا جاسکدا اے کہ کون سا سکٹا کون سا مضمون تفویض کررہیا اے۔ اسيں انہاں سکتاواں نوں ذیل وچ دیندے نيں ، جنہاں دی ترجمانی تلک دے بعد تمام ویدک علماء کرام کردے نيں۔
امیہ رکشہ نہیتاس اچ نکتسانہ درشہ کوشیخت ڈیویہ؟
ایدھیدانی وروناسیا وراتانی مون نکتامیٹی اُتے غور کرن۔
یعنی ، اوہ اُچی آسمان وچ واقع رکشا (سپتشی) وچ رات نوں نظر آندے نيں۔ دن وچ اوہ کتھے جاندے نيں؟ ورون دے کماں توں کوئی انکار نئيں کرسکدا۔ اس دے حکم توں چاند رات نوں چاندنی عطا کردا اے۔
یہ ریچا یقینا ایداں دے وقت وچ بنایا گیا ہوئے گا جدوں آری پول قطب شمالی دے علاقےآں توں ہجرت کرکے اس مقام اُتے آئے سن ۔ تلک صاحب نے رچا دی طاقت اُتے ایہ ظاہر کيتا اے کہ اوہی ستارہ (شمالی قطب) اس جگہ اُتے روشن سی جتھے اوہ رہندے سن ، جتھے دن چھوٹا سی تے رات بہت وڈی سی۔ ایہ شمالی علاقہ جات دی تصویر اے۔ مذکورہ رائچا ایسی جگہ پیدا کيتی گئی سی جتھے ایہ دن رات ہُندا رہیا ہوئے گا تے چاند وی طلوع ہُندا اے۔ پاواپیاندی پہاڑ ویوینچینٹی پودےآں۔ پروفیسر ارات ماروتو ڈرمڈا تے دیواس: بالکل وشا اس دا مطلب اے پہاڑاں نوں لرزنا ، درخت گرانے ، اوہ میرے! آپ ہموار طریقے توں میڈم دیوتا دی طرح چلدے نيں۔
ڈاسپٹنیریگوپا آختشیر نرودھا اپننیف گاہ۔
آپ دی دیر توں دلچسپیاں ، غالبا ، آپ دا بلوغت ، فیر اتوار دے روز۔
یعنی ، پانی دی چھپی ہوئی گایاں دی طرح ، پانی دا وتر ، جو اس دے شوہر تے آقا اے ، نوں روک دتا گیا اے۔ اندرا نے وٹرا نوں ذبح کيتا تے اس راستے نوں صاف کيتا ، جس دی وجہ توں پانی بہہ گیا ، جسنوں ویترا نے روک دتا۔
مذکورہ بالا تفصیل وچ . وٹرا دا مطلب بادل اے۔ اکثر ، پہاڑی ندیاں ، جو اکثر خشک رہندے نيں ، جدوں بارش ہُندی اے تاں اوہ زور توں بہہ جاندے نيں۔ دوسری ریچا توں ، پہاڑی طوفاناں دی وجہ توں درختاں دے کمپن واضح طور اُتے بے نقاب ہوگئے نيں۔ ایہ منظر پنچناد دی سرزمین اُتے ممکن نئيں اے۔ ایہ اس وقت دی یاد اے جدوں آریائی ہمالیہ دے پہاڑی علاقےآں وچ رہندے ہون گے۔ اک ہور ریچا ، جو رگوید دے دوسرے دائرے دی 15 ويں آیت وچ اے ، ایہ واضح کردی اے کہ آریاں ، مانسوروور دے نیڑے ، کشمیر دے شمال مشرق وچ ، دریائے سندھ دی اصل دے نیڑے ، پنجاب آئے سن ۔ یہ
رٹچا مندرجہ ذیل اے۔ سوڈانچم سندھومارینات مہتوا واجرینن عشاس: سمیپیو۔
اجوسو جاوینبھی: وشویشکا سوماسیا تا میڈ میڈ انڈاسکر
یعنی ، اندرا نے اپنی اہمیت دے نال ، دریائے سندھ نوں شمال دی طرف بہایا تے اپنی طاقت ور فوج توں عشاء دے رتھ نوں کمزور کردتا۔ اندرا ایہ کم اس وقت کردا اے جدوں اوہ سوما آئٹم وچ مگن ہوجاندا اے۔ دریائے سندھ دریائے مانسوروور توں کشمیر تک اپنے اصل مقام توں شمال دی طرف وگدا اے۔ کشمیر مغرب دا رخ کرنے دے بعد۔ شاید اندرا نے پہاڑ دی ناقابل رسائی سڑک کٹ دتی اے ، دریائے سندھ دے تنگ راستے نوں وسیع کيتا اے تے شمال دی طرف دریا دے دھارے نوں صاف کيتا اے۔ اس توں آریاں دا راستہ بہت ہموار ہوجاندا۔ ایہ خیال مندرجہ ذیل
rcha - اندراسیا نیو ویریانی پراچاچم یعنی چاکر پرتھامنی واجری دے ذریعہ ہور تقویت پایا جاندا اے ۔
آہن آہی منواپستاردا پارواکشنا پرواتنم۔ (آر. 1/32/1)
یعنی ، ميں نے اندرا دے انہاں آسان کماں نوں بیان کراں گا جو اس نے سب توں پہلے کیتے سن ۔ اس نے آہ نوں یعنی بادل نوں مار ڈالیا۔ (اُتے :) پانی نوں تھلے لاواں تے پہاڑاں نوں کٹاں تاکہ پانی دی شاہراہ بن سکے۔ صرف اس دے بعد ، اس
سقط دی اٹھويں آیت درج ذیل اے۔ - نندا ورمامایya شیانم منو روحنا اتیاندی آپ یا: چٹا ورٹرو مہینہ دے آس پاس دا المیہ ، یتوسی: شیربھوم (1/32/4)
یعنی جس طرح ایہ دریا گردے ہوئے راستے توں گذردا اے ايسے طرح خوشیاں سیلاب دائرے (بادل) اُتے بہہ رہیاں نيں۔ ورترا ، جس نے اپنی طاقت توں پانی نوں زندہ رکھیا سی ، (اج) اس دے پیر دے تھلے پيا سی۔
یہ نظارہ پہاڑی علاقےآں دے نظارے دی یاد تازہ کردا اے۔ جھنڈ تے کالی کالی بادلاں دی قطاراں ، آسمانی بجلی ، گرج چمک تے گرج چمک ، تے آخر وچ بارش تے بارش دے وقت پانی دا اٹُٹ نہایت دُھپ غائب! اس طرح دا دل موہ لینے والا مناظر دیکھ کے - جس وچ پہاڑاں دے سر اُتے بادل رہندے نيں تے جدوں بارش ہُندی اے تاں وسوسے ہلکے توں مل جاندے نيں - آریاں دی ایہ تصویر کھینچنا بالکل فطری گل اے۔ ایسی بھجناں وافر مقدار وچ پائی جاندی نيں۔
تقابلی مطالعے دے لئی ایرانی شاخ دی حرکیات دتیاں گئیاں۔ ایرانی آریا دا وایو پورن پہاڑی سلسلے مہاابھارت بدھ اور گیتکرم کورسیہ کورو کروورش ایٹاریہ برہمن
کیسپین آکساس شمالی بحر شورونگوان (اوکش ، آریانن وراجہ) ہیرنماے ہیرانامیاورشا
سوگند (سمرقند) رامائک سفید
مورو (مرو) ایلبرز ایلورت رامیاک ورشا ہریورشا (اتر کورو) اتر کور (میرو)
بخدی (بلخ) تیانشان ہریورشا نیل
ہیرو (ہرات) کامپورش ایلیٹ سال گندھوردیش مانسوروور
(منصور)
کابل بھارت ورش نشاد ہتک دوسرے ملک
(سپتاسندھو)
ہفتاہندو (سیپتاسندھو) ہریورش کمپوشوروشیترا
ہیم کٹ وائٹپو (ہمالیہ) ہمالیہ
کمپوشوروشھا
سنو مین
انڈیا سال انڈیا سال
(سپتاسندھو)
آوستا تے رگوید وچ آریائیاں دے ٹھکانے دیاں جھلکیاں
[سودھو]رگوید تے ژند اوستا دونے ہی نے چھ ماہ دی طویل راتاں شمالی قطب دے نیڑے علاقےآں دی یاد گار نيں۔ لوکمنیا تلک دا نظریہ جوئت ارگانہ دی بنیاد اُتے ہزاراں سال پہلے قطب شمالی دے خطےآں وچ رہنے والے آریائیاں تے انہاں دھرووا پیونٹ وچ رہنے والے آریائی نظریہ نوں دھرووا دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ اوتھے توں ، زبردست سیلاب دے بعد ، پوسٹ گلیشیر دور وچ ، اوہ سائبیریا دے وسیع علاقے وچ پھیل چکے ہون گے ، ممکنہ طور اُتے مشرق تے مغربی دونے اطراف دے جدید یورال پہاڑاں تاں۔ کنودنتیاں دے مطابق ، اس زمانے وچ پودےآں تے جانوراں دے ککڈ توں اندازہ لگایا گیا سی کہ اس وقت سائبیریا مناسب رہائش پزیر آب و ہوا وچ رہیا ہوئے گا۔ ميں نے اپنی سہولت دے لئی یوریشیا دا نقشہ تیار کيتا اے ، جو اس مضمون دے نال نئيں دتا گیا اے۔ اس وچ ، ميں نے قدیم تے قدیم ناواں دا موازنہ کرکے آریاں دی تحریک تیار کيتی اے۔ ایہ تصویر ، جدوں کہ فرضی اے ، لیکن پورناں تے مہاکاویاں وچ بیان کردہ جغرافیائی نظم دی مکمل حمایت کردی اے ، ہور لوکمانیا دے نظریہ دی حمایت دے نال۔ اس توں ایہ گل واضح ہوجائے گی کہ پرانا تے مہاکاوی دے مصنفاں نوں انہاں دی قدیم دائمی تریخ تے جغرافیہ دی یاد سی۔ اوہ اپنی متنوع تعریف دے ذریعہ انہاں دے اڈی نیواس مقام دی تعریف کردے نيں۔ اوہ انہاں جگہاں نوں مقدس سمجھدے نيں تے اوتھے مختلف لذتاں دا تصور کردے نيں۔ بدھون ادب ، جو انہاں دناں زبردست مطالعہ کيتا جارہیا اے ، اس موضوع اُتے روشنی ڈالدا اے۔ سنسکرت پرستی ہمالیہ دے علاقےآں تے پہاڑی سلسلےآں دے ناواں توں پائی جاندی اے۔ اس موضوع اُتے روشنی ڈالدی اے۔ سنسکرت پرستی ہمالیہ دے علاقےآں تے پہاڑی سلسلےآں دے ناواں توں پائی جاندی اے۔ اس موضوع اُتے روشنی ڈالدی اے۔ سنسکرت ازم ہمالیہ دے علاقےآں تے پہاڑی سلسلےآں دے ناواں توں پایا جاندا اے۔ اس موضوع اُتے روشنی ڈالدی اے۔ سنسکرت پرستی ہمالیہ دے علاقےآں تے پہاڑی سلسلےآں دے ناواں توں پائی جاندی اے۔ اس موضوع اُتے روشنی ڈالدی اے۔ سنسکرت پرستی ہمالیہ دے علاقےآں تے پہاڑی سلسلےآں دے ناواں توں پائی جاندی اے۔ اس موضوع اُتے روشنی ڈالدی اے۔ سنسکرت پرستی ہمالیہ دے علاقےآں تے پہاڑی سلسلےآں دے ناواں توں پائی جاندی اے۔ اس موضوع اُتے روشنی ڈالدی اے۔ سنسکرت ازم ہمالیہ دے علاقےآں تے پہاڑی سلسلےآں دے ناواں توں پایا جاندا اے۔
قدیم تے قدیم ناواں دے موازنہ توں ممکنہ سمتاں
[سودھو]ماں اس طرح دے لفظاں تے مساوات دی تفصیل دے کے قطب شمالی توں شروع ہوکے آریاں دی قدیم حیثیت دی اک جھلک دیکھنے دی کوشش کراں گا۔ اپنے فرضی نقشے وچ ، ميں نے ہر جگہ آثار قدیمہ دے قدیم ناواں تے قدیم خرافات دے ناواں دا تذکرہ کيتا اے۔ جنوب وچ آرکٹک اوقیانوس دے کاراسجے تے نووا زیمبلا جزیرے دے جنوب وچ مرکزی مقام اے۔ وایو پرانا دے مطابق ، کورو نوں شمال دی ریاست سمجھیا جاندا اے۔ کائناتی افسانےآں نے اسنوں شمالی سمندر دے کنارے جنوب وچ سمجھیا اے۔ پدما پوران ایروت نوں کور دی بجائے شمال سمندری جنوب تے شرینگوان پہاڑ دے شمال وچ سمجھدا اے۔ ایراوت دے مطابق ، پدما پوران اک ایسی جگہ اے جتھے سورج دی حرکت نئيں ہُندی اے۔ لہذا ، صرف کُرو سال یا کائنات دا شمالی کور پدما پوران تے پدما پوران وچ پيا اے ، شمالی کورو وسطی ایشیاء ، شمال وچ میرو پہاڑ دے نیڑے تے جنوب وچ نیل پہاڑ دے نیڑے آیا اے۔ وایو پرانا دا کور جمبودویپ دا شمالی علاقہ اے۔ پدما پوران وچ ایہ ہندوستان تے قطب شمالی دے درمیان آیا اے۔ اس توں وڈے افسردگی دے بعد شمال توں آریائیاں دی ایشیاء آمد دا اشارہ ملدا اے۔ وچ وایوپوران دے 'کور' اُتے غور کردا ہاں ، جو شمال سمندر دے نیڑے اے ، یعنی دھرووا پردیش وچ - کارا سجے (کرسیہ) تے آبنائے کورہ دے آس پاس دی جگہاں پر۔ ایہ کارا سجے پدما پوران یا برہمنڈہ پرانا دا شمال سمندر اے۔ ایہ کارا سجے دے بالکل جنوب وچ اے۔ جسنوں ہن شمالی بحر کہیا جاندا اے اوہ یورپ دے شمال وچ اے۔ لیکن اک ایداں دے وقت وچ جدوں آرین شمالی قطب دے ملحقہ علاقےآں وچ رہندے سن ، بحیرہ قارا صرف شمالی بحر دا اشارہ ہوسکدا اے۔ لفظ کورو دا لفظ 'کارا' تے 'کورا' توں وی گہرا تعلق اے۔ پدما پوران وچ ایہ ہندوستان تے قطب شمالی دے درمیان آیا اے۔ اس توں وڈے افسردگی دے بعد شمال توں آریائیاں دی ایشیاء آمد دا اشارہ ملدا اے۔ وچ وایوپوران دے 'کور' اُتے غور کردا ہاں ، جو شمال سمندر دے نیڑے اے ، یعنی دھرووا پردیش وچ - کارا سجے (کرسیہ) تے آبنائے کورہ دے آس پاس دی جگہاں پر۔ ایہ کارا سجے پدما پوران یا برہمنڈہ پرانا دا شمال سمندر اے۔ ایہ کارا سجے دے بالکل جنوب وچ اے۔ جسنوں ہن شمالی بحر کہیا جاندا اے اوہ یورپ دے شمال وچ اے۔ لیکن اک ایداں دے وقت وچ جدوں آرین شمالی قطب دے ملحقہ علاقےآں وچ رہندے سن ، بحیرہ قارا صرف شمالی بحر دا اشارہ ہوسکدا اے۔ لفظ کورو دا لفظ 'کارا' تے 'کورا' توں وی گہرا تعلق اے۔ پدما پوران وچ ایہ ہندوستان تے قطب شمالی دے درمیان آیا اے۔ اس توں وڈے افسردگی دے بعد شمال توں آریائیاں دی ایشیاء آمد دا اشارہ ملدا اے۔ وچ وایوپوران دے 'کور' اُتے غور کردا ہاں ، جو شمال سمندر دے نیڑے اے ، یعنی دھرووا پردیش وچ - کارا سجے (کرسیہ) تے آبنائے کورہ دے آس پاس دی جگہاں پر۔ ایہ کارا سجے پدما پوران یا برہمنڈہ پرانا دا شمال سمندر اے۔ ایہ کارا سجے دے بالکل جنوب وچ اے۔ جسنوں ہن شمالی بحر کہیا جاندا اے اوہ یورپ دے شمال وچ اے۔ لیکن اک ایداں دے وقت وچ جدوں آرین شمالی قطب دے ملحقہ علاقےآں وچ رہندے سن ، بحیرہ قارا صرف شمالی بحر دا اشارہ ہوسکدا اے۔ لفظ کورو دا لفظ 'کارا' تے 'کورا' توں وی گہرا تعلق اے۔ وچ بحر شمالی دے نیڑے واقع جگہاں ، یعنی دھرووا دے علاقے وچ - کرسیہ تے کیریٹ سجے (آبنائے کورہ) اُتے یقین رکھدا ہون۔ ایہ کارا سجے پدما پوران یا برہمنڈہ پرانا دا شمال سمندر اے۔ ایہ کارا سجے دے بالکل جنوب وچ اے۔ جسنوں ہن شمالی بحر کہیا جاندا اے اوہ یورپ دے شمال وچ اے۔ لیکن اک ایداں دے وقت وچ جدوں آرین شمالی قطب دے ملحقہ علاقےآں وچ رہندے سن ، بحیرہ قارا صرف شمالی بحر دا اشارہ ہوسکدا اے۔ لفظ کورو دا لفظ 'کارا' تے 'کورا' توں وی گہرا تعلق اے۔ وچ بحر شمالی دے نیڑے واقع جگہاں ، یعنی دھرووا دے علاقے وچ - کرسیہ تے کیریٹ سجے (آبنائے کورہ) اُتے یقین رکھدا ہون۔ ایہ کارا سجے پدما پوران یا برہمنڈہ پرانا دا شمال سمندر اے۔ ایہ کارا سجے دے بالکل جنوب وچ اے۔ جسنوں ہن شمالی بحر کہیا جاندا اے اوہ یورپ دے شمال وچ اے۔ لیکن اک ایداں دے وقت وچ جدوں آرین شمالی قطب دے ملحقہ علاقےآں وچ رہندے سن ، بحیرہ قارا صرف شمالی بحر دا اشارہ ہوسکدا اے۔ لفظ کورو دا لفظ 'کارا' تے 'کورا' توں وی گہرا تعلق اے۔
شرینگوان ، ایراوت ، دریائے یورال یا سنسکرت دا 'ایراالیہ'
ایہ پہاڑاں نوں دریافت کرنے دے لئی کسی حد تک ناپاک لگدا اے۔ لیکن اس دے معنی اُتے دھیان دینے توں ، ایہ معلوم ہُندا اے کہ اس پہاڑ دے نال اک پہاڑ نوں شرینگوان کہیا جاسکدا اے۔ پدم پوران نے ایراوت نوں شمال سمندر دے بعد ہونے دا فرض کيتا اے۔ تے شرینگا اس دے جنوب وچ اے ، لہذا ایہ یقینی اے کہ ایراوات شمالی بحر تے میموتھ ملک دے درمیان اے۔ اس ہويا سال وچ وی سورج دی حرکت نئيں اے۔ ایروت دا لفظ دھات توں بنا اے۔ 'ار' تے 'ال' دھات دے معنی وچ استعمال ہُندے نيں۔ لہذا ، 'ایرا' دا مطلب وی زمین اے۔ ایہ پانی تے سرسوتی دے معنےآں وچ وی استعمال ہُندا اے۔ ایراوت دے معنی نيں بحر تے ايسے طرح اریدھر تے الہدھر دا مطلب پہاڑ اے۔ اسيں ایرون نوں ورونا دے معنی وچ استعمال کردے نيں۔ ورون دی شان رگوید وچ بہت گایا جاندا اے۔ اندرا دی طرح ، ورونا وی آہستہ آہستہ آریاں دے دیوتا دیوتا بن گئے نيں۔ ایراوت دا مطلب سمندر اے ، ایراوت (سوارٹھ این) دا مطلب بیچ والے رہ سکدے نيں۔ قطب شمالی دے علاقےآں وچ سورج دی نقل و حرکت نئيں ہُندی اے۔ ایراوت وچ وی سورج دی روشنی نوں کمزور سمجھیا جاندا اے۔ چونکہ ایہ ایراوت-سرینگا دے شمال وچ اے ، لہذا یورال پہاڑاں دے شمال مشرقی علاقے اسنوں سمجھنے وچ رکاوٹ نئيں معلوم ہُندے نيں۔ ایہ دیکھ کے حیرت ہُندی اے کہ اس طرح دے لفظاں قطب شمالی توں شروع ہوکے وسطی ایشیا دے خطے توں فارس یا افغانستان تے ہندوستان دے ارولی پہاڑی سلسلے وچ آنا شروع ہوگئے نيں۔ ایہ یورال پہاڑ آریائیاں دا دوسرا اڈہ ہوسکدا اے۔ ارد گرد دے تھاںواں ایروت دے ملک دی نمائندگی کردے نيں۔ یورال پہاڑاں توں لہذا ، یورال - پہاڑاں دے زمرے دے شمال مشرقی علاقےآں نوں ایہ فرض کرنے وچ رکاوٹ نئيں لگدا اے۔ ایہ دیکھ کے حیرت ہُندی اے کہ اس طرح دے لفظاں قطب شمالی توں شروع ہوکے وسطی ایشیا دے خطے توں فارس یا افغانستان تے ہندوستان دے ارولی پہاڑی سلسلے وچ آنا شروع ہوگئے نيں۔ ایہ یورال پہاڑ آریائیاں دا دوسرا اڈہ ہوسکدا اے۔ ارد گرد دے تھاںواں ایروت دے ملک دی نمائندگی کردے نيں۔ یورال پہاڑاں توں لہذا ، یورال - پہاڑاں دے زمرے دے شمال مشرقی علاقےآں نوں ایہ فرض کرنے وچ رکاوٹ نئيں لگدا اے۔ ایہ دیکھ کے حیرت ہُندی اے کہ اس طرح دے لفظاں قطب شمالی توں شروع ہوکے وسطی ایشیا دے خطے توں فارس یا افغانستان تے ہندوستان دے ارولی پہاڑی سلسلے وچ آنا شروع ہوگئے نيں۔ ایہ یورال پہاڑ آریائیاں دا دوسرا اڈہ ہوسکدا اے۔ ارد گرد دے تھاںواں ایروت دے ملک دی نمائندگی کردے نيں۔ یورال پہاڑاں سے'یورال' نامی اک ندی وی نکلدی اے۔ ایہ دریا بحر الکاہین وچ آندا اے۔ ایرا دے معنی پانی نيں جس دے معنی نيں رلایا ندی بن جاندا اے۔ آریاں دی یورپی شاخ شاید یورال پہاڑی سلسلے دے آس پاس دے علاقےآں توں وکھ ہوگئی۔
قابل اعتراض ، ایراسپ (ڈی) تے یورپ دے برابر
[سودھو]اس دا ناں متنازعہ تے مشکوک دونے ہوسکدا اے۔ جے اسيں اس جگہ نوں قابل اعتراض یا مشکوک سمجھدے نيں تاں فیر یورپ دے ناں توں ، سانوں ایرپس (دی) دا تاثر ملدا اے۔ سوامی دیانند نے یورپ دا موازنہ ہریورشا توں کيتا اے۔ ہری دا مطلب وی زرد تے بندر اے۔ ہرینیتر دا مطلب وی پیلے رنگ دی اکھاں والا اے۔ ایہ ہریورشا یورپ دا ناں وی ہوسکدا اے۔ لیکن پرنسپل نے اس سال پامیر پہاڑی سلسلے دے شمال تے تیانشان دے جنوبی علاقےآں دے درمیان ذکر کيتا اے۔ چونکہ جتھے وی گئے آریاں نے اپنے پیارے ناں اپنے نال لیا ، لہذا ہریورشا نوں یورپ سمجھنے وچ کوئی رکاوٹ نئيں اے۔ یوروپیاں دی عقلیت پسندی وی اسنوں معقول معلوم کردی اے۔ پِچھے توں ، ہریورشا شمالی ہمالیہ دا علاقہ بن گیا۔
ایلورٹ تے ماؤنٹ ایلبرز دی مساوات
[سودھو]اس دے داخلی ہويا صاف کرنے وچ ، ہیرنمیاورش دا ذکر کيتا گیا اے۔ ہیرنماے دے بعد وائٹ ماؤنٹین اے تے اس دے بعد رامائک سال اے۔ نیلپرواٹ رامائیک ورش دے بعد اے تے فیر اس دا احاطہ کيتا جاندا اے۔ اسيں ایلبز (البرز) پہاڑی توں لمبائی نوں ایشیاء دے نقشہ وچ انہاں پنج تھاںواں دی ترتیب توں ہدایت دے سکدے نيں۔ ایہ ساحل البرٹین دے شمال مغرب تک پھیلا ہويا اے۔ انہاں پہاڑی علاقےآں وچ کاکیشس پہاڑاں دا شمال اے۔ لوکمانیا تلک نوں آریاں دی سرزمین سمجھے جانے توں پہلے پہاڑ کاکیکاس دے ملحقہ علاقے دی سرزمین۔ جے ایلبرز دے آس پاس آریائیاں دا مفروضہ (بحیرہ اسود دے ساحل دے مغربی کنارے توں جنوب مشرق تک) ، قفقاز جو نیل بحر دے شمال مشرق وچ واقع اے ، نیل پہاڑاں دی جگہ لے سکدا اے۔
رامائکاورشا تے سفید بخار
[سودھو]وایوپورانا نیلپرروت دے بعد رامائکاورشے دے بارے وچ دسدا اے۔ آریاں دریائے یوراوورش توں جنوب دی طرف بحر دریائے بحر دے ساحلی علاقےآں توں بحیرہ کیسپین توں شمال دی طرف ، قفقاز (نیلپروت) توں بحیرہ عرب (ایرا = پانی) ایشین ترکیوں دی طرف ہجرت کر چکے نيں۔ ایہ خطہ اورال پہاڑاں دی وادی دی وجہ توں خوبصورت اے تے ایتھے پہاڑی علاقہ بوہت گھٹ اے۔ ایہ بالکل ممکن اے کہ اس خوبصورت سرزمین دے شمالی یورال دے پہاڑی سلسلے وچ اک سفید پہاڑ سی۔ کوراسجے دے مغرب دی طرف سفید سمندر حالے وی موجود اے۔ وایوپوران توں مراد ایراوت دے بعد شرینگوان سال تے شیروانوان دے بعد ہیرانائے سال اے۔ ایہ ہرنمیاورش ایرال پہاڑاں دے آس پاس ایراوتاور دے جنوب مغرب دی طرف ہوسکدا اے۔ یا ہوسکدا اے کہ ایہ یورال پہاڑاں دے مغرب توں دریائے یورال ندی دے کنارے تک پھیلا ہويا اے۔
وسطی ایشیاء دے علاقےآں وچ رہنے والے آریاں تے اوتھے توں ہندوستانی تے ایرانی شاخاں دی علیحدگی - اس وچ شک اے کہ آیا آریان رامائکاورش دے بعد ارال سجے توں آرین وراجا آئے سن یا البرز (الوارٹا) دے بعد کیسپین آئے سن ۔ سمندر مشرق دی طرف ایرل سجے دی طرف پھیل گیا۔
ایرل سجے تے ایراوت دی مساوات
[سودھو]ایراول سجے دے ایراوات دے نال توازن دی وجہ توں ایہ ممکن اے۔ کچھ لوک اروال ندی دے ساحل دے راستے ارال دی طرف ودھ گئے نيں تے کچھ آریہ کاکیشس دے راستے ، فیر وی بعد وچ دریائے اکسوس (اکشو) دے کنارے واقع ارال سجے ميں بحیرہ کیسپین دے سابقہ علاقےآں دی طرف پھیل گئے۔ نيں چونکہ کہیا جاندا اے کہ آرین دی دونے شاخاں اس ندی دے کنارے دے علاقےآں توں وکھ ہوگئياں ، تے چونکہ ایرانی آریائیاں دی پہلی سرزمین 'آریان وراجہ' اے ، لہذا 'آریان وراجہ' اکسوس ندی دے شمال مغرب دی طرف طے اے۔ . ایہ جتھے وی رہیا ہوسکدا اے ، ایہ علاقہ لازمی طور اُتے آئرل دے جنوب وچ ، آکسس دے مشرق وچ شمال ، تے کیسپین دے مشرق وچ ہونا چاہیدا۔ کیونجے اس دے بعد ایرانیاں دی دوسری ریاست سریگھ (سمرقند) اے۔ ہندوستانی شاخ نوں ایرانیاں توں 'آرین ورجہ' دے ذریعہ وکھ کردتا گیا ، ایسی آواز آندی اے۔ تاجک (تاجک) دے ناں توں مشرقی ترکی وچ رہائش پذیر آریہ ذات سمجھی جاندی اے۔ ایہ ترکی دے پہاڑی علاقےآں وچ واپس آ گیا تے اسنوں اج اوتھے گیلچ کہیا جاندا اے۔ آکسس دریا ارل بحر توں نکلدا اے تے اس اُتے کوئی اختلاف نئيں اے کہ دونے شاخاں اک بار دریائے آکسس دے دونے کنارےآں اُتے رہندی نيں۔ جدوں سانوں ایہ پتہ چل گیا کہ آریائی کدی ترکی وچ رہ چکے نيں تے جدوں انہاں نوں ہندوستانی آریائیاں دی سبھیاچار دا اندازہ ہُندا اے تاں فیر ایہ کہنا کہ آریائی ندی دے مشرقی کنارے اُتے واقع ایرل سجے توں شروع ہونے والے آکسس دریا دے اس حصے توں آئے نيں۔ لیکن ایہ پھیلا ہويا اے ، نامناسب نئيں اے۔ ایرانی سمرقند ، بلخ تے مرو دی طرف ودھے تے ہندوستانی آریشھا جنوب مشرقی علاقےآں وچ پھیل چکی ہُندی تے تیانشان ، ترام تے کوینن پہاڑی سلسلےآں توں دریائے سندھ تک پھیل جاندی۔ جو ارل سجے توں شروع ہونے والے ندی دے مشرقی کنارے وچ پھیلدا اے ، ایہ کوئی انوکھی گل نئيں اے۔ ایرانی سمرقند ، بلخ تے مرو دی طرف ودھے تے ہندوستانی آریشھا جنوب مشرقی علاقےآں وچ پھیل چکی ہُندی تے تیانشان ، ترام تے کوینن پہاڑی سلسلےآں توں دریائے سندھ تک پھیل جاندی۔ جو ارل سجے توں شروع ہونے والے ندی دے مشرقی کنارے وچ پھیلدا اے ، ایہ کوئی انوکھی گل نئيں اے۔ ایرانی سمرقند ، بلخ تے مرو دی طرف ودھے تے ہندوستانی آریشھا جنوب مشرقی علاقےآں وچ پھیل چکی ہُندی تے تیانشان ، ترام تے کوینن پہاڑی سلسلےآں توں دریائے سندھ تک پھیل جاندی۔
ایرانی شاخ دی علیحدگی دے بارے وچ آریائیاں دی تحریک
[سودھو]ویو پورن دے جغرافیائی سال دی تقسیم نوں اکثر پہاڑی سلسلےآں توں تقسیم کيتا جاندا اے۔ اساں اُتے دکھایا اے کہ ہر سال (ملک) پہاڑاں یا سمندراں توں جکڑا ہويا اے۔ اسيں ایہ وی دیکھدے نيں کہ البرز پہاڑاں دی پہاڑی سلسلےآں توں لے کے دریائے آکسس دے کنارے تک پھیلا ہويا اک وسیع و عریض میدان اے ، جس دے کچھ حصے نوں 'آرین وراجہ' کہیا جانا پڑدا اے۔ چونکہ الیوٹاورشا دے بعد وایو پورن وچ میرو پروت دا ناں آیا اے ، اس توں پتہ چلدا اے کہ البرز پرتوت توں میرو تک دا علاقہ 'آرین ورجہ' دی نشاندہی کردا سی۔ کہیا جاسکدا اے کہ آکسس دا مغربی کنارہ ایرانیاں تے ہندوستانی آریائیاں دے مشرقی کنارے دے ہتھ وچ سی۔ البرز تے میرو دے وچکار خطہ اس وقت یقینا زرخیز تے خوشگوار رہیا ہوئے گا تے آریاں دی جدوجہد دی وجہ اک ورگی ہُندی۔ ایرانی شاخ ، غالبا. حد توں زیادہ تے نسبتا ان پڑھ ہونے دی وجہ توں ، ہندوستانی شاخ نوں جنوب مغرب وچ جانے توں روک دتا گیا ہوسکدا اے یعنی ایران تے ہندوستانی شاخ نوں پہاڑی علاقےآں وچ پناہ لینے اُتے مجبور کيتا گیا ہوئے۔ ایہ میرو پہاڑ کون سا پہاڑ اے ، حالے حالے قطعی طور اُتے نئيں کہیا گیا اے۔ لیکن جدوں اسيں دیکھدے نيں کہ مہابھارت وچ ، کِمپوروش ورش دے بعد ہتک ، ہٹک دے بعد مانسوروار ، مانسوروور دے بعد گندھاروا تے گندھاروا یعنی شمالی کُورو دے بعد ہریورشا ، سانوں ایہ کہنا پڑدا اے کہ ایہ ہریور پیانوشان-پروت تے پامیر دے جنوب وچ اے۔ پہلے والی ریاست دا ناں ہُندا۔ ترکستان انہاں علاقےآں دے آس پاس اک صحرا اے۔ ایہ کہنا مشکل اے کہ اس وقت ایہ صحرا کون سن ؟ لیکن اج اس دی حالت ایسی ہوئے گی ، ایہ مشکوک اے۔ ممکنہ طور اُتے ایہ حالت برف دی وجہ توں گلیاں دی چٹاناں دی وجہ توں اے۔ چینی بولی وچ ، 'تھیان' دا مطلب جنت اے تے 'شان' دا مطلب پہاڑ اے۔ سانوں مہا بھارت وچ نارتھ کور دے علاقےآں دی تفصیل یا بدھ ادب وچ جنت دی حیثیت حاصل اے۔ سانوں الٹائی پاروت دے ناں توں سنسکرت دا امپرنٹ وی ملدا اے۔ کیہ ایہ تیانشان شمالی-کورو علاقےآں دی شمالی سرحد ہوسکدی اے ؟ کيتا آریان تیانشان تے پامیر دے درمیانی راستے توں جنوب دی طرف نئيں جاسکدے سن ؟ کيتا اس وقت گوبی دا صحرا اچھی حالت وچ نئيں ہوسکدا سی؟ کيتا مانسوروار دے شمال یا مغرب دی سرزمین کدی وی آریاں دی سرزمین نئيں تھی؟ ساڈے لٹریچر وچ ہندوستان نوں شمالی ہمالیہ دے خطے دے نال تعلقات دے بارے وچ دسیا گیا اے۔ اس دی یاداں ، جتھے دیکھیا جاندا اے ، اوتھے وافر مقدار وچ پئی نيں۔ انہاں دا مطالعہ کرنے تے ہندوستانی تریخ اُتے نويں روشنی ڈالنے دی ضرورت اے۔ جتھے کدرے وی دیکھو ، بہتات نيں۔ انہاں دا مطالعہ کرنے تے ہندوستانی تریخ اُتے نويں روشنی ڈالنے دی ضرورت اے۔ جتھے کدرے وی دیکھو ، بہتات نيں۔ انہاں دا مطالعہ کرنے تے ہندوستانی تریخ اُتے نويں روشنی ڈالنے دی ضرورت اے۔ جتھے کدرے وی دیکھو ، بہتات نيں۔ انہاں دا مطالعہ کرنے تے ہندوستانی تریخ اُتے نويں روشنی ڈالنے دی ضرورت اے۔ جتھے کدرے وی دیکھو ، بہتات نيں۔ انہاں دا مطالعہ کرنے تے ہندوستانی تریخ اُتے نويں روشنی ڈالنے دی ضرورت اے۔ جتھے کدرے وی دیکھو ، بہتات نيں۔ انہاں دا مطالعہ کرنے تے ہندوستانی تریخ اُتے نويں روشنی ڈالنے دی ضرورت اے۔ جتھے کدرے وی دیکھو ، بہتات نيں۔ انہاں دا مطالعہ کرنے تے ہندوستانی تریخ اُتے نويں روشنی ڈالنے دی ضرورت اے۔
سومرس تے سور عاصور دا فرق
[سودھو]سانوں میرو پامیر اُتے یقین کرنا اے ، چاہے تھیاشان ، دونے ہی حالات وچ ہریورشا یعنی اتراکورو نوں مانسوروور دا جواب قبول کرنا پئے گا۔ مہابھارت دے مطابق ، بودھ ادب ، پوران یا رامائن - ایہ شمالی کور اے۔ جنہاں دی تفصیل انساناں دے لئی کورو دے باشندےآں یعنی ہندوستانی آریائیاں دے لئی کسی حد تک عجیب و غریب اے ، تے جو ہندوستانی آریائیاں دی محبوب سرزمین اے ، جس دا خیالی یاد اج وی ہر آریہ دے لئی مسرت بخش اے۔ دیندا اے ، جس دی بنیاد اُتے جنت دے تمام آسمان - بھارتورشا دے شمال وچ واقع نيں۔ ہمالیہ حالے وی آریا سخیتیاس دی تخلیق دے اصل اشتعال انگیز نيں۔ ایہ افسانہ نئيں اے - کہانی نئيں - ایہ حقیقت اے۔ ساڈے نوٹ ، ساڈے اندرا ، ورون تے کوبیر ، یکشا تے گندھاروا all ایہ سب ہمالیہ دے شمال وچ نيں۔ میرو دے بعد ، ہریورشا ، نیشادھ ، کیمپورش ، ہیم کٹ تے بھرتورش دی سرزمین آریاں دی سرزمین رہی اے۔ ایتھے کوئی شاعری نئيں ، کوئی خالی ادب نئيں ، اک غیر منقولہ تاریخی سچائی اے۔ سانوں ایہ اصول تب وی مضبوط تر ملدا اے جدوں اسيں سومارس دی تریخ اُتے نظر ڈالدے نيں۔ رگوید دے تمام دیوتا سومارس دے میٹرن نيں۔ پیراں اُتے آریاں دے تمام یجناں وچ سومارس درکار نيں۔ رگوید دی اک پوری جماعت سوم تعریف دے لئی وقف اے۔ اس دا ناں اویسٹا ، ہام وچ وی رکھیا گیا اے ، لیکن اس دی شان نئيں ، جو آریاں دے رگوید وچ اے۔ ایوستا وچ ، اندرا ، جو سومارس دے شراب پینے والے نيں ، محض ڈیمن بن جاندے نيں تے اندرا آریاں دا واحد نجات دہندہ بن جاندا اے۔ ساڈے پاس سورہ دی اک لیجنڈ اے۔ ایہ سورra سومرس دے سوا کچھ نئيں اے۔ پہلے سور تے اسور دونے آرین سن ۔ لیکن جنہاں لوکاں نے تحفظ نئيں لیا ، اوہی اسور تے اسنوں لینے والےآں نوں سور کہیا گیا۔ رامائن دی ایہ آیت اس طرح اے۔ لیکن ایہ شان نئيں اے جو آریاں دے رگوید وچ اے۔ ایوستا وچ ، اندرا ، جو سومارس دے شراب پینے والے نيں ، محض دیمن بن جاندے نيں تے اندرا آریاں دا واحد نجات دہندہ بن جاندا اے۔ ساڈے پاس سورہ دی اک لیجنڈ اے۔ ایہ سورra سومرس دے سوا کچھ نئيں اے۔ پہلے سور تے اسور دونے آراواں سن ۔ لیکن جنہاں لوکاں نے تحفظ نئيں لیا ، اوہی اسور تے اسنوں لینے والےآں نوں سور کہیا گیا۔ رامائن دی ایہ آیت اس طرح اے۔ لیکن ایہ شان نئيں اے جو آریاں دے رگوید وچ اے۔ ایوستا وچ ، اندرا ، جو سومارس دے شراب پینے والے نيں ، محض دیمن بن جاندے نيں تے اندرا آریاں دا واحد نجات دہندہ بن جاندا اے۔ ساڈے پاس سورہ دی اک لیجنڈ اے۔ ایہ سورra سومرس دے سوا کچھ نئيں اے۔ پہلے سور تے اسور دونے آرین سن ۔ لیکن جنہاں لوکاں نے تحفظ نئيں لیا ، اوہی اسور تے اسنوں لینے والےآں نوں سور کہیا گیا۔ رامائن دی ایہ آیت اس طرح اے۔
سورپراٹگرگاہیڈو: سورہ اتیابیوشروت: آپاتیگریناٹا تسیا دیتیاسسوستھاسٹھا۔
اساں اُتے دیتی تے ادیتی دا ذکر کيتا اے۔ انہاں شیطاناں نوں آسور کہیا جاندا سی تے 'آریانن وراجہ' توں علیحدہ کيتا گیا سی ، جو مشرق شمال تے جنوب وچ کاشپیئن توں پھیلا ہويا اے۔ آسٹو ، سانوں دیکھنا اے کہ سومارس آریاں نوں اِنّے پیارے کیوں سن ؟ اندرا نوں سومارس نے شکست دتی تے شیطاناں تے راکشساں نوں شکست دتی۔ ہمالیائی خطے وچ ، جو فطرت وچ سرد رہیا ہوئے گا تے سومارس پینا غیر فطری نئيں اے۔ سومارس دے پتھراں نوں کچلنے دا بیان رگ وید وچ کثیرالعمل توں ہويا اے۔ سوملٹا ہن وی ہمالیہ دے دامناں یا ہمالیہ دے خطے - خاص کر قراقرم دے آس پاس پایا جاندا اے۔ ایہ سوم ہندوستانی آریائیاں دی ملکیت اے۔ احورس (اسور) دا اس توں کوئی لینا دینا نئيں اے۔ یقینا سر دال نوں پہاڑی علاقےآں وچ آنے دی وجہ توں مشکلات دا سامنا کرنا پيا اے۔ لیکن سوم اس دی زندگی دی اساس اے۔ ایہ مادہ ، ایہ رس ہمالیہ دے خطے دی یاد دلاندا اے۔
آریاں دا آریوردا آنے دا وقت ، ارجن دا سفر تے مہینجودارو تے ہڑپہ دی دریافت
[سودھو]اگرچہ اس مضمون دے مضمون دا مہینجودارو تے ہڑپہ توں کوئی لینا دینا نئيں اے ، لیکن انہاں دریافتاں تے انہاں دے فیصلےآں نے مہابھارت دے وقت دے فیصلے وچ ساڈی بہت مدد کيتی اے۔ مہینجودارو وچ جو رہتل دریافت ہوئی اے اس دا وقت مسیح توں 3،200 یا 3،300 سال پہلے طے کيتا گیا اے۔ 5،000 ہزار سال پہلے ، جدوں ہندوستان دے شمال مغربی خطے وچ اک رہتل سی ، جس وچ لوہے دی خوشبو ، اِٹاں دے مکانات دی تعمیر ، نہر دی نقش و نگار ، سنگ مرمر دا کم ، آرٹ ، دستکاری تے شیشے دا استعمال عام سی ، اس وقت ہندوستان دے دوسرے حصےآں وچ اک رہتل ضرور رہی ہوئے گی جو اس رہتل توں فائدہ اٹھا سکدی سی یا اسنوں اپنے قبضہ وچ رکھ سکدی سی۔ اس 1923 ء دی ایجاد دی سب توں وڈی اہمیت ایہ اے کہ اس وقت اسکرپٹ ہندوستان وچ رائج سی۔ اس دے ذریعہ ، یوروپی اسکالرز دا کہنا اے کہ ہندوستانی مسیح توں چند سو سال پہلے لکھنا نئيں جاندے سن ، ایہ بالکل باطل تے بے بنیاد ہوئے جاندا اے۔ لیکن اک چیز ، جو چیز سانوں بہت متاثر کردی اے اوہ ایہ اے کہ ایہ رہتل آریائیاں دی نئيں بلکہ غیر آریاں دی اے۔ اس نظریہ دی بنیاد ایہ اے کہ ایتھے ایجاد کردہ ماداں وچ ایداں دے تصویر کلام تے پھیلس تے مکمل تے ادھے ٹرانس معاشرے نيں جو آریاں دے فن توں میل نئيں کھاندے نيں۔ انہاں ماداں توں میسوپوٹیمیا ، مصر تے کریٹ دے اس وقت دے تعلقات دی نشاندہی کيتی جاندی اے۔ ہندو یونیورسٹی دے مورخ مسٹر آر۔ ڈی بینرجی ، ایم اے انہاں آسانیاں تے لنگھاں نوں آریاں دے شیوالنگا یا آسانی دے آس اُتے شبہ اے۔ چونکہ انہاں جنساں دے نال نال آریا سسٹم دے مطابق کوئی ارغیاپٹہ یا گوری پت نئيں اے ، لہذا ایہ بابلیونیا دی صنف دی تقلید اے ، شیو لنگم دا ننيں۔ اس دے علاوہ ، اس وقت دے اگنیپوجا دا طریقہ آریاں دے اگنیپوجا دے طریقہ توں مماثل نئيں اے۔ اس نے جزوی مقبرے دا موازنہ کيتا - جس وچ لوک چھوٹا نگ پور دے جدید منڈناں وچ روايتی جزوی مقبرے دے مقابلے وچ - جدوں ہڈی بقایا ہُندا اے تاں لوک مردہ خانے نوں سہاراں اُتے چھڈ دیندے سن تے اسنوں مٹی دے برتن وچ دفن کردے سن ۔ ایتھے پائی جانے والی کھوپئی مدرا دے دراوڈاس دی شکل وچ وی پائی جاندی اے۔ مہابھارت دے ویرات تہوار وچ ، پانڈواں نے اپنے ہتھیاراں نوں کپڑےآں اُتے چھپا رکھیا سی ، جزوی سمادھی دی تقلید پر۔ اس استاد نے وی بنرجی نے لکھیا اے۔ ایہ مشہور اے کہ پانڈواس دے زمانے وچ ، جنگجو ذات وچ اس طرح دا رواج رہیا ہوئے گا۔ ایہ کوئی تعجب دی گل نئيں اے کہ ایہ ویدک ادب وچ نئيں پایا جاندا اے۔ مہابھارت دا دور ہندو نظام دے مطابق عیسائیت توں 3000 سال پہلے سمجھیا جاندا اے۔ کپڑے توں چھپا ہويا سی۔ اس استاد نے وی بنرجی نے لکھیا اے۔ ایہ مشہور اے کہ پانڈواس دے زمانے وچ ، جنگجو ذات وچ اس طرح دا رواج رہیا ہوئے گا۔ ایہ تعجب دی گل نئيں اے کہ ایہ ویدک ادب وچ نئيں پایا جاندا اے۔ مہابھارت دا دور ہندو نظام دے مطابق عیسائیت توں 3000 سال پہلے سمجھیا جاندا اے۔ کپڑے توں چھپا ہويا سی۔ اس استاد نے وی بنرجی نے لکھیا اے۔ ایہ مشہور اے کہ پانڈواس دے زمانے وچ ، جنگجو ذات وچ اس طرح دا رواج رہیا ہوئے گا۔ ایہ کوئی تعجب دی گل نئيں اے کہ ایہ ویدک ادب وچ نئيں پایا جاندا اے۔ مہابھارت دا دور ہندو نظام دے مطابق عیسائیت توں 3000 سال پہلے سمجھیا جاندا اے۔
یہ وقت اس لیجنڈ دے زمانے توں ملدا اے۔ مہابھارت دے دوران ، ایہ وی ذکر کيتا گیا اے کہ جنگلی ذاتاں نيں۔ اس توں 5000 سال پہلے مہابھارت دا دور دور کرنے وچ سانوں رکاوٹ نئيں ڈال سکدی۔ سچ تاں ایہ اے کہ موہن جوڈارو دے مطابق ، سانوں اپنی تریخ دا پروگرام تبدیل کرنا پئے گا۔ اسيں اس پیچیدہ وقت دے سوال نوں پورناں تے مہاکاویاں دا مطالعہ کرکے حل کرسکدے نيں۔ اس دی نويں روشنی وچ ، اسيں تریخ اُتے نويں روشنی ڈال سکدے نيں۔ اسيں مہابھارت دے وقت توں وی انکار نئيں کرسکدے نيں ایتھے تک کہ جدوں مہابھارت لکھیا گیا سی تے اس دی باڈی بدل گئی سی۔ گارگسامہیٹا دے 'یوگ پورن' اُتے یقین کرنا ، جداں کہ اُتے کہیا جا چکيا اے ، مہابھارت توں اجتک یعنی 3000 کھری تک۔ ویہويں صدی توں شان توں دیکھیا جاسکدا اے۔ خدا جاندا اے ، سانوں کدوں ایہ موقع ملے گا۔ لیکن ایہ دیکھنا خوش آئند اے کہ انہاں دناں جے یوروپی تے ہندوستانی سکالر پرانا دے مطالعے دی طرف گامزن نيں۔ حقیقت وچ ،
مضمون وچ بہت اضافہ ہويا اے ، لیکن ایہ کہنا ضروری اے کہ اس مضمون وچ کچھ کہنا ضروری اے کہ رگ وید تے ایوستا دے مطالعے دے بعد ، افسانوی تے بودھ ادب دا مطالعہ کرنے دے بعد ، اسيں ہمالیہ دے خطےآں دا صحیح تاریخی تعارف حاصل کرسکدے نيں۔ جے اسيں ہندوستانی آریائیاں دے ہمالیہ توں اک بار نئيں ، بلکہ وقتا فوقتا بہت سارے رستےآں توں ہندوستان آنے دے نظریہ دے نال ویداں تے ہور سنسکرت دے لٹریچر دی پیروی کردے نيں تاں فیر اس دی ترجمانی بہت آسان ، قابل فہم تے تاریخی ہوجاندی اے۔ امید اے ، ہندوستانی تریخ دے جاننے والے اسکالر تے طالب علم نوں لوکمانیا تلک دی مذکورہ میز اُتے اگے ودھنا چاہیدا ، ساڈی تریخ دی تزئین و آرائش تے اپنا اندھیرہ دور کرنا چاہیدا۔ اک ہور گل ، یوروپی اسکالراں نوں خود غرضی عقل توں ايسے طرح متاثر کيتا گیا سی کہ ساڈی شاندار تریخ نے اک چھوٹی سی تے کم شکل دینا شروع کردتی ، اس توں جان چھڑانے وچ تاخیر حالے باقی اے۔ ساڈی اکھاں نوں اپنی تریخ دیکھنے دے لئی ، ایہ ضروری اے کہ یورپی شیشے وی لگاواں۔ اس توں وڈی شرمناک گل تے کیہ ہوسکدی اے ، کہ اسيں آریاں ، پورناں ، بودھاں تے ہور ادب دی واحد مستند تریخ توں انکار کردے نيں تے ہندوستانی تریخ دی معلومات دے لئی شرح دی شرح نوں تلاش کردے رہندے نيں۔ پرانا آریاں دے جغرافیائی علم توں بھری ہوئی نيں۔ اسيں انہاں وچ مذکور تھاںواں دا پتہ صرف ايسے وقت حاصل کرسکدے نيں جدوں ایہ پوری طرح سمجھ جائے کہ آریاں دی رہتل اس وقت انہاں ملکاں وچ پھیل چکيتی سی جدوں ایہ جغرافیہ لکھیا گیا سی۔ چکر کے حصول دے لئی بادشاہاں نوں شکست دینے دے لئی ہندوستانی بادشاہاں دے چکر لگانے تے رواں دواں ہونا اک روایت سی۔ ارجنونا دگ وجے دے لئی شمالی ہمالیہ وچ جانا مہابھارت دی خیالی تصور نئيں اے ، اک برقرار حقیقت اے۔ سچائی ایہ اے کہ ہندوستانی آریائیاں - چاہے اوہ ہندوستان دے قدیم باشندے ہاں تے ہور آریائی کدرے تے دنیا توں پھیل چکے ہاں ، جداں کہ بہت سارے علماء دا خیال اے ، چاہے اوہ تلک دے بیان دے آخر وچ قطب شمالی توں آئے ہون۔ ہندوستان پہنچنا چاہیدا سی - جغرافیہ دا مکمل علم سی۔ اس اُتے عدم اعتماد کرنا کہ جغرافیہ تے تریخ قدیم آریائیاں دے خلاف اک بہت وڈا جرم اے۔ حالے ایہ نئيں کہیا جاسکدا کہ آریائیاں دی آریائی زمیناں کيتا نيں۔ ایہ ہر ہندوستانی دا فطری عقیدہ اے کہ ہندوستان آریاں دی تخلیق دا اک مقام اے۔ جو وی سچ ثابت ہويا ، ہن سانوں یوروپی اسکالرز دے جال توں آزادانہ طور اُتے نکلنا ہوئے گا تے اپنی قدیم تریخ نوں آزادانہ طور اُتے تلاش کرنا ہوئے گا۔ اج دی تریخ ، جو ساڈے پڑھنے دے لئی رکھی گئی اے ، اسنوں صرف اک طنز یا ناول کہیا جاسکدا اے۔ ہماریا قدیم ارینائک یا پورانیک ادب ادب آریوردا توں ہریورشھا تک دی تریخ بتا سکدا اے۔ خدا بھلا کرے سانوں اس دے لئی پرعزم ہونا چاہیدا تے اپنے لٹریچر دی لٹریچر وچ مشغول ہونا شروع کرن۔ کيتا ہر آریہ دے بچے اس رہتل دے آغاز ، مادہ بچہ، قطوہ مای، ، خالص آریائی کہانی نوں جاننا نئيں چاہندے نيں؟
ارجن دے سفر نوں سچ مندے ہوئے تے پورناں وچ دتے گئے جغرافیائی ناواں نوں جدید ناواں توں موازنہ کردے ہوئے ایہ کہیا جاندا اے کہ مہابھارت دے زمانے وچ یعنی 5000 سال پہلے ہندوستانی آریائی ہریورشا یعنی سلیسٹیٹل ماؤنٹین تک دے سن ۔ اسنوں پہاڑ توں ملحقہ ہمالیہ علاقےآں دا مکمل علم سی۔ اس وقت ، آریائی اس وقت شمالی-کور نوں پکاردے سن تے اس شمالی کور دی یاد نوں بچانے دے لئی آریوردا دے 'کور' نوں آباد کردے سن ۔ وسطی ایشیاء دے 'آرین ورجہ' دے معنی آریوردا وچ پائے جاندے نيں۔ کوراسجے (شمالی بحیرہ) توں شروع ہوئے کے جو آرکٹک سرکل وچ اے ، آریائی پوراناں دے مخصوص راستے توں سِدھے شمال وچ آئے سن ، اس وچ کوئی شک ننيں۔ 'ایر' دھات دا یورال نادی تے ارل سجے دے نال ناقابل تردید تے نیڑےی تعلق اے۔ ایروت خود ہی 'اِر' توں بنی اے۔ اس دی مناسب بحث پہلے وی اک اک کرکے دی جا چکی اے۔ ایرل سجے دے مغرب دی طرف ایلبرز (ایلوارٹ) اے۔ ایرسیا ، ميں نے یارپ دا موازنہ کسی متنازعہ یا مشتبہ چیز توں کيتا اے۔ (اوکش) ندی آئرل سجے توں نکلدی اے۔ آریائیاں نے کچھ دیر اس دریا دے دونے کنارےآں اُتے قیام کيتا تے ایتھے (آریاویت تے اوکش دا درمیانی ملک) سی جس توں آریا تے ایرانی وکھ ہوگئے۔ اس دے بعد توں ہی ایرانیاں دا راستہ تبدیل ہويا تے ہندوستانی آریائیاں نوں تیانشان ، پامیر ، مانسوروور ، تریم (بھدرشوا) وغیرہ دے راستے کشمیر یا ہندوکش دے راستے توں گزرنا پيا۔ سندھ پہنچنے اُتے ، ایرانی برانچ سرحد پار توں ملا؛ کیونجے اوہ وی حالے تک کابل پہنچ چکے سن ۔ ایہ قطب شمالی توں لے کے آریاوردا تک ہندوستانی آریائیاں دی براہ راست تفصیل اے۔ مانسوروار تے ہمالیہ اس دے واحد آئیڈیل نيں۔ اوہ حالے تک کابل دے راستے توں نئيں آئے سن ، لیکن ہندوستان وچ ڈیبیو کرنے دے بعد ، اوہ وی کابل دی طرف پھیل گئے۔ ایہ فیصلہ کرنا انتہائی مشکل اے کہ اوہ کدوں ہندوستان آیا سی۔ کم توں کم 5000 سال پہلے مہابھارت دا وقت اے ، اس وقت ، آریہ بہت بوڑھی سی۔ رگوید آیات سندھ تے سرسوتی دے کنارے وی لکھی گئياں۔ نظریہ لوکمنیا دی توثیق جغرافیہ توں پوری اے۔ ایہ نظریہ کہ آریان شروع ہی توں ہندوستان وچ رہندے سن سچ اے یا غلط۔ لیکن ایہ گل یقینی اے کہ ہندوستانی آقاواں دی وقت سازی ہن وی درست اے۔ تے ، اس معاملے وچ ، آریہوردا مہابھارت توں ہزاراں سال پہلے آریوردا وچ آباد ہونا ثابت ہوئے گا۔ گھٹ توں گھٹ اس وقت اِنّا ثبوت موجود نئيں اے کہ ایہ ثابت کرنے دے لئی کہ ہندوستان توں آریائی کدرے تے پھیل گئے نيں۔ قطب شمالی وچ رہنے دا انہاں دا ثبوت دن رات دیوتاواں دے ثبوت توں ظاہر ہُندا اے (جو انساناں دے اک سال دے برابر اے )۔ لہذا ، جے آریاں دی سربلندی نوں قطب شمالی توں لے کے آریوردا یعنی قدیم آریوردا توں قدیم آریوردا تک سمجھیا جاندا اے ، تاں فیر کوئی رنج نئيں اے ، ایہ وڈی خوشی دی گل اے۔ فیر جے آریہ پہلے ہندوستان آئے تاں انہاں دا غلبہ فطری تے جواز اے۔