پاگل پن
پاگل پن (جسنوں اردو وچ دیوانگی تے بعض اوقات جنون تے انگریزی وچ insanity تے madness وی کہندے نيں) دی اصطلاح، علم طب و طب نفسی (psychiatry) دی نسبت قانونی (Legal) و معاشرتی (Social) پہلو زیادہ رکھدی اے جدوں کہ طب وچ پاگل پن دی اصطلاح کسی اک بیماری دے لئی نئيں آندی بلکہ اج کل طب وچ ایہ اک علامت اے جو کئی نفسانی امراض وچ ظاہر سکدی اے۔ لاحق ہونے والے اس نفسیاتی اضطراب (disorder) دی کیفیت معاشرے دے اجتماعی پہلوآں توں اس قدر قربت رکھدی اے کہ اس دی کوئی اک واحد و متفقہ تعریف پیش کرنا ايسے قدر مشکل کم اے کہ جداں دہشت گردی (terrorism) دی کوئی متفقہ تعریف پیش کرنا۔ علم طب دی اک مستند لغت[۱] دے مطابق پاگل پن دی تعریف ایويں کيتی گئی اے کہ ۔۔۔
- اختلالِ عقلی (mental derangement) یا اضطرابِ عقلی، طبی دی بجائے اک قانونی اصطلاح جو اک ایسی کیفیت نوں بیان کردی اے کہ جس دے باعث کوئی شخص کسی وی جرم دی مجرمانہ جوابدہی توں مستشنیٰ ہوئے جائے تے گناہگار نا ٹہرایا جاسکے۔
جداں کہ مذکورہ بالا بیان توں واضح ہوچکيا اے کہ موجودہ علم طب وچ گو پاگل پن دی کیفیت دا مفہوم تاں اوہی اے کہ جو عام طور اُتے تسلیم کيتا جاندا اے لیکن اس دے باوجود اس اصطلاح نوں معالجہ و تحقیق وچ بطور اک مخصوص بیماری دی اصطلاح دے تسلیم نئيں کيتا جاندا۔ تے اس دی اک بنیادی وجہ ایہ اے کہ پاگل پن دی تفریقی تشخیص (differential diagnosis) نوں نظرانداز نا ہونے دتا جائے یعنی ایہ پاگل پن دی علامت اک اسنوں ودھ نفسانی امراض Archived 2023-01-26 at the وے بیک مشین وچ ہوسکدی اے تے اس دے درست علاج دے لئی ایہ تشخیص لازمی اے کہ متعلقہ مریض وچ اس دی اصل وجہ کیہڑی نفسانی کیفیت اے تاکہ اک معالج (therapist) ايسے وجہ اُتے خصوصی توجہ دے کے معالجہ فراھم کرسکے۔
طبی وضاحت
[سودھو]جداں کہ مذکورہ بالا تعارفی بیان وچ آیا کہ پاگل پن دی کوئی اک ایسی طبی تعریف نئيں کيتی جاسکدی کہ جداں کسی ہور مرض جسمانی (طاعون یا سل وغیرہ) دی کيتی جاسکدی اے، طبی اعتبار توں تاں پاگل پن اک ایسی کیفیت اے کہ جو اک توں ودھ نفسانی و نفسیاتی امراض وچ رونما ہوسکدی اے (ایسی کیفیات نوں عام طور اُتے طب وچ عقلی اضطرابات (mental disorders) دے زمرے وچ رکھیا جاندا اے )۔ پاگل پن دی طبی تعریف کردے وقت جس گل دا سب توں زیادہ خیال رکھنا ہوئے گا اوہ ايسے قسم دی انہاں کیفیات توں تفریقی تشخیص (differential diagnosis) دا اے جو ہور ایسی جسمانی حالتاں وچ پیدا ہوسکدیاں نيں کہ جو فی الحقیت دماغ (brain) وچ کِسے مستقل (یا گھٹ توں گھٹ طویل المعیاد) نفسانی خلل دے بغیر ہُندیاں نيں، مثال دے طور اُتے ہیجان (hysteria) تے بخاری ہذیان (febrile delirium) وغیرہ۔ اس پہلو نوں مدنظر رکھ دے جے پاگل پن نوں طبی انداز وچ بیان کرنے دی کوشش کيتی جائے تاں ایويں کہ سکدے نيں کہ ۔۔۔
- عقلی افعال (mental functions) وچ کِسے وی قسم دا ایسا شدید اختلال یا خلل کہ جو یا تاں مستقل ہوئے یا گھٹ توں گھٹ طویل المعیاد ہوئے تے جس دی وجہ توں ذکاء (Intelligence) تے حکمت (wisdom) اس قدر متاثر ہوئے جائے کہ اوہ شخص اپنے رویۓ (behavior) دا شعور (consciousness) کھو بیٹھے تاں ایسی کیفیت نوں عام طور اُتے پاگل پن وچ شمار کيتا جاسکدا اے، بشرطیکہ اس قسم دی کیفیت پیدا کرنے والے ہور اضطرابات نوں خارج از امکان کيتا جاچکيا ہوئے۔
مندرجہ بالا سطور وچ پیش کردہ بیان صرف اک ایسا بیان اے کہ جو طبی اعتبار توں مختلف کیفیات نوں مدنظر رکھدے ہوئے عام بولی وچ پاگل پن کہلائی جانے والی اصطلاح دی طبی وضاحت پیش کردا اے، اسنوں پاگل پن دی طبی تعریف نئيں سمجھنا چاہیے۔
قانونی وضاحت
[سودھو]قانونی اعتبار توں پاگل پن اک ایسی کیفیت دا ناں اے کہ جے اس کیفیت نوں کسی ماہر دی جانب توں موجود قرار دے دتا جائے تاں اس توں متاثرہ شخص نوں کسی غیر قانونی فعل یا جرم توں دفاع (defense) دا حق حاصل ہوئے جاندا اے۔ اس دفاع دا اطلاق اس وقت تک نئيں ہوئے سکدا جدوں تک کہ مدعی علیہ اس عدلیہ دی عملداری یا حدود عدلیہ (jurisdiction) دی پاگل پن دی تعریف اُتے پورا نا اترے۔ عام طور اُتے قانونی ادارےآں وچ ایسی نفسیاتی کیفیت کہ جس وچ عقل سلیم (sanity) دا وجود ناپید تسلیم کيتا جاندا ہوئے تاں اوہ اس قانونی دفاع دے حصول دے لئی قابل استعمال سمجھی جاندی اے، مثال دے طور اُتے ذُھان (psychosis) نوں اس پس منظر وچ قبول کيتا جاسکدا اے جدوں کہ اضطراب شخصیت (personality disorder) نوں پاگل پن دے طور اُتے کسی عدلیہ وچ عموما تسلیم نئيں کيتا جاندا۔ طب الشرعی (forensic medicine) دے نفسیاتی ماہرین بعض اوقات ایداں دے افراد دا معائنہ کردے نيں کہ جو کسی ارتکاب جرم وچ گرفتار کیتے گئے تے انہاں دتی ذہنی حالت مشکوک ہوئے۔ عام طور اُتے مختار دفاع (defense attorney) اوہ شخصیت اے کہ جو اس ذمہ داری نوں نبھاندا اے کہ عدالدی کاروائی (trial) اُتے مدعی علیہ دی موجودہ حالت دیکھ کے فیصلہ کرے کہ اوہ عدالت وچ پیش ہوئے سکدا اے کہ نئيں، ہور ایہ کہ اس دی ذہنی حالت اس وقت کیہ سی کہ جدوں اس توں جرم سرزد ہويا سی۔[۲]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے و باہرلے جوڑ
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Dorland's Illustrated Medical Dictionary at Merck Source.
- ↑ Michael Ebert (2000). Current Diagnosis & Treatment in Psychiatry. McGraw-Hill Professional, ISBN 978-0-8385-1462-7