واقعہ شق صدر
نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی زندگی بوہت سارے محیر العقل واقعات توں بھری پئی اے۔ ایہ واقعات آپ دی پیدائش توں پہلے، بچپن وچ اورنبوت دے بعد وی رونما ہوئے۔ ایداں دے تمام حیران کن واقعات جو کسی نبی نوں نبوت ملنے توں پہلے درپیش آئیں” ارھاصات“ کہلاندے نيں۔ ایسا ہی اک واقعہ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی زندگی وچ ملدا اے کہ اُنہاں دا سینہ فرشتےآں نے چاک کر کے اُنہاں دا دل دھویا سی۔
شق صدر دے لغوی واصطلاحی معنی
[سودھو]لغت دی مشہور کتاب ’’مصباح المنیر‘‘ وچ اے کہ
’’الشق بالفتح انفراج فی الشئی ‘‘
یعنی؛ کسی شے دے کھل جانے نوں شق کہندے نيں۔
’’اقرب الموارد ‘‘کے مطابق:
’’شق الشئی شقا صدعہ‘‘
یعنی؛ کسی شے دے شق ہونے توں مراد اُس چیز وچ شگاف ڈالنا اے۔
مولوی فیروز الدین اپنی فیروز اللغات وچ شَق دے بارے وچ لکھدے نيں: پھٹا ہويا، شگاف پيا ہويا، شگاف، دراڑ۔ ايسے توں شَق القمر وی اے یعنی چاند دا پھٹ جانا۔ یعنی شَق الصدر دا اصطلاحی معنی ٰ وی ایہی اے یعنی؛ سینے نوں کھولنا یا شگاف ڈالنا۔ اس توں مراد شَق الصدر دا واقعہ اے۔ جو روایات دے مطابق پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے بچپن وچ رونما ہويا سی۔
شق صدر دے بارے وچ روایات
[سودھو]شق صدر دا واقعہ بوہت سارے محدثین نے نقل کيتا اے۔ مثلاً صحیح مسلم نے اس دے بارے وچ چند روایات نقل کيتیاں نيں۔ کازرونی نے ’’المنتقی فی مولود المصطفٰی ‘‘ماں تے طبری نے تریخ طبری وچ ۔[۱] تریخ یعقوبی وچ وی اس واقعہ دا ذکر اے۔[۲]
دوسرے سیرت نگاراں نے وی ایہ واقعہ قلم بند کيتا اے۔ چند روایات اس طرح توں نيں۔
ابن ہشام نے اپنی کتاب وچ ایہ واقعہ اس طرح لکھیا اے:
’’واستُرضعتُ فِی بَنِی سَعد بن بکر، فَبینا انا مع مملوءَۃِ ثلجاَ، ثم اخذانی فشقَّا بَطَنِی، واستَخرَجَا قَلبِی فَشَقَّاہُ فَسْتَخرَجَا مِنہُ عَلَقَۃ سَودَاءَ فَطَرَحَاھَا، ثُمَّ غَسَلاَ قَلْبِی وَبَطْنِی بِذَلِکَ الثَّلجِ حَتَّی اَنقیَا ۔[۳]سیرت ابن ہشام دے اُردو ترجمہ وچ ایہ ’’واقعہ شق صدر‘‘ دے عنوان توں اس طرح لکھی اے:
’’خدا دی قسم آپ نوں اپنے نال لے کے ساڈے آنے دے بعد آپ اپنے بھائی دے نال ساڈی بکریاں دے بچےآں وچ ساڈے گھر دے پِچھے ہی سن کہ آپ دا بھائی ہانپتا کانپتا ساڈے پاس آیا تے میرے توں تے اپنے باپ توں کہیا میرا جو قریشی بھائی اے اسنوں دو شخصاں نے جو سفید کپڑے پہنے ہوئے نيں پھڑ لیا تے اسنوں لٹا کر اس دا پیٹ چاک کر ڈالیا تے اسنوں مار رہے نيں (انہاں نے )کہیا (یہ سندے ہی ) وچ تے آپ دے والد آپ دی طرف دوڑے تاں اساں آپ نوں اس حال وچ کھڑا پایا کہ آپ دے چہرے دا رنگ سیاہ سی ميں نے آپ نوں گلے لگایا تے آپ دے والد نے وی آپ نوں گلے لگایا۔ تے اساں آپ(ص) توں کہیا: میرے پیارے بیٹے تینوں کیہ ہویا۔ فرمایا: میرے پاس دو شخص جو سفید کپڑے پہنے ہوئے سن آئے تے مینوں لٹا کر میرا پیٹ چاک کيتا۔ تے اُنھاں نے اس وچ کوئی چیز تلاش دتی ميں نئيں جاندا کہ اوہ کیہ سی (انہاں نے )کہیا کہ فیر اسيں آپ(ص) نوں لے کے اپنے ڈیراں دی طرف لوٹے۔[۴]
صحیح مسلم وچ ایہ روایت اس طرح توں اے:
’’روی مسلم بن حجاج عن انس بن مالک انہاں رسول اللہ(ص)اتاہ جبرئیل و ھو یلعب مع الغلمان فاخذہ و صرعہ،فشق عن قلبہ فاستخرج القلب فاستخرج منہ علقۃ فقال: ھذا حظ الشیطان منک، ثم غسلہ فی طست من ذھب بماء زمزم، ثم لامہ ثم اعادہ فی مکانہ۔ ’’جاء الغلمان یسعون الی امہ۔ یعنی ظئرہ۔ فقالوا:ان محمدا قدقتل فاستقبلوہ وھو منتقع اللون، قال انس: وقد کنت اری اثر ذلک المخیط فی صدرہ‘‘ یعنی؛ مسلم نے انس بن مالک توں روایت کيتی اے کہ اک دن جدوں رسول خدا (ص) بچےآں دے نال کھیل رہے سن، جبرائیل اُنہاں دے نزدیک آئے تے اُنئيں پھڑ کر زمین اُتے لٹا دتا تے آپ(ص) دا سینہ چاک کر کے اُس وچوں آپ(ص) دا دل کڈ کے اُس وچوں اک خون دا لوتھڑا کڈ کے کہیا ایہ تسيں وچ شیطان دا حصہ اے، فیر آپ(ص) دے دل نوں سونے دے اک طشت وچ رکھ دے آب زمزم توں دھویا تے فیر اُسنوں اُسی طرح اپنی جگہ رکھ دے سینہ بند کر دتا۔
بچے اپنی ماں دے پاس دوڑے ہوئے آئے تے ماں توں کہیا: محمد قتل ہوئے گئے نيں! اوہ سب آپ(ص) دی طرف آئے تاں آپ نوں دیکھیا کہ آپ(ص) دا رنگ اُڑاہو اتھا! انس کہندے نيں: ميں نے آنحضرت (ص) دے سینے وچ ٹانہاں دے لگے ہوئے دیکھے نيں۔[۵]
یہ وی کہیا جاندا اے کہ شق صدر دا واقعہ پیغمبر اکرم(ص) دی زندگی وچ چار پنج بار رونما ہويا اے، سب توں پہلے تن سال دی عمر وچ ، فیر دس سال دی عمر وچ ، فیر نبوت توں مبعوث ہونے دے وقت تے اک بار واقعہ معراج دے وقت۔ اس سلسلے وچ بعض عرب شاعر نے کچھ اشعار وی کہے نيں۔[۶]
اسی طرح بعض مفسرین نے تاں سورۂ انشراح وچ آیہ مجیدہ
’’الم نشرح لک صدرک‘‘
کی تطبیق وی ايسے واقعہ اُتے دی اے تے اسنوں اس دا شان نزول قرار دتا اے۔[۷]
واقعہ شق صدرکے بارے وچ علما دی رائے
[سودھو]واقعہ شق صدر دے بارے وچ علما دی رائے کچھ ایويں اے۔
اہل سنت علما دی رائے
[سودھو]تمام اہل سنت اس واقعے نوں تسلیم کردے نيں تے اسنوں رسول اللہ (ص) دے معجزات وچوں شمار کيتا اے۔
علامہ محمود ابوریہ
[سودھو]اہل سنت دے اک عالم دین علامہ محمود ابوریہ دے علاوہ کسی نے وی اس واقعے دے بارے وچ کوئی تنقیدی رائے نئيں دی۔ اس مصری عالم دین محمود ابوریہ نے اپنی کتاب ’’اضوء علی السنۃ المحمدیۃ او دفاع عن الحدیث ‘‘ وچ اس واقعے نوں جعلی قرار دیندے ہوئے اسنوں اسرائیلیات وچوں شمار کيتا اے۔[۸]
’’ قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَہُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّہُمْ أَجْمَعِینَ۔ إِلاَّ عِبَادَکَ مِنْہُمْ الْمُخْلَصِینَ ‘‘ [۹]۔
ترجمہ: ؛ اس نے کہیا: پروردگارا! چونکہ تاں نے مینوں گمراہ کيتا اے، وچ مادی نعمتاں نوں زمین وچ انہاں (انساناں) دی نگاہ وچ مزّین کراں گا تے انہاں سب نوں گمراہ کراں گا سوائے تیرے مخلص بندےآں دے ۔
اس دے جواب وچ اللہ تعالیٰ فرماندا اے:
’’إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْہِمْ سُلْطَانٌ وَکَفَی بِرَبِّکَ وَکِیلًا ‘‘[۱۰]
ترجمہ؛ (لیکن جان لے ) تاں ہرگز میرے بندےآں اُتے تسلط حاصل نئيں کر سکے گا ایہی کافی اے کہ تیرا پروردگار انہاں دا محافظ و وکیل اے۔
ایتھے اُستاد محمود ابوریہ، ایہ آیات ذکر کرنے دے بعد اس قسم دی روایات اُتے اعتماد کرنے والےآں دے بارے وچ لکھدے نيں:
’’ وکیف یدفعون الکتاب بالسنۃ، أو یعارضون المتواتر الذی یفید الیقین، بأحادیث الآ حادالدی لاتفید اِلاالظن؟!
‘‘یہ لوک کس طرح کتاب خدا نوں سنت ظنیہ تے متواتر احادیث کہ جو یقینی نيں نوں اخبار احاد کہ جنہاں توں فقط ظن وگمان حاصل ہُندا اے، دے ذریعے ردّ کر دیندے نيں “[۱۱]‘۔
اہل تشیع علما دی رائے
[سودھو]اہل سنت علما دے مقابلے وچ شیعہ علما وچوں کسی نے وی شق صدر دی روایات اُتے اعتماد نئيں کيتا۔ شیعہ علما نے اس واقعہ نوں عصمت رسول(ص) دے خلاف سمجھدے ہوئے اس قسم دی روایات نوں اسرئیلیات وچوں شمار کيتا اے۔ البتہ بعض علمائے شیعہ نے اسنوں اک قسم دی تمثیل تے تمثل جاندے اس واقعے دی عقلی توجیہ کرنے دی سعی دی اے جو اس واقعہ وچ موجود جزئیات دے نال ہم آہنگ نئيں اے۔[۱۲]
علامہ مجلسی
[سودھو]بعض اہل تشیع محدثین تے علما نے وی اس واقعے نوں حیرت انگیز واقعات دی بنا ء اُتے قبول کيتا اے، لیکن اس دی سند توں مطمئن نئيں ہوئے نيں۔ جداں کہ علامہ مجلسی (رح) اس واقعے دے بارے وچ لکھدے نيں: ’’پیغمبر اکرم (ص) دے شق صدر دا واقعہ کہ جو آپ (ص) دے بچپن وچ رونما ہويا اے، اہل سنت دی روایات وچ بطور مستفیض نقل ہويا اے لیکن ساڈی (شیعہ) روایات وچ ایہ واقعہ کسی قابل اعتماد سند دے نال نقل نئيں ہويا، لیکن اس دی نفی وی نقل نئيں ہوئی تے عقل وی اس دے وقوع دی نفی نئيں کردی لہٰذاہم اس دی نفی تے اثبات وچ توقف کردے نيں۔ لیکن ساڈے اکثر سابقہ علما نے اس واقعے اُتے اعتراضات کیتے نيں ‘‘۔[۱۳]
شق صدر دے بارے وچ جدید نظریہ
[سودھو]شق صدر دے بارے وچ جدید نظریہ ایہ اے کہ نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دا سینہ علم دے لئی کشادہ کيتا گیا سی، کھول دتا گیا سی، جسنوں سورۃ نشرح وچ وی بیان کيتا گیا اے۔
واقعہ شق صدر اُتے اعتراضات
[سودھو]شق صدر دے واقعے تے روایات اُتے بوہت سارے اعتراضات وی کیتے جاندے نيں۔ انہاں اعتراضات توں ایہ نتیجہ کڈیا گیا اے کہ شق صدر دی روایات قرآن دے نال وی تعارض رکھدی نيں تے مسلماناں دے متفق علیہ اعتقادات دے وی خلاف نيں تے عام عقل وی انہاں نوں تسلیم نئيں کردی۔ جس دی وجہ توں انہاں نوں قبول نئيں کيتا جا سکدا۔ ايسے لئی بعض محققاں [۱۴] دے نزدیک ایہ روایات مسیحیاں تے اہل کلیسا دی جعل دی ہوئیاں نيں تے انہاں دا شمار اسرائیلیات وچ ہُندا اے۔ اس گل کيتی تائید اُنہاں روایات توں وی ہُندی اے کہ جو صحیح مسلم وصحیح بخاری وچ آئیاں نيں کہ سوائے حضرت عیسی۔ دے تمام اولاد آدم اپنی پیدائش دے وقت توں ہی شیطان دے تسلط ونفوذ دا شکار ہوئے جاندی اے تے ايسے لئی بچہ روندا تے چیختا اے۔ صرف حضرت عیسیٰ۔ بن مریم (س)تھے کہ جو پردے تے حجاب وچ ہونے دی وجہ توں شیطان دے چھونے توں محفوظ رہے نيں۔ تمام اعتراضات ذیل وچ دتے جا رہے نيں۔
حضرت مریم تے حضرت عیسیٰ دی تمام انبیا اُتے برتری
[سودھو]شق صدر ہی ورگی کچھ تے روایات وی کتاباں حدیث وچ نقل ہوئیاں نيں کہ جوظاہر کردیاں نيں کہ انسان اپنی پیدائش دے نال ہی شیطان دے تسلط وچ ہُندا اے۔ انہاں ورگی اک روایت صحیح بخاری وچ نقل ہوئی اے:
میرے توں عبد اللہ بن محمد مسندی نے بیان کيتا کہ اسيں توں عبد الرزاق نے بیان کيتا، سانوں معمر نے خبر دتی، انہاں نوں زہری نے، انہاں نوں معید بن مسیب نے تے انہاں نوں حضرت ابو ہریرہ نے کہ رسول کریم (ص) نے فرمایا، ہر بچہ جدوں پیدا ہُندا اے تاں شیطان اسنوں پیداہُندے نيں چھوندا اے، جس توں اوہ بچہ چلاندا اے، سوائے مریم تے انہاں دے بیٹے (عیسیٰ۔ ) دے فیر ابو ہریرہ نے کہیا کہ جے تواڈا جی چاہے تاں ایہ آیت پڑھ ’’انی اعیذبک وذریتھا من شیطان الرجیم (آل عمران؍36) ایہ کلمہ حضرت مریم دی ماں نے کہیا سی، اللہ نے انہاں دی دعا قبول کيتی تے مریم تے عیسیٰ نوں شیطان دے ہتھ لگانے توں بچا لیاا۔[۱۵]
بعض لوکاں دے متعلق واقعہ شق صدر تے مذکورہ بالا روایات توں مسیحی مسلماناں دے خلاف پروپیگنڈہ کردے نيں کہ کوئی وی انسان حتیٰ انبیائے کرام وی معصوم نئيں نيں تے لغزش وخطا دے خطرے توں دو چار نيں، سوائے حضرت عیسیٰ تے اُنہاں دی ماں حضرت مریم(ع)کے۔ چونکہ اوہ شیطان دے چھونے توں محفوظ رہے نيں تے ایہی گل اُنہاں دے غیر معمولی ہونے دی دلیل اے جس دی وجہ توں اوہ اک لاہُندی ہستیاں نيں۔
شق صدر دے بارے وچ علامہ جعفر مرتضیٰ عاملی لکھدے نيں:
’’حقیقت وچ ایہ روایت زمانہ جاہلیت دے قصے کہانیاں توں لی گئی اے جداں کہ کتاب ’’اغانی‘‘ وچ اک قصہ نقل ہويا اے کہ’’اُمیہ بن ابی صلت ‘‘نے خواب وچ دیکھیا کہ دو پرندے آندے نيں، اک گھر دے دروازے اُتے بیٹھ جاندا اے تے دوسرا اندر داخل ہوئے کے اُمیہ دا دل چیردا اے تے فیر اُسنوں دوبارہ اوتھے لُٹیا دیندا اے۔ دوسراپرندہ اُس پرندے توں کہندا اے :کیا تاں نے دریافت کر ليا اے ؟ اوہ کہندا اے: ہاں، فیر اوہ پوچھدا اے کيتا اُس دا تزکیہ ہوئے گیا اے ؟ ایہ پرندہ کہندا اے :اس نے قبول نئيں کيتا۔ فیر اوہ اس دے دل نوں اپنی جگہ رکھ دیندا اے۔ اس دے بعد اُمیہ دے سینے دی چیر پھاڑ دا عمل چار بار دہرایا جاندا اے ‘‘۔
لگدا اے ’’اُمیہ بن ابی صلت ‘‘ دے قصے جداں بے بنیاد قصے تے ’’شیطان دے چھونے ‘‘ ورگی جعلی روایات ہی نبی اکرم (ص) دے بارے وچ وی شق صدر ورگی روایات گھڑنے دا باعث بنی نيں۔[۱۶]
روایات دا ضعیف ہونا
[سودھو]اس روایت دے متن نوں ضعیف تے ظن وگمان اُتے مشتمل کردے ہوئے اُستاد محمود ابوریہ اس بارے وچ اپنے اُستاد شیخ محمد عبدہ دا قول نقل کردے ہوئے لکھدے نيں:
’’فھو من الأخبار الظنیۃ لأنہ من روایۃ الآحاد، ولما کان موضوعھا عالم الغیب، والایمان بالغیب من قسم العقائد، وھی لایؤخذ فیھا بالظن لقولہ تعالیٰ :’’ انہاں الظن لایغنی من الحق شیئاً ‘‘کنا غیر مکلفین الایمان بمضمون تلک الأحادیث فی عقائدنا ‘‘
’’یہ روایت اخبار احاد وچوں اے جو ظن وگمان اُتے مشتمل اے تے خبر واحد اے جدوں کہ اس دا موضوع عالم غیب اے تے غیب اُتے ایمان عقائد وچوں اے لہٰذا اس وچ ظن وگمان صحیح نئيں چونکہ اللہ تعالیٰ دا فرمان اے: ’’گمان ہرگز انسان نوں حق توں بے نیاز نئيں کرتا‘‘۔[۱۷] بنابراں اسيں اس روایت دے مضمون اُتے ایمان لیانے دے مکلف نئيں نيں‘‘[۱۸]
روایات وچ اختلاف
[سودھو]اس وقعے دے بارے وچ روایات وچ وی کچھ اختلاف پایا جاندا اے۔ ابن ہشام دے مطابق رسول اللہ (ص) نوں اپنی ماں نوں واپس لوٹانے دا سبب ایہ سی کہ جدوں حبشہ دے کچھ مسیحیاں نے آپ(ص) نوں اپنی دائی دے نال دیکھیا توآپ(ص) دے بارے وچ دائی حلیمہ توں کچھ سوالات کیتے تے آنحضرت (ص) دا جائزہ لینے لگے تے دائی حلیمہ توں کہیا: اسيں اس بچے کوملک حبش لے جاندے نيں۔ اس اُتے حلیمہ ڈر گئياں تے اُنہاں نے آنحضرت (ص) نوں اُنہاں ماں نوں واپس کر دتا۔[۱۹]اس دے بعد ابن ہشام تے دوسرے مؤرخین نے اپنی کتاباں وچ ایہ وی لکھیا اے کہ دائی حلیمہ نے شق صدر دے واقعے دے بعدپیغمبر اکرم (ص) نوں اُنہاں دی والدہ دے پاس بھیج دتا سی چونکہ حلیمہ تے اُنہاں دے شوہر ڈر گئے سن کہ کدرے جنات پیغمبر اکرم (ص) نوں کوئی نقصان نہ پہنچیا دتیاں
’’قال لی ابوہ یاحلیمۃ :لقد خشیت انہاں یکون ھذاالغلام قد اصیب فالحقیۃ باھلہ پہلے انہاں یظھر بہ ذلک ‘‘۔[۲۰]لہٰذا اُنھاں نے آپ (ص) نوں اُنہاں دی والدہ دے پاس بھیج دتا۔ ایہ کِداں ممکن اے کہ پیغمبر اکرم (ص) دا سینہ چاک ہونے دی وجہ توں آپ(ص) نوں ماں دے پاس واپس بھیج دتا گیا ہو؟ جدوں کہ بقول مؤرخین ایہ واقعہ اُس وقت پیش آیا سی جدوں پیغمبر اکرم (ص) دی عمر مبارک دو یاتین سال سی، لیکن متفق علیہ قول ایہ اے کہ آپ(ص) پنج سال دے بعد اپنی والدہ ماجدہ دے پاس واپس لوٹے سن ۔[۲۱]
شر دی بنیاد جسمانی یا روحانی(نفسانی)؟
[سودھو]انسانی جسم وچ دل یا خون دا شر توں کوئی تعلق نئيں۔ اس دا تعلق انسان دے نفس توں ہُندا اے۔ اعتراض دے مطابق نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے نال ایہ عمل بار بار سر انجام دینا ایداں دے ہی اے کہ اوہ بار بار شر توں آلودہ ہوئے گئے ہون، جو رسول اکرم صلی اللہ علیہ ؤالہ وسلم دی توہین می شمار ہوئے گا۔
باطنی تزکیتے دے لئی جراحی دی ضرورت نئيں
[سودھو]روحانی بیماریاں دے علاج دے لئی جراحی دی جرورت نئيں ہُندی۔ اس دا تعلق انسان دے نفس تے اس دی روح توں ہُندا اے۔
اللہ دے مخلص بندےآں اُتے شیطان دا زور نئيں
[سودھو]نبی کریم صلی اللہ علیہ ؤالہ وسلم توں زیادہ اللہ تعالیٰ دا مخلص کون ہوئے گا۔ شیطان دی بولی دے لفظاں قرآن وچ درج نيں کہ اللہ دے مخلس بندےآں اُتے شیطان نوں زور نہ ہوئے گا تاں نبی کریم صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کِداں شرآلودہ ہوئے گئے سن (نعوذ باللہ)
’’ قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَہُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّہُمْ أَجْمَعِینَ۔ إِلاَّ عِبَادَکَ مِنْہُمْ الْمُخْلَصِینَ ‘‘ [۹]۔ ترجمہ: ؛ اس نے کہیا: پروردگارا! چونکہ تاں نے مینوں گمراہ کيتا اے، وچ مادی نعمتاں نوں زمین وچ انہاں (انساناں) دی نگاہ وچ مزّین کراں گا تے انہاں سب نوں گمراہ کراں گا سوائے تیرے مخلص بندےآں دے ۔
اس دے جواب وچ اللہ تعالیٰ فرماندا اے:
’’إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْہِمْ سُلْطَانٌ وَکَفَی بِرَبِّکَ وَکِیلًا ‘‘[۱۰]
ترجمہ؛ (لیکن جان لے ) تاں ہرگز میرے بندےآں اُتے تسلط حاصل نئيں کر سکے گا ایہی کافی اے کہ تیرا پروردگار انہاں دا محافظ و وکیل اے۔
ایتھے اُستاد محمود ابوریہ، ایہ آیات ذکر کرنے دے بعد اس قسم دی روایات اُتے اعتماد کرنے والےآں دے بارے وچ لکھدے نيں:
’’ وکیف یدفعون الکتاب بالسنۃ، أو یعارضون المتواتر الذی یفید الیقین، بأحادیث الآ حادالدی لاتفید اِلاالظن؟!
‘‘یہ لوک کس طرح کتاب خدا نوں سنت ظنیہ تے متواتر احادیث کہ جو یقینی نيں نوں اخبار احاد کہ جنہاں توں فقط ظن وگمان حاصل ہُندا اے، دے ذریعے ردّ کر دیندے نيں “[۱۱]‘۔
روایات عصمت رسول دے منافی نيں
[سودھو]جداں کہ انس نے نقل کيتا اے پیغمبر اکرم (ص) دے سینے نوں چیر پھاڑ کر آب زم زم توں دھویا گیا اے۔ ایہ گل اس لحاظ توں وی ضعیف تے ناقابل اعتماد اے کہ پیغمبر اکرم (ص) دا معصوم ہونا متفق علیہ اے۔ تمام مسلماناں دا اعتقاد اے کہ آپ (ص)ہر قسم دی شیطانی آلودگی توں پاک وپاکیزہ سن تے شیطان نوں آپ (ص) اُتے کسی قسم دا تسلط حاصل نئيں سی۔ جداں کہ شیخ محمد عبدہ کہندے نيں:
’’والمحقق عندنا انہ لیس للشیطان سلطان علی عباد اللہ المخلصین، وخیرہم الانبیاء والمرسلین ‘‘[۱۱]۔
تاکہ آپ (ص) دے سینے نوں چاک کر کے اُسنوں دھونے دی ضرورت پیش آندی۔
حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے سینہ مبارک اُتے ٹانکاں دے نشان
[سودھو]صحیح مسلم دی روایت وچ انس بن مالک دے بقول:
قال انس: ’’ وقد کنت اری اثر ذلک فی صدرہ‘‘
ترجمہ؛ انس کہندے نيں: ميں نے آنحضرت (ص) دے سینے وچ ٹانہاں دے لگے ہوئے دیکھے نيں۔
حضرت انس نے ایہ نشانات کدوں دیکھے نيں: پیغمبر (ص)کے بچپن وچ یا آپ(ص) دی حیات مبارکہ دے آخری ایام وچ ؟ کيتا حضرت انس نے ہی ایہ نشانات دیکھے نيں یا دوسرے صحابہ نے وی دیکھے نيں؟ جے دیکھے نيں تاں دوسرےآں نے اس دے بارے اظہار کیوں نئيں فرمایا؟ اس طرح دے سوالات وی انہاں روایات اُتے کیتے گئے نيں۔
حوالے
[سودھو]- ↑ تریخ طبری، جلد دوم، حصہ اول، دارالاشاعت، کراچی، طبع 2003ء
- ↑ تریخ یعقوبی ص 222(اُردو )
- ↑ السیرۃ النبویۃ لابن ھشام، ج 1، ص168(ولادتہ رسول اللہ ورضاعتہ )
- ↑ سیرت ابن ھشام، جلد اول ،ص 148۔ مترجم مولوی قطب الدین احمد صاحب محمودی
- ↑ صحیح مسلم، ج1 کتاب الایمانح 413
- ↑ الصحیح من السیرۃ النبی ج1ص83
- ↑ تفسیر مفاتیح الغیب فخر رازی ج 32،ص2
- ↑ اضوء علی السنۃ المحمدیۃ او دفاع عن الحدیث،ص186
- ↑ ۹.۰ ۹.۱ سورۂ حجر 39،40
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ سورۂ اسراء65
- ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ ۱۱.۲ اضوء علی السنۃ المحمدیۃ،ص188
- ↑ سیری در صحیحین ،ص246
- ↑ بحار الانوار ،ج16 ،ص140
- ↑ اضوء علی السنۃ المحمدیۃ،ص188، الصحیح مین سیرۃ النبی ج1،ص89
- ↑ صحیح بخاری ،ج6، ص115ح،4548،ترجمہ مولانامحمدداؤد راز
- ↑ الصحیح فی سیرۃ النبی ،ج1،ص 88
- ↑ سورۂ نجم 28
- ↑ اضوء علی السنۃ المحمدیۃ او دفاع عن الحدیث ،ص88
- ↑ سیرۂ ابن ہشام ج1، ص177
- ↑ سیرۂ ابن ہشام، ج1 ص 174، سیرۂ حلبی، ج1 ص 166
- ↑ الصحیح مین سیرۃ النبی، ج1،ص89