مغل باغ، دلی

نویں دلی ، بھارت دے راجگڑھ وچ صدرارتی محل دے ویہڑے وچ واقع ، مغل گارڈن اس قسم دی اکو اکو قسم دا باغ اے ، جتھے دنیا دے رنگدار پھلاں دا رنگ دیکھیا جا سکدا اے۔ اتھے وکھ-وکھ قسماں دے پھلّ اتے پھل درختاں دا مجموعہ اے۔ بھارت دے پہلے صدر ڈاکٹر راجیندر پرساد نے عوامی درشاں لئی اس باغ نوں کھولھیا۔ اس باغ نوں دیکھ رہے لوکاں دی گنتی ہر سال ودھ رہی اے۔ 23 جنوری ، 09 نوں 9,5,537 وزٹر ہوئے سن ۔ ایہہ بریٹیش آرکیٹیکٹ سر ایڈون لٹیئینز ولوں تیار کیتا گیا ہیلیڈی ہارڈنگ دے حکم تے سی 13 ایکڑ رقبے وچ پھیلے ہوئے، بریٹیش سٹائل دے نال مغل سٹائل دا مرکب دکھائی دندا اے۔ باغ نوں چار حصےآں وچ ونڈیا گیا اے اتے چار وکھ-وکھ ہن اتے اک دوجے توں ولکھن ہن۔ بہت سارے چھوٹے بغیچے ہن جویں کہ پرل گارڈن، بٹرپھلائی گارڈن اتے سرکل گارڈن آدی۔ بٹرپھلائی گارڈنز وچ لگے پھلدار پودے دیاں بہت ساریاں لائیناں ہن۔ ایہہ یعقین کیتا جاندا اے کہ ایہہ ستھان تتلیاں دیکھن لئی سبھ توں ودھیا اے۔ مغل باغ وچ پھلّ دیکھے جا سکدے ہن جویں گلاب، منڈے، سویٹ ولئم آدی۔ اس باغ وچ، بوٹیاں دے نال جڑی-بوٹیاں اتے دوائیاں وی ودھیاں ہن۔ اوہناں لئی وکھرا حصہ اے، جس نوں ڈرگّ گارڈن کیہا جاندا اے۔ بسنت وچ اک مہینے لئی سیلانی مغل باغ کھلھدا اے۔

آرکیٹیکچر

مکھ باغ مغل گارڈن دا اک وڈا حصہ اے، جسنوں پیس رسٹسینٹ کیہا جاندا اے۔ ایہہ 200 میٹر لمبائی 175 میٹر چوڑی اے اسدا اتر اتے دکھن چھتری باغ ہن اتے پچھم وچ اک ٹینس کورٹ اتے لما باغ اے۔ اتر توں دکھن ول دو نہراں اتے مشرق توں پچھم ول دو نہراں وہندیاں ہن، جس وچ وچکار چھ جھرنے مدھ وچ سائز دے کمل دے بنے ہندے ہن۔ ایہہ نہراں باغ نوں چار حصے وچ ونڈدیاں ہن اتھے مغل آرکیٹیکچر دی چار باغ سٹائل دی دکھّ اے ۔ ایہہ کمل پھہارے پانی دی اچائی نوں 12 فٹ دی اچائی تک ودھاؤندے ہن۔ نہر دے مرکز وچ اک لکڑی دی ٹرے وچ، اناج وی پنچھیاں لئی سٹیا جاندا اے۔

ٹیکسٹ دے بنیاد تے، مغل گارڈن دے چار حصہ ہن -

چکر دا سائز : ایہہ باغ مکھ عمارت دے نیڑے اے۔ ایہہ چار حصےآں وچ ونڈیا ہویا اے۔ پارک دے مدھ حصے وچ، رسیپشن پھنکشنس اتے بینکوتس نوں صدر ولوں منعقد کیتا جاندا اے۔ ایہہ مغل آرکیٹیکچر دے چار باغ سٹائل دے کجھ کون دندا اے ۔

لمے بغیچے : اتھوں ایہہ سرکولر باغ دا رستہ اے۔ وڈے بغیچے وچ گلاب دے لمبے پدمعنےآں دے کوریڈور ہن، جو چھوٹے چھوٹے بوٹے ہندے ہن، جو لگدا اے کہ اس طرحاں اک سندر رنغدار وڈا لین ہونا اے۔ سرکل باغاں نوں پرل گارڈن جاں بٹرپھلائی گارڈن وی کیہا جاندا اے۔ رنگاں دے رنگ نوں پھیلن نال، اس باغ دے وچکار وچ ہرے بار ہن اتے اس دے وچکار مچھیاں پھٹیاں ہندیاں ہن۔ پرٹین گارڈن : اچی-اچی کندھ نال گھریا مکھ باغ دے پچھم وچ چھوٹے بوٹے دے آلے دوآلے گلاب دے طبقہ باغ ہندے ہن۔ اس دیاں کندھاں دے نال نال سندر چین نارنگ دا درخت۔ پھلاں دے موسم وچ، ایہناں درختاں وچ گہنیاں ورگے پھل دی گنتی پتیاں نالوں زیادہ ہندی اے۔ سرکل گارڈن : ایہہ مغربی کنارے اُتے واقع اے۔ بہت سارے پھلاں دے کئی پھلاں والے پودے پورے سال وچ کھڑ اٹھدے ہن۔ اس باغ دے مدھ وچ واقع جھرنے چار چندرمے نوں اپنی خوبصورتی لئی دندا اے۔ اتھے ملن والے سنگیتمئی جھرنے، جو کہ بہت جلن بھرے جھرنے ہن، جو کہ کلیرینیٹ دے سنگیت اتے وانڈے ماترام دی آواز دندیاں ہن۔ اسے ویلے، اوہ پھٹاپھٹ اتے سنگیت نال چڑدے ہن مغل سٹائل نوں ترقی یافتہ کیتا گیا سی، ایہہ باغ چھ ہیکٹیئر کھیتر وچ پھیلیا ہویا سی۔ [4] باغ نوں صدر بھون دے پچھے رکھیا گیا اے کیونکہ مغل دے باغاں محل دے پچھے سن۔ ایہی کارن اے کہ ایڈورڈ لوٹنز نے صرف اس نوں نہیں متاثر کیتا، پر اسے طرحاں مغلاں دے وچاراں نوں وی رکھیا۔

اتہاس

1911 وچ جدوں بریٹیش نے ایہہ فیصلہ کیتا کہ راجگڑھ نوں کلکتہ توں دلی لیاندا گیا سی، اوہناں نے دلی دی ڈزائن لئی انگلینڈ توں مشہور بریٹیش آرکیٹیکٹ ایڈورڈ لوٹنز نوں بھارت وچ بلایا سی۔ اس نے دلی دے سائز دے وائسرائے ہاؤس لئی رفوج دے پہاڑی علاقے نوں چنیا۔ اس نوں کٹّ کے وائسرائے ہاؤس (جس نوں ہن صدر بھون کیہا جاندا اے) لئی تیار کیتا گیا نقشہ، اک عمارت دے نال اک باغ وی سی، پر ایہہ بریٹیش-شیلیٹش سی۔ پھر Wairroy لارڈ ہارڈنگ دی بیوی، لیڈی ہارڈنگ اتے وی بھارتی سٹائل دے باغ دا تجویز اے اتے پھر ایہہ وی مغل باغ دی منگ۔ [4] اوہ سرینگر وچ نچت باغ اتے شالیمار باگھ گئیؤسنے دیکھیا سی کہ اوہ اوہناں نوں بہت پیار کردا سی۔ اس ویلے توں مغل باغ دی سٹائل اپنے من وچ قائم ہو گئی سی۔ اوہ ایہناں باغاں ولوں انے متاثر ہوئے سن کہ اوہ ویکھنا چاہندے سن کہ مغل گارڈس وائسرائے ہاؤس وچ سچ ہو سکے۔ اوہ اپنی نقطہ نوں لؤٹینز دے ساہمنے رکھدے سن۔ باہٹو نے آرکیٹیکٹ لٹیئینز لیڈی ہارڈنگ نوں نوازیا گیا۔ اس لئی، وائسرائے ہاؤس وچ، مغل باغ اپنے بودھ دے روپ دین توں انکار نہیں کر سکدا سی۔ جموں اتے کشمیر دے سندر باغاں، تاج محل دے بغیچے، اتے پارسی اتے بھارتی چترکاراں دے چترکاراں توں راغب، اوہناں نے ایہناں بغیچیاں دے سکیچ تیار کیتے ہن۔ 1 9 28 وچ ، لارڈ ارون نے اس وائسرائے دے گھر وچ بہت مان کیتا۔ اوہناں نے لٹنز ولوں تیار کیتی گئی عمارت اتے منونیت مغل گارڈن بہت ہی حاصل کیتی۔ اس ویلے توں، اس باغ نوں مغل گارڈاں دا نام ملیا اے۔

آزادی توں بعد

چکری باغ

1947 وچ بھارت دی آزادی توں بعد وائسرائے ہاؤس دا ناں صدر بھون رکھیا گیا ۔ کجھ نام بدلن توں علاوہ، ایہہ بلڈنگ لیوٹینز ولوں اس طرحاں تیار کیتی گئی سی جویں اج اے۔ مغل باغ وچ کوئی خاص تبدیلی نہیں کیتی گئی، کجھ باغبانی متعلق سدھاراں نوں چھڈّ کے۔ بھارت دے صدر دے مطابق، ہن تک اس وچ کجھ بدلاء کیتے گئے ہن۔ [4] پہلے پریزیڈینٹ ڈاکٹر۔ راجیندر پرساد نے اس باغ وچ کوئی تبدیلی نہیں کیتی پر اسنے لوکاں لئی ایہہ خاص باغ کھولن دی گل کیتی۔ اوہناں دے کارن، اس آکرشک باغ نوں ہر سال مدھ فروری توں مدھ مارچ تک کھولھیا جاندا اے۔ ڈاکٹر۔ ذاکر حسین گلاب دا بہت شوقین سی۔ اوہ اتھے آؤن لئی بھارت اتے ودیساں توں بہت سارے قسم دے گلاب لے گئے۔ ڈاکٹر۔وی۔ویگری اتے شری نلم سنجیو ریڈی دے باغاں اتے باغبانی وچ کوئی خاص دلچسپی نہیں سی، پھر وی اوہ باغ دے اہلکاراں دی محنت دی قدر کردے رہے، اوہناں نوں پھلّ دیکھدے ہوئے۔

پارک وچ رم رہا سابقہ صدر اے۔ پی۔ جے۔ عبدل کلام۔

گیانی جالے سنگھ مغل گارڈنز توں بہت پرسن سن۔ اوہ سویر دے 5 وجے نہاؤن پچھوں باغ وچ سیر کرن لئی باغ وچ آئے سن۔ اتھے اوہناں دا سیکٹری ایہناں نوں گرونی اتے راماین دے سبق سکھاؤندا ہندا سی۔ اتھے، ڈیللیا ، جو اپنے دل نوں کھلار رہا اے، اتھے کلکتے دے راجبھون توں اتھے لیایا گیا سی۔ شری آر۔ وینکٹرمن نے اتھے اپنی پسند دے کجھ پھلاں دے پودے لائے۔ اوہ سویر اتے شام نوں پھری ٹائم وچ بھٹکدے ہندے سن۔ اس باغ وچ مسٹر پھخرودین علی احمد لئی کوئی خاص دلچسپی نہیں سی، پر بیگم ابدا اس باغ وچ بہت دلچسپی رکھدا سی۔ اوہناں گھنٹیاں دوران، اوہ باغ وچ پھلاں دی دیکھ-بھال کردے سن، اوہناں نال گل کردے سن، اتے ہر اک واک چلے جاندے سن اتے اوہناں دی سانبھ سنبھال کردے سن۔ اکابانا اس باغ دی خوبصورتی ودھا رہا اے کیونکہ اوہناں دے ڈاکٹر۔ شنکر دیال شرماؤہ پھلاں دی سگندھ نوں پسند کردے سن۔ اس نے باغ وچ بہت سارے خوشبودار پھلّ لگائے جان اُتے زور دتا۔ چمپا، چملی اتے ہرسنگار ورگے پرمکھ بھارتی پھلّ اس ویلے دوران اس باغ وچ لایا گیا سی۔ شری کے۔آر۔ نارائنن دا پھلاں نال کوئی لگاو نہیں سی، پھر وی اوہ کدے-کدے باغ وچ سیر کرن لئی جاندا ہندا سی اتے پھلاں دا شاندار نظارہ دیکھدا ہندا سی۔ اوہ پھلاں دی سگندھ ول بہت خوش ہن۔

ڈاکٹر۔ اے۔پی۔جے۔ عبدل کلام اک مہان سائنسدان اتے قدرت پریمی اے۔ اوہ اس باغ دے بنسئی رکھاں دا انند لیندے سن۔ اوہ ہر روز اس باغ نوں ملن آؤندے سن۔ اس دے پھلاں لئی بہت پیار وی اے۔ اوہ چاہندے سن کہ باغ دا کونا اس طرحاں ہووے، جتھے کسے نوں پھلّ مل رہا ہووے۔

پھلاں دیاں قسماں

بون نیٹ اتے اوکلاہوما سمیت صرف 250 توں ودھ قسم دے گلاب ہن ۔ اوکلاہوما دے پھلّ دا رنگ لگبھگ کالا ہندا اے۔ نیلی گلابی دے پرجاتیاں وچ شامل ہن پیندرج، بلو چند، اتے لیڈی ایکس۔ ہرے گلاب دیاں قسماں وی ہن۔ اس باغ وچ گولشری، سونیجو، سائیپرس، جائنیپر، چین اتے اؤرینج جاے رکھاں نال ہمیشاں ہرا ہندا اے، پارک وچ بہت سارے نایاب پھلّ نظر آؤندے ہن۔ 125 کرسنٹینمم ، بوگنولے دیاں 50 توں ودھ قسماں اتھے ویکھیاں جا سکدیاں ہن۔ اتھے کوئی ہور قسم دے للس نہیں ہن جو اتھے لبھے ہن۔ داہلیا دے درکھتاں دی وی اک وکھری رنگت ہندی اے۔ بونسائی علاوہ ایہناں توں الاواوی ورتیا گیا اے کجھ اجیاے ہن جو 50-60 سال توں ودھ عمر دے ہن۔ اتھے Kailendula Antirhinm, Elism, Dimorfotheka, Soljia, Larkspr, Gajenian, gerbera, Godetia, Laineria, Mesmbrainthemm, Brasikm, Metusseria, Verbena, Viola, Pansi, سٹاک اتے پھلّ اے، جو کہ Dhlia, carnations اتے Switpi ورگے سردی وچ کھڑ دے وادھے۔

سیر سپاٹا

فروری- مارچ وچ بسنت رتّ وچ عامَ جنتا لئی مغل باغ ہر سال کھولھے جاندے ہن۔ اتھے سوموار توں علاوہ سارے سیلانی سویرے 9.30 وجے توں دوپہر 2:30 وجے تک ناظرین نوں ویکھ سکدے ہن۔ اس پارک وچ آؤن اتے جان والے رستہ نوں صدر ہاؤسنگ دے گیٹ نمبر 35 ولوں نینترت کیتا جاندا اے، جو چرچ روڈ دے مغربی کنارے اُتے اتری ایونیو دے نیڑے واقع اے۔

باہرلے جوڑ

• राष्ट्रपति की आधिकारिक वेबसाइट पर
• gardenvisit.com
• यू ट्यूब पर वीडियो देखें
• मुगल गॉर्डन: बसंत ऋतु में मानों धरती का स्वर्ग: श्रवण शुक्ल की रिपोर्ट Archived 2015-04-02 at the وے بیک مشین