مہانکاوی

‘مہاکاوِی’ دو شبد ‘مہتر’ اتے ’کاوَ’ دا اکٹھا روپ اے اس دا مطلب اے مہان کاوَ یعنی عظیم نظم۔ سنسکرت ساہت وچ اسدی سبتوں ودھیا ورتوں بالمیکی رامائن دے اتر کانڈ وچ اوہی اے۔ جدوں لوکش ولوں رامائن دا پاٹھ کرن تے بھگوان رام نے تن سوال پچھے کہ اس مہانکاوِی دا وستار کنھاں اے ؟ اس وچ کس مہاتما دی پرتسٹھا ہوئی اے ؟ اتے اس دا رچیتا منی کتھے اے ؟ ایہناں سوالاں دا مہانکاوِی دے تن مکھ تتّ سہامنے آئے ہن—مہانکاوِی دا سائز وڈا ہندا اے۔ اس وچ مہان انسان دا چترن ہندا اے اتے اسدا رچیتا کوئی اعلیٰ منی ہندا اے۔ پر شعری شاشتری نظر توں اسدی سبھ توں پہلی تشریح بھامہ نے دتی اے اس مطابق مہانکاوِی سرگ-بدھّ ہندا اے۔ اس وچ مہان جاں گمبھیر موضوع لیا جاندا اے۔ کوئی ادات چرتر والا مہان انسان اسدا ہیرو ہندا اے اتے اسدی شریشٹھتا چتریا جاندا اے۔ اس وچ چار پرشارتھا (دھرم، مطلب ، کام، موکس) دا پرتپادن ہندا اے۔ اس وچ ناٹکی پنچ سندھیاں وغیرہ دی یوجناں ہندی اے۔ اس وچ وکھ وکھ رساں دا چترن ہندا اے۔ رتا، پراکتک وستواں اتسواں وغیرہ دا ذکر ہندا اے۔ شنسکرتک شریشٹھتا نوں درسایا جاندا اے۔ بھامہ توں بعد دنڈی نے مہانکاوِ دے لچھنا اتے روشنی پایا اے۔ اسدے کتھن مطابق مہانکاوِ سرگبدھّ رچنا اے۔ اس دے آرنبھ وچ منگلا چرن اتے کتھا وستو دے نردیش دا ودھان ہندا اے۔ اسدی کتھا وستو تریخی جاں سجن لوکاں وچ پرچلت ہندی اے۔ اس ہیرو چتر دھیروداتوں ہندا اے۔ اس وچ نگراں رتاں، پربتاں سیر سپاٹیاں دا ذکر ہندا اے۔ اس وچ سنگار،ویاہ،کمارجم، منتریاں نال صلاحَ مسوراں اتے ہیرو دا اتھان ذکر کیتا جاندا اے۔ انلکار، رس، مطلب وغیرہ نوں شامل کیتا جاندا اے۔ اس وچ نٹکی سندھیاں دی سکیم ہندی اے اتے سرگ مطابق چھند بدلدیاں ہن جو سنن وچت ہتھت سکھاویں ہندے ہندے ہن۔