لوک دھرم (کتاب)

لوک دھرم (کتاب)

لکھاری	سوہندر سنگھ ونجارا بیدی
تریخ چھپائی	مئی،2000
چھاپن آلے	نیشنل بکّ شاپ،دلی
صفے	136

لوک دھرم سوہندر سنگھ ونجارا بیدی اس کتاب وچ ونجارا بیدی نے لوک دھرم دی اتپتی، وکھ وکھ روپاں تے کھیتراں وچ اسدا وستھار تے مانتا بارے چرچہ کیتی گئی ہے ۔ منکھ دے آتمشیل چنتن نال منکھی من دی بنی دماغی حالت تے اس حالت وچّ منکھ پرکرتی نوں وکھ وکھ روپاں وچ دیکھدا تے سمجھدا ہے جس توں بعد وچّ دھرم ہوند وچ آؤندا ہے ۔پرکرتی دے چنگے ماڑے پربھاواں صدقہ اوہ پرکرتی پوجا وکھ وکھ ودھیاں راہیں کردا ہے۔ ونجارا بیدی ایہناں پرکرتی پوجاواں وچ گریہہ دھرتی سورج شنچر شکر منگل برہسپتی آدی دا وورن دندا ہے ۔ نچھتر پوجا تے شبھ اشبھ نچھتراں بارے جانکاری ۔ اس دے نال ہی دھرتی اپر موجود وستاں نال سبندھت پوجا،پتر پوجا، گرام دیوتیاں،دیوی پوجا،پورانک ویکتیاں دی پوجا اتے ٹوٹم(گوتر چنہ دی پوجا) دی جانکاری پیش کیتی ہے۔

لوک دھرم

لوکدھارا دا اک اہم پکھ لوک دھرم ہے۔ونجارا بیدی انوسار لوک دھرم چنتن توں وکھرا نہیں ہندا۔(پنہ 9) دھرم نال ہمیشہ رہسمئی شکتیاں جڑیاں ہندیاں ہن۔ ایہناں نوں وگیان دی تھاں مانسک بھاوناواں تے ترک دی تھاں اپیوگتا دی پدھر اتے وچارنا وی لازمی ہندا ہے۔ (پنہ 9) شاستری دھرم لوک دھرم وچوں ہی اپجدا ہے۔ اس کرکے لوک دھرم نوں شاستری دھرم دا پوربلا روپ کیہا جا سکدا ہے، جویں وششٹ ساہت دا پوربلا روپ لوک ساہت ہندا ہے۔

  دھرم اک اجیہی جیون جانچ ہے جو یتھارتھ دے نال نال رہسمئی شکتیاں وچّ وی وشواس رکھدی ہے تے اس لوک توں اگلے لوک تکّ پسری ہوئی ہے۔ (پنہ 9)

آتمشیل چنتن

دھرم کئی پڑاواں وچوں گزردا ہے جسدا پہلا پڑائ آتمشیل چنتن دا پڑائ ہے۔ اس پڑائ 'تے منکھ انوبھوَ کردا ہے کہ ہر سنجیو نرجیوَ وستو وچّ آتما نواس کردی ہے۔ اسے دھارنا وچوں پتر پوجا تے دیوتیاں دی پوجا دا سنکلپ ساہمنے آؤندا ہے۔ منکھ نے آتمشیل چنتن راہیں اپنے اندر تے پرکرتی وچّ اک سانجھی شکتی دا انوبھوَ کیتا جس توں لوک دھرم پیدا ہندا ہے۔

لوک دھرم دی اتپتی

متھک کتھا دی ہوند دھرم توں پوربلی اوستھا وچّ قایم ہوئی اتے دھرم متھک کتھا دے گربھ وچوں نمیا۔ (پنہ نمبر 11) اس کرکے قدرت نوں لے کے پہلاں منکھ اندر اک متھّ بنی اس متھّ دے سہارے قدرت نوں سمجھدیاں اسدا مانویکرن تے دیویکرن کیتا تے قدرت دی کروپی توں بچن لئی اوہ اس نوں رجھیاؤن تے پتیاؤن دے وکھ وکھ ڈھنگ طریقے کڈھدا ہے جس توں لوک دھرم ہوند وچّ آؤندا ہے۔ جس دن منکھ انوبھوَ کردا ہے کہ پرکرتی دی ہر وستو وچّ کوئی آتم تتّ ہے اس دن متھّ ہوند وچّ آئی۔ جس دن اسنے آتم تتّ دا دیویکرن کرکے پوجیا تے ارادھیا اس دن دھرم ہوند وچّ آیا۔

لوک دھرم تے شاستری دھرم

لوک دھرم نوں سمجھن لئی اسیں لوک دھرم تے شاستری دھرم وچّ انتر کرکے دیکھدے ہاں، جویں:- 1) لوک دھرم سموہک دھارمک مانسکتا ہندی ہے جدوں کہ شاستری دھرم دا ارمبھ مہانپرکھ نال ہندا ہے۔ 2) لوک دھرم وچّ نوینیاں روڑیاں پرویش کردیاں رہندیاں ہن جدوں کہ شاستری دھرم وچّ کوئی تبدیلی نہیں واپردی۔ 3) لوک دھرم دی پرمپرا موکھک ہندی ہے۔ شاستری دھرم دا آدھار لکھتی گرنتھ ہندا ہے۔ 4) لوک دھرم وچّ اس سنسار نوں مکھ رکھیا جاندا ہے، سوے رکھیا تے سوے اچھاواں نوں پہل دتی جاندی ہے ۔ شاستری دھرم وچّ اگلے جنم وچّ سکھ سہولتاں لئی کرمکانڈ کیتے جاندے ہن۔ 5) لوک دھرم وچّ انشٹھاناں نوں گرہن کرن اتے زور دتا جاندا ہے۔ شاستری دھرم وچّ درشن نوں سمجھن اتے زور دتا جاندا ہے۔ 6)لوک دھرم وچّ بھوتک وستواں تے سکھ بھوگن ولّ یاترا ہندی ہے۔ شاشتری دھرم وچّ آتما توں پرماتما ولّ یاترا ہندی ہے ۔

انشٹھان

انشٹھان رہُ ریتاں تے پوجا ودھیاں ہندیاں ہن۔ ایہہ دھرم تے جاتی دیاں آپو اپنیاں ہندیاں ہن۔ایہناں وچوں پرمکھ انشٹھان : آرتی اتارنا،ورت رکھنے،تیرتھ اشنان،کتھا مہاتم،چرن دھوڑی متھے لگاؤنی،نوں گریہہ پوجا آدی ۔

پوجا ودھیاں

اس وچ پرارتھنا،چڑاوا،چراغ بالنا،مٹی کڈھنا،سکھاں سکھنا،چونکیاں بھرنا،جگراتا کڈھنا،اشٹ دی آرتی،بلی دینا،ورت رکھنے آدی پوجا ودھیاں ہن،جہناں وچوں پرارتھنا نوں مکھ ستھان پراپت ہے ۔

پرکرتی پوجا

منکھ نے پرکرتی نوں جیوں جیوں ہی دیکھنا تے سمجھنا شروع کیتا تاں اس نوں پرکرتی اپنے ورگے کم کردی تے سانہ لیندی پرتیت ہوئی۔ اس لئی اوہ پرکرتی دا مانویکرن ہے پر جدوں اوہ پرکرتی دے دو روپاں مہربان تے وکرال توں جانو ہے تاں اوہ پہلے روپ وچ پرکرتی دا جس گاؤندا جس وچ گرمی وچ ٹھنڈیاں ہواواں تے مینہہ دا انند ماندا ہے۔ دوسرے وکرال روپ وچ اوہ ہڑ،طوفان آدی توں گھبرا کے پرکرتی نوں اپنے توں طاقتور تے پرا بھوتک چیز کلپ لیندا ہے تے اپنے آپ نوں اس دے مقابلے تچھ سمجھدا ہے۔ اس دوران ہی اوہ وکھ وکھ پرکرتی روپاں دی پوجا کردا ہے، جویں :- گریہہ پوجا،دھرتی پوجا،سورج دیوتا،شنچر گریہہ،شکر گریہہ،منگل گریہہ،برہسپتی گریہہ آدی دی پوجا کردا ہے ۔

نچھتر پوجا

نچھتر اسمان اتے بکھرے گریہہ دے سموہ ہن جہناں وچوں چن نوں لنگھنا پیندا ہے۔ ایہہ گنتی وچ 27 منے جاندے ہن۔ کجھ نچھتر شبھ منے جاندے ہن تے کجھ اشبھ منے جاندے ہن۔ جہناں وچوں مول نچھتر نوں سبھ توں نحس منیا جاندا ہے ۔

پتر پوجا

پتر پوجا اپنے وڈے وڈیریاں دی یاد وچ کیتی جاندی ہے جو اس سنسار توں چلے جاندے ہن بھاوَ جہناں دی موت ہو جاندی ہے۔ منکھی من دی متھّ انوسار وڈے وڈیرے مرن توں بعد ہور شکتی شالی ہو جاندے ہن۔اوہناں دی اس شکتی دی مہر نوں پاؤن خاطر ہی منکھ پتر پوجا کردا ہے۔ پتر دو طرحاں دے ہندے ہن : 1) دھرماتما (کلیانی)- جو کل کٹمبھ دا کلیان چاہندے ہن ۔ 2) دشٹ تے دوکھی - جو دکھ دلدر تے روگ پھیلاؤندے ہن ۔ پنجاب وچّ پتر پرتی جو وہار ہے اوہ ترے پکھا ہے - 1) سنتشٹی تے ٹہل سیوا 2) پتیاؤنا 3) پوجا ارچا کرنی 'پتر' پوجا تے 'جٹھیرا' پوجا وچّ انتر صرف اینا کو ہے کہ پتر پوجا دا سنبندھ اک پریوار نال ہے جدوں کہ جٹھیرا پوجا قبیلے جاں گوت نال سبندھت ہے ۔

گرام دیوتے

ایہناں گرام دیوتیاں دے ستھان نوں 'دیہر' کیہا جاندا ہے ۔ ایہہ دیوتے اپنے اپنے ادھیکار کھیتر انوسار پنڈ دے لوکاں دی رکھیا کردے ہن۔ ایہہ دیوتے گنتی وچّ چار ہن : 1) بھومیا - بھومیا پنڈ دی ساری بھومی وچّ پھیلیا ہندا ہے۔ اس دا ادھیکار کھیتر باقی گرام دیوتیاں توں وڈا ہندا ہے ۔ 2) کھیڑا دیوتا - ایہہ پنڈ دا رکھاک ہے ۔ 3) کھیترپال - اس دا ادھیکار کھیتر پنڈ دے کھیت ہن ۔ 4) سیما دیوتا - اس دا ادھیکار سیما دے اندر ہندا ہے تے بدروحاں، روگ اتے بیماریاں پھیلاؤن والی کھورو شکتی نوں سیماں توں دور رکھنا ہے ۔

ٹوٹم (گوتر چنہ دی پوجا)

آتمشیل چنتن توں دھرم ہوند وچ آیا ۔ ٹوٹم واد نوں دھارمک جیون دا پراتھمک روپ منیا جاندا ہے ۔ٹوٹم کئی پدارتھک وستو پودا جاں جانور ہندا ہے جس دے ادھار اتے کوئی قبیلہ سنگٹھت ہندا ہے ۔ اسلئی ٹوٹم پراچین سماجک سنستھا توں اس قبیلے دے ہریک پرانی دا ٹوٹم نال رہسمئی سبندھ منیا جاندا ہے ۔ ٹوٹم جانور جاں پودے آدی نوں مارنا،کھانا جاں نقصان پہنچان بارے کجھ مناہیاں دا پالن کرنا پیندا ہے ۔ اس پرکار اسیں کہہ سکدے ہاں کہ کوئی وی ٹوٹم کسے خاص قبیلے تے بھائیچارے دی پرتیندھتا کردا ہے ۔ اس گلّ دا وی دھیان رکھنا چاہیدا ہے کہ ایہہ ضروری نہیں کہ کوئی گوت جس جانور جاں پودے اتھوا پدارتھک وستو وچ شردھا رکھے اوہ ٹوٹم ہی ہووے۔ کئی جانور، پنچھیاں جاں درختاں پرتی ساڈی شردھا ٹوٹم پربھاو ہیٹھ نہیں ہندی سگوں ایہناں پچھے کوئی متھک دھارمک بھاونا ہو سکدی ہے ،جویں :- چوہا بھاویں گنیش دی سواری ہون کرکے پوتر ہے پر اس نوں مارن دی کوئی مناہی نہیں ۔

حوالے