Jump to content

موجودیت

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

موجودیت جاں ہوند اک وچاردھارا اے جو 19ویں اتے 20ویں صدی دے کجھ چنتکاں دیاں رچناواں وچ ویکھی جاندی اے۔ موجودیت انگریزی دے شبد 'Existence' دے میل توں بنیا شبد اے۔ موجودیت دے سمانرتھی شبد ہن- ہوند، موجودگی اتے حالت، چھن وغیرہ ۔ Existentialism شبد دی ویونتپتی فرانسیسی شبد Existentialism توں ہوئی اے۔ موجودیت فلسفہ مطابق موجودیت دے ماتحت انسان ہی آؤندا اے۔ سبھ توں پہلاں انسان استتو گرہن کردا اے، جوجھدا اے، دنیا وچ اپنی تھاں بناؤندا اے اتے اس توں بعد اپنے آپ نوں متاثر کردا اے۔ استتواد دا مطلب پھلار Existence precedes essence دے دوآلے گھمدا اے۔ 20ویں صدی دے شروع وچ موجودیتی اک طرحاں نال پنر انویشن ہندا اے۔ موجودیت اک سماجی متّ اے، جس دی نیہہ نرول ویکتیواد تے ٹکی ہوئی اے۔ موجودیت مول روپ وچ انسان نال متعلق اے۔ موجودیت اصل وچ نیچر توں نہیں انسان توں شروع ہندا اے۔ ایہہ شروع چنتت-مننشیل انسان نالوں ودھیرے استتوشیل انسان توں ہندا اے۔

دنیا وچ انسان جاتی ہی اے جو چنتنشیل ہندے ہوئے انسان نوں اپنے استتو دا احساس کراؤندی اے۔ اس دی میں، میرا اس نوں باقی جگت نالوں ولکھن کردا اے۔ انسان مول روپ وچ اکلا ہندا اے۔ موجودیتی سموہکتا نوں پروان نہیں کردا۔ موجودیتیاں مطابق سموہکتا انسان دی انفرادی سموہکتا نوں برباد کردی اے۔ سموہکتا بندے اپر بھارو ہندی اے۔ ایہہ اس دی آزادی وچ رکاوٹ بندی اے۔ انسان وچ اجیہی اک طاقت ہندی اے جس نوں کدے وی ختم نہیں کیتا جا سکدا جاں اس نوں کدے بدلیا نہیں جا سکدا، اس نوں Chora آکھدے ہن۔ ایہہ مول انسانی عنصر اے جو عورتاں وچ بندیاں نوں زیادہ ہندا اے۔ ہور وستواں دی طاقت اپنے بارے کجھ نہیں جاندی ایہو کارن اے کہ انسان اس نوں قابو وچ رکھن لئی تیار رہندا اے۔

Standard Dictionary of the English Language وچ لکھیا اے

موجودیت ویہویں صدی دا فلسفی واد جو کرکیگارد اتے نیطشے کرکے وکسیا اتے فرانس وچ سارتر کرکے پھیلیا ایہہ واد کارن نالوں انسانی ارادے دی شمولیت تے بل دندا اے اتے سمسیاواں نال سنگھرششیل ہون لئی اتیجت کردا اے

موجودیت سدھے طور اُتے انسانی استتو نال تعلق رکھدا اے۔ مانو دیاں منو-گرنتھیاں دی پیشکاری اتے اوہناں دا سمادھان اک فلسفی پد دا مقصد اے۔ موجودیت انسان دی آزادی دی گل کردا اے۔ اوہ سموہکتا نوں پروان نہیں کردا۔ استتوادی اساطیر وچ انسان دے سوے پچھان دے پرتھم ہمبھلے دا پچھان چنہ لبھدا اے۔

ڈاکٹر۔ منجیت سنگھ، 20ویں صدی دی پنجابی شاعری: وچاد تے تجزیہ، پنہ-203

موجودیت دا تریخی نقطہ نظر

موجودیتی سوچ وچار دا شروع بھاویں انیویں صدی وچ ہویا پر موجودیتی فلسفہ دے مشرق چنہ پرانے دور توں ہی لبھنے شروع ہو جاندے ہن۔ جدید استتواد دے ہوند وچ آؤن توں پہلاں اس دے جم لئی پٹھّ زمین پہلاں ہی تیار ہو چکی سی۔ انیویں صدی وچ ایہہ اگھڑویں روپ وچ پرکاشمان ہندا دکھائی دندا اے۔ موجودیت دا اتہاس انسان جنا ہی پرانا اے۔ استتو انسان دی اتپتی بارے یہودی ویرویاں دا ذکر کیتا جا سکدا اے، جہناں وچ ایہہ دسیا گیا اے کہ پرماتما نے دھرتی تے انسان نوں کویں پیدا کیتا اے اتے اس وچ زندگی تے روح بھری۔ ایہناں ویرویاں وچ انسان دی آتم پچھانن دی انبجھ جگیاسا، تناؤ اتے خلاف بولی متعلق اسدی استتومولک جاگروکتا، اس وچ آزادی حصول کرن دی اچھا، سسیمتا اتے گناہ دا احساس، موت دا ڈر آدی جذبیاں نوں ابھانسان ملدی اے۔ ایہہ انسان دی اپنے استتو متعلق سوجھی نوں اساطیری بمباں دے زریعہ ولوں پرگٹاؤن دا پرا-فلسفی یتن اے۔ اساطیر اتے موجودیتی وضاحت ودھیاں لاگوُ ہون نال معنےآں دا اک نواں پسار کھلھن دے نال نال آدم انسان دی روح پچھان وچلی جٹلتا دی نہار وی نویں اتے اگھڑویں روپ وچ پرکاشمان ہوئی اے۔ اٹھارویں اتے انیویں صدی وچ اساطیری کہانیاں نوں تارکک روپ دین دے یتن ہندے رہے۔

اساطیری یگ توں مگروں پرانے فلسفہ دا یگ آؤندا اے۔ ایہہ اوہ یگ سی جدوں انسان اساطیر دے سپت جگت دی حالت وچوں باہر نکلیا، جدوں اس دی فکر تکھی ہونی شروع ہوئی۔ اس دور وچ موجودیتی موضوع جو اساطیری کہانیاں وچ پہلاں توں ہی موجود سن، ہور وی زیادہ واضع ہو گئے۔ جیسپرز نے اس دور نوں دھرئی دور دا نام دتا۔ اس دور دے تن سنسکرتک کھیتر نبیاں دے یگ وچ مذہبی وچاردھارا، لاسکی یونانی رہتل اتے پوربی دھرم فلسفہ وچ استتو فلسفہ نال متعلق نقطیاں اپر وچار پیش کیتے ہن۔ گناہ، ذمہ واری، انسانی ہوند دے اصلے دی بھال، ویلے تے اتہاس دے سچ دی پچھان آدی موضوعاں نوں نبیاں دیاں سکھیاواں وچ اہم تھاں حاصل رہا اے اتے ایہہ سارے موضوع موجودیتی چنتکاں دی دلچسپی دا مرکز نقطہ بنے رہے ہن۔

یونانی فلسفہ وچ سقراط توں پہلاں دے دارشنکاں وچ ہائیڈگر نوں ہوند تے پچھان جاں ہوند دے سوچ وچار وچالے تعلقاں بارے انتر نظر شامل اے۔ سقراط دے وچار مطابق نیچر دی تھاں تے انسان فلسفی سرویکھن دا موضوع بن گیا۔ آتم پڑچول فلسفہ دی تکنیک بن گئی اتے آتم علم فلسفہ دی منزل سمجھی جان لگی پوربی دھرم فلسفہ دے کھیتر وچ استتواد دے کجھ موضوع پوربی درشن، خاص طور اُتے بدھ فلسفہ وچ درشٹیگوچر ہندے ہن۔ ایہناں وچوں ہوند، نرہوند، توکھلا آدی موضوعاں دا خاص طور اُتے ذکر کیتا گیا اے۔

بھاویں کہ استتواد انیویں اتے ویہویں صدی دے وچ اپجی وچاردھارا اے، مگر اس دے مول بیج پرانے دور وچ ہی ملدے ہن اتے اس دا اتہاس انسان دے جم جنا ہی پرانا اے۔ جیسپرز نے اپنے دھرئی دور دے تیجے حصے وچ مول روپ وچ استتواد دے موضوعاں نوں چھوہیا اے۔

موجودیت، گرچرن سنگھ عرشی، موجودیت دا تریخی پرپیکھ، پنہ-12-13

موجودیتی دیاں مول دھاراواں اس پرکار ہن

1.     انسان دی سرو اچّ اہمیت۔

2.     سنویگشیل جیون نوں پرمکھ واہک وجوں پروان کرنا۔

3.     روایتی فلسفہ شاستر دی خیال توں برخلاف، جس وچ عقلیت پسند انٹیکجوئل عنصر نوں انسان منیا جاندا اے۔

4.     موجودیتی سنویگشیل پرتیبدھتا نال جیون وچ یعقین کردے ہن۔

5.     انسان سوے دی آزادی دی اہمیت۔ موجودیتی انفرادی آزادی نوں پرمکھ مندے ہن۔ ایہہ آزادی سیاسی اتے سوے اچھاواں دی آزادی اے۔ (اس وچ انفرادی آزادی اتے ترک ہمیشہ بحث دا مدعا رہی اے۔)

موجودیت اتے ایبرسرڈٹی اصول تے اتہاس، ڈاکٹر۔ کلدیپ سنگھ ڈھلوں، پنہ- 16

موجودیتی وچاردھاری پٹھّ زمین

استتو اتے استتو دے سنکٹ دی چرچہ وکولترے روپ وچ انیویں صدی وچ شروع ہو چکی سی۔ ایہہ کرکیگارد اتے نیطشے دیاں لکھتاں دا بنیاد بنی، مگر اس واد نوں عالمی پدھر تے مانتا دواؤن والے فرینچ لکھاری ہی سن۔ دوسرے عالمی لڑائی توں بعد جد دنیا تباہی دی حالت وچ سی تاں ایہناں لکھاریاں نے اپنے پہلے ہو چکے فلسفہ شعورتاں دیاں لکھتاں نوں وچار ماتحت لیاندا اتے اوہناں دے دتے فلسفے نوں نویاں سمتاں دتیاں۔ پہلاں پہل ایہہ واد تخلیقی لکھتاں وچ ویکھن نوں ملیا جس وچ ناٹک، ناول اتے نکی کہانی دے ساہت روپ آؤندے ہن۔ اس مگروں موجودیت نوں اک سوے مرتکز فلسفہ وانگ پچھان ملی۔ کرکے گارد دے مطابق استتوادی انسان ہی اپنے پرمانک استتو ولوں اپنے تریخی وکاسکرم دا انتر فلسفہ کردے ہوئے اپنے امعلوم رستہ نوں مقرر کر سکدا اے۔ انسان جس پرکار بولدا اے، سوچدا اے، کرم کردا اے اتے اپنی خاص دلچسپی مطابق جگت نال اک تعلق قائم کردا اے، ایہہ اس دے استتو دے وکھ وکھ پہلو ہن۔ اپنے سوچ وچار اتے ورن دے لئی انسان مکمل روپ وچ آزاد اے اتے ایہی آزادی اس دی پیڑ دا مول کارن اے۔ ہیگل تک جیون دا فلسفہ اصولی سی۔ اس وچ تجربہ لئی کوئی جگہ نہیں سی۔ کرکیگارد، نیطشے اتے دوستووسکی آدی دی ایہہ خاصیت سی کہ اوہناں نے جیون دے سچ نوں وہارکتا دا موضوع بنایا۔ اوہناں نے باہروں تھوپے گئے کسے اصول دا خالص سروپ نہیں سویکاریا، اوہناں نے انسان نوں آزاد دسیا اتے کیہا کہ انسانی جیون نوں تجربہ علم اتے خود لئی بنائے اصولاں دے بنیاد اتے چیلنج نہیں دتی جا سکدی۔ مکھ طور اُتے موجودیتی چنتکاں وچ سورین کرکیگارد، کارل جیسپرز، سارتر، آلبیئر کامو، مارٹن ہائیڈگر، حرمن لوتزے، غیر گیبریل مارشل آدی مفکر شامل ہن۔

موجودیت اتے ایبرسرڈٹی اصول تے اتہاس، ڈاکٹر۔ کلدیپ سنگھ ڈھلوں، پنہ- 16-17

موجودیت دے رضا مندی والے پہلو

1.     اس وچ انسان دے اپنی ہوند نوں پچھانن اتے لبھن دی پربل تانگھ پیش ہندی اے۔

2.     ہوند اتے عنصر وچوں ہوند دی پرمکھتا اے۔

3.     انسان اپنے جیون وچ اپنے فیصلہ لین اتے موجود کئیاں چوناں وچوں آپ چوناں کرن لئی آزاد اے۔

4.     انسان دے فیصلیاں اتے چوناں دا سلسلہ ہی جیون اے۔

5.     اجیہا فیصلے لینا ناممکن ہی اے جہناں دے نتیجے اک پاسڑ ہون۔

6.     زندگی عام طور اُتے مطلب ہین اتے بے تکی اے۔

استتو اختلاف دیاں خاصیتاں

1.     انسان کول پہلاں توں دتا گیا کوئی سار نہیں، اوہ تاں استتو دیاں سمبھاوناواں وچ اپنے آپ نوں آروپت کردا اے۔ ایہہ انسانی استتو دی پہلی خاصیت اے۔

2.     انسانی ہوند دا ادتیپن استتو دی دوجی بنیادی خاصیت اے۔ میں، میرا آدی اجیہے شبد ہن جہڑے کدے کدے ایہہ چیتنتا ظاہر کرن لئی ورتے جاندے ہن کہ میرا استتو باقیاں نالوں ولکھن تے ادتی اے۔ انسانی استتو دا ادتی پن محسوس کیتے گئے میریمن وچ نہت اے۔

3.     انسانی استتو دی تیجی خاصیت اس دی سوے سبندھتا اے۔

موجودیت، گرچرن سنگھ عرشی، پنہ-45

موجودیت دے سانجھے لچھن

بھاویں کہ موجودیت دے چنتکاں دیاں رچناواں وچ وکھریویں ملدے ہن، مگر کجھ سانجھے پہلو وی ہن-

ہوند اتے استتو

ہوند اک عالمی ویاپی امورت، اکال اتے اسیم تجزیہ اے، جدونکھ استتو، وئکتک، مورت اتے محدود اے۔

ہوند ہر تھاں اتے سوید اے جدوں کہ استتو صرف اتھے اتے ہن اے۔

ہوند وستوگت اے جدونکھ استتو آتمگت اے۔

استتو دا بودھ: وسنگتی اتے چنتا(Absurdity And Anxiety)

استتوادی فلسفی، استتو دا بودھ وسنگتی، چنتا اتے بھے ولوں کردے ہن۔ شاستر دے ناولاں وچ مکھ پاتر وستاں اتے حالات دے بودھ ویلے وترشنا وسنگتیاں بارے چنتاتر ہن۔ اتھوں تک کہ آلبیئر کامو کہندا اے کہ جیون موت لئی اک سکھلائی توں ودھ ہور کجھ نہیں۔

ہوند اتے نرہوند (Being And Nothingness)

ہوند اتے نرہوند، جدید موجودیتی فلسفہ نال متعلق سبھ توں پرمکھ پرشن رہے ہن۔ ہیڈگر لکھدا اے کہ ہوند اتے نرہوند ترک ولوں واضع نہیں ہندے، سگوں ترکہین انوبھوتی ولوں ڈریکٹ ہندے ہن۔ اوہ لکھدا اے کہ الونڈی اتے چنتا ایہناں دوواں نوں اجاگر کرن والیاں انبھوتیاں ہن۔  ہیڈگر دا وچار اے کہ ساڈی ہوند نرہوند وچکار لٹکدی رہندی اے۔ سارتر اس حوالہ وچ تھوڑھی تغیر رکھدا اے۔ اوہ ہوند وچ نرہوند دے سوال وچ ودھیرے دلچسپی رکھدا اے۔

مغربی جائزہ اصول اتے حوالہ، برہمجگدیش سنگھ، پنہ-101-102

استتو دی پرمانکتا

استتو دی پرمانکتا بارے وی اتے موجودیتیاں نے اپنیاں دھارناواں پیش کیتیاں ہن۔ اوہناں مطابق استتو دی پرمانکتا اس حد تک اے کہ انسان نے اپنے آپ نوں قبضے وچ لے لیا اے اتے اپنے استتو نوں اپنی مرضی مطابق ڈھالیا اے۔ پرمانک استتو باہری پرجذبات (نیتک اصولاں، سیاست ستادھاریاں آدی) ولوں دبیا ہندا اے۔ پرمنکتا دا استتوادی تجزیہ مادہ نالوں ودھیرے روپاتمک اے، کیونکہ اتھے پرمانکتا دا ماپدنڈ استتو دا روپ جاں سائز اے۔ ویکھن والی گل ایہہ اے کہ ایہہ روپاکار اک جیونت اکائی اے جاں کھنڈیا-پنڈیاں روپ اے۔ لگبھگ سارے ہی موجودیتی چنتکاں نے پرمانک موجودیت بارے چرچہ کردیاں روایتی اخلاقیات دی نندا کیتی اے۔ تاں وی کسے وی مکھ موجودیتی مفکر نے ایہہ سکھیا نہیں دتی کہ سبھ کجھ ہی کرن دی آگیا اے۔ سارتر مطابق انسان اندرلی ذمہ واری دی بھاونا اس نوں کنٹرول وچ رکھدی اے۔ بھاویں انسان استتو بھائیچارک بنتر دا غلام نہیں، پر پرمانک استتو دا کوئی وی بمب سماجی پکھ دی مولوں اپیکھیا نہیں کر سکدا۔

جائزہ درشٹیاں، گرچرن سنگھ عرشی، موجودیت دی پرمانکتا، پنہ-112

استتو احساس دا فلسفہ نہیں

موجودیت احساس دا فلسفہ نہیں پر اس دے منن والے ایہہ ضرور مندے ہن کہ انسانی اسدے سمچے تانے پیٹے وچ احساس دا خاص تھاں اے۔ احساس دے موجودیتی تجزیہ دا تعلق جسے اندرلے آتم پکھ نال اے، اتھے جسمانی پکھ نال وی اے۔ اجیہے احساس جہڑے اک پاسے تاں جسمانی واقعے ہن اتے دوجے پاسے استتوشیل انسان دے انتریو تجربہ ہن۔ شاید دنیا نوں پرتکھن دا نقطہ بناؤن لئی اتی سدھا جھروکھا ہن۔ انسان دے اتی کومل اہساسا دیاں جڑھاں اس دیاں ہورناں ساہت سنسارک ہوند وچ ہن۔ احساس صرف انسان دے من وچ ہی نہیں ہندے، ایہہ انسانی من توں باہرلے پاسار جگت نال وی پرسپر متعلق ہندے ہن۔ احساس جاگدے ہن اتے مٹ جاندے ہن۔ انسان اپنی مرضی نال نہ احساس جگا سکدا اے تے نہ ہی مٹا سکدا اے۔ اوہ صرف اک حد تک ہی اپنی چت ورتی نوں اپنے قابو وچ رکھ سکدا اے۔ احساساں ولوں وی انسان حالات وچ شامل ہندا اے تے اوہناں نوں بھوگدا اے۔

موجودیت، گرچرن سنگھ عرشی

موجودیت اثر دی ویاپکتا

ساہت وچ استتو دا اثر

ساہت کھیتر وچ موجودیتی سوچ وچار دا اثر اپنے آپ وچ اک وکھری کھوج مضمون دا موضوع اے۔ خاص طور اُتے ناولاں اتے ناٹکاں وچ موجودیتی فلسفہ نوں سبھ توں ودھیرے پرمکھتا ملی۔ ایہہ عنصر وی خاص دھیان رکھن دی منگ کردا اے کہ استتوادی سکول دے موہری مفکر دارشنکاں نالوں تخلیقی لکھاریاں دے طور اُتے زیادہ قائم ہوئے، جویں کہ البیئر کامو، سارتر، مارشل آدی لکھاریاں دی مثال دتی جا سکدی اے۔ ایہناں لکھاریاں نے اپنیاں ساہت کرتاں راہیں موجودیتی سوچ وچار نوں اجیہے ہزاراں ہی لوکاں تک پہنچایا اے جہناں نے کدے وی کوئی فلسفی مضموناں ورگی کرت نہیں پڑھی۔

پنجابی ساہت وچ خاص کرکے شاعری تے موجودیت دا اثر ڈریکٹ درشٹیمان اے۔ مارکسزم متعلق موہ بھنگ ہون مگروں پنجابی شاعراں نے اپنے نظریہ توں اپنے مطلب ابھویکت کیتے۔ پنجابی دی مشہور شاعرہ گیانپیٹھ انعام وجیتا امرتا پریتم دی کتاب کاغذ تے کینوس وچ اک شاعری چوں موجودیتی تشریح، اصول اتے خاصیت بارے جانکاری حاصل ہندی اے۔

اجائب کمل،سکھپالویر سنگھ حسرت، کلدیپ، سوچ، ستی کمار دیوَ، سکھبیر، مندر اتے منجیت ٹوانا نے پنجابی وچ اپنی شاعری استتواد دے اثر ہیٹھ لکھی۔ ستی کمار اپنا استتواد جانن واسطے اپنے آپ نوں لبھن دے آہر وچ پرتیت ہندا اے۔ اس نوں تاں اپنے ساہ وی بیگانے جاپدے ہن-

اندر وار دوڑدا ہاں اندروار اپنے

باہاں چ اپنیاں لبھدا ہاں باہاں

پیراں چ اپنے لبھدا ہاں پیر

نہ کتے ہن باہاں

نہ کتے ہن پیر

پھیپھڑیاں چ پھسیا اے ایہہ ساہ وی غیر

(گھوڑیاں دی اڈیک، پنہ-8)

مندر وی اپنے شعری بمباں راہیں اپنے آپ دی پہچان کرنا چاہندا اے۔ اوہ اپنا چہرہ سڑکاں بازاراں وچ پہچاننا چاہندا اے-

سڑکاں گھراں بازاراں دے وچ

میں اپنا چہرہ لبھدا ہاں

چہرہ گندھلیا پانی

چہرہ چن اک ڈبا

ڈاکٹر۔ منجیت سنگھ، وینہوی صدی پنجابی شاعری: وچار اتے تجزیہ،پنہ- 203

اس توں علاوہ نفسیات تے منوروگ چکتسا دے کھیتر وچ موجودیتی سوچ وچار دا اثر ڈریکٹ روپ وچ درشٹیگوچر ہندا اے۔ دور جیسپرز نے اپنا جیون اک منوروگ طبی دی طور اُتے شروع کیتا سی تے اس دی پہلی کرت سمانای منوروگیاں چکتسا نال متعلق سی۔ کجھ منوروگ طبی ایہہ منن لگ پئے ہن کہ پرانے پھرائڈیئن ماڈل دی تلنا وچ موجودیت سوے اتے شخصیت دی نیچر نوں ڈنگھائی وچ جا کے سمجھن دی بہتر تکنیک اے۔ سکھیا دے کھیتر وچ وی استتواد دا اثر ویکھن نوں ملدا اے۔ اس حوالہ وچ امریکن ماہر تعلیم ڈیون ہیوبنر دا الیکھ کیتا جا سکدا اے۔ اوہ اپنے اک مضمون پاٹھکرم اتے انسان دی سامئکتا دا تعلق وچ طالب علم نوں اک اجیہا ہوندشیل پرانی مندا اے، جس وچ پارگامتا دی طاقت اے جس وچ اوہ جو بننا چاہندا اے بن سکدا اے۔ ہیوبنر مطابق انسان دی اس پارگمتا نوں دھیان وچ رکھ کے ہی سلیبس بناؤنا چاہیدا اے۔ ہیوبنر دیاں ایہہ ٹپنیاں اوہناں سمبھاوناواں ول اشارہ کردیاں ہن جہڑیاں سکھیا شاستر اتے موجودیتی تجزیہ لاگوُ کرن وچ نہت ہن۔

موجودیتی فلسفہ نے سائنس تے قلعواں دے کھیتر وچ الیکھیوگ اثر پائے۔ نفسیات، سکھیا شاستر، ساہت، درشنی قلعواں، پالیسی شاستر اتے دھرم شاستر دے کھیتراں وچ ہور ڈونگھے تجزیہ ولوں موجودیت دا اثر ڈریکٹ نظر آؤندا اے۔

موجودیت دیاں کمیاں

استتواد جو کہ مول روپ وچ انسان تے مشتمل واد اے، دا تعلق انسان دی آزادی نال اے مگر پھر وی اس وچ نقاداں ولوں کجھ کمیاں کڈھیاں گئیاں ہن، جو اس پرکار ہن-

1.     موجودیت اتارکک اے۔ اس الزام وچ کسے حد تک سچائی اے۔ کرکیگارد نے اپنیاں لکھتاں وچ بوہت زیادہ زوردار شبداں وچ ترک نوں ردّ کیتا اے تاں ویتاں وی موجودیت نہ تاں تارکک اے اتے نہ ہی ترک مخالف اے۔

2.     موجودیت تے لوڑ توں زیادہ مانووادی ہون اتے وی اعتراز کیتا گیا اے۔ اعتراز ایہہ اے کہ جے انسان نوں ہی ہر چیز دا جائزا لین لئی ماپدنڈ بنایا گیا اے اتے سٹے وجوں ہر چیز نوں انسانی روپ ووکیبولری وچ متاثر کرن دی کوشش کیتی گئی اے۔ اداہرن دے طور اُتے موجودیت وچ نیچر جاں قدرتی سائنس بارے کوئی فلسفی نقطہ نہیں۔

3.     موجودیت نوں بوہت زیادہ نراشاوادی اتے روگگرست فلسفہ وی کیہا گیا اے، کیونکہ موجودیتی مفکر جیون دے صرف ہنیرے پکھ نوں اپنی نظر دا مرکزی نقطہ بناؤندے ہن۔ اوہ ہم عصری دنیا دے بھوکھمئی اقرار ولوں اکھاں میٹ لیندے ہن۔ ایہناں الزاماں وچ کجھ نہ کجھ سچائی ضرور اے۔

4.     موجودیت اتے اک آروپت کیتا گیا الزام نرنیتکواد دا اے۔ موجودیت نرنیتکوادی اس لئی اے کیونکہ ایہہ انسان لئی نیتک کھلھ دی منگ کردا اے، پر جے موجودیت مطابق انسان نیتک آزادی دا دعوہ کردا اے تاں اس نوں تاں ہی قبول کیتا جا سکدا اے جے اس دے نال ذمہ واری دی اچیری بھاونا نال جڑی ہووے۔

موجودیت، گرچرن سنگھ عرشی، پنہ-157-159

انت

موجودیت نے انسانی استتو دے رہسّ نوں سمجھن لئی کوئی مولک تے گھوکھویاں انتر درشٹیاں حاصل کیتیاں اتے اجوکیاں تباہکن طاقتاں نوں مانوتا دی سرکھات اتے پھلار وچ خاص یوگدان دتا اے۔ موجودیت دی مدد نال ہم عصری عالمی دیاں بوہت زیادہ جٹل سمسیاواں دی وضاحت اتے ملانکن کیتا جا سکدا اے۔ مانو فلسفہ دے اتہاس وچ موجودیت دا گورومئی تھاں اے۔ موجودیتی چنتکاں نے کیونکہ استتواد انسان دے ویکتیتو نال متعلق واد ہون کرکے اس راہیں انسان دیاں بہو پرتاں پھرولن دا پریاس کیتا جاندا اے۔ انسان دے استتو دا بودھ ہندا اے۔ اس بودھ واسطے گناہ، وسنگتی، ڈر، چنتا اتے نراستا نوں بنیاد بنایا جاندا اے۔ موجودیت دا اثر ساہت، کلا اتے فلسفہ دے کھیتر وچ ہی پیا۔ دنیا مشہور ساہتکار کلاکار اتے فلسفی اس واد توں اثر ہوئے۔ شاعری وی اسے اثر ہیٹھ لکھیاں گئیاں۔