نائیجیریا دی آزادی
نائیجیریا دی آزادی:۱ اکتوبر ۱۹۶۰ء
صحارا دے آرپار، قافلیاں دے لئی موجود رستےآں نے نائیجیریا نوں شمال دی تاریخی تہذیباں نال منسلک رکھیا تجارت دے علاوہ ایہ راستے شمال وچ موجود مسلم رہتل توں نظریات، مذہب تے سبھیاچار وی لےکے آئے اس طرح اسلام ۸ ويں صدی وچ شمالی نائیجیریا وچ داخل ہويا۔ ۱۴۸۶ء وچ پرتگیزیاں دے اک دورے دے بعد بینن، یورپ تے یوروبلاند دے وچکار تجارت دے لئی ذخیرہ گاہ بن گیا۔ ۱۸۰۴ء وچ اک فولانی مسلم مفکر تے ولی الله، مشہور کتاب ”احیائالسناة“ دے مصنف عثمان دان فودیو سلطان بنے تے انہاں دا علم اٹھانے والے فولانی ریاستاں دے سربراہ بن گئے جنہاں دی نسلاں اج وی موجود نيں۔
برطانویاں نے ۱۵۵۳ء وچ بینن دا دورہ کيتا تے اوہ وی غلاماں دی تجارت وچ ملوث ہوگئے ایتھے تک کہ ۱۸۰۷ء وچ اسنوں غیرقانونی قرار دے دیاگیا۔ ۱۸۶۱ء تک برطانیہ نے لاگوس دے جزیرے نوں اپنی سلطنت وچ شامل کرلیا سی تے تبلیغی و تجارتی سرگرمیاں لاگوس توں نائیجیریا دے نال نال اندرونی علاقےآں تک پھیل گئی سی۔ برطانیہ نے فولانی امراء نوں اپنی سرپرستی وچ آجانے دا لوبھ دتا جنہاں نوں مشرق وچ جرمنی تے مغرب وچ فرانس دی دھمکیاں دا سامنا سی یکم جنوری ۱۹۰۰ء نوں برطانیہ نے شمالی نائیجیریا دی سرپرست حکومت ہوݨ دا اعلان کردتا تے اوتھے اک ہائی کمشنر نوں متعین کيتا۔ کانو تے سوکوٹو اُتے ۱۹۰۳ء وچ قبضہ کرلیاگیا مگر برونو اُتے ۱۹۰۶ء تک کنٹرول حاصل نہ کيتا جاس دا۔ عوام وچ سیاسی شعور جاڈگدی ہوݨ دے نتیجے وچ ۱۹۲۲ء وچ مشاورتی کونسل ختم کرکے قانون ساز کونسل قائم کيتی گئی۔ ۱۹۵۱ء وچ اک آئین پیش کيتا گیا جس نے اک نیم ذمہ دار حکومت تے علاقائی خود مختاری فراہم دی مگر ایہ تجربہ ۱۹۵۳ء وچ ناکام ہوگیا۔ ايسے سال فریقین دے وچکار اک ہور معاہدہ طے پایا جس نے ودھ علاقائی خود مختاری دے مطالبے نوں جنم دتا۔ نائیجیریا دی آزا دتی تے برطانوی افسران دے اخراج دا مطالبہ ۱۹۵۹ء وچ کیاگیا جس دے نتیجے وچ الحاجی ابوبکر طفاوا بلیوا نوں اک قومی کابینہ دے نال وزیراعظم مقرر کیاگیا۔ نائیجیریا دولت مشترکہ وچ رہندے ہوئے یکم اکتوبر ۱۹۶۰ء نوں اک آزا د ریاست تے یکم اکتوبر ۱۹۶۳ء نوں وفاقی جمہوریہ بن گیا۔