وڈا میجلینی بَدّل
وڈا میجیلینی بادل لارج میجیلانک کلاؤڈ | |
---|---|
The Large Magellanic Cloud | |
Observation data (J2000 epoch) | |
مجمع النجوم | تیغ ماہی/Mensa |
Right ascension | 05h 23m 34.5s[۱] |
میل (فلکیات) | −69° 45′ 22″[۱] |
Distance | 163.0 kly (49.97 kpc)[۲] |
قسم | SB(s)m[۱] |
حجم (نوری سال) | 14,000 ly in diameter (~4.3 kpc)[۳] |
Apparent dimensions (V) | 10.75° × 9.17°[۱] |
Apparent magnitude (V) | 0.9[۱] |
Other designations | |
LMC, ESO 56- G 115, PGC 17223,[۱] وڈا میجیلینی بادل[۴] | |
'وڈا میجیلینی بادل یا لارج میجیلانک کلاؤڈ' اک قریبی کہکشاں تے ملکی وے دا سیارچہ اے۔ 50 کلو پارسیک (لگ بھگ 163,000 نوری برس)کے فاصلے پر،وڈا میجیلینی بادل ملکی وے دی تیسری قریبی کہکشاں اے، جدوں کہ دوسری قریبی کہکشاں قوس بونی کروی (لگ بھگ 16 کلو پار سیک) تے ناں نہاد کلب اکبر بونی کہکشاں (تقریباً 12.9 کلو پارسیک، ہرچند کہ اس دا کہکشانی مقام زیر بحث اے )، ایہ ملکی وے دے مرکز دے قریب واقع اے۔ وڈے میجیلینی بادل دا نصف قطر 14,000 نوری برس( تقریباً 4.3 کلو پار سیک) دا جدوں کہ کمیت لگ بھگ 10 ارب سورج دی کمیت دے برابر اے اس طرح توں ایہ لگ بھگ ملکی وے کہکشاں دی ضخامت دا سوواں حصّہ بندا اے۔ وڈا میجیلینی بادل مقامی گروہ وچ ، اینڈرومیڈا کہکشاں (M31)، ملکی وے کہکشاں تے مثلثی کہکشاں (M33) دے بعد چوتھی وڈی کہکشاں اے۔
وڈا میجلنی بدل اک انپدھریا تارہ سمندر تے چٹے راہ دا رلتی اے۔ 50 کلو پارسک تاں وی تھوڑے پینڈے تے ایہ چٹے راہ دے نیڑے تن تارہ سمندراں وچوں اک اے۔
عبدالرحمان صوفی نے 964 وچ سب تاں پہلے ایدھے بارے لکھیا۔
ماضی وچ وڈا میجیلینی بادل اکثر اک بے قاعدہ کہکشاں دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی ۔ اُتے ہن اوہدی شناخت بطور منتشر سلاخی مرغولہ نما کہکشاں کيتی جاندی اے۔ ناسا دا ماوارئے کہکشانی ڈیٹا ویہہ ہن وی اسنوں ہبل سلسلے دی قسم دی فہرست وچ بطور Irr/SB(s)m دے شامل کردا اے۔ حقیقت وچ وڈا میجیلینی بادل اپنے مرکز وچ اک بہت ہی نمایاں سلاخ نوں رکھدا اے جس توں ظاہر ہُندا اے کہ ایہ تہ تے بالا ہونے توں پہلے اک معیاری سلاخی مرغولہ نما کہکشاں سی، قیاس اے کہ ملکی وے دے ثقلی کھنچاؤ دی وجہ توں اس دے چکر دار بازاں وچ انتشار پیدا ہو گیا۔ وڈے میجیلینی بادل دی بے قاعدہ ظاہری شکل دی وجہ ملکی وے تے چھوٹے میجیلینی بادل دے باہمی ثقلی کھنچاؤ دا نتیجہ اے۔
یہ بطور اک دھندلے بادل دے جنوبی نصف کرہ دے رات دے آسمان وچ مجمع النجموم ماہی زرین تے جبل مجمع النجموم دے درمیان لتاں پھیلائے بیٹھا نظر آتاہے تے زمین توں ایہ پورے چاند دے مقابلے وچ 20 گنیا زیادہ چوڑائی رکھدا اے۔
تاریخ
[سودھو]وڈے میجیلینی بادل دا سب توں پہلا درج ذکر فارسی فلکیات دان عبد الرحمن ال صوفی شیرازی دی کتاب "ٹھرے ہوئے ستارےآں دی کتاب " وچ 964 بعد مسیح وچ ملدا اے۔
دوسرا درج مشاہدہ 1503-4 وچ امیریگو وسپوچی نے اپنے تیسرے بحری سفر دے خط وچ کیتا۔ اپنے اس خط وچ اس نے لکھیا "تین سائبان، دو روشن تے اک دھندلہ"؛ "روشن" توں مراد دو میجیلینی بادل تے دھندلے توں مراد کوئلے دی بوری اے۔
فرڈینانڈ میجیلینی نے وڈے میجیلینی بادل نوں اپنے 1519ء دے بحری سفر وچ دیکھیا تے اس دے تصنیف نے وڈے میجیلینی بادل نوں مغربی دنیا وچ مقبول کیتا۔ کہکشاں دا ناں ہن اس دے ناں اُتے ہی رکھیا گیا اے۔
2006ء وچ ہبل خلائی دوربین توں اوہدی پیمائش دا اعلان کیتا گیا جس توں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ دونے وڈے تے چھوٹے میجیلینی بادل اس قدر تیزی توں حرکت کر رہے نيں جس توں اوہ ملکی وے دے گرد چکر لگاندے ہوئے نئيں لگدے۔
جیومیٹری
[سودھو]وڈا میجیلینی بادل عام طور توں اک بے قاعدہ صورت دی کہکشاں سمجھیا جاندا اے۔ بہرحال ایہ سلاخ دی ساخت دے اشارے دیندا اے تے اکثر اسنوں میجیلینی قسم دی بونی مرغولہ نما کہکشانی وچ گٹھ بند وی کیتا جاندا اے۔
وڈے میجیلینی بادل وچ اک نمایاں مرکزی سلاخ تے چکر دار بازو اے۔ مرکزی سلاخ اس طرح توں لپٹی ہوئی لگتی اے کہ مشرقی تے مغربی حصّے ملکی وے دے بیچ دی بجائے اس دے قریب لگدے نيں۔2014ء وچ ہبل خلائی دوربین توں دی جانے والی پیمائش توں معلوم ہويا اے کہ وڈے میجیلینی بادل دے گھماؤ دا عرصہ 25 کروڑ برس دا اے۔
کافی عرصے تک ایہ سمجھیا جاندا رہیا کہ وڈا میجیلینی بادل اک ہموار کہکشاں اے تے ایہ اسيں توں واحد فاصلے اُتے موجود اے۔ بہرحال 1986ء وچ ، کالڈویل تے کولسن نے ایہ معلوم کیتا کہ وڈے میجیلینی بادل دے جنوب مشرق حصّے وچ میدانی قیقاؤسی متغیر ملکی وے توں جنوب مغرب حصّے دی نسبت قریب واقع نيں۔ حال ہی وچ وڈے میجیلینی بادل وچ جھکی ہوئی جیومیٹری دی ہور تصدیق قیقاؤسیاں دے مشاہدات، قلب وچ ہیلیئم جلیانے والے سرخ ڈھیرستارےآں تے سرخ دیو شاخ دی نوک توں ہو گئی۔ انہاں تِناں مقالہ جات وچ جھکاؤ قریب 35° دے لگ بھگ پایا گیا اے، جتھے اُتے کہکشاں دے رخ اُتے جھکاؤ0° اے۔ وڈے میجیلینی بادل دی ساخت پرکاربن ستارےآں دے حرکیات مجردہ دے ذریعہ کیتے جانے والے کم توں معلوم ہويا اے کہ وڈے میجیلینی بادل دی قرص موٹی لہراندی ہوئی اے۔ وڈے میجیلینی بادل وچ ستارےآں دے جھرمٹ دی تقسیم دے بارے وچ شومر تے ہور نے قریباً 80 جھرمٹ دی سمتی رفتار نوں ناپیتا تے پتا لگایا کہ وڈے میجیلینی بادل دے جھرمٹ دے نظام دی حرکیات مجردہ قرص ورگی تقسیم وچ حرکت کردے ہوئے جھرمٹاں ورگی ہی اے۔ انہاں نتائج دی تصدق گروچولسکی تے ہور توں ہو گئی جنہاں نے کئی جھرمٹاں دے فاصلے دا حساب لگایا سی تے دسیا سی کہ وڈے میجیلینی جھرمٹ دے نظام اصل وچ میدانی ستارےآں دی سطح اُتے ہی منقسم نيں۔
فاصلہ
[سودھو]وڈے میجیلینی بادل دا درست فاصلہ معلوم کرنا ،جداں کہ دوسری کہکشاواں دے معاملے وچ وی ہُندا اے، جوئے شیر لیانے دے مطابق اے، اوہدی وجہ فاصلہ ناپنے دے لئی معیاری شمعاں دا استعمال اے، اکثر معیاری شمعاں دے نال بنیادی مسئلہ ایہ اے کہ اوہ اصل وچ ایسی "معیاری" نئيں نيں جداں کہ انہاں نوں ہونا چاہیے، اکثر اوقات، معیاری شمع دی عمر تے دھاتی پن جسم دے خلقی تابانی دے تعین وچ اہم کردار ادا کردا اے۔ وڈے میجیلینی بادل دا فاصلہ مختلف اقسام دی معیاری شمعاں دا استعمال کردے ہوئے ناپیتا جاندا اے، جس وچ سب توں زیادہ مقبول قیقاؤسی متغیر نيں۔ قیقاؤسی اپنے مطلق تابانی تے درخشندگی متغیر ہونے دے دورانیے دے درمیان اک مخصوص نسبت نوں ظاہر کردے نيں۔ اُتے قیقاؤسی دھاتی پن دی وجہ توں متاثر ہُندے نيں جس وچ مختلف دھاتاں نوں رکھنے والے قیقاؤسیاں دا مختلف دورانیے تے درخشندگی دے درمیان نسبت ہُندی اے۔ بد قسمتی توں ملکی وے کہکشاں وچ موجود دورانئے تے درخشندگی دے درمیان نسبت ناپنے والی قیقاؤسی دھاتی طور اُتے بنسبت وڈے میجیلینی بادل وچ پائے جانے والے قیقاؤسیاں دے زیادہ زرخیز نيں۔
8 میٹر درجہ دی دوربین دے دور وچ ، گرہن لگاندے ثنائی پورے مقامی گروہ وچ پائے گئے نيں۔ انہاں نظاماں دے پیرامیٹرز نوں کمیت یا اجزائے ترکیبی مفروضاں دے بغیر ناپیتا جا سکدا اے۔ نوتارے 1987A دی روشنی دی گونج نوں وی بغیر کسی نجمی نمونے یا قیاس دے جیومیٹری طریقے دا استعمال کردے ہوئے ناپیتا گیا اے۔
حال ہی وچ قیقاؤس دی مطلق تابانی نوں دوبارہ توں قیقاؤسی متغیر دا استعمال کردے ہوئے میسی 106 وچ ناپیتا گیا اے جو مختلف دھاتی پن دا احاطہ کردی اے۔ اس بہتر ناپنے دے طریقے دا استعمال کردے ہوئے، انہاں نوں اک مطلق فاصلہ قدر 48کلو پار سیک (لگ بھگ157,000 نوری برس) دا ملیا اے۔ اس فاصلے دی تصدیق دوسرے مصنفین نے وی کردتی اے جو عمومی طور اُتے فرض کیتے گئے 50 کلو پار سیک دے فاصلے توں تھوڑا سا کم اے۔
مختلف نپائی دے طریقےآں دی ہم آہنگی نوں باز دید کرنے دے بعد کوئی وی فاصلہ نوں بنھ سکدا اے ؛ باقی بچی ہوئی اغلاط ہن وڈے میجیلینی بادل دے تخمینہ جاندی حجم توں کم نيں۔ ہور کم وچ ہدف والے ستارے دے مقام یا کہکشاں دے اندر ستارےآں دے نظام دی نپائی اے ( یعنی ناظر دی طرف یا اس توں دور جاندے ہوئے)۔
اک تحقیق جس وچ جدید قسم دی گرہن والی ثنائی دا استعمال کردے ہوئے فاصلے نوں ہور بہتر طور اُتے ناپیتا گیا، اس دے نتائج نوں مارچ 2013ء وچ نیچر وچ شایع کیتا گیا۔ 49.97 کلو پار سیک دا فاصلہ 2.2 فیصد درستی دے نال حاصل کیتا گیا۔
خدوخال
[سودھو]کئی بے قاعدہ کہکشاواں دی طرح، وڈا میجیلینی بادل گیس تے دھول توں لبریز اے تے فی الوقت ایتھے زور طریقے توں ستارےآں دی پیدائش جاری اے۔ ایہ رتیل سحابیہ دا گھر اے، جو مقامی گروہ وچ ستارےآں دی پیدائش دے حوالے توں سب توں زیادہ متحرک جگہ اے۔
وڈا میجیلینی بادل متنوع فیہ کہکشانی اجسام تے مظاہر توں لبریز اے جس دی وجہ توں ایہ "فلکیاتی خزانے" دے ناں توں جانیا جاندا اے، اک عظیم سماوی تجربہ گاہ اے جتھے ستارےآں دی نشو تے نما تے ارتقائی منازل دا مطالعہ کیتا جا سکدا اے۔ ایہ گل رابرٹ برنہام جونیئر بیان کردے نيں۔ کہکشانی سروے وچ لگ بھگ 60 عالمگیری جھرمٹ، 400 سیاروی سحابیہ تے 700 کھلے ہوئے جھرمٹ نيں جدوں کہ نال وچ لکھاں دیو تے فوق دیو ستارے وی موجود نيں۔ نوتارا 1987 A – جو حالیہ برساں وچ قریبی نوتارا اے اوہ وی اسی وڈے میجیلینی بادل وچ واقع اے۔ لیونل مرفی ایس این آر اک نائٹروجنہاں دی کثرت رکھنے والا نوتارے دی باقیات (ایس این آر) N86 وی وڈے میجیلینی بادل وچ واقع اے جس دا ناں آسٹریلیاکی قومی یونیورسٹی دی ماؤنٹ ایسٹروملو رصد گاہ وچ فلکیات داناں نے آسٹریلیاکے ہائی کورٹ دے جج لیونل مرفی دی سائنس وچ دلچسپی دے اعتراف وچ رکھیا۔ اک دلچسپ مشابہت ایس این آر N86 تے انہاں دی لمبی ناک وچ وی اے۔
گیس دا اک پل جو چھوٹے میجیلینی بادل نوں وڈے میجیلینی بادل توں ملاندا اے اوہ اصل وچ کہکشاواں دے درمیان ہونے والا مد تے جذر دے باہمی تعلق دا ثبوت اے۔ میجیلینی بادلاں دا معتدل ہائیڈروجنہاں دا اک مشترکہ غلاف اے جو اس گل دا عندیہ دیندا اے کہ ایہ کافی عرصے توں ثقلی طور اُتے بندھے ہوئے نيں۔ گیس دا ایہ پل ستارےآں دی پیدائش دا زچہ خانہ اے۔
ایکس رے دے ماخذات
[سودھو]20 ستمبر 1966ء وچ نائکی ٹوما ہاک پرواز توں کیتے جانے والے مشاہدے دے دوران میجیلینی بادلاں دے پس منظر دے اُتے کوئی ایکس رے نئيں ملی۔ 22 ستمبر 1966ء نوں اک دوسرا نائکی ٹوما ہاک راکٹ جانسٹن ایٹول توں چھڈیا گیا جو 160 کلومیٹر اوج ارض (99 میل ) اُتے 5.6 آر پی ایس دے مستحکم گھماؤ دے نال پہنچیا۔ وڈا میجیلینی بادل دا سراغ ایکس رے 8تا 80 KeV وچ نئيں ملا۔
29 اکتوبر 1968ء نوں اک ہور نائکی ٹوما ہاک راکٹ جانسٹن ایٹول توں چھڈیا گیا تاکہ اوہ وڈے میجیلینی بادل دے ایکس رے دی کھوج کر سکے۔ ماہی زرین دا پہلا وکھ ایکس رے دا منبع RA 69° اُتے ملیا تے ایہ وڈے میجیلینی بادل دا سی ۔ ایہ ایکس رے دا منبع 12° تک پھیلا ہويا سی تے بادل توں مطابقت رکھدا سی ۔ اوہدی 1.5–10.5 KeV دے درمیان دی اخراجی شرح 50 کلو پار سیک دے فاصلے دی 4x1038 ergs/s دی اے۔24 ستمبر 1970ء نوں جانسٹن ایٹول توں 300 کلومیٹر (186میل ) توں اُتے ارتفاع اُتے چھڈے جانے والے تھور میزائل اُتے اک ایکس رے فلکیاتی آلہ موجود سی جس دا کم چھوٹے میجیلینی بادل وچ تلاش تے وڈے میجیلینی بادل دی توسیع کھوج دا سی ۔ وڈے میجیلینی بادل وچ موجود منبع پھیلدا ہويا لگیا تے اس وچ اک ستارہ ایپسیلو ن ماہی زرین موجود سی ۔ ایکس رے دی تابانی 1.5–12 KeV وچ 6 × 1031 W (6 × 1038 erg/s) دی سی۔
مجمع النجموم ریتل تے ماہی زرین دی وڈے میجیلینی بادل وچ LMC X-1(وڈے میجیلینی بادل وچ پہلی ایکس رے دا منبع) 69° 45′ 51″ اے تے ایہ اک بلند کمیت دی ایکس رے ثنائی ماخذ اے (HMXB)۔ پہلے پنج وڈے میجیلینی بادل دی دہرے ایکس ریز وچ LMC X-1, X-2, X-3, X-4, تے A 0538–66 شامل نيں (جس دا سراغ ایریل پنجم نے لگایا سی )؛ وڈے میجیلینی بادل وچ LMC X-2 صرف واحد روشن کم کمیت دی ایکس رے ثنائی نظام (LMC X-2) اے۔
وڈے میجیلینی بادل وچ DEM L316 دو نوتاراں دی باقیات اُتے مشتمل اے۔ چاندرا ایکس رے دے طیف دسدے نيں کہ اوپری کبھے طرف دے گرم گیس دے خول وچ لوہے دی افراط اے۔ اس دا مطلب ایہ ہويا کہ کبھے اُتے دا ایس این آر دا حصّہ جماعت Ia نوتارے دی پیداوار اے۔ ایس این آر دے نچلے حصّے وچ لوہے دی کم فراوانی جماعت II دے نوتارے دی طرف اشارہ کردی اے۔
اک 16 ایم ایس دا ایکس رے نابض ایس این آر 0538-69.1 توں وابستہ اے۔ ایس این آر 0540-697 نوں روسیٹ دا استعمال کردے ہوئے دریافت کیتا سی ۔
وڈے میجیلینی بادل توں نظارہ
[سودھو]وڈے میجیلینی بادل توں کیتے جانے والے نظارے وچ ملکی وے دی کل ظاہری قدر -2 ہوئے گی – یعنی زمین توں وڈے میجیلینی بادل نوں دیکھنے دی نسبت توں 14 گنیا زیادہ – تے اس دا گھماؤ لگ بھگ آسمان وچ 36° درجے دا ہوئے گا، یعنی کہ 70 پورے چانداں دے جِنّا۔ ہور براں وڈے میجیلینی بادل دے بلند اضافی کہکشانی عرض البلد دی وجہ توں اوتھے اُتے موجود ناظر نوں پوری کہکشاں دا اک خم دار منظر ملے گا، بین النجمی دھول توں پاک، جو زمین توں ملکی وے دی سطح دا مطالعہ مشکل بنا دیندی اے۔ چھوٹا میجیلینی بادل تقریباً 0.6 ظاہری قدر دا ہوئے گا اس توں کدرے زیادہ روشن جِنّا وڈا میجیلینی بادل سانوں روشن نظر آندا اے۔
تصویر خانہ
[سودھو]-
وڈے میجیلینی بادل دی تصویر از طرف اے پی پی پی
-
NGC 2035 دا ستارےآں دی پیدائش دا علاقہ تصویر از طرف ای ایس او وی ایل ٹی
-
وڈے میجیلینی بادل وچ موجود LHA 120-N11۔ ناسا / ای ایس اے
-
LH 95 وڈے میجیلینی بادل وچ موجود نجمی بچہ خانہ۔ ناسا / ای ایس اے
-
وڈے میجیلینی بادل وچ موجود ایس این آر B0544-6910۔ ای ایس او
-
وڈے میجیلینی بادل وچ موجود ایس این آر 0543-689۔ ای ایس او
-
وڈے میجیلینی بادل وچ موجود N44 دا علاقہ۔ ای ایس او
-
DEM L 159 تے دو جھرمٹ KMHK 840 (اُتے کبھے) تے KMHK 831(تھلے سجے)۔ ای ایس او
-
چلی وچ واقع ای ایس او دی لا سلا رصدگاہ اُتے لگی ہوئی ایم پی جی/ ای ایس او 2.2 میٹر دی وائڈ فیلڈ امیجر دوربین توں حاصل کردہ تصویر۔ ای ایس او
-
جنوبی نصف کرہ توں نظر آنے والے وڈے تے چھوٹے میجیلینی بادل
-
وڈے میجیلینی بادل دی کہکشاں زیراں سرخ روشنی وچ
-
وڈا میجیلینی بادل 12 فریم دے ڈھیر توں بنائی گئی تصویر جس وچوں ہر فریم نے دائمی کیمرے دے نال 8 سیکنڈ لئی۔ کینن ای ایس او
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ ۱.۵ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Pietrzyński, G; D. Graczyk; W. Gieren; I. B. Thompson; B. Pilecki; A. Udalski; I. Soszyński (7 March 2013). "An eclipsing-binary distance to the Large Magellanic Cloud accurate to two per cent". Nature 495 (7439): 76–79. doi: . PMID 23467166. Bibcode: 2013Natur.495...76P.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےBritannica
لئی۔ - ↑ Buscombe, William, v.7 (1954). "Astronomical Society of the Pacific Leaflets, The Magellanic Clouds". Astronomical Society of the Pacific Leaflets 7: 9. Bibcode: 1954ASPL....7....9B.