مجلس احرار
مجلسِ احرار (مجلسِ احرار اسلام) بھارت دی اک سیاسی جماعت اے۔ اس دی بنیاد سن 1930ء وچ پائی گئی۔ 29 دسمبر 1929ء نوں دریائے راوی لاہور دے کنارے کانگریس دے اجلاس دے اختتام اُتے نہرو رپورٹ دریا وچ بہا دتی گئی، کامل آزادی دا ریزولیوشن پاس ہويا۔ علی برادران دی طرف توں تحریک خلافت دے خاتمے دے اعلان دے بعد خلافت پنجاب دے رہنماواں حضرت امیر شریعت سید عطاء اللہ شاہ بخاری، رئیس الاحرار مولانا حبیب الرحمن لدھیانوی، مفکر احرار چودھری افضل حق، مولانا سید محمد داؤد غزنوی، شیخ حسام الدین، خواجہ عبد الرحمن غازی، تے مولانا مظہر علی اظہر رحمہم اللہ جداں سر بکف مجاہداں نے اس انقلابی جماعت دی بنیاد رکھی۔
امیر شریعت سید عطاء اللہ شاہ بخاری مجلس احرار اسلام دے پہلے صدر تے مولانا سید محمد داؤد غزنوی پہلے سیکرٹری جنرل منتخب ہوئے۔ مجلس احرار اسلام دے قیام وچ مولانا ابو الکلام آزاد تے علامہ محمد انور شاہ کاشمیری دی زبردست خواہش تے مشورہ شامل سی۔ تاسیسی اجلاس توں امیر شریعت نے صدارتی خطاب کردے ہوئے کہیا: ’’میں چاہندا ہاں کہ مسلمان نوجوان ہندوستان دی آزادی دا ہراول دستہ ثابت ہاں تے آزادی دے حصول دا فخر ساڈے حصے وچ آئے۔ استبداد دی چکی دا دستہ گورے دے ہتھ وچ ہوئے یا کالے دے ہتھ وچ ، چکی اوہی رہندی اے تے وچ اس چکی نوں توڑ دینا چاہندا آں۔ غلامی بہت وڈا گناہ اے، جے اس گناہ توں نکلنا اے تاں اس توں بہتر کوئی موقع نئيں کہ اسيں انگریزاں دے خلاف اُتے امن لڑائی وچ شامل ہوئے جان۔‘‘
رئیس الاحرار مولانا حبیب الرحمن لدھیانوی نے خطاب کردے ہوئے کہیا کہ ’’اساں مجلس احرار دی بنیاد رکھی، اللہ دا شکر اے کہ مسلماناں نے ساڈی آواز نوں سنیا تے قبول کيتا۔ جے اسيں صدق دل توں کم کردے رہے تاں میرا یقین اے کہ عنقریب ہرگوشہ وچ مجلس احرار اسلام دا نظام پھیل جائے گا۔
تے ڈاکٹر دین محمد تاثیر جداں مشاہیر نے منظومات تے نامور اِشتراکی دانشور باری علیگ وغیرہ نے نثر دے ذریعے احرار وچ شمولیت دی دعوت عام کيتی۔
جمعیت علماء ہندکے رہنماواں وچوں مفتی کفایت اللہ دہلوی تے مولانا احمد سعید نے تحریک کشمیر وچ احرار دا بھرپور ساتھ دتا۔ تحریک کشمیر دے بعد احرار دی مقبولیت آسماناں نوں چھونے لگی۔ ہندوستان دے ہرعلاقے وچ احرار دا طوطی بولنے لگیا۔ احرار پِسے ہوئے طبقات تے غریباں دی حالت بدلنے دا عزم لے کے اُٹھے سن ۔ جدوں مشرقی پنجاب دے علاقہ کپورتھلہ وچ حکمرانو ں نے غریب عوام دا معاشی استحصال کيتا تاں سُرخ پوشانِ احراراُنہاں دی مدد نوں آئے تے گرفتاریاں تے صعوبتاں دے سہنے دے بعد اوہ بالآخر کامیاب ہوئے اورمقامی حکام نوں غریب عوام دے مطالبات دے اگے جھکنا پيا۔
مستقبل وچ وی معاشی ناہمواریاں دے خلاف احرارکی آواز ہمیشہ بلند ہُندی رہی۔ سامراج دشمنی اورغریب دوستی احرار دا نشانِ امتیاز رہیا۔ ایہی وجہ سی کہ ترقی پسند حلفےآں دے نال احرار دے تعلقات ہمیشہ دوستانہ رہے۔ رد قادیانیت دے لئی احرار جو تحریک چلائی اس دے اثرات دے نتیجہ وچ علامہ محمداقبال نے وی حکومت توں قادیانیاں نوں غیرمسلم قراردینے دا مطالبہ کيتا اورا ُن دے قلم توں مسلسل قادیانیاں دے خلاف نظم ونثر وچ اظہارخیال ہُندا رہیا۔
مجلس احراراسلام دے قائدین بے غرضی تے بے لوثی وچ اپنے مثال آپ سن ۔ جرأت وبے باکی اورحق گوئی وچ اوہ ضرب المثل سن ۔ اس پرمستزاد ایہ کہ اللہ نے انہاں نوں خطابت دا بے نظیر ملکہ عطا کيتا سی۔ جس دی بدولت انہاں نے کروڑاں ہندوستانیاں دے دلاں توں انگریزی جبروت تے دہشت دا خوف دُورکيتا۔ اُنہاں دی زندگی ریل وجیل توں عبارت رہی، مگر اوہ کلمۂ حق کہنے توں کدی بازنہ آئے۔ جس اُتے اُنئيں شہرت دی بلندیاں ملیاں۔ 1937 ء دے آمدہ انتخابات وچ احرارکو شکست دینے دی خاطر جے 1935ء وچ پنجاب دے انگریز گورنر اَیمرسن دے ذریعے مسجد شہید گنج دا ملبہ مجلس احرار اُتے نہ گرایا جاندا تاں پنجاب وچ پہلی مرتبہ جاگیرداراں دی بجائے اک متوسط طبقے دی نمائندہ حکومت دے قیام دی توقع کيتی جاسکدی سی، مگر اَنگریز، قادیانی تے وَڈیراں دے گٹھ جوڑ نے احرار دی متوقع کامیابی دے راستے مسدود کر کے یونینسٹ حکومت کیتی راہ ہموار کر دتی۔ اُس دے باوجود مجلس احرار دے سخت جاناں نے اپنے وجود اَور اِستقامت دا لوہا منوایا تے اوہ وقتی ناکامی دے باوجود آنے والے وقت وچ پوری قوت دے نال اپنے مقاصد وچ کامیاب رہے۔ جے حقیقت دی نظر توں دیکھیا جائے تاں مجلس احرار اسلام نے اپنے قیام دے جو مقاصد متعین کیتے سن، اوہ اُنہاں وچ کامیاب رہی۔
پاکستان بنا تاں مجلس احراراسلام نے 1949 وچ سیاست توں دستبرداری دا اعلان کيتا تے سب توں وڈی اپوزیشن جماعت ہُندے ہوئے وی اپنی سیاسی حیثیت نوں ختم کرکے مسلم لیگ دے لئی میدان خالی کردتا۔ بعداَزاں مجلس احرار نے دینی معاملات اُتے یکسوئی دے نال توجہ مرکوز رَکھی، لیکن سیاسی میدان وچ نہ ہونے دے باوجود قومی اموراورعوامی مسائل اُتے اُس دی توانا آواز سنائی دیندی رہی۔ اگست 1961 ء وچ جماعت دے قائد امیر شریعت سیدعطاء اللہ شاہ بخاری دی رحلت دے بعد اُنہاں دے جانشین و فرزند حضرت مولانا سید ابوذر بخاری ؒ نے احرار دا شیرازہ جمع کيتا اورحکومت الہٰیہ دے نفاذ، تحفظ ختم نبوت اورتحفظ ناموس صحابہؓ دے لئی احرار نوں منظم تے متحرک کيتا۔
بعداَزاں فرزندانِ امیرشریعت مولانا سیدعطاء المحسن بخاریؒ، مولانا سیدعطاء المومن بخاری اورمولانا سیدعطاء المہیمن بخاری دی قیادت وچ عہد بہ عہد مجلس احراراسلام دا قافلہ رواں رہیا اے۔ ہن ابن امیرشریعت مولانا سیدعطاء المہیمن بخاری مدظلہ ’کی امارت وچ مجلس احراراسلام، پاکستان نوں اِسلام دا قلعہ بنانے دے لئی اپنی جدوجہد جاری رکھے ہوئے اے۔