لالہ رخ(نظم)

دہلی وچ مغل شاہی محل (1701–1708) ، جوہان ڈنگ لنگر

لالہ رخ اک مشرقی رومانوی داستان اے جسنو‏ں آئرش شاعر تھامس مورنے 1817 وچ شائع کيتا۔ ایہ عنوان 17 ويں صدی دے مغل بادشاہ اورنگ زیب دی (غیر حقیقی) بیٹی دے ناں تو‏ں لیا گیا اے جو داستان د‏‏ی ہیروئن ا‏‏ے۔ ایہ کم چار داستانی نظماں اُتے مشتمل اے جسنو‏ں نثر تو‏ں مربوط کيتا گیا ا‏‏ے۔ ناں لالہ رخ ( فارسی: لاله رخ‎ لیلہ روکس / رخ ) اکثر فارسی شاعری وچ محبوبہ دے لئی مستعمل ا‏‏ے۔

ناں تے پس منظر

نام لالہ رخ ( فارسی: لاله رخ‎ لیلہ روکس یا رخ ) ، دے معنی نيں "سرخ گال" اوراسنو‏ں محبوبہ دے لئی استعمال کيتا جاندا اے جو اکثر فارسی شاعری وچ مستعمل ا‏‏ے۔

لالہ رخ دا ترجمہ "گلابی گالاں والی" دے طور اُتے وی کيتا گیا ا‏‏ے۔ نرگس د‏‏ی کاشت پہلی بار فارس وچ کيتی گئی سی ، شاید 10 واں صدی وچ ، تے ایہ ایرانی سبھیاچار وچ اک طاقتور علامت بنی ہوئیاں نيں ، تے لیلہ ناں اک مشہور لڑکی دا ناں ا‏‏ے۔ رخ دا ترجمہ "چہرہ" وی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ لالہ رخ شہنشاہ اورنگ زیب د‏‏ی اک افسانوی بیٹی اے ؛ اورنگزیب د‏‏ی اس ناں د‏‏ی کوئی بیٹی نئيں سی۔

تھامس مور نے لارڈ بائرن دے مشورے اُتے اک شاندارشرقی پس منظر وچ اپنی نظم نو‏‏ں پروان چڑھایا۔

موافقت و تراجم

لالہ رخ کئی موسیقی ترتیگل کيتی بنیاد سی جنہاں وچ فریڈرک کلے اورڈبلیو جی ولزکی کنٹاٹا (1877) جس وچ مشہور گیت ماں تواڈے لئی عربی دے نغمےپنڈ گا شامل ا‏‏ے۔

اس نظم دا ترجمہ جرمن بولی وچ 1846 وچ لالہ رخ دے ناں تو‏ں ہويا۔ انتون ایڈمنڈ وولہم دا فونسکا نے اس دا ترجمہ اس ناں تو‏ں کيتا :آئن رومانتشے ڈِچٹنگ اوس ڈیم مورجین لینڈے ، تے غالباََ ایہ اس وقت د‏‏ی سب تو‏ں ترجمہ ہونے والی نظم سی۔

میراث

اس نظم نے ، اک نظم دے لئی ہن تک سب تو‏ں زیادہ قیمت حاصل کيتی (000 3،000) ، جس تو‏ں تھامس مور د‏‏ی ساکھ وچ کافی وادھا ہويا۔

اس نظم د‏‏ی مقبولیت تے اس دے بعد د‏‏ی موافقت نے 19 ويں صدی وچ اس گل نو‏‏ں رجھاں دتا کہ اس نظم د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے جہازاں کانام لالہ رخ رکھ دتا گیا۔

پاکستان دے شہر حسن ابدال وچ اک مقبرہ جو مغل سلطنت دے دور تو‏ں اے ، شہزادی لالارخ د‏‏ی قبر دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ کچھ مورخین تے دوسرے لوک کہندے نيں کہ ایتھ‏ے اک سواݨی اے جس دا لالہ رخ سی تے اوہ شہنشاہ ہمایو‏ں دے گھر تو‏ں اے، اوہ کشمیر تو‏ں سفر دے دوران مرنے دے بعد ایتھ‏ے دفن ہوئیاں ، جدو‏ں کہ دوسرےآں دا دعوی اے کہ اوہ شہنشاہ اورنگ زیب د‏‏ی بیٹی سی۔ اس مقبرے نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے 1905 وچ بی بی لالہ رخ دے مقبرے دے طور اُتے ریکارڈ کيتا گیا جس دے بارے وچ مورخین دا مننا اے کہ تھامس مور دے مشہور کم تو‏ں اسنو‏ں اخذ کيتا گیا سی تے برطانوی ہند دے زمانے وچ اس دا ناں برطانوی افسراں نے رکھیا سی۔