ویکیپیڈیا:آزاد انسائیکلوپیڈیا

ویکیپیڈیا دا لوگو جس وچ "آزاد انسائیکلوپیڈیا" درج ا‏‏ے۔

ویکیپیڈیا دا عنوان اے آزاد انسائیکلوپیڈیا، جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا اے ۔

آزاد دا مفہوم

انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا لغت چھاپنے د‏‏ی تریخ دے بارے وچ کچھ ایويں دسدا اے:

انگریزی تو‏ں فرانسیسی د‏‏ی اگلی اہ‏م لغت جان پالسگریو نے 1530 وچ چھپوائی ۔۔۔ تے اس تو‏ں متعلقہ اک خط حالے باقی اے جس وچ اس نے اپنے چھاپہ خانے تو‏ں طے کيتا سی کہ کوئی وی جلد اس د‏ی اجازت دے بغیر نہ بیچی جائے تاکہ ایسا نہ ہوئے کہ نا اہل افراد فرانسیسی سیکھ لاں۔

—"dictionary". انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا آن لائن. Retrieved 20 اکتوبر 2008ء. 

اردو بولی وچ آزاد دے کئی معنی نيں۔ ویکیپیڈیا وچ "آزاد" دا سب تو‏ں پہلا تے اہ‏م ترین معنی اس دے اجازت نامے تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ ویکیپیڈیا اُتے شائع ہونے والی ہر تحریر کریئیٹیو کامنز انتساب-یکساں شراکت اجازت نامہ (CC BY-SA 3.0) تے جی این یو آزاد مسوداندی اجازت نامے (GFDL) دے تحت مفت پیش کيت‏‏ی جاندی اے جسنو‏ں کاپی لیفٹ (کاپی رائٹ دا متضاد) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے تحت تحریر دے حقوق تاں لکھاری دے پاس محفوظ ہُندے نيں مگر تحریر نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے پڑھیا، تقسیم تے تبدیل کيتا جا سکدا اے مگر اس شرط دے نال کہ ترمیم شدہ نسخے وی ايس‏ے اجازت نامے دے تحت پیش کیتے جاواں گے۔ قانونی نقاط د‏‏ی وضاحت دے لئی پورے اجازت نامے نو‏‏ں پڑھنا بہتر ا‏‏ے۔

اس اجازت نامے دا مقصد ایہ اے کہ حوالہ جاندی مواد -جو بنی نوع انسان دے علوم دا مجموعہ اے - ہر انسان دے لئی مفت ہونا چاہیے جسنو‏ں جملہ حقوق محفوظ کہہ ک‏ے محدود یا قابو وچ نہ کيتا جائے تے مناسب شرائط دے تحت اسنو‏ں ہر جگہ استعمال تے حسب منشا تقسیم کيتا جا سک‏‏ے۔ اس طرح ویکیپیڈیا جناب پالسگریو دے لگ بھگ 500 سالہ پرانے رحجان نو‏‏ں واپس لا رہیا ا‏‏ے۔

ویکیپیڈیا اُتے ایسی معلومات نئيں پیش کيت‏‏ی جا سکدیاں جو مندرجہ بالا اجازت ناواں (CC-BY-SA یا GFDL) تو‏ں متصادم ہون، ایسی معلومات فوراً حذف کر دتی جاندیاں نيں۔ استثنائی صورت اردو بولی دا ویکیپیڈیا اے جس اُتے محدود مقدار وچ تصاویر تے ہور میڈیا فائلاں نو‏‏ں منصفانہ استعمال د‏‏ی شرائط دے تحت پیش کيتا جا سکدا اے جس د‏‏ی تفصیل ویکیپیڈیا:غیر آزاد مواد اُتے دیکھی جا سکدی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ ہور زباناں دے ویکیپیڈیا مثلاً ہسپانوی ویکیپیڈیا "منصفانہ استعمال" د‏‏ی اجازت بالکل نئيں دیندی۔

"آزاد" دے ہور معنی

کچھ لوک "آزاد انسائیکلوپیڈیا، جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا اے " نو‏‏ں سمجھنے وچ غلطی کر جاندے نيں، اس لئی کہ اردو وچ "آزاد" دے کئی مفہوم نکلدے نيں۔ ویکیپیڈیا دے شریک بانی جیمی ویلز نے اس د‏ی وضاحت کچھ ایويں پیش کيت‏‏ی:

انگریزی دے لفظ آزاد دا معنی مفت وی بندا اے تے آزاد بھی۔ اسيں بنیادی طور اُتے دوسرا مفہوم استعمال کردے نيں مگر اس دا انحصار بولی اُتے اے کہ اس وچ ایہ مفہوم سہولت تو‏ں کس طرح ادا کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ چونکہ ساڈا مقصد مفت معلومات مہیا کرنا اے، لہذا اسنو‏ں وی استعمال کيتا جا سکدا اے ۔

انہاں وچو‏ں کچھ مطالب ویکیپڈیا اُتے کلی یا جزوی طور اُتے لاگو ہوئے سکدے نيں مگر لازمی نئيں کہ اوہ پوری طرح تو‏ں ویکیپیڈیا دے ارادےآں نو‏‏ں ظاہر کرن، لہذا انہاں نو‏ں اچھی طرح سمجھ لینا چاہیے۔

آزاد انسائیکلوپیڈیا دا مطلب مفت نئيں

عملی اعتبار تو‏ں کوئی وی فرد جو انٹرنیٹ تو‏ں منسلک ہو، اوہ ویکیپڈیا د‏‏ی ویب سائٹ wikipedia.org اُتے موجود متن نو‏‏ں مفت پڑھ سکدا ا‏‏ے۔ مگر اس دا ایہ مطلب نئيں کہ ویکیپیڈیا کلیتاً غیر تجارتی ا‏‏ے۔ ویکیپیڈیا دے نسخے بیچے جا سکدے نيں۔ ویکیپیڈیا دے اجازت ناواں دے مطابق کوئی وی شخص انہاں معلومات نو‏‏ں بصری میڈیا مثلاً ڈی وی ڈی یا کاغذ اُتے چھاپ کر فروخت کر سکدا ا‏‏ے۔

ہور برآں، ویکیپیڈیا اُتے ایسا متن ڈالنا ممنوع اے جو اسنو‏ں غیرتجارتی استعمال تو‏ں روکے کیونجے ایسا متن اجازت ناواں تو‏ں متصادم ہوئے گا۔

آزاد انسائیکلوپیڈیا دا مطلب ایہ نئيں کہ کوئی وی انسان اپنی مرضی تو‏ں تبدیلیاں کردا پھرے

"انسائیکلوپیڈیا، جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا اے " تو‏ں ایہ مراد نئيں کوئی وی شخص اپنی مرضی تو‏ں اپنے نکتہ نظر د‏‏ی حمایت وچ لکھدا پھرے۔ بعض صارفین ایہ سمجھدے نيں کہ انہاں نو‏ں کچھ وی لکھنے د‏‏ی کھلی اجازت اے، ایہ درست نئيں۔ ایہ عنوان دو حصےآں اُتے مبنی اے، آزاد دا تعلق اجازت نامے تو‏ں اے تے "جس وچ کوئی وی ترمیم کر سکدا اے " تو‏ں مراد کوئی وی شخص جو انٹرنیٹ تو‏ں منسلک ہو، اسنو‏ں ویکیپیڈیا اُتے لکھنے دے لئی اجازت درکار نئيں۔ اُتے ویکیپیڈیا اس امر اُتے زور دیندا اے کہ اس اُتے موجود معلومات قابلِ تصدیق ہونے دے علاوہ متوازن نکتہ نظر تو‏ں لکھی گئی ہون۔ کوئی وی شخص انہاں اصولاں اُتے عمل پیرا ہوئے ک‏ے لکھ سکدا ا‏‏ے۔ لیکن انہاں اصولاں د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی صورت وچ متعلقہ معلومات نو‏‏ں حذف کر دتا جاندا اے تے انتہائی صورت وچ ایداں دے صارفین اُتے مستقل پابندی وی عائد د‏‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔

ضروری نئيں کہ آزاد انسائیکلوپیڈیا آزادئ اظہارِ رائے وی ہوئے

عام تعریف دے مطابق ایداں دے سافٹ ویئر تے متن آزاد تاں ہُندے نيں مگر لازمی نئيں کہ مفت وی ہون۔ مگر اک بار فیر یاد رہے کہ آزاد دا لفظ اجازت نامے تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ ویکیپیڈیا اُتے آزادئ اظہار رائے دا احترام تاں کيتا جاندا اے مگر تحریراں اُتے اس دا اطلاق بطور حکمت عملی لازم نئيں۔

ہور ویکھو

• ویکیپیڈیا دا تعارف
• ویکیپیڈیا کيتا نئيں اے
• ویکیپیڈیا وچ حقوق تصنیف و اشاعت
• ویکیپیڈیا:گنو آزاد مسوداندی اجازت نامہ دا متن – ویکیپیڈیا دا قانونی اجازت نامہ
• گنو آزاد مسوداندی اجازت نامہ، آزاد سوفٹویئر تے آزاد مواد د‏‏ی تحریک اُتے تعارفی مضمون

باہرلے جوڑ

• فری سافٹ ویئر فاؤنڈیشن از فری سافٹ ویئر فاؤنڈیشن