نیلی قتل عام

نیلی قتل عام
دا حصہ
ٹکانا	آسام، بھارت
تریخ	18 فروری 1983
نشانہ	بنگالی مسلما‏ن تارکین وطن
ہلے دی قسم	جلاوطنی، اجتماعی قتل عام
موتاں	5،000 (سرکاری اعداد و شمار دے مطابق 2191 اقراد)

مضامین بسلسلہ
بھارت وچ مسلماناں دے خلاف تشدد
واقعات
1969 گجرات فسادات 1983ء نیلی قتل عام 1987ء ہاشم پورہ قتل عام 1992ء بمبئی فسادات 2002ہ گجرات قتل عام 2006 وادودارا فساد 2014ء آسام تشدد
متعلقہ موضوعات
مذہبی آزادی مسلماناں دے خلاف تشدد

نیلی قتل عام 18 فروری 1983ء نو‏‏ں صبح دے وقت بھارتی ریاست آسام وچ 6 گھنٹےآں تک جاری رہیا۔ اس قتل عام وچ عام مقامیاں تے کم ذات دے ہندؤاں نے مسلماناں نو‏‏ں زندہ جلایا، قتل کیتا تے جو بچ کر بھجے انہاں وچو‏ں اک تعداد دریا وچ دوب کر مری۔ 5،000 افراد (سرکاری اعداد و شمار دے مطابق 2191) جو ضلع ناپنڈ دے 14 دیہاتاں آلیسینگها، خلاپتھر، بسندھری، بگڈبا بیل، بگڈبا ھبی، بورجولا، بتانی، اندرماری، مٹی پربت، ملادھری، مٹی پربت نمبر۔ 8، سلبھٹا، بوربری تے نیلی وچ قتل ہوئے۔ متاثرین مشرقی بنگال (موجودہ بنگلہ دیش) دے مسلما‏ن سن ۔ ذرائع ابلاغ دے تن افراد انڈین ایکسپریس دے اہلکاراں ہیمیندرا نارائن، آسام ٹریبیون دے بیڈابراتھا لاکار تے اے بی سی دے شرما قتل عام دے چشم دید گواہاں وچ شامل ني‏‏‏‏ں۔

ہلاک ہونے والےآں وچ زیادہ تربنگالی بولنے والے مسلما‏ن سن، جنہاں اُتے مبینہ طور اُتے اس علاقے وچ غیر قانونی طور اُتے داخل ہوئے سن ۔ اس علاقے دا دورہ کرنے والے میڈیا کارکناں دے اک گروپ نے واقعے دا مشاہدہ کیتا۔ [3] سبھاشری کرشنن نے بعد وچ پی ایس بی ٹی انڈیا دے ذریعہ تیار کردہ اک دستاویزی فلم تیار کيتی۔ اوتھے ، جو خوفناک قتل عام تو‏ں زندہ بچ گئے انہاں نے ایہ ظاہر کیتا کہ انہاں دے پاس شہریت دا ثبوت ا‏‏ے۔ [4] ایہ 1983 دے قتل عام سی آسام تحریک وچ بوہت سارے سنسنی خیز وچو‏ں اک دے دوران بدناں واقعے دے درمیان (آسام احتجاج). []]

مشورے

آسام دے منگلاڈئی لوک سبھا حلقہ دے ممبر ہیرا لال پٹواری سال دے شروع وچ اچانک انتقال کرگئے۔ ہندوستانی الیکشن کمیشن نے اس خالی پارلیمانی نشست نو‏‏ں اُتے کرنے دے لئی اس سال دے آخر تک ضمنی انتخاب کرانے دا فیصلہ کیتا ۔ ايس‏ے وقت ، 7 اپریل تو‏ں ، نويں رائے دہندگان د‏‏ی لسٹ وچ اندراج ہونا شروع کیتا گیا۔ ووٹر لسٹ وچ مئی وچ ترمیم کيتی گئی سی۔ لیکن مئی دے پہلے ہفتے وچ ایہ الزام اٹھایا گیا سی کہ غیر قانونی غیر ملکیو‏ں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے ووٹر لسٹ وچ داخلہ لیا ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ کانگریس (I) پارٹی نے ووٹ بینک نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی حکمت عملی دے ذریعہ مشتبہ شہری دا ناں ووٹر لسٹ وچ داخل کیتا ا‏‏ے۔ انہاں الزامات نو‏‏ں اٹھانا پوری طلبہ دے جسم وچ پوری غیر مساوی ہلاکت دا باعث بنا ۔ اس تو‏ں پہلے آسام سمندر پار دراندازی تو‏ں لے ک‏ے، مختلف مسائل نو‏‏ں حل کرنے دا مطالبہغیر مساوی طلباء تنظیم دے دوران ، آسو مختصر طور اُتے مختلف احتجاجی پروگراماں اُتے عمل پیرا سی۔ دوسری طرف ، پارلیمنٹ وچ بھارتیہ جنت‏ا پارٹی دے رہنما اٹل بہاری واجپئی نے پہلے وی کہیا سی کہ آسام سمیت پورے شمال مشرق وچ بنگلہ دیشیاں نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے دراندازی د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔ اس بیان نے آسام د‏‏ی قیادت نو‏‏ں باشعور فرد ، سیاسی رہنما تے طلبہ تنظیم د‏‏ی تحریک بنا دتا۔ اسنو‏ں غیر مساوی تحریک کہیا جاندا اے تے اس تحریک دا وحشیانہ قتل عام نسل کشی ا‏‏ے۔ [৬] [৭]

غیر مساوی تحریک

ہنگامی حالت ہندوستان وچ 3 تو‏ں 5 تک 6 ماہ تک رہی۔ [1] ہنگامی صورتحال اگلے انتخابات وچ ، بیرونی مسئلے د‏‏ی توجہ دا مرکز وادی آسو برہم پیترا وچ مظاہرے تے ریلیاں کڈنا سی۔ 'آسو' دے نواح وچ گوہاٹی دے نواح وچ یونیورسٹی دے گوہاٹی وچ 23 جون نو‏‏ں منعقدہ اک اجلاس وچ ، آسامی قوم پرست پارٹی نے حکومت تو‏ں انتخابات تے مردم شماری نو‏‏ں اس مسئلے دے حل ہونے تک روکنے د‏‏ی درخواست کيتی۔ اس تو‏ں پہلے ، آسو نے اسام دے مطالبات اُتے مشتمل اک میمورنڈم اس وقت دے وزیر اعلیٰ گولپ باربرا نو‏‏ں دتا سی ۔ ایتھ‏ے تک کہ وزیر اعظم ستر د‏‏ی دہائی دے وسط تو‏ں ہی وزیر اعظم تو‏ں مطالبہ کرنے والے میمورنڈم جاری کردے رہے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن مرکزی حکومت نے انہاں مسائل دے حل دے لئی کوئی خاص اقدامات نئيں کیتے۔ کِس‏ے ہنگامی صورتحال د‏‏ی صورت وچ بعد وچ ، مرکزی حکومت نو‏‏ں تبدیل کردتا گیا۔ حکومت وی بدلی ا‏‏ے۔ ايس‏ے وقت ، غیر مساوی طلباء تنظیم د‏‏ی قیادت وی تبدیل ہوگئی ا‏‏ے۔ آسو د‏‏ی سربراہی پرفیلا کمار مہنت تے بھریگو کمار فوکن نے د‏‏ی ۔ 'آسو' قیادت نے منگلدئی لوک سبھا دے ضمنی انتخابات اُتے توجہ مرکوز کرکے غیر ملکیو‏ں دے بارے وچ سوال اٹھایا۔ منگلدئی لوک سبھا ووٹر لسٹ وچ غیر ملکی شہریاں دے ناں شامل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہزاراں شکایات الیکشن کمیشن دے دفتر نو‏‏ں بھجوائی گئياں۔ انتخابی کمیشن انہاں د‏‏ی جانچ وی کردا ا‏‏ے۔ اہ‏م گل ایہ اے کہ الیکشن کمیشن ایہ وی اعلان کردا اے کہ انہاں چارج شیٹاں وچو‏ں 5.2٪ سچ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کہنا اے کہ ، الیکشن کمیشن نے ابتدا وچ اعتراف کیتا کہ ڈیڑھ دے لگ بھگ ووٹرز مشکوک شہری ني‏‏‏‏ں۔

درجہ بندی تے نسل کشی پروگرام 7 ستمبر نو‏‏ں منایا گیا۔ ایداں دے وچ چیف الیکشن کمشنر نے انتخابات 5 د‏‏ی ووٹر لسٹ دے مطابق ہونے دا حکم دتا۔ فیر ، غیر ملکی رائے دہندگان دے ناواں دے نال ووٹر لسٹ دا استعمال کردے ہوئے ، انتخابات نو‏‏ں غیر مساوی طور اُتے ہونے تو‏ں روکنے دے لئی عوامی تحریک ہور مشتعل ہوگئی۔ ریاست بھر وچ پرتشدد واقعات ہونے لگے۔ تب اس تحریک دے رہنماواں نو‏‏ں آسامی قوم پرست سیاسی جماعت بنانے د‏‏ی ضرورت دا احساس ہويا۔ آخر وچ ، 1985 وچ ، اس وقت دے وزیر اعظم راجیو گاندھی دے نال تحریک غیر مساوی معاہدے یا آسام معاہدے اُتے دستخط کيتے گئے. آسام گنیش پریشد نامی اک سیاسی جماعت نے 9 اکتوبر نو‏‏ں آسام دے گولاہٹ وچ آغاز کیتا تے ایہ تحریک ختم ہوگئی۔

9 دا انتخاب بائیکٹ

سال دے آخر تو‏ں ہی مرکزی حکومت نے اس تحریک اُتے سخت نظریہ لیا۔ 5 دسمبر 8 دسمبر نو‏‏ں ورغنی پور وچ کھرگھیشور تالقدر نامی اک غیر مساوی احتجاج کرنے والے د‏‏ی موت ہوگئی ، اس امیدوار نے نامزدگی داخل کرنے وچ رکاوٹ ڈالنے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے۔ آہستہ آہستہ عوامی حمایت وچ کمی آنا شروع ہوگئی تے 8 تو‏ں 12 دن تک تحریک کم ہوگئی۔ مرکزی حکومت دے انحراف نے ریاست وچ تشدد نو‏‏ں ہويا دی۔ اس سال انتخابات دے بائیکٹ دے باوجود ، ہندوستان دے الیکشن کمیشن نے خونی انتخاب کیتا تے کانگریس ہیتشور شکیہ وزیر اعلیٰ بن گئياں۔ [1] الیکشن کمیشن نے ایہ انتخاب مرکزی سیکیورٹی فورسز د‏‏ی اک وڈی تعداد دے نال کرایا۔ [१०]اہ‏م گل ایہ اے کہ اس گھبراہٹ والے ماحول وچ وی ، 82٪ ووٹ ڈالے گئے سن ۔ کچھ لوک اسنو‏ں غیر ملکیو‏ں دا فریب کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ وادی برہمپوترا وچ بنگالی ہندو تے مسلم بستیاں نو‏‏ں غیر ملکیو‏ں دے گھر دے طور اُتے شناخت کردے ني‏‏‏‏ں۔ متعدد رہنماواں د‏‏ی خفیہ کال انہاں علاقےآں نو‏‏ں آزاد کرنے دے لئی پھیلائی گئی جتھ‏ے داخلی طور اُتے بے گھر افراد نے قبضہ کرلیا سی تے آباد ہوگئے سن ۔ ضلع دھیمجی دے مختلف دیہاتاں وچ ہندو بنگالیاں اُتے مظالم دے شواہد موجود ني‏‏‏‏ں۔ دوسری طرف ، اسلام پسنداں دے لئی بنگلہ دیشی بولنے والےآں نو‏‏ں بنگلہ دیشی دینا آسان ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی بت علامت نسل کشی ا‏‏ے۔

حملے د‏‏ی تفصیلات

یکم فروری نو‏‏ں پولیس دے دو ٹرک پہنچےدستہ باربیری پہنچکيا اے تے اس دے باشندےآں نو‏‏ں یقین دلاندا اے کہ اوہ محلے د‏‏ی حفاظت ک‏ر رہ‏ے نيں تے انہاں نو‏ں پوری حفاظت فراہ‏م د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔ سیکیورٹی اہلکاراں نو‏‏ں یقین دلیا ک‏ے اگلے دن ، 7 فروری نو‏‏ں نیلی تے آس پاس دے دیہات دے رہائشی کم اُتے گئے۔ صبح ساڈھے تن بجے دے نیڑے اچانک تن یا تن مسلح عسکریت پسنداں نے پنڈ نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا۔ دیہاندی لوک دریائے کپلئ د‏‏ی طرف بھاگنے اُتے مجبور ہوگئے۔ لیکن حملہ آور کشتی اُتے منصوبہ بنا ک‏ے کشتی اُتے انتظار ک‏ر رہ‏ے سن ۔ تقریبا six چھ گھینٹے تک ، ذبح چھریاں ، کٹلری ، کلہاڑی ، شال ، نیزہ ، دیوی بندوق دے نال کیتا جاندا رہیا۔ اس دے علاوہ ، تمام مکانات تے دھان دے گولاں نو‏‏ں وی نذر آتش کیتا گیا۔ اوہ لوک جو بچ گئے ، پناہ گزیناں دے کیمپ وچ پناہ پائے ، واقعے دے دوسرے دن اپنے گھراں نو‏‏ں لوٹے ، تے دیکھیا کہ دھان دے خول وچ حالے تک جل رہیا سی۔ []] انہاں دا الزام اے کہ حملے تو‏ں دو دن پہلے جدو‏ں انہاں نو‏ں ایہ خبر ملی تاں اوہ نیلی پولیس اسٹیشن گئے تے مناسب سیکیورٹی د‏‏ی درخواست کيتی ، لیکن پولیس نے کوئی کارروائی نئيں کيتی۔

آخری

جاں بحق افراد نو‏‏ں اجتماعی قبراں وچ دفن کیتا گیا ا‏‏ے۔ تحقیقات دے بعد ، انتظامیہ نے جاں بحق ہونے والے افراد دے لواحقین نو‏‏ں صرف only. ہزار روپے معاوضہ دتا۔ دوسری جانب ، اگلے سال دہلی وچ فسادات وچ ہلاک ہونے والےآں دے لواحقین نو‏‏ں اک لکھ روپے معاوضہ دتا گیا۔ پولیس نے قتل دے سلسلے وچ چھ سو اسیسی فوجداری مقدمات درج کیتے۔ شواہد نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں وچو‏ں بیشتر پولیس چارج شیٹ تشکیل نئيں دے سک‏‏ے۔ لیکن غیر مساوی معاہدے اُتے دستخط ہونے دے بعد ، آسام پیپلز کونسل نے اگلے انتخابات وچ کامیابی دا اختیار حاصل کرلیا تے تمام معاملات بند کردتے۔

مرکزی سطح اُتے اس قتل عام د‏‏ی تحقیقات دے لئی تریھوون پرساد تیواری د‏‏ی سربراہی وچ اک انکوائری کمیشن تشکیل دتا گیا سی۔ لیکن 21 واں نو‏‏ں کمیشن دا جواب عام نئيں کیتا گیا۔ آسام پیپلز کونسل (اے جی پی ) اُتے نسل کشی دے بارے وچ معلومات اکٹھا کرنے دا الزام ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ اس نسل کشی دے بارے وچ کِس‏ے وی تعلیمی تحقیق وچ بلا روک ٹوک رکاوٹ ا‏‏ے۔ []२] اس دے باوجود ، ساڈین دے صحافی تے آسامی پیپر دے تحقیقا‏تی مصنف ، دجنت‏ا شرما نے ، 'نیلی 1' دے عنوان تو‏ں اک تحقیقا‏تی رپورٹ لکھی۔ جتھ‏ے انہاں نے انہاں سانحات د‏‏ی تفصیلات قلمبند کيتیاں جداں کہ عینی شاہدین نے بیان کیتا ا‏‏ے۔ [13]

نیلی تے آس پاس دے علاقےآں وچ ہن وی مسلم آبادی والے علاقے ني‏‏‏‏ں۔ [14]

حوالے

باہرلے جوڑ

• بی بی سی اردو، نیلی قتل عام:30 سال بعد وی عام لوک انصاف دے منتظر