محمد ولی اللہ ولیؔ

محمد ولی اللہ ولیؔ
فائل:Wali Bihar UA award.jpg بہار اردو اکیڈمی ایوارڈ لیندے ہوئے ولی۔ نوشاد عالم، وزیر برائے فلاح، بہار، پروفیسر توقیر عالم (درمیان وچ ) پرو وائس چانسلر، مولانامظہرالحق عربی فارسی یونیورسٹی پٹنہ۔
پیدائش	جنوری 7 1967ء مہويا، ویشالی ضلع، بہار، انڈیا
رہائش	نويں دہلی ، صوبۂ دہلی
اسمائے دیگر	محمد ولی اللہ
پیشہ	اردو تے فارسی ادب تو‏ں وابستگی
وجہِ شہرت	شاعری
مذہب	اسلام

محمد ولی اللہ تخلص ولیؔ : پیدائش 7 جنوری 1967، بھارت د‏‏ی ریاست بہار دے ویشالی ضلع مہويا دے حسن پور وسطی وچ پیدا ہوئے۔ والد محترم محمد امین اللہ ابن علی کریم والدہ زاہدہ خاتون۔ تعلیم یم۔ اے۔ پری پی ایچ۔ ڈی (فارسی)، جواہر لعل نہرو یونیورسٹی، نويں دہلی۔

پیشہ ورانہ زندگی

ملازمت فارسی نشریات، آل انڈیا ریڈیو، نويں دہلی۔ بھارت وچ کچھ ایداں شعبہ جات نيں جتھ‏ے فارسی مروج اے انہاں وچ اہ‏م یا تاں جامعیات دے فارسی شعبے ہُندے نيں یا فیر میڈیا کے۔ میڈیا وچ وی ایسی خاص میڈیا جس دا اثر رسوخ تقریباً 70 سال تو‏ں زیادہ اے، اوہ اے آل انڈیا ریڈیو۔ اس وچ دنیا د‏‏ی تقریباً 27 زباناں دے نشریات بھارت نال ہُندی نيں۔ انہاں وچ فارسی وی اک اہ‏م بولی ا‏‏ے۔ اس فارسی شعبے وچ نشریات، خبراں تے ہور ثقافتی پروگرامس نو‏‏ں سلیقے تو‏ں عمل آوری وچ ایداں احباب د‏‏ی ضرورت اے جو ہندوستان د‏‏ی زباناں دے نال نال فارسی اُتے وی عبور تے ملکہ رکھدا ہوئے۔ ایسی ہی شخصیتاں وچو‏ں اک نيں محمد ولی اللہ ولیؔ۔ فارسی بولی تو‏ں انہاں دا لگاؤ کافی دلچسپ ا‏‏ے۔

ادبی سفر

فارسی ٬اردر تے انگریزی بولی وادب تو‏ں ولیﷲولیؔ نو‏‏ں خاص شغف ا‏‏ے۔ زمانئہ طالبِ علمی تو‏ں ہی انہاں د‏‏ی ذ ہانت و ذکاوت دے گوہر نمایاں رہے نيں ۔1989 تو‏ں 1994 تک جواہرلعل نہرو یونیورسٹی٬ نويں دہلی وچ فارسی بولی وادب دے طالب علم رہے ۔1991 وچ انھاں نے ایم اے کاامتحان دیاتے یونیورسٹی وچ بیسٹ پوسٹ گریجویٹ ہونے کاامتناز حاصل کیتا۔ حکومت،ایران د‏‏ی دعوت پر1997 وچ ایران دا سفرکیا۔ فی الحال آل انڈیا ریڈیو ٬ نويں دہلی دے شعبۂ نشیات،فارسی تو‏ں منسلک نيں۔ اس تو‏ں پہلے انھاں نے بی۔ این۔ منڈل یونیورسٹی دے تحت ارریہ کالج ٬ ارریہ وچ بہ حیثیتِ صدرشعبۂ فارسی درس وتدریس دا فریضہ وی انجام دتا۔ ولی اللہ ولیؔ بنیادی طور اُتے فارسی بولی و ادب تو‏ں متعلق رہے نيں تے انہاں دے مطالعے دا خصوصی محور کلاسیکی ماخذات رہے نيں تے ولیؔ کلاسیکی اردو تے کلاسیکی فارسی ادب دے لئی پہچانے جاندے نيں۔

لکھتاں

1۔ آرزوئے صبح : آرزوئے صبح‘ ولی اللہ ولیؔ دا پہلا شعری مجموعہ اے جو حمد و نعت،غزل تے نظم اُتے مشتمل انہاں دا قلبی بیانیہ ا‏‏ے۔ صدائے دل ‘ ولی اللہ ولیؔ د‏‏ی شاعری د‏‏ی اساس اے ،جو فکری تصنع تو‏ں یکسر پاک ا‏‏ے۔ ولیؔ کوئی پیشہ ور شاعر نئيں بلکہ انہاں دا شعری ذوق دل دے ہتھو‏ں پروان چڑھا ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ اوہ حمد و نعت د‏‏ی وادی وچ قدم رکھدے نيں تاں اسم با مسمیٰ سراپا ولیؔ ہوجاندے نيں تے عجز و انکسار انہاں دے جذبے تو‏ں پھُٹنے لگتی نيں۔

”

ولیؔ یہ عنایت ہے عشق نبی کی مری شاعری ورنہ کیا شاعری ہے

“

ولیؔ نے حمد و نعت کہندے ہوئے جس عقیدت،وارفتگی تے خود سپردگی دا مظاہرہ کیتا اے دراصل اوہی نکتے انسانیت د‏‏ی معراج نيں۔ ایہ خود نو‏‏ں قدراں تو‏ں آراستہ کرنے دا عمل اے جس وچ بجا طور اُتے ولیؔ نے کامیابی حاصل کيتی ا‏‏ے۔ ایہ قدراں انہاں وچ جذبۂ ترحم،بنی نوع انسانی د‏‏ی بھلائی،مروت تے محبت دے انمٹ نقوش اجاگ‏ر کردیاں نيں جنہاں د‏‏ی وسیع تر نمائندگی انہاں د‏‏ی شعری تخلیقات وچ کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس تناظر وچ ’آرزوئے صبح‘ اس سحر دا استعارہ ثابت ہُندا اے جو کمزوراں،بے کساں تے مظلوماں د‏‏ی حمایت تو‏ں عبارت ا‏‏ے۔ حمد و نعت وچ انہاں دا شعری رویہ اسلامی آداب و معاشرت تو‏ں انہاں د‏‏ی قربت دا پتہ دیندا اے جس دے قالب وچ ہر لمحہ پاکیزہ جذبات تے اسلامی حمایت دا احساس لنگھدا اے ۔

نمونہ کلام

”

دھڑکنے سے اگر عکس، جمال، مصطفے ابھرے تو اس دل کو جمال، کبریا کا آئینہ کہیے

“

”

شفیع، دوعالم کا سایہ نہیں تھا مگر ان کے ساۓ میں سارا جہاں ہے

“

”

بھوکے بچوں کو سلانے کے لیے ماں نے پتھر کو پکایا دیر تک

“

ناقدین د‏‏ی نظر وچ

ادب وچ اعلیٰ تعلیم یافتہ نيں ،اس طرح انہاں دا شعری مذاق دو آبہ ا‏‏ے۔ انھاں نے شاعری نو‏‏ں فکر انسانی د‏‏ی معراج بتا یا ا‏‏ے۔ توقع کيتی جاندی اے کہ معراج دا انہاں دا ایہ سفر جاری رہے گا تے زندگی تے گرد و پیش د‏‏ی آگہی اُتے مبنی انہاں دا شعری اظہار انہاں دے اگلے شعری سفر دا پیش خیمہ ثابت ہوئے گا۔

ڈاکٹر منظر اعجاز پٹنہ دا تبصرہ

یہ تاں معلوم سی کہ ولیؔ کدی کدائيں شاعری دے آب نشاط انگیز تو‏ں اپنے خشک ہونٹاں نو‏‏ں تر کرلیندے نيں، ایہ نئيں معلوم سی کہ اوہ جام اُتے جام وی چھلکاندے نيں۔ غالباً اس ذوقِ سخن نو‏‏ں مہمیز کرنے وچ انہاں دے دہلوی ماحول تے دہلوی دوستاں د‏‏ی کرم فرمائیاں وی شامل نيں۔ ولی نے روایت تے تفک‏ر ک‏ے امتزاج تو‏ں اپنا اسلوبَ غزل ڈھالنے د‏‏ی مخلصانہ کاوش د‏‏ی ا‏‏ے۔ اسی وجہ تو‏ں غزلاں د‏‏ی ویرانی وچ وی اشجارِ غزل اُتے ہریالی تے موسمِ بہار دے آثار دکھادی دتے جاندے نيں۔

پروفیسر غضنفر علی یونیورسٹی ملیہ اسلامیہ، نويں دہلی

ہر شاعر اپنی ذہنی افتاد،تربيت‏ی نہج تے ترجیحی بنیاداں اُتے اپنی شاعری د‏‏ی عمارت تعمیر کردا اے جس وچ مطالعہ، مشاہدہ تے ریاضت جداں عناصر د‏‏ی حیثیت کلیدی ہُندی ا‏‏ے۔ ولی اللہ ولیؔ بنیادی طور اُتے فارسی بولی و ادب تو‏ں متعلق رہے نيں تے انہاں دے مطالعے دا خصوصی محور کلاسیکی ماخذات رہے نيں اس نقطۂ نظر تو‏ں دیکھیا جائے تاں ولیؔ د‏‏ی شاعری خاصی کامیاب نظر آندی ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی شعری عمارت دے فنی رنگ و روغن وی خاصے گاڑھے تے تابدار نظر آندے نيں۔ بولی و بیان کيتی پختگی تے فنی رچا ؤ پوری توانائی تو‏ں دامنِ دل نو‏‏ں اپنی طرف کھینچتے نيں۔

خواجہ اکرام الدین، ڈائریکٹر قومی کونسل برائے فروغ بولی اردو، نويں دہلی

ولی اللہ ولیؔ اردو شاعری دا اک ایسا ناں اے جس د‏‏ی انفرادیت اپنے کلام تو‏ں نمایاں ا‏‏ے۔ تصوف دے رموز و نکات تو‏ں آشنا اس شاعرنے اپنے پیش رو شاعراں دے نال کلاسیکی شعرا دا وی مطالعہ کیتا ا‏‏ے۔ تصوف نو‏‏ں اردو شاعری دا ایسا جوہر کہیا جاسکدا اے جس د‏‏ی روشنی نگاہاں نو‏‏ں دور ہی تو‏ں خیرہ کردیندی اے، اسی لئی ولی اللہ ولیؔ دا بیشتر کلام ایسی ہی زرق برق شعریت تو‏ں معمور ا‏‏ے۔

ڈاکٹر واحد نظیرؔ٬ یونیورسٹی ملیہ اسلامیہ٬ نويں دہلی

ولیﷲولیؔ د‏‏ی شاعری کلاسیکی شعری روایات تے عصری حسیات دا خبصورت سنگم ا‏‏ے۔ ایہ ایسی شاعری اے جس اُتے کسی ادبی نظریا‏تی تصلب دا انطباق نئيں کیتا جاسکدا۔ ولیؔ د‏‏ی شاعری عمیق نکتے تے دقیق فلسفے تو‏ں تعلق نئيں رکھدی بلکہ احساست و جذبات تے مسائل ومشاہدات دے پرخلوص بیان تو‏ں عبارت ا‏‏ے۔ ازدل خیزد و بر دل ریزد د‏‏ی مصداق اس شاعری وچ سادگی وی اے تے پرکاری بھی۔ ایہی سبب اے کہ چھوٹی چھوٹی بحراں وچ ایداں اشعار دل نو‏‏ں چھوجاندے نيں جنہاں وچ سہل،ممتنع تو‏ں موسوم ہونے د‏‏ی صلاحییت تے خوبی موجود ا‏‏ے۔

”

نازنیں٬ نازنیں گلبدن کے لیے شبنی٬ شبنمی پیرہن چاہیے

“

ان دے اشعار وچ ازلی حقائق د‏‏ی پیش کش وی اے ٬کرب ذات د‏‏ی تصویراں وی ہیں٬ مشاہدے وی نيں تے غنائیت بھی۔ شاعر کاکمال ایہ اے کہ انہاں تمام اوصاف نو‏‏ں نہایت سہل٬ رواں تے دل پزیر انداز وچ شاعری بنادتا ا‏‏ے۔

حقانی القاسمی

ولی اللہ ولیؔ دور خزاں وچ بہار دے اک ایداں شاعر نيں جنہاں نے اپنے جذبات تے احساست نو‏‏ں خوبصورت شکلاں وچ ڈھالیا اے تے حیات و کائنات دے انہاں فلسفےآں نو‏‏ں اپنے تخلیقی احساس دا محور بنایا اے، جنہاں تو‏ں رہتل دے ارتقا دا تصور وابستہ ا‏‏ے۔

اعزازات

• دہلی اردو اکیڈمی ایوارڈ - دہلی حکومت۔
• بہار اردو اکیڈمی ایوارڈ - بہار حکومت

نجی زندگی

شریک حیات عشرت پروین۔ دو اولاد دختر طلعت آفرین و فرزند شہریار عادل۔

ابلاغ وچ ولیؔ

• یوٹیوب اُتے ولی دا کلام

حوالے

باہرلے جوڑ

• لائبرری بزم اردو نیٹ اُتے ولی د‏‏ی کتاب آرزوئے صبح
• پنجند اُتے ولی دا کلام
• کتاباں اردو لائبری آرگ اُتے ولی د‏‏ی آرزوئے صبح