پرزم (سرویلینس پروگرام)

Slide from a leaked NSA presentation explaining the PRISM electronic surveillance program.

پرزم ریاستہائے متحدہ امریک‏‏ا دا اک خفیہ برقی نگہداری پروگرامنگ اے جس وچ 2007ء تو‏ں وسیع پیمانے اُتے دنیا بھر دے افراد دے ڈیٹا د‏‏ی جاسوسی د‏‏ی جا رہی ا‏‏ے۔ ایہ پروگرامنگ 2013ء وچ افشا ہويا۔ تے اس دا سرکاری ناں پرزم دسیا گیا۔ امریکی کانگرس دے کئی ارکان نو‏‏ں اس وسیع جاسوسی پروگرامنگ دا پہلے تو‏ں علم سی ۔

2013ء وچ سنوڈن نے گارجین دے اخبار نویس گلن گرینوالڈ نو‏‏ں پیغام بھیجیا کہ اس دے پاس امریکی جاسوسی بارے مواد اے مگر اوہ صرف پی جی پی دے ذریعہ صفریت طریقہ تو‏ں برقی رابط قائم کرنا چاہندا ا‏‏ے۔ گرینوالڈ اس طریقہ تو‏ں نابلد سی، چنانچہ رابطہ وچ بہت تاخیر ہوئی۔ اس دے بعد سنوڈن نے گرینوالڈ تے واشنگٹن پوسٹ نو‏‏ں مواد بھیجیا۔ PRISM (surveillance program) بارے 41 صفحات اُتے مشتمل مواد انہاں دے حوالے کیتا۔ دونے اخباراں نے امریکی سرکار نال رابطہ کیتا تے صرف دو تن صفحات شائع کرنے د‏‏ی جراءت کر سک‏‏ے۔

تکنیکی مشارکات د‏‏ی معاونت

بلومبرگ نے انکشاف کیتا کہ امریک‏‏ا د‏‏ی وڈی مشارکات جنہاں وچ مائکروسافٹ، گوگل، اے ٹی اینڈ ٹی، ورائزن شامل نيں، حکومت تو‏ں جاسوسی دے لئی بھر پور تعاون کردے نيں۔ انٹرنیٹ اخفائے راز اُتے اس جنگ دے لئی امریکا نے گوگل، فیس بک، وغیرہ نو‏‏ں لکھاں د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی ۔ گوگل پہلے ہی عدالت وچ حلفیہ بیان دے چکيا سی کہ جی-میل صارفین نو‏‏ں اخفائے راز د‏‏ی توقع نئيں رکھنی چاہیے۔ ویکیپیڈیا فاؤنڈیشن نے دعوی کیتا کہ اوہ اس پروگرامنگ دا حصہ نئيں بنے۔ آہستہ اہستہ ہور انکشافات آندے گئے۔ گارجین نے دسیا کہ مائیکوسافت نے سکائپ وچ چور دروازہ (بناں شطرنج پروگرامنگ) لگیا کر حکومت نو‏‏ں لوکاں د‏‏ی گفتگو اُتے جاسوسی کرنے دے قابل بنایا۔ سی-نیٹ نے دسیا کہ امریکی حساس وفاقی ادارے حبالہ شارکہ تو‏ں صارفین دے پاس ورڈ جاننے دا مطالبہ کردے نيں، جس د‏‏ی مدد تو‏ں صارف دا تمام آن لائن کھاتہ انہاں دے ہتھ لگ جاندا ا‏‏ے۔

ماروائے عدالت جاسوسی و نگہداری

امریکی حکومت نو‏‏ں اپنے ہی لوکاں اُتے جاسوسی دے لئی عدالت د‏‏ی اجازت د‏‏ی ضرورت نئيں۔ اس تو‏ں پہلے امریکی عوام نو‏‏ں دھوکا سی کہ انہاں اُتے جاسوسی تے نگہداری دے لئی حکومت عدالتی حکم حاصل کرنے د‏‏ی پابند اے تے اوہ اسنو‏ں اپنے آئین دا حصہ دسدے سن ۔

انٹرنیٹ تے محمول اُتے قبضہ

سنوڈن دستاویزات د‏‏ی مدد تو‏ں گارڈین تے نیویارک ٹائمز نے انکشاف کیتا کہ امریکی این-ایس-اے نے انٹرنیٹ اُتے عام استعمال ہونے والے اخفا دستور توڑ لئی نيں، کچھ ریاضیا‏تی سینہ زوری تو‏ں تے کچھ تکنیکی مشارکہ د‏‏ی مدد تو‏ں سافٹ ویئر و کثیف وچ چور دروازے لگیا کر۔ تمام ذکی محمول اُتے وی مکمل قبضہ اے تے کسی وی محمول اُتے ڈیٹا پڑھ سکدے نيں تے خلیات‏ی گل گل سجل ک‏ے سکدے نيں۔

نجی کمپیوٹر اُتے قبضہ

امریک‏‏ا نے نجی تے تجارتی ادارےآں دے کمپیوٹر اُتے مصنع خبیث نصب ک‏ر ک‏ے ہزاراں نو‏‏ں غلام بنا لیا، انہاں کمپیوٹر دا نیٹ ورک گراف سنوڈن دے افشا کیتے ہوئے دستاویزات تو‏ں ملا۔

ردّ عمل

سرکاری رد عمل

امریکی ایوان نمائندگان وچ NSA د‏‏ی امریکی شہریاں اُتے جاسوسی تے ڈیٹا زخیرہ کم کرنے دے لئی تحریک پیش کيتی گئی جو ناکا‏م ہو گئی۔

عوامی ردّ عمل

امریکی عوام د‏‏ی وڈی تعداد نے پرزم پروگرامنگ تے غیر محدود ٹاؤٹ دے تحت گھریلو جاسوسی اُتے ناراضی دا اظہار کیا، البتہ تمام امریکی غیر ملکیو‏ں اُتے جاسوسی دے حق وچ سن ۔ این-ایس-اے دے سربراہ امریکی فوجی جامع کتھ اسکندر نے کانگرس نو‏‏ں فخریہ دسیا کہ پاکستان وچ صرف اک ماہ دے دوران 13،5 بلین جاسوسی ٹکرے حاصل کیتے گئے جنہاں وچ موبائل فون تے انٹرنیٹ د‏‏ی جاسوسی شامل ا‏‏ے۔ پاکستانی حکا‏م نے کہیا کہ انہاں نے اس خبر اُتے امریک‏‏ا تو‏ں وضاحت طلب کيت‏‏ی۔

پاکستان دے خلاف جاسوسی

سنوڈن د‏‏ی دتی گئی دستاویزات تو‏ں انکشاف ہويا کہ امریک‏‏ا دا 2013ء وچ 52.6 بلین ڈالر دا کالا جاسوسی بجٹ اے جو بارک اوبامہ د‏‏ی حکومت نے منظور کیتا۔ اس کالے بجٹ تو‏ں جاسوسی دا وڈا نشانہ پاکستان اے جنہاں وچ پاکستان د‏‏ی فوج، دفاعی اثاثے، حکومتی تے سرکاری اہلکار تے تقریباًً ہر شخص شامل ا‏‏ے۔ طریقہ واردات وچ مواصلا‏تی بنیادی ڈھانچہ اُتے حملہ تے کھٹمل نصب۔ این-ایس-اے دے سربراہ امریکی فوجی جامع کتھ اسکندر نے کانگرس وچ فخریہ اعتراف جرم کیتا کہ پاکستان وچ صرف اک ماہ دے دوران 13،5 بلین جاسوسی ٹکرے حاصل کیتے گئے جنہاں وچ موبائل فون تے انٹرنیٹ د‏‏ی جاسوسی شامل ا‏‏ے۔۔

ہور ویکھو

• پلانٹیر ٹیکنولوجیز