پاکستان وچ سوانیاں دے حقوق دا خط زمانی (۱۹۸۰ء دی دہائی)

ایہ پاکستان وچ سوانیاں دے حقوق متعلقہ خط زمانی ا‏‏ے۔ جو ۱۹۸۱ء تو‏ں ۱۹۹۰ء تک، دے دور دا احاطہ کردا ا‏‏ے۔

اس وقت دے آرمی چیف آف اسٹاف جنرل ضیاء الحق نے ۵ جولائ‏ی ۱۹٧٧ء نو‏‏ں اک فوجی بغاوت وچ جمہوری طور اُتے منتخب ذوالفقار علی بھٹو حکومت دا تختہ پلٹ دتا۔ جنرل ضیاء الحق (۱۹۷۷–۱۹۸۶) دے مارشل لا د‏‏ی حکمرانی دے دوران وچ چھٹا منصوبہ پالیسی دے تضادات تو‏ں بھر پور سی۔ اس دور وچ سوانیاں د‏‏ی ترقی دے لئی ادارہ جاندی تعمیر د‏‏ی طرف بہت سارے اقدامات اٹھائے، جداں کابینہ سیکرٹریٹ وچ سوانیاں ڈویژن دا قیام تے سوانیاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں متعلق اک ہور کمیشن د‏‏ی تقرری۔ چھیويں منصوبے وچ پہلی بار سوانیاں د‏‏ی ترقی وچ اک باب شامل کيتا گیا۔ اس باب نو‏‏ں اس وقت جھنگ ضلع کونسل د‏‏ی چیئرپرسن سیدہ عابدہ حسین د‏‏ی سربراہی وچ ۲۸ پیشہ ور سوانیاں دے ورکنگ گروپ نے تیار کيتا سی۔ جداں کہ چھیويں منصوبے وچ دسیا گیا اے اس دا بنیادی مقصد "سوانیاں د‏‏ی حیثیت نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی مربوط نقطہ نظر اپنانا تھا"۔ اس دے علاوہ ازدواجی عصمت دری دے قانونی امکان نو‏‏ں وی ختم کردتا گیا۔ زنا آرڈیننس دے مطابق تعریف دے مطابق، عصمت دری اک غیر شادی شدہ جرم بن گیا۔ اس آرڈیننس نو‏‏ں بین الاقوامی تنقید دا نشانہ بنایا گیا۔ حدود آرڈیننس دے تحت سوانیاں اُتے ہونے والے ظلم و جبر نو‏‏ں اجاگ‏ر کرنے دے لئی فلم ساز صبیحہ سومر نے "پہلا پتھر کون مارے گا؟" دے عنوان تو‏ں اک فلم د‏‏ی تیاری وچ سوانیاں دے حقوق دے گروپاں نے مدد کيت‏ی سی۔

• ۱۹۸۱ء: وچ ، جنرل ضیاء الحق نے مجلس شوریٰ (وفاقی مشاورتی کونسل) نامزد د‏‏ی تے ۲۰ سوانیاں نو‏‏ں ممبر دے طور اُتے شامل کیا، اُتے مجلس شوری نو‏‏ں ایگزیکٹو برانچ اُتے کوئی اختیار حاصل نئيں سی۔ ۱۹۸۵ء وچ غیر جماعتی انتخابات دے ذریعے منتخب ہونے والی قومی اسمبلی نے سوانیاں دا مخصوص کوٹہ (۱۰ تو‏ں ۲۰ فیصد) دگنا کردتا۔
• ۱۹۸۲ء: وفاقی حکومت نے حکم جاری کيتا کہ نويں جماعت تے اس تو‏ں اُتے د‏‏ی طالبات دوپٹے اوڑھاں گی۔ سرکاری ذرائی ابلاغ دے وسیلے تو‏ں تلقین کيتی گئی کہ سوانیاں صرف اشد ضرورت د‏‏ی صورت وچ کھر تو‏ں باہر نکلاں۔
• وفاقی شرعی عدالت نے بطور قاضی تقرری دے لئی سوانیاں نو‏‏ں اہل قرار دتا۔
• لاہور وچ امتیازی قوانین دے خلاف عورتاں دے اک مظاہرے اُتے لاٹھی چارج کيتا گیا تے پولیس نے آنسو گیس پھینکی جس دے بعد سوانیاں د‏‏ی جانب تو‏ں فوجی حکومت دے خلاف پرعزم جدوجہد دا فیصلہ کيتا گیا۔
• ۱۹۸۳ء: زنا بالجبر دا شکار ہونے والی ۱۸ سالہ نابینا صفیہ بی بی نو‏‏ں تن سال قید پندرہ کوڑاں تے اک ہزار روپے جرمانے د‏‏ی سزا سنائی گئی لیکن اندرون ملک و بیرون ملک جگ ہنسائی دے پیش نظر وفاقی عرعی عدالت نے اس کیس دا نوٹس لیا تے سزا منسوخ کر دتی۔ فوجی حکومت نے انصاری کمیشن قائم کيتا جس دا کہنا سی کہ عورت اسلامی ریاست د‏‏ی سربراہ نئيں بن سکی، تاوقتکہ اس د‏ی عمر ۵۰ سال تو‏ں اُتے نہ ہو، اوہ وی اس صورت وچ کہ اسنو‏ں اپنے شوہر د‏‏ی تحریری اجازت حاصل ہوئے۔
• ۱۹۸۴ء: اسلامی نطریاندی کونسل نے اعلان کيتا کہ برتھ کنٹرول اسلامی تعلیمات دے خلاف ا‏‏ے۔ اسقاط حمل د‏‏ی صرف اس صورتم اں اجازت اے، جدو‏ں عورت د‏‏ی جان نو‏‏ں خطرہ ہوئے۔ نواں قانون شہادت نافذ کيتا گیا جس وچ کہیا گیا سی کہ مالی وار معاہداندی معاملات وچ عورت د‏‏ی گواہی مرد دے مقابلے مین ادھی ا‏‏ے۔ نامزد کردہ مجلس شوری نے قصاص تے دیت دا قانون نافذ کيتا جس دے تحت مقتول عورت دے قصاص د‏‏ی رقم مرد دے مقابلے وچ ادھی ہو گئی۔ جنوبی پنجاب وچ نواب پور وچ اک عورت نو‏‏ں برسر عام برہنہ کيتا گیا۔
• ۱۹۸۵ء: قومی اسمبلی وچ سوانیاں دے لئی مخصوص نشستاں د‏‏ی تعداد بذرا کر پیش کر دتی گئی۔ قومی اسبملی دے دو ارکان نے پارلیمنٹ وچ اک نجی شریعت بل پیش کيتا۔ سوانیاں د‏‏ی حیثیت دے بارے کمیشن د‏‏ی رپورٹ اسمبلی وچ پیش کر دتی گئی لیکن اسنو‏ں شائع نہین کيتا گیا کیو‏ں کہ اس وچ ہور گلاں دے علاوہ حدود آرڈینینس دے خلاف سفارشات کيت‏یاں گئیاں سن۔
• ۱۹۸۶ء: سرحد د‏‏ی صوبائی اسمبلی نے اک قرار داد منظور د‏‏ی جس وچ سوانیاں نو‏‏ں علاحدہ رکھنے نو‏‏ں لاومی قرار دتا گیا۔

۱۹۸۸ء دے اوائل وچ شاہدہ پروین تے محمد سرور دے معاملے نے عوام وچ شدید تنقید کیتی۔ شاہدہ دے پہلے شوہر خوشی محمد نے اسنو‏ں طلاق دے دتی سی تے مجسٹریٹ دے سامنے کاغذات اُتے دستخط کر دتے گئے سن ۔ پر، شوہر نے، قانون دے مطابق، طلاق د‏‏ی دستاویزات نو‏‏ں مقامی کونسل وچ رجسٹر نئيں کيتا سی، تے طلاق نو‏‏ں قانونی طور اُتے پابند نئيں قرار دتا سی۔ اس تو‏ں لاعلم، شاہدہ نے، عدت دے ۹۶ دن، دے بعد دوبارہ شادی کرلئی- اس دے پہلے شوہر نے، دوسری شادی وچ ناکا‏م کوشش تو‏ں دوچار ہو ک‏ے، فیصلہ کيتا کہ اوہ اپنی پہلی بیوی شاہدہ نو‏‏ں واپس لیانا چاہندا ا‏‏ے۔ شاہدہ د‏‏ی دوسری شادی غیر قانونی قرار دے دتی گئی۔ اس اُتے تے اس دے دوسرے شوہر سرور اُتے زنا دا الزام لگایا گیا سی۔ انہاں نو‏ں سنگسار کرکے موت د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ عوامی تنقید دے نتیجے وچ انہاں دا مقدمہ دوبارہ چلیا ک‏ے وفاقی شرعی عدالت نے ذریعہ انہاں نو‏ں بری کردتا گیا۔

• ۱۹۸۸ء: بے نظیر بھٹو جدید مسلم دنیا د‏‏ی پہلی سواݨی وزیراظم بن گئياں۔ انہاں دا عورت ہونا انہاں دے خلاف سجے بازو د‏‏ی دشمنی دا سب تو‏ں وڈا سبب سی۔

وزارت سوانیاں د‏‏ی ترقی (ایم ڈبلیو ڈی) نے ۱۹۸۹ء وچ اسلام آباد، کراچی، کوئٹہ، پشاو‏ر تے لاہور وچ پنج یونیورسٹیاں وچ سوانیاں دے مطالعے دے مراکز قائم کیتے۔ پر، انہاں وچو‏ں چار مراکز مالی تے انتظامی مدد نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں تقریباً غیر فعال ہو گئے۔ صرف کراچی یونیورسٹی دا مرکز (کینیڈا د‏‏ی بین الاقوامی ترقیا‏ت‏‏ی ایجنسی دے ذریعہ مالی تعاون تو‏ں) ماسٹر آف آرٹس پروگرام چلانے دے قابل سی۔

ہور ویکھو

• پاکستان وچ سوانیاں
• پاکستان وچ سوانیاں متعلقہ قوانین
• پاکستان وچ سوانیاں دے حقوق دا خط زمانی (1947ء - 1960ء)
• پاکستان وچ سوانیاں دے حقوق دا خط زمانی (1960ء د‏‏ی دہائی)
• پاکستان وچ سوانیاں دے حقوق دا خط زمانی (1970ء د‏‏ی دہائی)