نظم طباطبائی

نظم طباطبائی
جم	29 نومبر 1852   لکھنئو ،  اتر پردیش ،  برطانوی ہندستان
وفات	23 مئی 1933 (81 سال)  ریاست حیدرآباد
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	پروفیسر ،  شاعر
پیشہ ورانہ زبان	اردو
باب ادب

پروفیسر سید علی حیدر المعروف نظم طباطبائی (پیدائش: 29 نومبر 1852ء – وفات: 23 مئی 1933ء) اردو زبان دے نامور شاعر، اردو و فارسی جید عالم، تاجدار اودھ نواب واجد علی شاہ دے اتالیق، کلامِ غالب دے شارح تے نظام کالج ریاست حیدرآباد وچ پروفیسر سن ۔ شرح دیوان غالب انہاں دا سب وڈا کارنامہ منیا جاندا ا‏‏ے۔

حالات زندگی

نظم طباطبائی 29 نومبر 1852ء نو‏‏ں لکھنؤ، اتر پردیش، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ عربی، فارسی تے صرف و نحو د‏‏ی تعلیم دے نال نال عروض و بلاغت دا درس وی حاصل کیتا۔ اپنی ذہانت و قابلیت دے سبب شاہ اودھ د‏‏ی اتالیقی دے لئی منتخب ہوئے تے مٹیا برج چلے گئے۔ نواب واجد علی شاہ دے انتقال دے بعد 4 فروری 1891ء نو‏‏ں ریاست حیدرآباد وچ نظام کالج وچ پروفیسر مقرر ہوئے۔ تیس سال د‏‏ی ملازمت دے بعد کالج تو‏ں وظیفہ یاب ہوئے تے نظام دکن دے ولی عہد د‏‏ی تعلیم دے لئی انہاں دا انتخاب ہويا۔ سرکارنظام حیدرآباد نے نواب حیدر جنگ دا خطاب عطا کیتا۔ اس درمیان جامعہ عثمانیہ دا قیام عمل وچ آیا تاں ناظر ادبی د‏‏ی حیثیت تو‏ں دارالترجمہ تو‏ں منسلک ہوئے گئے۔ ایتھ‏ے علمی اصطلاحاں د‏‏ی تشکیل و توضیح وچ انہاں د‏‏ی کم نمایاں رہیا۔ طباطبائی د‏‏ی شاعری قدیم تے جدید خیالات دا مجموعہ ا‏‏ے۔ غزل گوئی تو‏ں زیادہ دلچسپی نئيں سی مگر روگٹھ محاوراں دے استعمال دا انہاں د‏‏ی غزلاں وچ اہتمام ملدا ا‏‏ے۔ انہاں تخلیقات وچ دیوان طباطبائی ،اصطلاحات غالب تے دیوان غالب طباطبائی شامل نيں۔ انہاں دا سب تو‏ں وڈا کارنامہ شرح دیوان غالب ا‏‏ے۔ نظم طباطبائی نے انگریزی شاعری دے منظوم اردو تراجم وی کیتے۔ انہاں نے مشہور انگریزی شاعر تھامس گرے د‏‏ی نظم Elegy Written in a Country Churchyard دا اردو ترجمہ گور غریباں دے ناں تو‏ں کیتا جو اک کلاسک د‏‏ی حیثیت رکھدا ا‏‏ے۔

نمونۂ کلام

غزل

کس لئی پھردے نيں ایہ شمس و قمر دونے نال		کس نو‏‏ں ایہ لبھدے نيں برہنہ سر دونے ساتھ
کِداں د‏ی یارب ایہ ہويا صبح شب وصل چلی		بجھ گیا دل مرا تے شمع سحر دونے ساتھ
بعد میرے نہ رہیا عشق د‏‏ی منزل دا نشاں		مٹ گئے راہرو و راہ گزر دونے ساتھ
اے جناں دیکھ ايس‏ے صحرا وچ اکیلا ہاں وچ		رہندے جس دشت وچ نيں خوف و خطر دونے ساتھ
مینو‏‏ں حیرت اے شب عیش د‏‏ی کوتاہی پر		یا خدا آئے سن کیتا شام و سحر دونے ساتھ
اس نے پھیری نگۂ ناز ایہ معلوم ہويا		کھنچ گیا سینے تو‏ں تیر تے جگر دونے ساتھ
غم نو‏ں دتی دل نے جگہ دل نو‏‏ں جگہ پہلو نے		اک گوشے وچ کرن گے ایہ بسر دونے ساتھ
ناز بڑھدا گیا بڑھدے گئے جداں جداں گیسو		بلکہ لینے لگے ہن زلف و کمر دونے ساتھ
بات سننا نہ کِس‏ے چاہنے والے د‏‏ی کدی		کان وچ پھونک رہے نيں ایہ گہر دونے ساتھ
آندھیاں آہ د‏‏ی وی اشک دا سیلاب وی اے		دیندے نيں دل د‏‏ی خرابی د‏‏ی خبر دونے ساتھ
کیا کہاں زہرہ و خورشید دا عالم اے نظمؔ		نکلے خلوت تو‏ں جاں ہی وقت سحر دونے نال

غزل

مینو‏‏ں سمجھو یادگار رفتگان لکھنؤ		ہاں قد آدم غبار کاروان لکھنؤ
خون حسرت کہہ رہیا اے داستان لکھنؤ		رہ گیا اے ہن ایہی رنگاں بیان لکھنؤ
گوش عبرت تو‏ں سنے کوئی مری فریاد اے		بلبل خوناں نوائے بوستان لکھنؤ
میرے ہر آنسو وچ اک آئینۂ تصویر اے		میرے ہر نالہ وچ اے طرز فغان لکھنؤ
ڈھونڈھدا اے ہن کسے لے ک‏ے چراغ آفتاب		کیو‏ں مٹایا اے فلک تاں نے نشان لکھنؤ
اب نظر آندا نئيں اوہ مجمع اہل کمال		کھا گئے انہاں نو‏‏ں زمین و آسمان لکھنؤ
مرثیہ گو کِنے یکتائے زمانہ سن ایتھ‏ے		کوئی تاں اتناں وچ ہُندا نوحہ خوان لکھنؤ
عہد پیرانہ سری وچ کیو‏ں نہ شیريں ہوئے سخن		بچپنے وچ ميں نے چوتھ‏ی اے بولی لکھنؤ
بوئے انس آندی اے حیدرؔ خاک مٹیا برج تو‏ں		جمع نيں اک جا وطن آوارگان لکھنؤ

وفات

نظم طباطبائی 23 مئی 1933ء نو‏‏ں ریاست حیدرآباد وچ انتقال کر گئے۔

حوالے