قوم پرستی دی تاریخ
| قوم پرستی دی تاریخ | |
|---|---|
| انتظامی تقسیم | |
ترمیم  |
قوم پرستی تے جدید ریاست دی تریخ دے درمیان اک ساختی ربط اے۔ سولہويں تے ستارہويں صدی دے آس پاس یورپ وچ جدید ریاست دا ظہور ہويا جس نے قوم پرستی دے عروج وچ سب توں اہم کردار ادا کيتا۔ ریاست دی ایہ شکل پہلے دی شکلاں توں وکھ وکھ سی۔ اس دی طاقت مرکزی، خودمختار تے غیر منقسم سی۔ اس دے برعکس، قرون وسطیٰ دے یورپ وچ ، بادشاہتاں کسی اک خودمختار حکمران یا حکومت دے نال رہنے دے بجائے تقسیم سی۔ جدید ریاست نے طاقت دی اس تقسیم نوں ختم کر دتا جس دی نیہہ اُتے قوم پرستی دا تصور پروان چڑھ سکدا سی۔ نظریہ قومیت نوں سمجھݨ دے لئی انہاں واقعات نوں سمجھنا ضروری اے جنہاں دی وجہ توں جدید ریاست دی پیدائش ہوئی۔ [1]
نصف صدی شہنشاہ تے خاندان موجود سن، لیکن انہاں نوں افقی طور اُتے چرچ دے نال تے عمودی طور اُتے جاگیرداراں تے صدوراں دے نال طاقت دا اشتراک کرنا پيا۔ چرچ اِنّا طاقتور سی کہ اوہ حکمراناں دی طرح طاقتور تے بعض اوقات انہاں توں ودھ طاقتور ہُندا سی۔ چوتھی صدی وچ رومی شہنشاہ قسطنطین دے ذریعہ عیسائیت نوں اپنانے دے بعد توں، چرچ دی طاقت وچ مسلسل وادھا ہويا اے۔ ریاستی مذہب ہوݨ دی وجہ توں عیسائیت نہ صرف یورپ دے کونے کونے بلکہ مشرق وچ ترکی تے روس تک پھیل گئی۔ چھیويں صدی تک، یورپ نے کیتھولک چرچ تے حکمراناں دے درمیان باہمی اختیار دے ڈھانچے تیار کر لئی سن ۔ بادشاہاں نے دعویٰ کيتا کہ اوہ خدائی حکم توں حکومت کردے نيں، تے دوسری طرف، چرچ نے کسی حد تک غیر مذہبی لحاظ توں سیاسی باگ ڈور سنبھال لی اے۔ چرچ نوں رعایا اُتے ٹیکس لگانے دا حق سی۔ چرچ تے بادشاہ دے درمیان اس ناخوشگوار تعلقات نے اک طاقتور قسم دی بادشاہت دے عروج نوں روکیا۔ دوسری طرف، شہنشاہ نوں وی طاقتور امرا تے جاگیرداراں دے نال اقتدار دا اشتراک کرنا پڑدا سی جو اک ایداں دے نظام دی نیہہ اُتے سی جو درجہ بندی دی نیہہ اُتے چلدا سی۔ سیاسی تے معاشی سطح اُتے کم کرنے والے اس پیچیدہ نظام نے عوام تے مالک طبقے نوں مالکاں تے زمینداراں وچ تقسیم کر دتا۔ مقامی سطح پر، آقا اپنے وصل اُتے حکومت کردا سی تے وصال اپنے ماتحت وصال اُتے حکومت کردا سی۔ شہنشاہ نوں اک ایداں دے نظام دی نیہہ اُتے طاقتور امرا تے جاگیرداراں دے نال طاقت دا اشتراک کرنا پڑدا سی جو درجہ بندی دی نیہہ اُتے چلدا سی۔ سیاسی تے معاشی سطح اُتے کم کرنے والے اس پیچیدہ نظام نے عوام تے مالک طبقے نوں مالکاں تے زمینداراں وچ تقسیم کر دتا۔ مقامی سطح پر، آقا اپنے وصل اُتے حکومت کردا سی تے وصال اپنے ماتحت وصال اُتے حکومت کردا سی۔ شہنشاہ نوں اک ایداں دے نظام دی نیہہ اُتے طاقتور امرا تے جاگیرداراں دے نال طاقت دا اشتراک کرنا پڑدا سی جو درجہ بندی دی نیہہ اُتے چلدا سی۔ سیاسی تے معاشی سطح اُتے کم کرنے والے اس پیچیدہ نظام نے عوام تے مالک طبقے نوں مالکاں تے زمینداراں وچ تقسیم کر دتا۔ مقامی سطح پر، آقا اپنے وصل اُتے حکومت کردا سی تے وصال اپنے ماتحت وصال اُتے حکومت کردا سی۔
درحقیقت یورپ دے عصری حالات نے کئی وجوہات دی بنا اُتے اک مقررہ علاقے تے آبادی دے اندر مرکزی سیاسی برادری دی تشکیل نوں روک دتا۔ ٹرانسپورٹ تے کمیونیکیشن دے نیٹ ورک دی کمی وی اک وجہ سی جس دی وجہ توں پاور شیئرنگ اک مجبوری سی۔ متواتر جنگاں، فتوحات تے شکستاں تے وکھ وکھ ریاستاں دی تشکیل دے رجحان دی وجہ توں مملکتاں دی سرحداں مسلسل بدل رہی سی۔ شاہی خانداناں دے درمیان ہوݨ والی شادیاں وچ زمین دا پورا علاقہ جہیز تے تحائف دے طور اُتے دتا جاندا سی، تاکہ اک علاقے دے لوک راتوں رات دوسری ریاست دی رعایا بن جاواں۔ لیکن اس سیاسی تبدیلی توں لوکاں دی روزمرہ زندگی وچ کوئی خاص فرق نئيں پيا۔ اک علاقے توں دوسرے علاقے وچ لوکاں دی نقل و حرکت اُتے کوئی پابندی نئيں سی۔ کوئی کدرے وی جا کے کم شروع کر سکدا اے، کدرے وی شادی کر سکدا اے۔ سیاست، نظم و نسق، قانون تے سبھیاچار اک ہی طرح دے وکندریقرت طریقے توں چلدے سن ۔ پورے یورپ دی بول چال، ایہ رسم و رواج وچ بہت متنوع سی۔ سبھیاچار وچ کوئی یکسانیت نئيں سی۔ اس وکندریقرت پوزیشن وچ تبدیلیاں انگلینڈ وچ ٹیوڈر خانداناں تے فرانس وچ بوربن خانداناں دے استحکام دے نال شروع ہوئیاں۔ انہاں دونے خانداناں نے تاجر سرمایہ داراں دی مدد توں اپنی طاقت نوں مضبوط کيتا۔ تجارت توں حاصل ہوݨ والی دولت دی وجہ توں ایہ خاندان آمدنی دے لئی اپنے وصی اُتے کم انحصار کردے سن ۔ رفتہ رفتہ جاگیرداراں نے انہاں دا اقتدار کھوہنا شروع کر دتا۔ جاگیرداراں دی جگہ تاجر سرمایہ دار آئے۔ دوسری طرف، پندرہويں صدی دے دوران چرچ وچ مذہبی اصلاحات نے کیتھولک چرچ دی طاقت نوں نمایاں طور اُتے کم کر دتا۔ انہاں دونے تبدیلیاں نے شہنشاہاں نوں پورے خطے اُتے مکمل تے براہ راست حکمرانی فراہم کيتی۔ جغرافیائی حدود دی تعمیݪ ہوݨ لگی۔ مذہب، تعلیم تے بولی دے معاملے وچ عوام الناسنوں معیار سازی دے دور توں گزرنا پيا۔ شہریاں دی رہائش تے سفر اُتے وی قواعد و ضوابط نافذ کر دتے گئے۔ کھڑی شاہی فوجاں دی بھرتی تے دیکھ بھال اُتے خصوصی توجہ دتی گئی۔ آوا جائی، مواصلات تے حکمرانی کيتی ٹیکنالوجیز تیار ہوئیاں، جس نے بادشاہاں تے شہنشاہاں نوں اپنے سیاسی مقاصد نوں مؤثر طریقے توں حاصل کرنے دے قابل بنایا۔
اس واقعہ دے دور رس اثرات مرتب ہوئے۔ اک آمرانہ ریاست ابھری، جس دی خصوصیت خودمختاری، مرکزی طرز حکمرانی تے مستحکم علاقائی حدود سی۔ اج دی جدید ریاست وچ وی ایہی خوبیاں نيں۔ فرق ایہ اے کہ اودوں دی ریاست اُتے ایداں دے بادشاہ دی حکومت سی جو فخر توں کہہ سکدا سی کہ اوہ ریاست اے۔ لیکن، اس مطلق العنان کردار دے اندر، ثقافتی، لسانی تے نسلی یکسانیت دے نال 'قوم' دے قیام دیاں شرطاں موجود سی۔ جاگیردار طبقے دی جگہ لینے والی تاجر بورژوازی (جو بعد وچ صنعتی بورژوازی وچ تبدیل ہو گئی) بادشاہاں دا اک اہم سیاسی اتحادی بن گیا سی۔ قوم پرستی دا فلسفہ اک موضوعی احساس دے طور اُتے اس طبقے دے اشرافیہ وچ پنپنے لگا۔ جلد ہی ایہ اشرافیہ ودھ سیاسی حقوق تے نمائندگی دے لئی ترسنے لگے۔ انہاں نے پورے مغربی یورپ دی اسمبلیاں تے پارلیماناں اُتے غلبہ حاصل کرنا شروع کر دتا۔ اس دے نتیجے وچ یورپی جدیدیت دے آغاز وچ بادشاہت تے پارلیمنٹ دے درمیان تنازعات دے واقعات رونما ہوئے۔ 1688ء وچ انگلستان وچ برپا ہوݨ والا شاندار انقلاب اس دا سب توں وڈا ثبوت اے۔ اس کشمکش وچ سرمایہ دار طبقے دے لئی لاطینی لفظ 'natio' اہمیت اختیار کر گیا۔ اس دا مطلب سی پیدائش یا اصل یا اصل۔ اس طرح 'قوم' بنی۔ انقلاب اس دا سب توں وڈا ثبوت اے۔ اس کشمکش وچ سرمایہ دار طبقے دے لئی لاطینی لفظ 'natio' اہمیت اختیار کر گیا۔ اس دا مطلب سی پیدائش یا اصل یا اصل۔ اس طرح 'قوم' بنی۔ انقلاب اس دا سب توں وڈا ثبوت اے۔ اس کشمکش وچ سرمایہ دار طبقے دے لئی لاطینی لفظ 'natio' اہمیت اختیار کر گیا۔ اس دا مطلب سی پیدائش یا اصل یا اصل۔ اس طرح 'قوم' بنی۔
سرمایہ دار طبقے دے وکھ وکھ طبقے قوم پرستی دے نظریے دے تحت متحد ہو گئے۔ انہاں نے خود نوں اک سیاسی برادری دے نمائندےآں دے طور اُتے دیکھیا جو اک یکساں تے قریبی اتحاد وچ بندھے ہوئے سن ۔ قدیمیت نوں قوم دے اس احساس توں منسوب کرنے دا کم جرمن رومانوی قوم پرستی نے انجام دتا۔ خود نوں اک قوم کہنے والا ایہ طبقہ جدید ریاست توں سیاسی طور اُتے مذاکرات کر سکدا اے۔ دوسری طرف اس طبقے توں باہر دے عام لوکاں نے قوم پرستی دے تصور نوں ریاست دے ظالمانہ کردار دے خلاف متحد کرنے دے لئی استعمال کيتا۔ عوام نوں ایہ اس لئی کرنا پيا کیونجے بادشاہتاں، جو سرمایہ دار طبقے دی حمایت توں محروم ہو رہی سی، ودھ توں ودھ مطلق العنان تے ظالم ہُندی جا رہی سی۔ لوکاں نوں بار بار سڑکاں اُتے آنے اُتے مجبور کيتا گیا جس دے نتیجے وچ انقلاب فرانس جداں عہد ساز واقعات رونما ہوئے۔ ایہ کہے بغیر کہ حکمراناں دے خلاف عوامی بغاوتاں دی تریخ بہت پرانی سی۔ لیکن 18ويں تے 19ويں صدی دے یورپ وچ ایہ تحریک قوم پرستی دے جھنڈے تلے ہو رہی سی۔ انہاں دی قیادت اشرافیہ دے ہتھ وچ سی تے مقبول عناصر واقعات دے دوران اک جوار دا کم کردے سن ۔ کسی وی مقامی بغاوت دا فائدہ اٹھا کے سرمایہ دار طبقہ بادشاہت دے خلاف پوری قوم پرستی دی تحریک شروع کر دیندا سی۔
یہ تریخ دسدی اے کہ کس طرح ماپہلے جدید یورپی ریاست دی وکندریقرت اختیار آمرانہ ریاست وچ تبدیل ہوئی۔ فیر اوہ ریاست قوم پرست تحریکاں دے دباؤ وچ آہستہ آہستہ اک محدود قسم دی آئینی ریاست وچ تبدیل ہو گئی۔ انیہويں صدی دے آخر تک سرمایہ دار طبقے دے نال نال عوام دے سیاسی حقوق دے لئی متحرک ہوݨ وچ قوم پرستی اک اہم عنصر بن چکی سی۔ ایہ خیال کرنا غلط ہوئے گا کہ قوم پرستی دا تصور پورے یورپ وچ ايسے طرح پھیل گیا۔ فرانس وچ اس دا اظہار پرتشدد عوامی شرکت دے ذریعے کيتا گیا جدوں کہ انگلینڈ وچ اس دا اظہار نسبتاً پرامن پارلیمانی انداز وچ کيتا گیا۔ اوہ مملکتاں جو کثیر النسل تے کثیر لسانی سی پہلے کثیر القومی ریاستاں بنیاں تے بعد وچ کئی حصےآں وچ بٹ گئياں۔ لیکن، دوسری طرف، قوم پرستی نے کچھ کثیر لسانی تے کثیر النسل ریاستاں نوں اک نال رکھنے دی دلیل وی دتی۔ جداں کہ قوم پرست نظریات یورپی سرزمین توں اگے ایشیا تک پھیل گئے، افریقہ تے لاطینی امریکا تک پھیل گیا، اس نے یورپ توں وکھ وکھ قسماں تیار کرنا شروع کر دتیاں۔ انہاں خطےآں وچ نوآبادیاتی آزادی دی جدوجہد نوں قوم پرست جذبات دی فتح توں ہويا ملی۔ نتیجہ استعمار تے قوم پرستی دا اک انوکھا امتزاج سی۔