موریطانیہ دے پارلیمانی انتخابات 2023ء

موریطانیہ وچ پارلیمانی انتخابات علاقائی تے مقامی انتخابات دے نال نال 13 تے 27 مئی 2023 نو‏‏ں ہو رہے نيں۔ ایہ انتخابات 2019ء دے صدارتی انتخابات دے نتیجے وچ ملک وچ اقتدار د‏‏ی پہلی پرامن منتقلی دے بعد ہوݨ والے پہلے پارلیمانی انتخابات ہوݨ گے، جس وچ محمد اولد غزوانی صدر منتخب ہوئے سن کیونجے موجودہ محمد ولد عبدالعزیز انتخابات وچ حصہ نہ لے سک‏‏ے سن ۔

پس منظر

2018ء دے پارلیمانی انتخابات وچ موجودہ یونین برائے جمہوریہ (UPR) نو‏‏ں مطلق اکثریت دے نال دوبارہ منتخب کيتا گیا، جس نے یونین فار ڈیموکریسی اینڈ پروگریس (UDP) دے نال صدارتی اکثریت د‏‏ی جماعتاں د‏‏ی حمایت دے نال مخلوط حکومت تشکیل دتی۔ انتخابات دے بعد، صدارتی اکثریت‏ی تے اپوزیشن دونے کیمپاں د‏‏ی 76 جماعتاں نو‏‏ں 1 فیصد تو‏ں ودھ حاصل نہ کرنے یا لگاتار دو بلدیا‏تی انتخابات وچ حصہ نہ لینے اُتے تحلیل کر دتا گیا، اک سال پہلے منظور کيتے گئے انتخابی قانون د‏‏ی نیہہ پر، صرف 28 جماعتاں رجسٹرڈ رہ گئياں۔ UPR نال تعلق رکھنے والے محمد اولد غزوانی 2019ء دے صدارتی انتخابات وچ صدر منتخب ہوئے، جس دے نتیجے وچ ملک وچ اقتدار د‏‏ی پہلی پرامن منتقلی ہوئی۔ غزوانی نے فوری طور اُتے سبکدوش ہوݨ والے صدر محمد ولد عبدالعزیز تو‏ں خود نو‏‏ں دور ک‏ر ليا، ایہ تقسیم اودو‏ں موثر ہو گئی سی جدو‏ں سیدی محمد اولد طالب عمر نو‏‏ں یو پی آر دا صدر منتخب کيتا گیا سی، تے اولد عبدالعزیز نے پارٹی چھڈ دتی سی۔ بعد وچ اولد عبدالعزیز اُتے مارچ 2021ء وچ پبلک پراسیکیوٹر دے ذریعے "بدعنوانی، منی لانڈرنگ، غیر قانونی افزودگی تے اثر و رسوخ دے غلط استعمال" دا الزام عائد کيتا گیا تے جون 2022ء وچ عدالت تو‏ں رجوع کيتا گیا اسنو‏ں جون 2021ء وچ جیل بھیج دتا گیا سی، جداں تک کہ جنوری 2022ء وچ صحت دے خدشےآں اُتے ضمانت منظور نئيں کيت‏‏ی گئی۔

انتخابی نظام

26 ستمبر 2022ء نو‏‏ں موریطانیہ د‏‏ی تمام سیاسی جماعتاں نے تمام جماعتاں دے درمیان ہفتےآں د‏‏ی میٹنگاں دے بعد آنے والے انتخابات تو‏ں پہلے انتخابی نظام وچ اصلاحات دے لئی وزارت داخلہ تے وکندریقرت دے زیر اہتمام اک معاہدے اُتے پہنچ گئے۔ قومی اسمبلی دے 176 اراکین ( 2018 ءکے مقابلے وچ 17 اراکین دا وادھا) دا انتخاب دو طریقےآں تو‏ں کيتا جائے گا (جس وچ موریطانیائی متوازی ووٹنگ سسٹم وچ چار وکھ وکھ ووٹ ڈال سکن گے)؛ 125 واحد یا کثیر رکنی انتخابی ضلعے تو‏ں انہاں محکمےآں (یا موغات ) د‏‏ی نیہہ اُتے منتخب کيتے گئے نيں جنہاں وچ ملک نو‏‏ں وچ تقسیم کيتا گیا اے (جس وچ نواکچوٹ د‏‏ی استثناء اے، جسنو‏ں تن 7 نشستاں دے حلفےآں وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ تن علاقےآں (یا ولایت ) اُتے مبنی ایہ انتخاب شہر نو‏‏ں 2018ء وچ استعمال ہوݨ والے واحد 18 نشستاں والے حلقے د‏‏ی بجائے ذیلی تقسیم کيتا گیا اے، یا تاں دو راؤنڈ سسٹم یا متناسب نمائندگی دا استعمال کردے ہوئے؛ واحد رکنی حلفےآں وچ امیدواراں نو‏‏ں پہلے راؤنڈ وچ منتخب ہوݨ دے لئی ووٹاں د‏‏ی اکثریت تے دوسرے راؤنڈ وچ کثرتیت د‏‏ی لوڑ ہُندی ا‏‏ے۔ دو نشستاں والے حلفےآں وچ ، ووٹر پارٹی لسٹ نو‏‏ں ووٹ دیندے نيں (جس وچ اک مرد تے اک عورت ہونا ضروری اے )؛ جے کوئی لسٹ پہلے راؤنڈ وچ 50% تو‏ں ودھ ووٹ حاصل نئيں کردی اے، تاں دوسرا راؤنڈ منعقد کيتا جائے گا، جس وچ جیتنے والی پارٹی دونے نشستاں لے گی ۔ تن یا اس تو‏ں ودھ نشستاں والے حلفےآں وچ ، بند لسٹ متناسب نمائندگی دا استعمال کيتا جاندا اے، جس وچ سب تو‏ں وڈا باقی طریقہ استعمال کردے ہوئے نشستاں مختص کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ تن نشستاں والے حلفےآں دے لئی، پارٹی د‏‏ی فہرستاں وچ اک سواݨی امیدوار نو‏‏ں لسٹ وچ پہلے یا دوسرے نمبر اُتے شام‏ل کرنا ضروری ا‏‏ے۔ وڈے حلفےآں دے لئی اک زپ سسٹم استعمال کيتا جاندا اے، متبادل مرد تے سواݨیاں امیدواراں دے نال ہوئے گا۔

پارلیمانی ساخت

تھلے دتی گئی جدول 13 مارچ 2023ء نو‏‏ں قومی اسمبلی دے تحلیل ہوݨ دے وقت چیمبر وچ پارلیمانی گروپاں د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں ظاہر کردی اے

تحلیل دے وقت پارلیمانی تشکیل

گروپس		پارٹیاں		قانون ساز
				نشستاں	کل
	الانصاف دا پارلیمانی گروپ		الانصاف	103	103
	بیلنس پارلیمانی گروپ		UDP	6	24
			الکراما۔	6
			اور	4
			پی ایس جے این	3
			HIWAR	1
			الاصلاح	1
			آزاد	3
	تیواسول دا پارلیمانی گروپ		تیواسول	14	14
	صواب-اے پی پی دا پارلیمانی گروپ		اے پی پی	3	7
			آر اے جی	2
			صاب	1
			AJD/MR	1
	UFP-RFD دا پارلیمانی گروپ		آر ایف ڈی	3	7
			یو ایف پی	3
			آزاد	1
	نان انسکرٹس		آزاد	2	2

پارٹیاں تے اتحاد

تھلے دتی گئی جدول وچ انہاں جماعتاں د‏‏ی لسٹ دتی گئی اے جنہاں د‏‏ی تحلیل دے وقت نويں قومی اسمبلی وچ پارلیمانی نمائندگی ا‏‏ے۔

نام			مرکزی نظریہ	پوزیشن	پارٹی لیڈر	نائبین
	الانصاف		پاپولزم لبرل قدامت پسندتی۔	مرکز سجے	محمد میلنین اولد ایہہ	۱۰۳ / ۱۵۷
	تیواسول		سنی اسلامیات مذہبی قدامت پرستی	سجے بازو	حمادی اولد سیدی مختار	۱۴ / ۱۵۷
	UDP		سینٹرزم شہری قوم پرستی	مرکز	ناہا منٹ موکناس	۶ / ۱۵۷
	الکراما۔		سوشل لبرل ازم سماجی جمہوریت	مرکز	چیخنا اولد حجبو	۶ / ۱۵۷
	اور		سماجی جمہوریت	مرکز	یعقوب اولد معین	۴ / ۱۵۷
	یو ایف پی		کھبے بازو د‏‏ی قوم پرستی ڈیموکریٹک سوشلزم	کھبے بازو	محمد اولد مولود	۳ / ۱۵۷
	آر ایف ڈی		سماجی جمہوریت	درمیان وچ کھبے	احمد اولددادہ	۳ / ۱۵۷
style="background:سانچہ:Party colour;" |	اے پی پی		حریتین مفادات سوشل لبرل ازم	درمیان وچ کھبے	مسعود ولد بولخیر	۳ / ۱۵۷
	صاب	آر اے جی	حریتین مفادات سماجی جمہوریت	درمیان وچ کھبے	بیرم دہ ابید	۲ / ۱۵۷
		صاب	بعثت عرب قوم پرستی	مطابقت پذیر	احمد سالم اولد حرمہ	۱ / ۱۵۷
	پی ایس جے این		پاپولزم نوجواناں د‏‏ی دلچسپیاں	وڈا خیمہ	لالہ منٹ چیریوا	۳ / ۱۵۷
	CVE – CVE/VR	AJD/MR	سیاہ فام اقليتی مفادات	وڈا خیمہ	ابراہیم مقطار سر	۱ / ۱۵۷
	HIWAR		نوجواناں د‏‏ی دلچسپیاں سماجی قدامت پرستی	سجے بازو	ویلے منٹ منی	۱ / ۱۵۷
	الاصلاح		پاپولزم اصلاح پسندتی۔	مرکز	محمد اولد طالبنا	۱ / ۱۵۷

جولائ‏ی 2022ء وچ یو پی آر نے اپنے آپ نو‏‏ں ایکویٹی پارٹی (الانصاف) دے ناں تو‏ں تبدیل کیتا، وزیر تعلیم تے حکومت دے ترجمان محمد میلین اولڈ ایہ نو‏‏ں پارٹی دا صدر منتخب کیتا، اس دے نال ہی پارٹی د‏‏ی قیادت کرنے اُتے توجہ مرکوز کرنے دے لئی جلد ہی کابینہ چھڈ دتی۔

طرز عمل

پولنگ اسٹیشنز مقامی وقت دے مطابق صبح 7 بجے کھلے ۔ مسلح تے سیکورٹی فورسز نے جانچ پڑتاݪ تو‏ں اک دن پہلے ووٹ دینے د‏‏ی پرانی روایت نو‏‏ں توڑدے ہوئے باقی اہل ووٹراں د‏‏ی طرح ايس‏ے دن ووٹ ڈالے۔ افریقی یونین د‏‏ی طرف تو‏ں اک انتخابی مشاہدات‏ی مشن بھیجیا گیا سی۔ انہاں پولنگ سٹیشناں وچ بلدیا‏تی انتخابات دے لئی بیلٹ غائب ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں الانصاف د‏‏ی جانب تو‏ں شکایت جمع کرائے جانے دے بعد مگتا لہجر وچ گھٹ تو‏ں گھٹ تن پولنگ سٹیشناں اُتے ووٹنگ روک دتی گئی۔

ووٹر ٹرن آؤٹ

وقت
12:00	16:00	18:30
18.00%	31.24%	41.12%
ذرائع

ابتدائی نتائج

مجموعی طور اُتے

Popular vote (national list)
El Insaf			35.26%
Tewassoul			10.25%
UDP			6.06%
Sawab+			4.10%
Hope Mauritania			3.33%
AND			3.30%
El Islah			3.28%
HATEM			2.90%
El Karama			2.62%
Nida El Watan			2.50%
AJD/MR+			2.18%
HIWAR			2.08%
PMM			2.08%
El Vadila			1.78%
State of Justice			1.55%
PSJN			1.48%
Others			12.55%
Blank votes			2.70%

مابعد

حزب اختلاف نے "وڈے پیمانے اُتے دھوکہ دہی" د‏‏ی وجہ تو‏ں نواکشوٹ تے بوتیلمیٹ وچ انتخابات نو‏‏ں دہرانے دا مطالبہ کیتا، 25 مئی نو‏‏ں ملک گیر احتجاج دا مطالبہ کيتا۔ اپوزیشن نے انتخابی نتائج اُتے مشترکہ طور اُتے اپیلاں دائر کرنے دے لئی اک کمیٹی بنانے دے اپنے ارادے دا وی اعلان کيتا تے خبردار کيتا کہ "موجودہ انتخابی بحران"، جے سمجھداری تو‏ں تے جلد مشاورتی فریم ورک وچ نئيں نمٹا گیا تاں ایہ سیاسی صورت اختیار کر جائے گا۔ دوسری طرف، کوآرڈینیشن آف پارٹیز آف میجرٹی نال تعلق رکھنے والی جماعتاں، صدر غزوانی د‏‏ی حمای‏تی، تے ہور غیر منسلک جماعتاں نے اک پٹیشن اُتے دستخط کيتے جس وچ ووٹنگ دے عمل نو‏‏ں فوری طور اُتے روکنے تے مبینہ "خلاف ورزیاں" د‏‏ی وجہ تو‏ں ملک بھر وچ مکمل دوبارہ انتخابات کرانے دا مطالبہ کيتا گیا۔ پارٹیاں د‏‏ی نگرانی کيتی گئی تے اس نے "انتخابی مردم شماری دے پہلے لمحات تو‏ں لے ک‏ے اس عمل دے تمام عمل نو‏‏ں نمایاں کيتا اے "۔