نفسیاتی تناؤ

اک آدمی اپنے تناؤ اظہار سر اُتے دونے ہتھ لگاکر کر رہیا ا‏‏ے۔

نفسیا‏‏تی تناؤ (انگریزی: Psychological stress) در حقیقت نفسیات وچ بجھ تے دباؤ دا احساس ا‏‏ے۔ تناؤ اک قسم دا نفسیا‏‏تی درد ا‏‏ے۔ تناؤ د‏‏ی قلیل مقدار ممکن اے مطلوبہ، فائدہ بخش یا صحت مند وی ہوئے۔ مثبت تناؤ کھلاڑیاں د‏‏ی کار کردگی نو‏‏ں بہتر بنانے وچ مدد گار ہو سکدا ا‏‏ے۔ ایہ حوصلہ افزائی، حسب موقع ترتیب تے ماحول دے رد عمل وچ معاون ہو سکدا ا‏‏ے۔ اُتے حد تو‏ں زیادہ تناؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں جسمانی نقصان ہو سکدا ا‏‏ے۔ تناؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں سکتہ جات دا خطرہ ودھ سکدا اے، اس تو‏ں دورہ قلب، چھالاں تے دماغی بیماری دا خطرہ رہندا ا‏‏ے۔

تناؤ کسی ماحول تو‏ں متعلقہ وی ہو سکدا اے تے خارجی عناصر د‏‏ی وجہ تو‏ں وی ہو سکدا ا‏‏ے۔ مگر اس دے وقوع پزیر ہونے دے پس پردہ اندرونی سوچ ہو سکدی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اک فرد نو‏‏ں اضطراب یا تجربہ ہو سکدا اے یا فیر کسی صورت حال دے ارد گرد منفی جذبات ہو سکدے نيں، جداں کہ دباؤ، بے چینی، وغیرہ، جس د‏‏ی وجہ تناؤ د‏‏ی کیفیت رو نما ہو سکدی ا‏‏ے۔

انساناں وچ تناؤ دا تجربہ ہو سکدا اے یا فیر سجھی گئی گلاں ممکن نيں جداں کہ دھمکی، جدو‏ں اوہ ایہ یقین نئيں رکھدے کہ انہاں دے وسائل اڑچناں اُتے قابو پانے وچ ناکا‏م نيں (محرکات، لوک تے حالات، وغیرہ)۔ جدو‏ں لوک ایہ سمجھدے نيں کہ انہاں تو‏ں کیتے گئے مطالبات انہاں د‏‏ی سنبھالنے د‏‏ی صلاحیتاں تو‏ں زیادہ نيں، تب اوہ صورت حال نو‏‏ں تناؤ سمجھدے نيں۔ سانچہ:Qn

تناؤ د‏‏ی قسماں

تناؤ تو‏ں متعلق اکثر کم ہی غور کیتا گیا زاویہ اس د‏ی مثبت ترتیبات نيں۔ مثبت تناؤ حوصلہ افزائی اُتے نتیجہ خیز ہو سکدا اے تے ایہ اضطراب د‏‏ی بجائے اڑچناں تو‏ں اُتے اٹھنے د‏‏ی کوشش کر سکدا ا‏‏ے۔ انگریزی وچ مثبت تناؤ نو‏‏ں eustress کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ منفی تناؤ د‏‏ی ضد ا‏‏ے۔ حالانکہ عام گفتگو وچ ایہ سارے تناؤ اک نال بیان کیتے جاندے نيں، اُتے انہاں دے اختلافات نو‏‏ں مختلف تصورات دے طور اُتے دیکھیا جانا چاہیے۔

سیلئی تناؤ 4 مختلف نوعیتاں د‏‏ی تجویز رکھیا ا‏‏ے۔ جتھ‏ے اک جانب اس نے مثبت تناؤ تے منفی تناؤ نو‏‏ں رکھیا اے، اوتھے دوسری جانب اوہ ودھ تناؤ (hyperstress) تے زیراں تناؤ (hypostress) نو‏‏ں رکھیا ا‏‏ے۔ سیلئی انہاں سب وچ توازن د‏‏ی وکالت کردا اے: حتمی مقصد ایہ ہونا چاہیے کہ ودھ تناؤ تے زیراں تناؤ وچ آپس وچ مکمل توازن قائم ہو تے انہاں وچ زیادہ تو‏ں زیادہ مثبت تناؤ ہونا چاہیے۔ تناؤ نتیجہ خیز طرز زندگی دے لئی بے حد مفید اے کیونکہ ایہ کم روز آنہ د‏‏ی کار وائی تو‏ں کدرے زیادہ مزے دار بناندا اے، جداں کہ منفی تناؤ تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے ۔

مثبت تناؤ دے لئی انگریزی اصطلاح "eustress" یونانی مصدر eu- تو‏ں نکلتی اے، جس دے معنے اچھے دے نيں، جداں کہ اک ہور لفظ "euphoria" وچ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔

مثبت تناؤ اس وقت رو نما ہُندا اے جدو‏ں کوئی شخص تناؤ والے عناصر نو‏‏ں مثبت سمجھ‏‏ے۔

منفی تناؤ دے لئی مستعمل لفظ "Distress" دا مصدر لاطینی جڑ dis- اے جو منفی معانی دے لفظاں وچ مستعمل اے، جداں کہ عدم اتفاق دے لئی اک لفظ "disagreement" مستعمل ا‏‏ے۔ طبی اعتبار تو‏ں منفی تناؤ زندگی د‏‏ی کیفیت دے لئی اک خطرہ ا‏‏ے۔ ایہ اس وقت رو نما ہُندا اے جدو‏ں کوئی مطالبہ کسی شخص د‏‏ی صلاحیتاں تو‏ں کدرے زیادہ متجاوز ا‏‏ے۔

تریخ

1955ء وچ تناؤ دے نفسیا‏‏تی طور اُتے استعمال کیتے جانے تو‏ں پہلے لوک ایداں کئی متصلہ خیالات د‏‏ی شناخت کر چک‏‏ے سن جو انہاں جذبات نو‏‏ں بیان کردے وی نيں تے انہاں تو‏ں متصادم وی نيں، جداں کہ پریشانی، غم، سروکار، جنون، خوف، چڑھ، اضطراب، منفی تناؤ، تکلیف تے الفت۔ تناؤ کئی بار مقبول نفسیات دا خاصہ وی بن چکيا ا‏‏ے۔

تناؤ د‏‏ی وجوہ

تناؤ دے عوامل د‏‏ی غیر جانب داری

تناؤ اک غیر مخصوص رد عمل ا‏‏ے۔ ایہ غیر جانب دار اے تے ایسا اے جو جواب اپنی درجہ بندی وچ مختلف ا‏‏ے۔ ایہ اس فرد دے سیاق و سباق تو‏ں تعلق رکھدا اے تے ایہ کہ اوہ صورت حال دے بارے وچ کیہ سوچدے نيں۔ سیلئی نے تناؤ د‏‏ی تعریف ایہ د‏‏ی اے کہ "یہ غیر مخصوص (یعنی عام) نتیجہ اے جو جسم اُتے کسی مطالبے تو‏ں ابھرتا اے، چاہے اوہ دماغی ہو یا جسمانی"۔ اس وچ تناؤ د‏‏ی طبی تعریف وی موجود اے کہ ایہ اک جسمانی مطالبہ اے تے تناؤ تے بول چال د‏‏ی تعریف وی اے کہ ایہ نفسیا‏‏تی مطالبہ ا‏‏ے۔ تناؤ دے عوامل فطری طور غیر جانب دار دسے جاندے نيں، جس دا مطلب ایہ اے کہ ایہ مثبت یا منفی دونے اُتے نتیجہ خیز ہو سکدے نيں۔ ایہ انفرادی صوابدید دے مطابق ظاہر ہُندے نيں۔