قزل قم
قزل قوم ماروتھل (ازبیک: Qizilqum; کزاخ: Қызылқұм; انگریزی: Kyzyl Kum) وسطی ایشیا وچّ واقع اک ریگستان ہے۔ اسدا رقبہ2,98,000 مربع کلومیٹر (1,15,000 مربع میل) ہے تے ایہہ دنیا دا 11واں سبھ توں بڑا ریگستان ہے۔ ایہہ آمو دریا اتے سر دریا دے وچکارلے دوآب وچّ واقع ہے۔ اسدا بوہتا حصہ قازقستان اتے ازبکستان وچّ آؤندا ہے، حالانکہ اک چھوٹا حصہ ترکمانستان وچّ وی ہے۔ ترک بولیاں وچّ 'قزل قم' دا مطلب 'لال ریت' ہے اتے اس ریگستان دے ریتیاں وچّ ملے مواد بہت تھانواں وچّ اس نوں اک لالی دندے ہن۔ اس دے دکھن لہندے وچّ آمو دریا دے پار قراقم ریگستان ہے، جسدے نام دا مطلب 'کالی ریت' ہے۔[۱]
جغرافیہ
[سودھو]قزل قم دا زیادہتر علاقہ سمندر پدھر توں لگپگ 300 میٹر (980 فٹّ) دی اچائی اتے واقع میدانی علاقہ ہے حالانکہ کجھ جگاواں تے اچاناں اتے نواناں وی ہن۔ زیادہتر جگھاواں اتے ریتیلے ٹلے ہن، جنہاں نوں لوکل بولی وچّ برچان جاں برخان کہندے ہن۔ اتلے لہندے وچّ سخت مٹی دیاں موٹیاں پرتاں ہن جنہاں نوں تاکیر کہندے ہن اتے جو کجھ-کجھ لون دے میدان ورگیاں ہن۔ قزل قم وچّ آبادی ندیاں اتے نخلستاناں دے کنڈھے ملدی ہے۔ گرمیاں وچّ درجہ حرارت بہت اچا جا سکدا ہے اتے آمو دریا دے کنڈھے دی کیرکی ناں دی بستی وچّ جولائی 1983 وچّ 51.7 ڈگری سینٹیگریڈ (125.1 °F) دا درجہ حرارت ویکھیا گیا سی۔
فیونا
[سودھو]ماروتھل فیونا وچّ شامل ہن روسی کچھو (Testudo horsfieldii) اتے اک ودا کرلا جس نوں ٹرانسکیسپیئن جاں ماروتھل نگران (Varanus griseus) دے طور تے جانیا جاندا ہے، جس دی لمبائی 1.6 میٹر تکّ جا سکدی ہے۔ سیگا ہرن (Saiga tatarica) وی کدے-کدے ماروتھل دے اتلے حصے ولوں ایدھر پرواس کر لیندا ہے۔
معاشی حالت
[سودھو]قزل قم وچّ بہت سارے دھات ہن، جویں کہ سونا، یورینیئم، تانبہ، الومینیئم، چاندی، قدرتی گیس اتے پٹرول۔ اتھے دی مرنتاؤ سونے دی کان بڑی مشہور ہے جو 1970 دے دہاکے وچّ شروع ہوئی سی۔ اتھے دا علاقہ بہت وڈا اتے خالی ہے اتے جگہ-جگہ اتے جھاڑیاں اتے جنگلی گھاہ ہن، اس لئی اتھے دے مقامی لوک مویشی پالن وچّ وی جٹے ہوئے ہن۔ نوائی، زرفشان شہر اتے اچکدک شہر صنعت دے مکھ مرکز ہن۔
ایہہ وی دیکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Climate change and terrestrial carbon sequestration in Central Asia, R. Lal, Psychology Press, 2007, ISBN 978-0-415-42235-2, ... The Karakum ('Black Sand' in Turkic) desert occupies 70% of Turkmenistan and is, with 350000 km2 one of the world's largest sand deserts. The Kyzylkum ('Red Sand') desert, with an area of about 300000km2 in both Uzbekistan and Kazakhstan ...