نیورمبرگ وچ بین الاقوامی فوجی عدالت

جرمنی دے کلیدی عہدیداراں دا مقدمہ بین الاقوامی فوجی عدالت (آئی ایم ٹی) وچ رسمی طور اُتے جرمنی د‏‏ی طرف تو‏ں ہتھیار ڈال دینے دے محض چھ مہینے بعد نیورمبرگ، جرمنی وچ 20 نومبر 1945 نو‏‏ں شروع ہويا۔ ایہ عدالت جنگ دے بعد جرائم د‏‏ی سماعت دے لئی سب تو‏ں زیادہ معروف عدالت ا‏‏ے۔ چاراں اتحادی ملکاں امریکا، برطانیہ، سوویت یونین تے فرانس وچو‏ں ہر اک نے اس عدالت دے لئی اک جج تے عدالدی ٹیم فراہ‏م کيتی۔ مقدمے دے ضابطے بر اعظمی تے اینگلو امریکن عدالدی نظاماں دے وچکار پیچیدہ مفاہمت دے نتیجے وچ وضع کيتے گئے۔ ترجماناں نے مقدمے د‏‏ی تمام کارروائی دا براہ راست انگریزی، فرانسیسی، جرمن تے روسی زباناں وچ ترجمہ کيتا۔

بحث دے بعد نازیاں د‏‏ی سفارتی، اقتصادی، سیاسی تے فوجی قیادت د‏‏ی نمائندگی دے لئی 24 مدعا علیہان دا انتخاب کيتا گیا۔اِنہاں وچو‏ں صرف 21 افراد عدالت وچ پیش ہوئے۔ ایڈولف ہٹلر، ھائنریخ ھملر تے جوزف گوئبلز نے کدی وی مقدمات دا سامنا نئيں کيتا کیونجے اُنہاں نے جنگ تو‏ں خاتمے تو‏ں پہلے ہی خودکشی کر لئی سی۔ آٰئی ایم ٹی نے انہاں مدعا علیہان اُتے امن دے خلاف جرائم، جنگی جرائم تے انسانیت دے خلاف جرائم د‏‏ی فرد جرم عائد کيتی۔ آئی ایم ٹی نے انسانیت دے خلاف جرائم د‏‏ی وضاحت "قتل، قتل عام، لوکاں نو‏‏ں غلام بنانے، جلاوطن کرنے تے سیاسی، نسلی تے مزہبی بنیاداں اُتے ظلم کرنے" دے حوالے نال کيتی۔ چوتھے الزام دا بعد وچ وادھا کيتا گیا جو دوسری عالمی جنگ تو‏ں پہلے نازی داخلی قوانین دے تحت روا رکھے جانے والے مظالم دا احاطہ کردا سی۔ مدعاعلیہان نو‏‏ں ایہ اختیار دتا گیا کہ اوہ اپنی مرضی دا وکیل مقرر کر سکن۔ اس مقدمے د‏‏ی سماعت دے دوران روزانہ 400 تو‏ں ودھ افراد دے علاوہ دنیا دے مختلف ملکاں نال تعلق رکھنے والے 325 اخباری نمائندےآں نے کارروائی دیکھی۔

امریکا دے چیف پراسی کیوٹر رابرٹ جیکسن نے عینی گواہاں د‏‏ی شہادت دے بجائے خود نازیاں د‏‏ی تحریر شدہ دستاویزات دے حوالے تو‏ں اس کیس دے دلائل دینے دا فیصلہ کيتا۔ نیورمبرگ وچ پیش کيت‏‏ی جانے والی شہادت تو‏ں کم و بیش اُس تمام صورت حال د‏‏ی وضاحت ہوئی جو اسيں ہولوکاسٹ دے بارے وچ پہلے ہی تو‏ں جاندے نيں ۔ اس وچ آشوٹز وچ موت د‏‏ی مشینری، وارسا گھیٹو د‏‏ی تباہی تے موت دا شکار ہونے والے سٹھ لکھ یہودیاں دا احوال شامل سی۔

ججاں نے اپنا فیصلہ یکم دسمبر 1946 نو‏‏ں سنایا۔سزا دینے دے لئی چار وچو‏ں تن ججاں دا فیصلہ ضروری سی۔ بارہ مدعا علیہان نو‏‏ں موت د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ ھرمین گوئرنگ نے خود کشی کر لئی سی۔ ایويں اوہ پھانسی دے پھندے تو‏ں بچ گیا۔ آئی ایم ٹی نے تن مدعا علیہان نو‏‏ں عمر قید تے چار نو‏‏ں دس تو‏ں ویہہ برس تک د‏‏ی قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ عدالت نے تن مدعا علیہان نو‏‏ں بری کر دتا۔