پنجابی سبھیاچار تے اجوکا سنکٹ

پنجابی سبھیاچار تے اجوکا سنکٹ

پرورتن قدرت دا اٹلّ نیم اے۔ ہریک چیز وچ پرورتن آؤندا رہندا اے۔ اسے طرحاں پنجابی سبھیاچار دا ترقی ہویا تے اس وچ پرورتن آؤندے رہے۔ اس دے ترقی تے پرورتناں کارن اجوکا پنجابی سبھیاچار ہوند وچ آیا اے، مگر اس اجوکے پنجابی سبھیاچار نوں کئیاں سنکٹاں دا ساہمنا کرنا پے رہا اے۔ پنجابی سبھیاچار دی اپنی ہوند اے۔ اس گل توں کوئی انکار نہیں کر سکدا، مگر کجھ کارناں کرکے پنجابی سبھیاچار نوں سنکٹ پیدا ہو رہے ہن۔ اجیہے سنکٹ اس طرحاں ہن:

اس وچلیاں کئی چیزاں گھٹدیاں جا رہیاں ہن:

کسے وی سبھیاچار نوں اس وچلے علم،لوک وشواساں، علاقے دی کلا، سماجی سداچار، سماجی رسماں،کھیتر دے قانون،لوک پہراوا،کھان پین، انسانی سبھاء وچ سانجھ آدی دیاں خاصیتاں توں جانیا جاندا اے۔جیکر اسیں کسے عامَ پنجابی انسان نال گل کریئے کہ پنجابی سبھیاچار دا انگ کی اے، تاں اس دا اتر ایہی ہووےگا کہ،" مکی دی روٹی سرہوں دا ساگ"بھنگڑا وی پنجابی سبھیاچار دا اک انگ اے۔ اس نوں پنجابی سبھیاچار دے پچھان چنہ وجوں لیا جا سکدا اے کہ بھنگڑا پنجابی ناچ اے اتے "مکی دی روٹی سرہوں دا ساگ"پنجابیاں دی خوراک دا اک انگ اے، مگر ہن ایہہ پچھان بہت نگنی رہِ گئی اے۔ ڈاکٹر۔ س۔ س۔ دسانجھ لکھدے ہن کہ،" بھنگڑا ہن سکولاں اتے کالجاں دیاں سٹیجاں لئی رہِ گیا اے ایہہ ناچ عام جیون دا انگ نہیں رہِ گیا اے۔" مکی دی روٹی سرہوں دا ساگ" ساڈی خاص خوراک دا اٹٹواں انگ نہ رہِ کے ہن ساڈے سواد دا حصہ بن گیا اے۔ " مکی دی روٹی تے سروں دا ساگ" پنجابیاں دا اج وی منبھاؤندا کھانا اے، مگر ہرے انقلاب توں پہلاں ایہہ سدا ہی لوکاں دی غریبی دا چنہ اتے کنک دی تھڑھ ہون کرکے پیٹ بھرن دی مجبوری دا حصہ سی۔

    پر اسیں ہن بھلدے جا رہے ہاں کہ آرسی،سگی پھلّ،باہاں آدی عورت دے اتے کینٹھا مرد دے گہنے سن۔ ساڈیاں دادیا پڑدادیا گھگرے پہندیاں سن اتے دیوٹ اتے دیوا رکھ کے کتدیاں سن۔ اج اوہ ساڈے سبھیاچار نال متعلق وستاں نہیں رہیاں۔ اج ہر چیز وچ بدلاء آ گیا اے۔

پنجابی بولی کدے وی راج دربار دی بولی نہ بن سکی:

پنجابی لوکاں نوں غیرملکی حملیاں دا سدا ہی ساہمنا کرنا پیا۔ اتر پچھم ولوں بھارت تے جدوں وی کوئی حملہ ہندا، تاں سبھ توں پہلاں اس حملے دے اثر ہیٹھ پنجابی لوک ہی آؤندے سن۔ ڈاکٹر۔ س۔س۔دسانجھ لکھدے ہن کہ،"پنجابی جدوجہد تے بغاوت وچ اپنی گنجائش دے سخر تے ہندے ہن۔ سدا سدا توں پنجابیاں نے حکومتاں بدلدیاں دیکھیاں ہن اتے ایہناں بدلدیاں حکومتاں وچ صرف فوجاں دی جدوجہد نہیں کردیاں رہیاں،سگوں عام پنجابیاں نوں لٹّ مار برداشت کرنی پئی سی۔ صدیاں تک پنجاب وچ کوئی اجیہی حکومت نہ آئی، جس نوں پنجابی لوک اپنی حکومت آکھ سکن۔ حاکماں تے پنجاب دے لوکاں وچ سدا ہی اک پاڑ بنیا رہا اے۔ حاکم بولی، پہراوے اتے سبھیاچار پکھوں لوکاں نالوں وکھرے ہی نہیں ہن، پنجابی کدے وی راج دربار دی بولی نہ بن سکی۔ ایہی کارن اے کہ پنجابی سبھیاچار مڈھلے طور تے لوک سبھیاچار ہی رہا اے۔

پتونتے سبھیاچار دی اساری نہیں ہو سکدی:

ہریک سبھیاچار وچ سبھیاچار دیاں دو پرتاں درشٹیگوچر ہندیاں ہن۔ ایہناں وچوں اک نوں پتونتے سبھیاچار اتے دوجی نوں لوک سبھیاچار دے ناں نال جانیا جاندا اے۔پتونتا سبھیاچار سدا لوک سبھیاچار دی اگوائی کردا اے۔سماج دی رہنی-بہنی دے طور طریقے سرجن دا کم سدا ہی پتونتے سبھیاچار ولوں کیتا جاندا اے، مگر پنجابی سبھیاچار وچ پتونتا سبھیاچار ہوند وچ نہیں آ سکیا اے۔ اس لئی ایہہ سبھیاچار مڈھلے روپ وچ لوک سبھیاچار ہی بن کے رہِ گیا اے۔ پنجابی سبھیاچار وچ ہیرو پتونتے سماج دی پرتندھتا نہیں کردے، سگوں حاکم جماعت دے پتونتے سماج دی ورودھتا کرن والے ہن۔

ملگوبھاپن:

پنجابی سبھیاچار وچ کئی سبھیاچار دے ملن کارن اجوکے پنجابی سبھیاچار نوں سنکٹ پیدا ہو رہا اے- پنجابی سبھیاچار وچ کئی سبھیاچار رلدے ملدے رہے ہن۔ پتونتے سبھیاچار دے ناں ہون کارن پنجابی سبھیاچار وچ لگاتار بدلاء آؤندا رہا اے۔ حکومتاں وچ پرورتن آؤن نال وکھ وکھ غیرملکی ذاتیاں تے قبیلیاں دے مستقل طور تے ودھ جان نال پنجابی سبھیاچار کئی وشواساں دا ملگوبھا بن گیا اے۔ ایہی کارن اے کہ اجوکا پنجابی سبھیاچار اپنی وکھری نہار قایم رکھن وچ کامیاب نہیں ہو سکیا اے۔

پورن اکائی بھالنا بہت اؤکھاں اے:

اجوکے پنجابی سبھیاچار دی پورن اکائی لبھنی بہت اوکھی اے۔ ذاتیاں تے دھرماں کارن پنجابی لوکاں دے سبھیاچار وکھریویاں وچ کافی وادھا ہویا اے۔ پنجابی بولی ہی پنجابی سبھیاچار دے سنکٹ نوں پچھانن وچ مدد دے سکدی سی، مگر بہت دکھ دی گل اے کہ پنجابی لوکاں دا اک طبقہ پنجابی نوں اپنی مات بولی منن لئی تیار نہیں اے۔ بھاویں اوہناں دا سبھیاچار پنجابی ہی اے۔ ایہہ گل وی اجوکے پنجابی سبھیاچار لئی سنکٹ سدھ ہوئی اے۔

سنکٹ پیدا ہون دے کارن:

ایہہ گل وی مننی پویگی کہ اجوکے پنجابی سبھیاچار دا سنکٹ مڈھلے طور تے لوک سبھیاچار دی پربھوتا اتے پتونتا گٹھ دی پتونتا سرجنا دی اگنجائش توں پیدا ہویا اے- ڈاکٹر۔ س۔س۔ دسانجھ لکھدے ہن کہ،" پنجابی سبھیاچار دا سنکٹ مڈھلے طور تے لوک سبھیاچار دی پربھوتا تے پتونتا گٹھ دی پتونتا سبھیاچار دی سرجن دی اگنجائش توں پیدا ہویا اے۔ پنجابی کھان پین تے رجّ کے جین دے شوکین ہن۔ "کھادھا پیتا لاہے دا، رہندا احمد شاہے دا" دا اکھان احمد شاہ ابدالی دی پائی لٹّ نوں ہی ساکار نہیں کردا، سگوں پنجابیاں دی تہذیبی جیون جانچ دی دسّ وی پاؤندا اے۔ لوکاں نوں سدا پدھر تے جین دی مسئلہ دا اس طرحاں ساہمنا کرنا پیا اے کہ اوہناں نوں اپنے سبھیاچار دا ترقی کرن دا پورا سماں نہ مل سکیا۔" پنجابی سبھیاچار وچ غیر-کرتی پتونتیاں لئی ستکار دی تھاں حقارت سماع گئی۔ کراڑ،براہمن ورگے شبد اسے بھاونا نوں ساکار کردے ہن۔

ٹیلیوژن تے فلماں:

سنمے نے وی پنجابی سبھیاچار لئی سنکٹ پیدا کر دتا اے۔ اجہیاں فلماں بہت گھٹ بندیاں ہن جوں پنجابی سبھیاچار نال متعلق ہون۔عامَ کرکے بھارتی فلماں مغربی فلماں دی نقل ہندیاں ہن۔ ایہناں فلماں نوں دیکھ کے لوک پنجابی سبھیاچار نوں سنکٹ دا ساہمنا کرنا پے رہا اے۔ لگبھگ ٹیلیوژن نے وی پنجابی سبھیاچار لئی سنکٹ کھڑھا کر دتا اے۔ اج ٹیلیوژن اتے پنجابی سبھیاچار دے ناں اتے بہت کجھ غلط پیش کیتا جا رہا اے، ناں نوں تاں پنجابی تہذیبی پروگرام ہندا اے،پر وچ پوپ ڈانس،ادھ ننگے جسم اتے ہور کئی کجھ سپیاں ورگا ہندا اے۔ چنگی سکھیا دین دی جگہ اول جلول پروگرام ہی پیش کیتے جاندے ہن۔ اج کل دی پیڑھی ایہناں پروگراماں توں چنگا نہیں سکھدی سگوں ماڑی گل ول ہی دھیان دندی اے۔

پنجابی ساہت دی گھاٹ:

پنجابی ساہت وچ بہت ہی گھٹ شاہکار لکھے گئے ہن۔ بہہتیاں ساہتی کرتاں دوجیاں بولیاں وچ ملدیاں ہن۔ پنجابی ساہت دیاں رچناواں دی گھاٹ وی پنجابی سبھیاچار لئی اک سنکٹ سدھ ہو رہی اے۔

لوک سبھیاچار دی نر- اتساہکتا:

سکھاں دی پتونتا گٹھ دے ویلے دی سرکار دی سرپرستی قبول کر لئی اتے ٹیڈھے میڈھے ڈھنگ نال لوک سبھیاچار نوں نندنا وی شروع کر دتا۔ سکھ دھرم دی نویں سریوں وضاحت کرکے پتونتا سبھیاچار سرجن دے یتن وی کیتے۔ ویلے دی حکومت پنجابی سبھیاچار دا پاسارا چاہندی سی اتے سکھ پتونتا گٹھ اس حکومت نوں اپنا سرپرست قبول کر چکی سی۔ سکھ پتونتا گٹھ کول راج اقتدار دی انہوند کارن پتونتا سبھیاچار دی سرجنا دا کم سرے نہ چڑھ سکیا۔

   ڈاکٹر۔ جوگندر سنگھ کیروں نے لگبھگ اک ہی گل آکھی اے کہ،"جدوں حاکم جماعت کسے کٹل پالیسی راہیں،کمیونیکیشن مادھئماں، تعلیمی اداریاں، سرکاری مشینری اتے سرکاری اہلکاراں راہیں اپنے سبھیاچار دی بولی،دھرم تے جیون وہار نوں دوجے سبھیاچار اپر ٹھوسن دا یتن کرن لگے تاں کئی سنکٹ پیدا ہونے لازمی ہن۔"

دھرم تے سبھیاچار دی رلگڈتا:

پنجابی سبھیاچار اک ہور سنکٹ دا وی شکار ہو رہا اے کہ کئی وار پنجابی سبھیاچار نوں کسے خاص دھرم نال رلگڈّ کر دتا جاندا اے۔اجیہا ہون اتے پنجابی سبھیاچار دی پچھان صرف اک دھرم دے لوکاں تک ہی محدود رہِ جاندی اے۔ ڈاکٹر۔ آرسی مطابق،"پنجابی وچ پنجابی سبھیاچار اتے دھرم نوں رلگڈا کیتا جا رہا اے اتے سیاسی پکھ توں اپنے آپ الو سدھے کیتے جا رہے ہن۔"

سٹہ:

اپروکت وضاحت توں واضع ہو جاندا اے کہ اجوکے پنجابی سبھیاچار دے سنکٹ دے کئی کارن ہن۔ انت وچ اسیں ڈاکٹر۔ س۔س دسانجھ دے شبداں وچ کہہ سکدے ہاں، "پنجابی سبھیاچار دا مول سنکٹ پنجابی دا پتونتا تہذیبی سرجن دا سنکٹ اے۔ پنجابی بولی،راج بولی اتے تعلیم دے زریعہ دی بولی انی دیر تک قبول نہیں کیتی جا سکدی،جنی دیر تک پنجابی دی پتونتا گٹھ لئی تہذیبی سنتشٹی دے زریعہ پیدا نہیں کیتے جاندے۔ پنجابی دا سارا ساہت ستھاپتی مخالف ساہت اے۔ ستھاپتی پکھی ساہت جاں رچنا دی ہوند سدا ہی اوپری تے رڑکدی رہندی اے۔ پنجابی ساہت وچ اک وی ہیرو پتونتا گٹھ دی نمائندگی کرن والا نہیں۔ پنجابی سبھیاچار مڈھلے روپ وچ ستھاپتی دا مخالف اے، اس لئی اس دی ستھاپتی دی ہوند لبھنی کٹھن اے۔"

حوالے:

1.گربخش سنگھ پھرینک سبھیاچار اتے پنجابی سبھیاچار، وارث شاہ فاؤنڈیشن۔

2.گردیال سنگھ کوٹ بھائی، پنجاب وچ جات تے پیشہ: بدلدے رجھان۔

3. پنجابی سبھیاچار وکھ وکھ پرپیکھ، اڈیٹر پرو۔ سیری سنگھ روحی پرکاشن امرتسر۔