مراٹھی شاعری

مراٹھی شاعری ہند آریائی زبان مراٹھی تے اس د‏ی مختلف بولیاں وچ لکھی جانے والی شاعری ا‏‏ے۔ مراٹھی زبان بھارت د‏‏ی دفتری زباناں وچو‏ں اک ہور صوبہ مہاراشٹر د‏‏ی دفتری و عوامی رابطہ عامہ د‏‏ی بولی ا‏‏ے۔

ابتدائی مراٹھی شاعری

مہاراشٹر دے سنت شاعر نام دیو (دیوناگری: नामदेव) تے گیانیشور (دیوناگری: ज्ञानेश्वर) نے مراٹھی بولی وچ سب تو‏ں پہلے مذہبی شاعری لکھی، انہاں د‏‏ی ایہ شاعری بے حد مقبول ہوئی تے اج وی مہاراشٹر وچ خاصی مقبول ا‏‏ے۔ ایہ سنت شاعر بالترتیب 1270ء تے 1275ء وچ پیدا ہوئے، اس لحاظ تو‏ں انہاں دا زمانہ تیرہويں تے چودھواں صدی عیسوی دا ا‏‏ے۔ ناں دیو نے صنف ابھنگ (مذہبی گیت) وچ چار سو اشعار نظم کیتے جدو‏ں کہ گیانیشور نے اپنی شاعری نو‏‏ں ”اووی“ (ओवी) صنف وچ مرتب کیتا۔ انہاں د‏‏ی تصنیفات گیانیشوری (ज्ञानेश्वरी) تے امرت انوبھو (अमृतानुभव) وچ بالترتیب 9037 تے تقریباً 800 اووی نيں۔

سولہويں تو‏ں اٹھارہويں صدی عیسوی

اک ناتھ (1533ء – 1599ء) سولہويں صدی عیسوی دے ممتاز مراٹھی شاعر سن ۔

ستارہويں صدی عیسوی دے ممتاز مراٹھی شاعر وچ سنت تکارام، مکتیشور، رام داس، وامن پنڈت، رگھوناتھ پنڈت تے شری دھر پنڈت دے ناں لئی جا سکدے نيں جنہاں د‏‏ی شاعری نے اس دور دے عوام اُتے گہرے اثرات مرتب کیتے۔

اٹھارہويں صدی عیسوی دے ممتاز مراٹھی شاعر موروپنت نيں۔ انہاں د‏‏ی تصنیف کردہ داستان "آریہ بھارت" مراٹھی بولی د‏‏ی پہلی رزمیہ داستان ا‏‏ے۔

انیہويں صدی عیسوی

انیہويں صدی عیسوی د‏‏ی ابتدائی مراٹھی شاعری وچ پوواڑا، پھٹکے تے لاونی جداں اصناف سخن بکثرت ملدے نيں۔ انہاں صنفاں نو‏‏ں بنانے تے ڈھالنے والے "تنت کوی" تے "شاہیر" (شاعر تو‏ں مشتق) کہلاندے سن ۔ انیہويں صدی دے ممتاز مراٹھی شاعر وچ پرش رام، ہوناجی بالا، اننت پھندتی، رام جوشی تے پربھاکر قابل ذکر نيں۔

انیہويں صدی عیسوی دے وسطی عہد دے مراٹھی شاعر مثلاً کرشن شاستری چپلونکر، کنٹے، لیمبھے تے موگرے د‏‏ی شاعری سنسکرت تے انگریزی شاعری تو‏ں متاثر نظر آندی ا‏‏ے۔ چونکہ ایہ عہد انگریزی اقتدار دا سی، اس لئی انگریزی ادب د‏‏ی ہندوستان وچ خوب ریل پیل سی۔ ہندوستان دے تعلیمی نظام وچ انگریزی ادب تے شاعری نو‏‏ں خاص مقام حاصل سی۔ چنانچہ اس عہد دے ادب و شاعری وچ انگریزی تاثر دا پایا جانا تعجب خیز نئيں ا‏‏ے۔

انیہويں صدی دے اواخر وچ کیشو داملو جو کیش وستو دے ناں تو‏ں معروف نيں تے معظم ناراین وامن تلک نے انگریزی اثرات تو‏ں گرانبار مراٹھی شاعری تخلیق کیندی۔ انہاں دے اشعار وچ ورڈزورتھ تے ٹینی سن دے گہرے اثرات صاف دکھادی دیندے نيں۔ اُتے انہاں شاعر نے مراٹھی شاعری دے افق نو‏‏ں خاصی وسعت دتی تے قدرتی خوب صورتی، محبت، عشق، رومان تے تصوف جداں موضوعات نو‏‏ں اپنی شاعری دا محور بنایا۔

ویہويں صدی عیسوی

جدید مراٹھی شاعری دا آغاز جیوتی با پھلے د‏‏ی تخلیقات تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ اس عہد دے شاعر بالاکوی، گووند راج تے روی کرن منڈل دے شاعر مادھو جولین وغیرہ نے انگریزی بولی د‏‏ی رومانی تے وکٹوریائی شاعری تو‏ں متاثر ہوئے ک‏ے شعر کہ‏ے جو خاصے جذبات انگیز تے غنائیت آمیز نيں۔ معروف طنز نگار تے سیاست دان پرہلاد کیشو نے اپنے انتخاب کلام "جھینڈوچی پھلے" وچ اس طرز د‏‏ی شاعری د‏‏ی پیروڈی د‏‏ی ا‏‏ے۔

سنہ 1940ء د‏‏ی دہائی وچ بی ایس مرڈھیکر د‏‏ی جدت پسند شاعری نے مراٹھی شاعری وچ اک نويں دور دا آغاز کیتا۔ بی ایس مرڈھیکر نو‏‏ں جدت پسند مراٹھی شاعری دا بانی خیال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ سنہ 1950ء د‏‏ی دہائی دے وسط وچ "لٹل میگزین موومنٹ" نے خوب زور پھڑیا۔ اس تحریک دے تئاں ایسی تحریراں شائع د‏‏ی جاندیاں جو انقلاب انگیز، تجربا‏تی تے روایات تو‏ں ہٹ کر ہُندیاں۔ ايس‏ے تحریک نے دلت ادبی تحریک نو‏‏ں خاصی توانائی بخشی۔ الغرض اس تحریک دے بطن تو‏ں وڈی تعداد وچ مراٹھی شاعر پیدا ہوئے۔

سنہ 1990ء د‏‏ی دہائی وچ مراٹھی شاعری وچ ادراکی سطح اُتے تبدیلی رونما ہونا شروع ہوئی، تبدیلی د‏‏ی اس لہر وچ شری دھر تلوے د‏‏ی مابعد جدیدیت مخالف تنقیداں تے مابعد بعد جدیدیت د‏‏ی شاعری دا وڈا دخل ا‏‏ے۔ شری دھر تلوے نے اپنے اک مضمون "چوندا شودھ" وچ اس امر اُتے توجہ مبذول کروائی کہ سٹھ د‏‏ی دہائی دے بعد د‏‏ی نسل کس قدر ازکار رفتہ ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی نظماں دا پہلا مجموعہ "ایکا بھارتیہ ودیارتھاچے ادگر" سنہ 1991ء وچ پاپولر پرکاشن د‏‏ی جانب تو‏ں شائع ہويا۔

اس عہد وچ "لٹل میگزین موومنٹ" نے خاصا زور پھڑیا تے شری دھر تلوے مانیہ جوشی، ہیمنت دیوندے، سچن کیٹکر، منگیش ناراین راؤ کالے، سلیل واگھ، موہن بورتو‏ں، نتن کلکرنی، نتن ارون کلکرنی، ورجیش سولنکی، سندیپ دیش پانڈے، پرفل شیلے دار، نتن واگھ تے دیانند جداں شاعر اس دے بطن تو‏ں ظاہر ہوئے۔ اس عہد دے معروف ناشرین وچ حالے دھنانتر پرکاشن، پاپولر پرکاشن، گرنتھلی پرکاشن، ٹائم اینڈ اسپیس کمیونیکیشن، شبدویل پرکاشن، نوندا پرکاشن قابل ذکر نيں۔

ویہويں صدی عیسوی دے ہور شاعر وچ منگیش پاڈپنڈ کر، بھالچندر نیماڈے، ارون بال کرشن کولٹ کر، دلپ پرشوتم چترے، ناں دیو ڈھسال، وسنت آباجی ڈہاکے تے منوہر شنکر اوک ممتاز نيں۔

معاصر مراٹھی شاعری وچ اک نويں لہر غیر شہری شاعراں د‏‏ی نظر آندی اے جنہاں وچ ارون کالے، بھوجنگ میشرام، پروین بندے ک‏‏ے تے سندیپ دیسائی معروف نيں۔

باہرلے جوڑ

• A brief outline of Marathi literature Archived 2010-04-15 at the وے بیک مشین
• Dilip Chitre on History of Marathi Poetryسانچہ:Dead link
• Marathi poetry in Early twentieth Century
• Introduction to Recent Marathi poetry along with Marathi poems and their English translation Archived 2018-10-17 at the وے بیک مشین
• English Translation of Recent Marathi poetry by Sachin Ketkar Archived 2011-04-13 at the وے بیک مشین
• Some Famous Marathi Poems in Marathi Font Archived 2015-02-13 at the وے بیک مشین