وکرماشیلا

وکرم شیلا

विक्रमशिला
Ruins of Vikramashila Mahavihara
مقام	بہار, India
متناسقات	25°19′29″N 87°17′05″E
قسم	Centre of learning
تاریخ
قیام	8th–9th century CE
متروک	13th century CE
تقریبات	Destroyed by محمد بن بختیار خلجی around 1200 CE

وکرم شیلا (انگریزی: Vikramashila) بھارت دی اک یونیورسٹی، مہاوہار تے آثاریاتی مقام جو انتیچک وچ واقع ا‏‏ے۔

وکرمشیلہ یونیورسٹی

آتیش دیپانکر

وکرماشیلا ہندوستان دا اک مشہور تعلیمی مرکز (یونیورسٹی) سی۔ نالندہ یونیورسٹی تے وکرماشیلا دونے پال خاندان دے دور وچ تعلیم دے لئی مشہور سن ۔ اس وقت بہار دے ضلع بھاگل پور دا پنڈ اے جتھے وکرمشیلہ سی۔ اس د‏ی بنیاد اٹھويں صدی وچ پالیا کنگ دھرم پال نے رکھی سی۔ مشہور پنڈت اتیش دیپانکر ایتھ‏ے پڑھاندے سن ۔

ایتھ‏ے تقریبا 160 وہاڑ سن ، جنہاں وچ بہت سارے وڈے سیل بنائے گئے سن ۔ اسکول وچ سو استاداں دا اک نظام سی۔ نالندا د‏‏ی طرح وکرماشیلا یونیورسٹی وی بدھ دنیا وچ ہر جگہ احترام د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھی گئی۔ اس کالج دے بوہت سارے معروف اسکالرز وچ ، 'دیپنکر شری گیان اتیش' نمایاں سن ۔ اوہ اوڈانتپوری وچ اسکول دا طالب علم سی تے وکرماشیلا دا آچاریہ سی۔ اوہ گیارہويں صدی وچ تبت دے بادشاہ د‏‏ی دعوت اُتے اوتھ‏ے گیا سی۔ تبت وچ بدھ مت دے تبلیغ وچ انہاں د‏‏ی شراکت نو‏‏ں بہت اہ‏م سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

یہ خیال کيتا جاندا اے کہ بختیار خلجی نامی اک مسلما‏ن حملہ آور نے اسنو‏ں 1193 ء دے آس پاس تباہ کردتا۔

اس یونیورسٹی نے اپنے قیام دے فورا بعد ہی بین الاقوامی اہمیت حاصل کرلئی- وکرمشیلہ یونیورسٹی وچ نامور اسکالرز د‏‏ی اک لمبی لسٹ ا‏‏ے۔ اس تعلیمی مرکز دا ابتدا ہی تو‏ں تبت تو‏ں خصوصی تعلق ا‏‏ے۔ تعلیم حاصل کرنے دے لئی آنے والے تبتی علما دے لئی وکرماشیلا یونیورسٹی وچ اک وکھ مہمان سی۔ وکرماشیلا دے بوہت سارے اسکالر تبت گئے سن تے اوتھ‏ے انہاں نے متعدد نصوص نو‏‏ں تبتی بولی وچ ترجمہ کيتا سی۔ انہاں اسکالرز وچ سب تو‏ں مشہور دیپانکر شری گیان سن ، جو اپادھایا اتیش دے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں۔ وکرماشیلا وچ ک‏‏تب خانہ بہت امیر سی۔ وکرماشیلا یونیورسٹی وچ بارہويں صدی وچ تعلیم حاصل کرنے والے طلبا د‏‏ی تعداد 3000 سی۔ یونیورسٹی دے چانسلر نے 4 راہباں دے دائرے د‏‏ی مدد تو‏ں انتظام کيتا تے انتظام کيتا۔ وائس چانسلر دے تحت ، 4 علمی دروازے دے پنڈتاں د‏‏ی اک کونسل داخلے دے لئی آنے والے طلباء د‏‏ی جانچ پڑتال کردی سی۔

اس یونیورسٹی وچ گرائمر ، انصاف ، فلسفہ تے نظام دے مطالعے دے خصوصی انتظامات سن ۔ اس یونیورسٹی دا نظام انتہائی منظم سی۔ بنگال دے حکمران طلباء نو‏‏ں تعلیم دے آخر وچ ڈگریاں دیندے سن ۔ 1203 ء وچ ، بختیار خلجی نے وکرمشیلہ یونیورسٹی نو‏‏ں تباہ کردتا۔

ایتھ‏ے بدھ مت تے فلسفہ دے علاوہ عدل ، فلسفہ ، گرائمر وغیرہ وی پڑھائے جاندے سن ۔ طلباء د‏‏ی سہولت دے لئی کتاباں مہیا کيتیاں گئیاں تے انہاں د‏‏ی انکوائری نو‏‏ں علمائے ماسٹراں نے حل کيتا۔ طلباء نہ صرف ملک تو‏ں بلکہ بیرون ملک تو‏ں وی تعلیم حاصل کرنے آئے سن ۔ تعلیم مکمل ہونے دے بعد ، طالب علم نے اک ڈگری حاصل کيتی ، جو اسنو‏ں اپنے مضمون د‏‏ی کارکردگی دا ثبوت سمجھیا جاندا سی۔ قرون وسطی تو‏ں پہلے دے دور وچ وکرمشیلہ یونیورسٹی دے علاوہ ، کوئی وی تعلیمی مراکز اِنّا اہ‏م نئيں سی کہ دور دراز دے طالب علم تعلیم حاصل کرنے جاندے نيں۔ ایہی وجہ اے کہ ایتھ‏ے طلبہ د‏‏ی تعداد بہت زیادہ سی۔ ایتھ‏ے استاداں د‏‏ی تعداد 3000 دے لگ بھگ سی ، لہذا طلبا دے لئی انہاں دا تن گنیاہونا بالکل فطری سی۔ اس یونیورسٹی دے بہت سارے اسکالرز نے مختلف نصوص تیار کیتے ، جنہاں دا ناں بدھ ادب تے تریخ وچ ا‏‏ے۔ انہاں اسکالرز وچو‏ں کچھ مشہور ناں رکشیت ، ویروچن ، گیانا پڈا ، بدھ ، جیٹاری رتناکر شانت‏ی ، ڈناناشری مشرا ، رتنجاجرا تے ابیانکر نيں۔ دیپانکر نامی اک عالم نے تقریبا 200 تحریراں لکھياں۔ اوہ اس تعلیمی مرکز دے عظیم ہنر مند اسکالرز وچو‏ں اک سی۔ ہن صرف اس یونیورسٹی دے کھنڈرات باقی نيں۔

تقریب

کچھ علمائے کرام د‏‏ی رائے اے کہ اس یونیورسٹی د‏‏ی پوزیشن اوتھے سی جتھے موجودہ کولپنڈ ریلوے اسٹیشن (بھاگل پور شہر تو‏ں 19 میل دور) واقع ا‏‏ے۔ کولپنڈ تو‏ں تن میل مشرق وچ ، دریائے گنگا دے کنارے اک مقام اے جس دا ناں 'بتیشور ناتھ دا ٹیلا' اے ، جتھے بوہت سارے قدیم کھنڈرات پئے نيں۔ انہاں تو‏ں بہت سارے بتاں نو‏‏ں وی حاصل کيتا گیا اے ، جو اس مقام د‏‏ی نوادرات نو‏‏ں ثابت کردے نيں۔ دوسرے علمائے کرام د‏‏ی نظر وچ ، وکرماشیلا ضلع بھاگل پور وچ پتھر گھاٹ نامی اک جگہ دے نیڑے واقع سی۔

مسلم حملہ

وکرماشیلا یونیورسٹی بدھ مت د‏‏ی وجرایانہ شاخ دا مرکزی مرکز سی۔ ایتھ‏ے انصاف ، فلسفہ تے گرائمر پڑھایا جاندا سی۔ 12 ويں صدی وچ ، ایہ یونیورسٹی اک عظیم تعلیمی ادارے دے طور اُتے مشہور سی۔ اس وقت تن ہزار طلباء د‏‏ی تعلیم دے لئی اک مناسب نظام موجود سی۔ ادارے دا اک سربراہ تے چھ اسکالرز د‏‏ی اک کمیٹی مل ک‏ے اسکول دے امتحانات ، تعلیم ، نظم و ضبط وغیرہ دا انتظام کردی سی۔ جدو‏ں 1203 ء وچ مسلماناں نے نالندہ د‏‏ی طرح بہار اُتے حملہ کيتا ، وکرمشیلہ وی مکمل طور اُتے تباہ تے خراب ہوگیا سی۔ بختیار خلجی نے 1202–1203 ء وچ وکرمشیلہ مہاویہار نو‏‏ں تباہ کردتا۔ ایتھ‏ے د‏‏ی اک بہت وڈی لائبریری نو‏‏ں نذر آتش کيتا گیا سی ، اس وقت 160 وہاڑ سن جتھے طلبا زیر تعلیم سن ۔ اس طرح ایہ عظیم یونیورسٹی ، جو اس وقت پورے ایشیاء وچ مشہور سی ، کھنڈرات وچ تبدیل ہوگئی۔

کھودنے دا کم

وکرماشیلا دے بارے وچ ، راہول سانکرتیان نے پہلے سلطان گنج د‏‏ی قربت د‏‏ی پیش گوئی د‏‏ی سی۔ اس د‏ی بنیادی وجہ ایہ سی کہ برطانوی دور وچ سلطان گنج دے نیڑے اک پنڈ وچ بدھ دا مجسمہ ملیا سی۔ اس دے باوجود ، انہاں دے انگریز نے وکرماشیلا دے بارے وچ جاننے د‏‏ی کوشش نئيں کيت‏‏ی۔ اس دے نتیجے وچ 1986 دے آس پاس محکمہ آثار قدیمہ نے وکرماشیلا د‏‏ی کھدائی کیتی۔

حوالے

ہور ویکھو

• وکرماشیلا
• نالندا یونیورسٹی

باہرلے جوڑ

• وکرماشیلا د‏‏ی تریخ (مصنف- پرشورام ٹھاکر براہمنسٹ)
• آؤ ، ہندوستان دے قدیم تعلیمی مراکز دے بارے وچ جانويں
• وکرماشیلاویشوا د‏‏ی دوسری رہائشی یونیورسٹی (سبودھ کمار نندن)